YÜKSEK LİSANS TEZİ Müh. Mehmet Yiğit ÜNGÖR. Anabilim Dalı : MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ. Programı : KONSTRÜKSİYON

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YÜKSEK LİSANS TEZİ Müh. Mehmet Yiğit ÜNGÖR. Anabilim Dalı : MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ. Programı : KONSTRÜKSİYON"

Transkript

1 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ LİNEER SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANS KARAKTERİSTİKLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Müh. Mehmet Yiğit ÜNGÖR Anabilim Dalı : MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ Programı : KONSTRÜKSİYON HAZİRAN 2008

2 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ LİNEER SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANS KARAKTERİSTİKLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Müh. Mehmet Yiğit ÜNGÖR ( ) Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 28 Nisan 2008 Tezin Savunulduğu Tarih : 9 Haziran 2008 Tez Danışmanı : Diğer Jüri Üyeleri Yrd.Doç.Dr. Vedat TEMİZ Prof.Dr. Cevat Erdem İMRAK (İ.T.Ü.) Yrd.Doç.Dr. Cüneyt FETVACI (İ.Ü.) HAZİRAN 2008

3 ÖNSÖZ Endüstride birçok makinada sürtünme kuvvetlerini azaltmak amacıyla kullanılan yağlayıcıların önem kazanmasıyla birlikte, sızdırmazlık elemanlarına olan ihtiyaç da artış göstermiştir. Bu ihtiyaç doğrultusunda farklı amaçlarda ve farklı ortamlarda kullanılmak üzere çok sayıda keçe tipi ve malzemesi geliştirilmiştir. Bu çalışmanın yapılmasındaki amaç, lineer hareketin söz konusu olduğu sistemlerde kullanılabilecek farklı malzemelerden yapılmış ve farklı tiplere sahip hidrolik keçelerin değişen basınçlar altında göstermiş oldukları performans karakteristiklerinin incelenmesidir. Çalışmalarımda bana yardımcı olan tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Vedat TEMİZ e, Öğr. Gör. Dr. Zeynep PARLAR a ve laboratuar çalışmalarımda bana destek veren Orhan KAMBUROĞLU na teşekkürü borç bilirim. Haziran 2008 Mehmet Yiğit ÜNGÖR ii

4 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR TABLO LİSTESİ ŞEKİL LİSTESİ SEMBOL LİSTESİ ÖZET SUMMARY v vii viii x xi xiii 1. GİRİŞ Literatür Araştırması 2 2. ÖTELEME HAREKETİ İÇİN KULLANILAN SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI Sıkıştırma Keçeleri O Ringler X-Ringler (Quad Ringler) T-Ringler Teflon ringli (halkalı) keçeler Dudaklı Keçeler U-Ringler (U-Cup) V-ringler ve takım halkaları Piston başı keçeleri Pislikten Koruyucular Mil sıyırıcılar Kazıyıcılar SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ İMAL EDİLDİKLERİ MALZEMELER VE ÖZELLİKLERİ Sızdırmazlık Elemanı Malzemelerinde Aranan Özellikler Malzemenin esneklik özelliği Malzemenin sertlik özelliği Malzemenin kimyasal ve fiziksel özellikleri Sızdırmazlık Elemanı Yapımında Kullanılan Malzemeler Tabii (doğal) kauçuk (NR) Bütadien kauçuk (BR) Sitren bütadien kauçuk (SBR) 25 iii

5 Nitril bütadien kauçuk (NBR) Klorobütadien (kloropren) kauçuk (CR) Bütil kauçuk (IIR) Etilen propilen (dien) kauçuk (EPM /EPDM) Polisülfid kauçuk (T) Poliakrilik kauçuk (ACM) Silikon (metil-vinil) kauçuk (VMQ) Silikon (florin-metil-vinil) kauçuk (FVMQ) Florokarbon kauçuk (FKM) Polinorbornen kauçuk (PNR) Fosfonitril floroelastomer (PNF) Perfloro elastomer (Kalrez) Epikloridin kopolimer kauçuk (ECO) Klorosülfone polietilen kauçuk (CSM) Klorobütil kauçuk (CIIR) Polyester elastomer (YBPO) Poliüretan (AU/EU) Politetrafloretilen (PTFE) Deri DENEY TESİSATI ve DENEYLER Deney Tesisatının Tanıtılması Sürtünme Kuvvetinin Ölçülmesi Elektrik Tesisatı ve Anahtarlar Sistem Basıncının Ayarlanması Deney Numuneleri Deney Şartları Sürtünme Deneylerinin Yapılışı Sızdırmazlık Deneylerinin Yapılışı DENEY SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRME Sürtünme Deney Sonuçları Sızdırmazlık Deney Sonuçları Sonuçların Değerlendirilmesi 46 KAYNAKLAR 50 EKLER A. Deney Numuneleri B. Deney Sonuçları C. Malzeme Özellikleri Tabloları Hata! Yer işareti tanımlanmamış. iv

6 ÖZGEÇMİŞ 68 v

7 KISALTMALAR NR BR SBR NBR CR IIR EPM EPDM T ACM VMQ FVMQ FKM PNR PNF KALREZ ECO CSM CIIR YBPO AU EU PTFE : Tabii (Doğal) Kauçuk : Bütadien Kauçuk : Sitren Bütadien Kauçuk : Nitril Bütadien Kauçuk : Klorobütadien (Kloropren) Kauçuk : Bütil Kauçuk : Etilen Propilen Kauçuk : Etilen Propilen Dien Kauçuk : Polisülfid Kauçuk : Poliakrilik Kauçuk : Silikon (Metil-Vinil) Kauçuk : Silikon (Florin-Metil-Vinil) Kauçuk : Florokarbon Kauçuk : Polinorbornen Kauçuk : Fosfonitril Floroelastomer : Perfloro Elastomer : Epikloridin Kopolimer Kauçuk : Klorosülfone Polietilen Kauçuk : Klorobütil Kauçuk : Polyester Elastomer : Poliüretan : Polieter Bazlı Poliüretan : Politetrafloretilen (Teflon) vi

8 TABLO LİSTESİ Sayfa No Tablo 2.1 U-ring kullanımında istenen yüzey kalitesi ve ölçüsel toleranslar Tablo 2.2 V-ring sayısının malzeme ve basınca göre belirlenme tablosu Tablo 4.1 Deney numuneleri Tablo C.1 Sızdırmazlık elemanı malzemelerinin fiziksel özellikleri Tablo C.1 Sızdırmazlık elemanı malzemelerinin fiziksel özellikleri (Devamı). 65 Tablo C.2 Sızdırmazlık elemanı malzemelerinin kimyasal özellikleri 66 Tablo C.2 Sızdırmazlık elemanı malzemelerinin kimyasal özellikleri (Devamı). 67 vii

9 ŞEKİL LİSTESİ Sayfa No Şekil 1.1 : Hasar maliyeti karşılaştırması... 1 Şekil 2.1 : Bir O-ring ve boyutları... 6 Şekil 2.2 : Basınç altında çalışan O-ring... 6 Şekil 2.3 : O-ring kullanımı için izin verilen en fazla basınç ve çapsal boşluk... 7 Şekil 2.4 : X-ring in kesiti ve boyutları... 8 Şekil 2.5 : X-ring uygulama örnekleri... 9 Şekil 2.6 : T-ring ve basınç altındaki durumu Şekil 2.7 : Teflon halkalı keçe Şekil 2.8 : Basınç altındaki bir dudaklı keçe Şekil 2.9 : İçten ve dıştan dudaklı U-ring montajı Şekil 2.10 : Eski ve yeni dizayn U-ringler arasındaki farklı temas basınç profilleri Şekil 2.11 : Yüksek basınç altındaki bir U-ringin temas basınç profili Şekil 2.12 : Kama etkisi yapan profilin şekli Şekil 2.13 : U-ring uygulama örneği Şekil 2.14 : (a) V-ring takım halkaları (b) Delikli baş halkası olan takım halkası Şekil 2.15 : V-ring takım halkaları (a) Bez halkası (b) Orta halkalar (c) Baş halkası (d) Klasik baş halkası (d) Yaylı baş halkası Şekil 2.16 : Piston başı keçeleri (a) Yuvarlak tabanlı (b) Dik kenar tabanlı Şekil 2.17 : Dik kenar tabanlı piston keçesinin montajı Şekil 2.18 : Piston başı keçeleri (A) Yuvarlak tabanlı (B) Dik tabanlı (C) Hafif şartlara uygun (D) Ağır şartlara uygun (E) Ağır şartlara uygun Şekil 2.19 : Mil sıyırıcı Şekil 2.20 : Sentetik reçine dudaklı kazıyıcı Şekil 3.1 : (a) Metallerin Hook Kanununa göre davranışı (b) Kauçuk malzemenin esnek ve plastik davranışı Şekil 3.2 : Bazı elastomerlerin sıcaklık - sertlik değişim grafiği Şekil 4.1 : Deney tesisatının prensip şeması Şekil 4.2 : Deney tesisatının genel görünüşü Şekil 4.3 : Deney tesisatının ana bloğu Şekil 4.4 : Hidrolik yağ sıcaklık viskozite ilişkisi Şekil 4.5 : Dijital terazi Şekil 4.6 : Alüminyum halka Şekil 4.7 : Veri toplama sistemi Şekil 4.8 : Sürtünme kuvvetinin kalibrasyon eğrisi Şekil 4.9 : Anahtar viii

10 Şekil 4.10 : Pano Şekil 4.11 : Yağ pompası ve basınç transdüseri bağlantısı Şekil 4.12 : Okunan sürtünme kuvveti değerleri Şekil 4.13 : Arayüz programının sürtünme kuvveti grafiği Şekil A.1 : NBR X-ring genel görünüş Şekil A.2 : NBR X-ring kesit görünüş Şekil A.3 : PU U-ring genel görünüş Şekil A.4 : PU U-ring kesit görünüş Şekil A.5 : PTFE destek halkalı PU U-ring genel görünüş Şekil A.6 : PTFE destek halkalı PU U-ring kesit görünüş Şekil B.1 : NBR X-Ring sürtünme kuvveti karakteristik eğrisi Şekil B.2 : PU U-Ring sürtünme kuvveti karakteristik eğrisi Şekil B.3 : PTFE destek halkalı U-ring sürtünme kuvveti karakteristik eğrisi Şekil B.4 : Yeni keçe sürtünme kuvveti karşılaştırması Şekil B.5 : NBR X-Ring yağ kaçırma karakteristik eğrisi Şekil B.6 : PU U-Ring yağ kaçırma karakteristik eğrisi Şekil B.7 : PTFE destek halkalı U-ring yağ kaçırma karakteristik eğrisi Şekil B.8 : Yeni keçe yağ kaçağı karşılaştırması Şekil B.9 : Kullanılmamış NBR X-Ring temas yüzeyi Şekil B.10 : NBR X-Ring temas yüzeyinde oluşan çizik ve yarıklar Şekil B.11 : NBR X-Ring temas yüzeyinde malzemenin akma gösterdiği noktalar Şekil B.12 : Kullanılmamış PU U-Ring temas yüzeyi Şekil B.13 : PU U-Ring temas yüzeyinde oluşan çizikler Şekil B.14 : PU U-Ring temas yüzeyinde oluşan küçük yarıklar Şekil B.15 : Kullanılmamış PTFE destek halkalı PU U-Ring temas yüzeyi Şekil B.16 : PTFE destek halkalı PU U-Ring temas yüzeyinde oluşan eksenel çizik ve deformasyonlar Şekil B.17 : PTFE destek halkalı PU U-Ring temas yüzeyinde oluşan kopma ix

11 SEMBOL LİSTESİ w E w A Ra Rt E σ e : Çıkış noktasındaki basınç gradyanı (Pa/m) : Giriş noktasındaki basınç gradyanı (Pa/m) : Pürüzlülük profilinde, eksene olan tüm mesafelerin aritmetik ortalaması (µm) : Pürüzlülük profilinde, en yüksek tepe ile en derin çukur arasındaki mesafe (µm) : Elastisite modülü (N/mm²) : Normal gerilme (N/mm²) : Birim uzama x

12 LİNEER SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANS KARAKTERİSTİKLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ ÖZET Günümüzde kullanılan makinaların neredeyse tamamında görülen en büyük problemlerden bir tanesi sürtünmedir. Sürtünme kuvvetlerini tamamen yok etmek mümkün olmasa da en aza indirmek amacıyla kullanılan yöntemlerin başında tribolojik yöntemler gelmektedir. Sistem içerisinde yağlayıcıların kullanılmasıyla birlikte bu yağlayıcıları bulunmaları gereken bölgelerde tutmaya yarayan sızdırmazlık elemanlarının kullanılması da söz konusu olmuştur. Yapılan çalışmada lineer hareketin söz konusu olduğu hidrolik silindir sistemlerinde kullanılan hidrolik keçelerin sürtünme ve sızdırmazlık performanslarının basınca bağlı değişimi deneysel olarak incelenmiştir. Bu amaca uygun geliştirilmiş bir deney tesisatı ile çalışmalar yapılmıştır. Tezde ilk başta lineer hareketin söz konusu olduğu sistemlerde kullanılan keçe tiplerinden ve kullanım alanlarında bahsedilmiştir. Sonraki kısımda ise bu keçelerin yapıldıkları malzemelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden söz edilmiştir. Hidrolik silindirlerde kullanılan sızdırmazlık elemanlarının sürtünme ve sızdırmazlık karakteristiklerinin incelenmesi amacıyla bir deney tesisatı geliştirilmiştir. Deney tesisatında değiştirilebilen parametre basınçtır. Deneylerde ölçülebilen büyüklükler ise sürtünme kuvveti ve dışarı kaçan yağ miktarıdır. Sistemde tahrik elemanı olarak 1500d/d dönme hızına sahip bir alternatif akım motoru kullanılmıştır. Bu motora akuple olan ve tahvil oranı 10 olan sonsuz vidalı bir redüktör ile moment - hız dönüşümü gerçekleştirilmiştir. Redüktörden alınan çıkış ile bir vidalı mil tahrik edilerek lineer hareket elde edilmiştir. Sürtünme kuvveti, bu vidalı mil ile hidrolik silindir görevi yapan ana blok içerisinde hareket eden krom kaplı mil arasına yerleştirilen bir alüminyum halka sayesinde ölçülmektedir. Bu alüminyum halkaya yapıştırılan dört adet strain-gageden alınan sinyaller amplifikatör görevi yapan bir veri toplayıcı ile okunmuştur. Kaçan yağ miktarı ölçümü için mil üzerinde biriken yağ süper emici kağıt yardımıyla toplanarak hassas bir terazide ölçülmüştür. Ayrıca kullanılmış numunelerin yüzey filmlerini çekmek için optik bir mikroskoptan faydalanılmıştır. Yapılan çalışmalarda sürtünme kuvvetinin değişimi farklı basınçlar altında incelenmiştir. Deneylerde nitril bütadien kauçuktan yapılmış olan bir X-ring, poliüretandan yapılmış bir U-ring ve yine poliüretandan yapılmış ancak PTFE (teflon) destek halkasına sahip bir U-ring kullanılmıştır. Deney numunelerinin iç çapları ve krom kaplı milin dış çapı birbirlerine uygun olarak 50mm seçilmiştir. Keçelerin dış çapları farklılık gösterdiği için her numuneye uygun farklı kapaklar yapılarak ana bloğa bağlanmıştır. Kullanılan keçeler üzerinde rafta beklemenin etkilerini tespit amacıyla 1,5 yıl hava almayacak şekilde bekletilmiş olan numuneler bulunmaktadır. Bunun yanında kullanılmamış yeni keçeler ve 8 saat boyunca basınç altında çalıştırılmış keçeler ayrı ayrı test edilerek sonuçlar karşılaştırılmıştır. xi

13 Sızdırmazlık deneyleri de aynı sürtünme deneyleri gibi her numune için değişken basınçlar altında gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak rafta bekletme durumundan en çok nitril bütadien kauçuktan imal edilmiş olan X-ring in etkilendiği tespit edilmiştir. Bekletilmiş olan bu keçenin meydana getirdiği sürtünme kuvveti yeni alınmış numuneden yüksek değerler göstermiştir. Ayrıca orta dereceli basınç değerleri altında sızdırma miktarı da hayli yükselmiştir. Diğer iki numunenin 1,5 yıl beklemelerinden ötürü gösterdikleri performans kayıpları fazla olmamıştır. PTFE destek halkalı U-ringlerde 8 saatlik kullanım sonucunda keçe ile mil arasındaki temas yüzeylerinin birbirine uyuşma göstermesinden ötürü temas alanı artmıştır ve bu sebeple aynı miktar basınç altında sürtünme kuvvetlerinde bir miktar artışı olduğu tespit edilmiştir. X-ring de ve poliüretan U-ring de ise 8 saatlik kullanım sonrasında bir miktar sürtünme kuvveti azalması gerçekleşmiştir. 8 saatlik kullanım sonrasında yapılan deneylerde, keçelerin hiçbirinde kaçan yağ miktarında fazla bir değişiklik görülmemiştir. xii

14 EXPERIMENTAL ANALYSIS OF PERFORMANCE CHARACTERISTICS OF LINEAR MOTION SEALS SUMMARY For all the machines we use nowadays, friction is one of the biggest problems. Even if it is not possible to completely overcome the friction forces, it is still possible to keep it minimum. The most common used methods for the solution of these problems are tribological methods. When lubricators started to be used in the machine systems, the seals were also started to be used to maintain the lubricators at the necessary system areas where friction occurred. In this study, experimental analysis of the hydraulic seals, that are used in hydraulic cylinder systems, has been made on the effect of pressure. A new experiment apparatus has been developed to be able to do these test. In the beginning of the study, there will be a brief explanation about the types of linear motion seal according to the areas they are being used. After that some information about the physical and the chemical properties of the materials that are being used in the manufacturing of these seals will be given. An experiment apparatus has been developed to examine the friction and sealing characteristics of the seals that are being used in hydraulic cylinders. In this experiment apparatus the variable parameter is pressure. The measured quantities are friction force and the amount of leaked oil. An alternative current motor have been used to run the system. The output speed of the motor is 1500rpm. A worm gear box is coupled to the motor to be able to make the torque - speed transition. The reduction ratio of the gear box used is 10. The shaft of the gear box is connected to a lead screw and this way rotary motion is converted to linear motion. The lead screw and the chrome plated shaft are connected to each other with a aluminium ring which has four strain-gages on. This way the friction force be determined as the chrome plated shaft runs through the main cylinder block. Strain-gages were connected to a data acquisition device so that the results were read. To be able to determine the amount of leakage and super absorbent paper was used. The left oil on the chrome plated shaft was collected by this paper and the paper was weighed. Also an optical microscope was used to photograph the surface pictures of the used seals. In the study made, the characteristics of friction force has been determined under different pressures. An X-ring made of nitrile butadien rubber, a U-ring made of polyurethane and a U-ring made of polyurethane with a PTFE support ring have been used in the experiments. The inner diameters of the sample seals and the diameter of the chrome plated shaft were chosen 50mm. As the outer diameters of the samples differ, different main block covers were made for each sample. Some samples were kept for 1,5 years in conditions that is away from the air contact. These samples were tested to determine the effect of time on the seals and seal materials.some samples were brand new and some were used for 8 hours under pressure. All these three kind xiii

15 of samples were tested separately and the results were compared. Leakage tests were done under variable pressure in the same method as friction tests. In conclusion nitrile butadien rubber X-ring happened to be the sample that is most effected by waiting 1,5 years before using. In this sample the frictions forces were relatively higher and the amount of leakage was also much higher under medium hydraulic pressures. Other two kind of U-ring samples were not effected much because of waiting 1,5 years. The U-ring with PTFE support ring showed higher friction forces after being used for 8 hours. The reason for this is that, the contact surfaces of the shaft and the seal got used to each other, so the contact area increased. That is why under the same amount of pressure the friction forces were relatively higher. X-ring and the polyurethane U-ring showed less friction force after being used for 8 hours. None of the samples had much different amounts of leakage after being used for 8 hours. xiv

16 1. GİRİŞ Makine mühendisliğinin en eski ve temel amaçlarından birisi sistem içerisindeki kayıpların en aza indirilmesi, verimin maksimuma ulaştırılmasıdır. Sistem içerisindeki kayıpların büyük bir çoğunluğu sürtünme kaynaklıdır. Bu amaçla sistemlerin tamamında sürtünme azaltıcı önlemler alınmaktadır. Günümüz teknolojisi itibariyle en çok kullanılan sürtünme azaltıcı sistemler tribolojik esaslara dayanır. Bu sistemlerde yağlayıcılar ön plandadır. İşte bu yağlayıcıların sistem içinde muhafaza edilmesini sağlayan en önemli elemanlar, sızdırmazlık elemanları olarak adlandırılırlar. Sistem içerisinde bulunan rulmanlar, dişliler ve diğer değerli işlenmiş parçaların ömrü, sızdırmazlık elemanının kalitesine bağlı olduğundan sızdırmazlık elemanları, makine elemanları arasında, en az diğer parçalar kadar önemlidir. Sızdırmazlık elemanlarının düzgün çalışmadığı durumlarda oluşabilecek yağ kaçakları nedeniyle meydana gelebilecek hasarlar, sızdırmazlık elamanı maliyetiyle karşılaştırıldığında çok yüksektir. Şekil 1.1 de yağ kaçağının oluşturabileceği maliyet çeşitlerinin sızdırmazlık elemanı bedeli ile karşılaştırılması görülmektedir. Değerler yaklaşık olup bu inceleme bir otomobil için yapılmıştır. Ancak ticari araç ve makinalarda bu maliyet oranları çok daha yüksektir [1]. Şekil 1.1 : Hasar Maliyeti Karşılaştırması Günümüzde çok çeşitli amaçlar için çok çeşitli koşullar altında çalışacak birçok farklı sızdırmazlık elemanı tipleri ve malzemeleri mevcuttur. Geçmişe kıyasla bu derecede artış gösteren tip ve malzeme sayısı, polimerlerin 1970 li yıllardan itibaren 1

17 endüstrinin her dalına girmesinden kaynaklanmıştır. Polimer malzemelerin, istenilen şekilde imal edebilmelerinin kolay oluşu ve maliyetlerinin düşük olması gibi özellikleri sızdırmazlık elemanı olarak kullanılmalarında en önemli nedenlerden olmuştur. Sızdırmazlık elemanları kullanıldıkları yerler ve çalışma şekilleri açısından en genel anlamda statik sızdırmalık elemanları ve dinamik sızdırmazlık elemanları olarak ikiye ayrılırlar. Statik sızdırmazlık elemanları hareketin olmadığı noktalarda, sabit iki eleman arasındaki sızdırmazlığı sağlamak amacıyla kullanılırlar. Dinamik sızdırmazlık elemanları ise hareketin mevcut olduğu, başka bir deyişle sızdırmazlık yüzeylerinin birbirine göreceli olarak hareket ettiği durumlarda kullanılırlar. Dinamik sızdırmazlık elemanları da, kendi aralarında dönel sızdırmazlık elemanları ve öteleme hareketi yapan sızdırmazlık elemanları olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bu çalışmada öteleme hareketi yapan sistemlerde kullanılan sızdırmazlık elemanları ve bu elemanların özellikleri incelenecektir. Bu amaçla farklı malzemelerden yapılmış olan, nispeten yüksek ve alçak basınçlar altında kullanılmaya uygun X-ring ve U-ring tipindeki keçeler, öteleme hareketi yapmak için tasarlanmış olan deney düzeneğinde farklı basınçlar altında çalışmaya tabi tutulmuştur. Üzerinde deney yapılan sızdırmazlık elemanlarının farklı basınçlar altında gösterdikleri sürtünme kuvvetleri ve yağ kaçakları ölçülmüştür. 1.1 Literatür Araştırması Sızdırmazlık elemanları kullanım amaçları, imal edildikleri malzemeler ve şekilleri bakımından çok çeşitlilik gösteren elemanlardır. Sızdırmazlık elemanları birçok farklı alanda kullanılmaktadır ve bu nedenle sızdırmazlık elemanlarının çalışma prensipleri, özellikleri ve kullanım alanları pek çok yayında ele alınmaktadır [2-6]. Öteleme hareketi yapan sızdırmalık elemanlarının çalışma performanslarına etki eden en önemli faktörlerden birisi, üzerinde çalıştıkları milin yüzey kalitesidir. PAPATHEODOROU, T. yapmış olduğu çalışmada, mil yüzeyinin sert krom kaplanmasının hidrolik mil keçelerinin performansına etkisini incelemiştir. Bu çalışmada farklı yüzey kaplamaları karşılaştırılmıştır ve sert krom kaplı yüzeye sahip millerin, farklı basınçlar altında çalışan hidrolik keçelerde en düşük sürtünme kuvvetine neden olduğunu tespit etmiştir [7]. Mil yüzey kalitesinin etkisi aynı şekilde dönel sızdırmazlık elemanları üzerinde yapılan deneylerde de incelenmiştir. SALANT, R. F. ve SHEN, D. yapmış oldukları çalışmada yüzey pürüzlülüğünün, dönel dudak keçeleri üzerindeki hidrodinamik etkisini incelemişlerdir. Çalışma sonucunda yüzey pürüzlülüğü arttıkça oluşan yağ filminin kalınlaştığını bu sayede yük desteğinin ve geri pompalama miktarının arttığını görmüşlerdir. Bu etkinin 2

18 yüzey kalitesinin yüksek olduğu durumlarda dönel keçelerinin işlevlerinin yerine getirememelerinde rol oynadığı sonucuna varmışlardır [8]. STEEP, F. ve WÜSTENHAGEN, G. öteleme hareketi yapan mil keçeleri üzerine, ağır çalışma şartları için bir araştırma yapmışlardır. Yaptıkları deneylerde mil yüzey kalitesinin keçe ömrü üzerindeki etkisini incelmişlerdir. Mil yüzey kalitesi arttıkça, keçe aşınmasının azaldığı ve keçe ömrünün arttığı sonucuna varmışlardır [9]. Keçelerin performanslarına etki eden diğer faktör ise keçe malzemeleridir. Bu konuda teknolojinin zaman içerisinde getirdiği yeni malzemeler için çeşitli deneyler yapılmıştır ve keçe ömürleri yeni malzemeler sayesinde uzatılabilmiştir. BUSAK & SHAMBAN GMBH şirketi yeni geliştirmiş bir poliüretan malzemeden imal ettiği öteleme hareketi yapan keçeler üzerinde deneyler yapmıştır. Bu malzemenin 100ºC - 150ºC sıcaklık aralığında eski poliüretan malzemelere göre viskoelastik karakteristiklerinin daha kararlı olduğu gösterdiği tespit edilmiştir [10]. SCHWARZ, Th. yapmış olduğu araştırmada geliştirilmiş üretan malzemelerden imal edilen farklı malzeme kombinasyonlarına sahip kompozit keçelerin performanslarını incelemiştir [11]. Keçelerde performansı etkileyen bir diğer faktör ise keçe dizaynıdır. BUSAK & SHAMBAN GMBH şirketi, yeni geliştirdiği öteleme hareketi yapan bir keçe dizaynı yapmıştır. Deneyler sonucunda yeni dizayn keçenin yüksek basınç altında almış olduğu şekil sayesinde mil üzerindeki basınç dağılımını iyileştirdiğini bu sayede sürtünme karakteristiklerinin geliştiğini tespit etmiştir [12]. Üniversitemiz bünyesinde de sızdırmazlık elemanları hakkında çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Ancak öteleme hareketi yapan sızdırmazlık elemanları hakkında yapılan incelemeler fazla değildir. TEMİZ, V. Yapmış olduğu sızdırmazlık elemanlarının fonksiyon ve ömür karakteristiklerinin incelenmesi konulu araştırmasında, öteleme hareketi yapan sızdırmazlık elemanlarını incelemiştir. Nitril kauçuk ve poliüretan malzemeden imal edilmiş olan U-Ring tipindeki dudaklı keçelerin incelendiği bu deneylerde, sürtünme karakteristiklerinin basınçla değişimi incelenmiştir. Aynı zamanda elastomer malzemelerden olan nitril kauçuk keçelerin kullanıldıkça aynı basınçlar altında daha düşük sürtünme kuvveti oluşturdukları tespit edilmiştir [13]. Gerek üniversitemiz bünyesinde gerekse literatürde dönel harekette kullanılan sızdırmazlık elemanları hakkında birçok araştırma bulunmaktadır. Ancak öteleme hareketi yapan sızdırmazlık elemanları hakkındaki araştırmalar hem literatürde hem de üniversitemiz bünyesinde pek fazla yer almamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada öteleme hareketi yapan sızdırmazlık elemanları incelenmektedir. İmal edildikleri malzeme çeşitleri ve kullanım amaçlarına göre farklı tipleri ve özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Farklı şekillere sahip, farklı malzemelerden imal edilmiş olan 3

19 örnekler incelenerek deneylerde göstermiş oldukları performans, sızdırmazlık ve aşınma karakteristiklerini içeren sonuçlar üzerinde durulacaktır. Yapılan çalışmada en sık kullanılan öteleme hareketi keçelerinden X-ring ve U-ring tipi keçeler incelenmiştir. Bu keçelerin sabit hızda farklı basınçlarda meydana getirdikleri sürtünme kuvvetinin karakteristikleri incelenmiştir. Raf ömrünün bu karakteristik üzerine ne gibi etkiler gösterdiği gözlenmiştir. Bu amaçla rafta bekletilmiş olan keçeler yeni keçelerle karşılaştırılmıştır. Bir diğer parametre olarak kullanılmış olan keçelerin yeni keçelere nazaran nasıl bir performans gösterdiği incelenmiştir ve tüm bu deneylere ek olarak sızan yağ miktarları tespit edilerek karşılaştırmalar yapılmaya çalışılmıştır. 4

20 2. ÖTELEME HAREKETİ İÇİN KULLANILAN SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI Öteleme hareketi için kullanılan sızdırmazlık elemanları değişen kullanım koşulları ve kullanım yerleri nedeniyle birçok farklı tipte imal edilmektedirler. Bu tip keçeleri gruplandırmak için en temel esas montaj sırasında sağlanan radyal kuvvetlerin oluşturulma şeklidir. Bu bağlamda iki ana gruba ayırmak mümkündür. Sıkıştırma Keçeleri Dudaklı Keçeler Bu iki ana grup haricinde hareketli sistemlerde kullanılan keçelere mil sıyırıcılar ve kazıyıcılar da eklenebilir. 2.1 Sıkıştırma Keçeleri Birçok farklı şekilde bulunabilen bu gruba ait keçeler için söylenebilecek temel prensip, mil yüzeyine etkiyen kuvvetin keçenin bütün kesitinde meydana gelen deformasyon nedeniyle oluşan basma gerilmesi sayesinde elde edilmesidir. Sistem içindeki basıncın artması ile bu keçeler tüm uzunlukları boyunca sıkışıp deforme olarak sızdırmazlığın sağlanmasının amaçlandığı yüzeylere yapışırlar. Bu tip keçeler genellikle statik sızdırmazlığın sağlanması gereken durumlarda kullanılsalar da düşük basınçların söz konusu olduğu uygulamalarda da etkin bir şekilde kullanılabilmektedirler. Burada keçelerin imal edildikleri malzemenin özelliği devreye girer. Bu tip keçeler çoğunlukla kauçuk malzemeden imal edilirler. Kauçuk, Poisson oranı yaklaşık 0,5 olan bir malzemedir ve bu sayede basınç altında sıvılara benzer bir davranış göstererek uygulanan basıncı tüm yönlere eşit olarak iletir. Böylece keçe kendi sızdırmazlık kuvvetini, basınçla orantılı şekilde otomatik olarak üretir [14]. Keçe, sızdırmazlığın sağlanacağı radyal kuvvet elde edilene kadar artan bir basınçla sıkıştırılır. Sızdırmazlığın sağlanacağı yüzeylere gereken şekilde temas eder. Öteleme hareketi yapan sistemler için gidiş ve dönüş stroklarında, sıkıştırma keçeleri benzer prensiple çalışarak çift yönlü çalışmaya da olanak vermiş olurlar. Maliyetleri düşük olan bu keçeler çalışma koşullarının uygun olduğu hafif işler için yeterli performansa sahiptirler. 5

21 2.1.1 O Ringler O-ringler en çok bilinen ve kullanım alanı itibariyle en geniş yer tutan keçelerdir. Hem statik hem dinamik sızdırmazlık için kullanımı mümkün olan bu keçeler için en önemli kriter doğru montaj yapılmaları ve kullanımdan önce çalışma sınırlarının biliniyor olmasıdır. Daha önce de bahsedildiği gibi, hidrolik basınç altında çalışan bir O-ring yüksek yüzey gerilimine sahip sıkıştırılamaz bir akışkan gibi davranır. Bu şekilde çalışma boşluğuna doğru itilen O-ring içeride bulunan akışkanın dışarı çıkmasını engellemiş olur. Şekil 2.1 de bir O-ring ve önemli boyuları verilmiştir. D x h d = İç Çap H = Kesit Çapı Şekil 2.1 : Bir O-Ring ve Boyutları Standart oluk ölçülerine göre imal edilen O-ringler, 1500 Psi basınç altında, kesitlerine bağlı olarak %15-30 oranında efektif bir şekilde sıkıştırılabilirler [2]. Ancak sızdırmazlık yüzeyi ile yuva kenarları arasındaki boşluk çok fazla ise veya basınç O-ringin şekil değiştirme sınırını geçiyorsa, malzemede akma görülür. Şekil 2.2 de O-ringin basınç altında çalışması görülmektedir. Şekil 2.2 : Basınç Altında Çalışan O-ring Şekilde de görüldüğü gibi basınç ve çalışma boşluğu sınırlarının dışında çalışıldığı durumlarda malzemenin çalışma boşluğunun dışına akmasını engellemek için tek veya her iki yönde destek bileziği kullanılması gerekir. O-ringlerin Malzeme akması gerçekleşmeden çalışabildikleri en yüksek basıncı belirlemek için O-ring sertliği ve 6

22 çalışma boşluğu kontrol edilir. Şekil 2.3 de bu sertlik ve çalışma boşlukları gösterilmiştir. Şekil 2.3 : O-ring Kullanımı İçin İzin Verilen En Fazla Basınç ve Çapsal Boşluk Hareketli sistemlerde kullanılan O-ringler, çalışma ilk başlarken hafifçe yuvarlanırlar. Daha sonra o-ring ile çalışma yüzeyi arasında yağ filmi oluşur ve kayma başlar. Eğer montaj sırasında bu yuvarlanmaya izin vermeyecek derecede sıkı bir montaj yapılmışsa o-ringde aşınmaya neden olunur. Bu sebeple montaj esnasında o-ringi yağlamakta fayda vardır. O-ringlerin belli başlı avantajları şunlardır. İmalatı kolay ve ucuzdur. Boyutlarının küçük oluşu sayesinde fazla yer kaplamaz. Yanlış montaj gibi bir durum söz konusu değildir ve her iki yönde de çalışırlar. Yuvaların işlenmesi kolaydır. 7

23 2.1.2 X-Ringler (Quad Ringler) Kesiti X şeklinde olan bu keçeler bazı uygulamalarda O-ringlerin yerine kullanılırlar. Çalışma prensipleri O-ringlerle aynıdır. X-ringe uygun yuva genişliği eşdeğerde bir O-ring yuvasına göre daha dardır. Bunun nedeni X-ringin radyal kuvvetler altında sıkışması sonuncunda göstermiş olduğu yatay yayılmasının daha az olmasıdır. X-ringler kauçuğun bir kalıp içerisinde vulkanize edilmesi yoluyla imal edilirler. Kesiti kareye çok benzeyen X-ringin boyutları ve kesiti Şekil 2.4 de gösterilmiştir. Şekil 2.4 : X-Ring in Kesiti ve Boyutları X-ringlerde sızdırmazlık O-ringlerde olduğu gibi radyal yönde sıkıştırma sağlanarak elde edilir. Sistem içindeki hidrolik basınç arttıkça sızdırmazlık yüzeyine doğru itilen X-ring yüzeyler arasından sıvı kaçışını engeller. X-ringler de çift yönlü çalışmaya imkan tanırlar. X-ringin O-ringle karşılaştırıldığında sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir: Şekil itibariyle birden çok kulakçığa sahip bir keçe olduğu için standart O-ringlerden fazla sızdırmazlık yüzeyi sağlarlar. Çoklu sızdırmazlık noktasına sahip olduklarından, etkili bir sızdırmazlık için daha az sıkışmaları yeterlidir. Böylece daha az sürtünme ve aşınma, daha fazla ömür sağlarlar. Kesit şekilleri sayesinde O-ringlerde görülen burulma ve dolayısıyla kopma tehlikesini ihtiva etmezler. O-ringlerin aksine X-ringlerde kalıplama esnasında oluşan çapaklar sızdırmazlık yüzeyinin üzerinde değil, kesitin merkezinde birincil sızdırmazlık yüzeyinin dışında bulunurlar. X-ringlerin iç ve dış çapında bulunan oluklar içerisinde yağlayıcıyı tutarak daha düşük sürtünme ve daha uzun ömür sağlarlar. Birçok uygulamada çift U-cup tipi keçenin yerine geçerek daha az yer kaplarlar. 8

24 X-ringler standart O-ring ölçüleri için hazırlanan yuvalarda kolaylıkla kullanılabilirler [15]. Şekil 2.5 de X-ringlerin kullanıldığı bazı örnekler verilmiştir. Hidrolik piston ve silindir sızdırmazlığı Vites kolu sızdırmazlığı Yakıt vanası piston sızdırmazlığı Şekil 2.5 : X-Ring Uygulama Örnekleri T-Ringler Kullanım koşullarının X-ringlere göre daha ağır olduğu durumlarda T-ringler kullanılır. Her iki tarafında da destek halkası bulunan T-ringlerin bu sebeple maliyetleri daha yüksektir. Bu keçeler de yine artan basınç altında sızdırmazlık yüzeylerine itilerek sızdırmazlığı sağlarlar. T-ringlerde destek halkaları basınç 9

25 altında işlevlerini yerine getirirler ve ekstrüzyon tehlikeleri düşüktür. Daha küçük sıkıştırma kuvvetinden ötürü sürtünme miktarları azdır. Şekil 2.6 da bir T-ring kesiti ve basınç altında aldığı durum görülmektedir. Şekil 2.6 : T-Ring ve Basınç Altındaki Durumu Teflon Ringli (Halkalı) Keçeler Bu tip keçeler iki parçadan oluşurlar. Dışta bir O-ring ve içerisinde teflon bir halka mevcuttur. Bu tip keçeler hızın yüksek olduğu ve sürtünme sebebiyle oluşan ısının fazlaca bulunduğu noktalarda kullanıma uygundur. Teflon kauçuğa göre daha düşük sürtünme katsayısına sahip olduğu için sürtünme kuvveti ve açığa çıkan ısı azaltılmış olur. Sekil 2.7 de teflon halkalı bir keçe görülmektedir. Şekil 2.7 : Teflon Halkalı Keçe Bu tip keçelerde ilk baştaki sızdırmazlık O-ringin teflon halka üzerine takılırken sağladığı sıkılık sayesinde sağlanır. Sistem içindeki basınç arttıkça halkalar arası sıkılık artarak sızdırmazlığın artması sağlanır. Teflon halkaya sahip keçelerin avantajları şu şekilde sıralanabilir: Sürtünme kuvvetleri düşüktür dolayısıyla uzun ömürlüdürler. Harekete ilk başlandığı anda tutma kayma (stick-slip) denilen yapışma ve sonrasında hareket geçme olayına müsaade etmezler. Adezyon görülmez. Yuva işlemeleri kolaydır. Teflon malzemenin özelliğinden ötürü birçok ortamda güvenle çalışırlar. 10

26 2.2 Dudaklı Keçeler Öteleme hareketinin söz konusu olduğu uygulamalarda dudaklı keçeler en geniş kullanım alanına sahiptirler. Dudaklı keçeler sistem basıncı olmadığı durumda radyal kuvveti dudakların deformasyonu sonucu oluşan gerilme sayesinde sağlarlar. Bu radyal kuvvet ile mil üzerine bastıran keçe sızdırmazlığı sağlamış olur. Bu tip keçelere örnek olarak U-ringler verilebilir. Bu tip keçelerde ilk montaj sırasında keçenin meydana getirdiği sürtünme kuvvetine sadece bu deformasyon sebep olduğu için düşük sürtünme kuvveti söz konusudur. Sistem içerisindeki basıncın artmasıyla birlikte keçe dudakları arasına uygulana basınç da artar. Bu sayede artan basınçla orantılı olarak dudaklı keçeler mil üzerine daha fazla basarlar. Belli bir basınç değerine erişildikten sonra keçe eksenel uzunluğunun tamamı boyunca mil üzerine basar. Şekil 2.8 de bu durum görülmektedir. Şekil 2.8 : Basınç Altındaki Bir Dudaklı Keçe Sistem basıncının en yüksek olduğu durumda sürtünme kuvveti de en yüksek seviyeye ulaşır. Tersi durumda ise sürtünme kuvveti en küçük değerini sistem basıncının en küçük olduğu durumda alır. Dudaklı keçeler U-ringlerin haricinde, piston başı keçeleri ve V-ring setlerini de içerirler. Bu çok parçalı keçelerde farklı sürtünme ve kuvvet durumları söz konusu olabilir [16] U-Ringler (U-Cup) U-ringler genellikle düşük ve orta derecedeki basınçlarda sızdırmazlığı sağlamak amacıyla kullanılırlar. O-ringlere göre dinamik uygulamalarda kullanılmaya daha uygundurlar. Kesit alanları küçük olan O-ringler ölçüsel değişimlere zor uyum sağlar. Bu nedenle O-ringlerin dinamik uygulamalarda kullanılmaları durumunda yuvalarının çok daha dar toleranslarda işlenmesi gerekir. Ancak U-ringlerde bu durum söz konusu değildir. O-ringlere nazaran daha zor şartlar altında bile geniş toleranslarla çalışıp, aşınmaya ve sızdırmaya karşı daha fazla direnç gösterirler. U-ringler farklı kesitlere sahip olabilirler. Tabanları düz ya da yuvarlak, dudakları uzun, kısa hatta çift dudaklı olabilirler. Dudaklar çalışma şekline göre içten ya da dıştan dudak şeklinde olabilir. Çalışma şartlarının ağırlaştığı durumlarda keçenin 11

27 çalışma boşluğuna akmasını önlemek için gerekli kenarına naylon ya da PTFE gibi malzemelerden imal edilmiş destek halkaları kullanılabilir. Statik olan dudağa ve iç boşluğa yağ gelmesi için iç taraftaki dudak daha kısa tasarlanabilir. Statik taraftaki dudağın daha geniş olması ise keçenin yuva içerisinde dönmesini engelleyerek fayda sağlar. Bu tip U-ringlerde sıkılık daha fazladır. Dıştan takılanların montaj sırasında hasar görmemeleri için sertlikleri 75 Şor A dan daha fazla olmamalıdır. İçten çalışanlar için sertlik 90 Şor A ya kadar olabilir. Kauçuktan imal edilen U-ringler 100 Bar sistem basıncına, poliüretan malzemeden imal edilenler ise 400 Bar sistem basıncına kadar çalışabilirler. Şekil 2.9 da içten ve dıştan dudaklı U-ringlerin montajını gösteren bir resim görülmektedir [3]. Şekil 2.9 : İçten ve Dıştan Dudaklı U-Ring Montajı U-ringlerin profil dizaynları zaman içerisinde değişim göstermiştir. Elastohidrodinamiğin çok fazla gelişmiş olmadığı zamanlarda, tasarımcılar içgüdüsel olarak davranmış ve basınç altında ince dudakların daha iyi sızdırmazlık sağlayacağını düşünmüşlerdir. Şekil 2.10 da görülen basınç profili aradaki kritik farkı göstermektedir. Yağın bulunduğu tarafta, eski tip ince dudaklı profilin sağladığı basınç gradyanı, modern tasarımın dik bir eğimle artan basınç gradyanına göre çok daha düşüktür. Havanın bulunduğu tarafta ise bu durumun tam tersi görülmektedir. Bu durumda, aynı koşullar altında çalışan iki keçeden eski dizayna sahip olan keçe dışarı çıkış stroğunda kalın bir yağ filmi oluştur ve bu film içeri giriş stroğunda keçe tarafından sıyrılarak yüksek kaçağa neden olur. Buna karşılık yeni dizayn keçelerde, dışarı çıkış stroğunda daha ince bir yağ filmi dışarı geçer ve bu yağ filminin çoğu içeri giriş stroğunda içeri pompalanır. 12

28 Şekil 2.10 : Eski ve Yeni Dizayn U-ringler Arasındaki Farklı Temas Basınç Profilleri Poliüretan malzemeden imal edilmiş U-ringlerin çalışma basınçları 100 Bar veya üzerinde ise durum değişir. Basınçtan dolayı elastomer keçede yanal genişleme oluşur ve keçe tüm iç yüzeyi mil üzerine temas eder. Bu sebeple daha yüksek basınçlarda yağ filminin içeri geri pompalanmasında ters etki yaşanır. Bunun nedeni ise çıkış noktasındaki maksimum basınç gradyanın (w E ) çok yüksek olmasıdır. Şekil 2.11 de yüksek basınç altındaki bir U-ringin temas basınç profili verilmiştir. Şekil 2.11 : Yüksek Basınç Altındaki Bir U-ring in Temas Basınç Profili Bundan başka, dışarı çıkış stroğunda harekete başlanırken keçe, mil ile keçe temas yüzeyi arasında yağ filmi oluşmasına izin vermelidir. Eğer keçe yüzeyi, temas bölgesinin girişine dik bir açıyla geliyorsa ve temas basınç gradyanı yüksekse poliüretan malzeme mil yüzeyinden ayrılmaz ve temas eden yüzeyler arasına 13

29 yağlayıcının girmesine müsaade etmez. Bu durum yağ filminde bozulmalara neden olur ama aslında filmin oluşumu ilk andan itibaren gerçekleşmemektedir. Bu durum sonucunda tutma kayma (stick-slip) ismi verilen durum oluşur ve ses yapan titreşimler meydana gelebilir. Ancak Şekil 2.12 de gösterilmiş olduğu gibi, yağlayıcının keçe temas yüzeyine girip hidrodinamik yağlayıcı filmi oluşturması için keçe temas yüzeyi başlangıcına kama etkisi yapacak pah kırma şeklinde açılı bir profil şekli uygulanabilir. Bu sayede temas yüzeyine gerekli yağ basıncı çabuk bir şekilde ulaşmış olur [4]. Şekil 2.12 : Kama Etkisi Yapan Profilin Şekli U-ringlerin kayarak çalıştıkları uygulamalarda yüzey kalitesi önem kazanır. Yüzey kalitesini elde etmek için silindirlere honlanarak, pistonlar ise cilalanarak kullanılabilirler. Yüzey kalitesi ve ölçüsel hassasiyet ilişkisi önemlidir ve yüzey kalitesi arttıkça ölçüsel toleransların sağlanması kolaylaşır. Tablo 2.1 de U-ring kullanımında istenen yüzey kalitesi ve ölçüsel toleranslar gösterilmiştir. Şekil 2.13 de U-ringlere ait uygulama örneği görülmektedir. Tablo 2.1 : U-ring Kullanımında İstenen Yüzey Kalitesi ve Ölçüsel Toleranslar Çalışma ekli Rt(µm) Ra(µm) Tolerans Statik Yüzeyler 6,3 1,6 h11 yada H11 Piston 1,6 0,4 e9 Dinamik Hidrolik Silindir 1,6 0,4 H11 Yüzeyler Pnömatik Silindir

30 Şekil 2.13 : U-ring Uygulama Örneği 15

31 2.2.2 V-ringler ve Takım Halkaları Chevron keçeleri olarak da bilinen V-ringler, U-ringlere nazaran daha güçlü bir kesite sahip oldukları için eksenel ve radyal yüklere karşı daha fazla direnç gösterebilirler. Basınç kapasiteleri ve düşük basınç yetenekleri iki yada daha fazla ring takım halinde, erkek ve dişi adaptör kullanılarak arttırılabilir. Şekil 2.14 de bu uygulamalara örnek verilmiştir. Şekil 2.14 : (a) V-ring Takım Halkaları (b) Delikli Baş Halkası Olan Takım Halkası Bu durum V-ringlerin tek başlarına kullanılmasına oranla daha sık yapılan bir uygulamadır. Baş kısmı oluşturan baş halkası delikli veya dolu olarak kullanılabilir. Bazı durumlarda ise aşınma kompanzasyonu sağlamak amacıyla yaylı baş halkaları da kullanılmaktadır. Şekil 2.15 de bir V-ring takım halkası profili ve meydana geldiği halka tipleri görülmektedir [5]. Şekil 2.15 : V-ring Takım Halkaları (a) Bez Halkası (b) Orta Halkalar (c) Baş Halkası (d) Klasik Baş Halkası (d) Yaylı Baş Halkası 16

32 V-ringlerin sağladığı sızdırmazlık basınçla orantılıdır. Artan basınçla birlikte V-ring genişler, sıkılık miktarı artar. Tersi durumda ise basınç azaldıkça kendisini bırakır bu sebeple de sürtünme azalır. V-ringlerin takım halinde kullanılmalarının diğer bir faydası da tek halde kullanılmaları sırasında meydana gelen ani kaçakların, takım halinde kullanılma durumda gerçekleşmemesidir. Sürtünme kuvvetine birçok farklı etmen etki eder. Bunlar metal yüzeyin özellikleri, sıcaklık, yağ ve yağlama özelliği, keçe malzemesinin yapışma özelliği ve temas yüzeyinin yapışma değeri olarak sayılabilir. Örneğin sert malzemelerde sürtünme kuvveti daha yüksek olur. Dudakların yağlanması durumunda ise aşınma ve ısınma miktarında azalma görülür. Yağ filminin sürekliliğinin sağlanması da aşınmayı önleyici bir etmendir. Metal yüzeylerinin parlatılmış olması önemlidir. Aşınmayı arttırıcı en önemli etmen ise aşırı basınçtır. Tek bir V-ring yerine birden fazla halkadan oluşan takımlar kullanmak basınç dağılımını sağlarken aşınmayı da azaltır. Tablo 2.2 farklı malzemelerden imal edilmiş V-ringler için, farklı basınç değerleri söz konusu olduğunda kullanılması önerilen halka sayılarını göstermektedir [3]. Yüksek basıncın doğurduğu bir diğer tehlike ise malzemenin çalışma boşluğuna akmasıdır ki bu durumda takım halkaları önüne destek halkaları kullanmak gerekebilir. Tablo 2.2 : V-ring Sayısının Malzeme ve Basınca Göre Belirlenme Tablosu V-Ring Sayısı Homojen Kauçuk Bezli Kauçuk Deri PTFE 3 35 Bar 35 Bar 35 Bar 35 Bar Bar 200 Bar 150 Bar 70 Bar Bar 350 Bar 400 Bar 200 Bar Bar 700 Bar 1400 Bar 350 Bar Piston Başı Keçeleri Öteleme hareketi için kullanılması uygun olan daha önce de bahsetmiş olduğumuz keçe tiplerinin tamamı piston sızdırmazlığını sağlamak için kullanılabilir. Ancak sadece piston başlarında kullanılmak üzere tasarlanmış keçeler de mevcuttur. İlk başlarda piston başı keçeleri hidrolik endüstrisinde kullanılmak üzere deriden yapılmaktaydı. Deri kullanılmasındaki önemli sebep yüzey kalitesinin düşük olduğu durumlarda da sızdırmazlık sağlayabilmesiydi. Zaman içerisinde daha yüksek kuvvet ve sertlik elde edebilmek amacıyla katmanlar halinde bezler kullanılmaya başlandı. Piston başı keçeleri diğer bezli sızdırmazlık elemanlarına oranla daha ucuzdur. Geniş tolerans aralıklarında çalışmaya uygun olan bu keçeler özellikle yatay halde çalışan sistemlerde kullanılmaya uygundur. 17

33 Piston başı keçeleri basınç altında görevlerini yerine getiriler. Diğer keçelere oranla ince dudaklara sahip olan piston başı keçeleri sahip oldukları esneklik sayesinde düşük basınçlarda bile temas yüzeylerine kuvvetlice temas ederek sızdırmazlığı sağlarlar. Yapıları itibariyle tek yönlü sızdırmazlık sağlayan bu keçeler iki tanesinin sırt sırta monte edilmesiyle iki yönlü sızdırmazlık sağlamak amacıyla da kullanılabilirler. Bu durumda performans montaj sırasındaki titizliğe bağlıdır. Şekil 2.16 da piston başı keçelerinin iki ana tipinin kesiti görülmektedir. Şekil 2.16 : Piston Başı Keçeleri (a) Yuvarlak Tabanlı (b) Dik Kenar Tabanlı Her iki tip benzer uygulamalarda benzer performans vermelerine karşı yuvarlak tabanlı piston başı keçeleri daha sıkça görülür. Dik kenar tabanlı piston başı keçesini temel avantajı düz imal edilmiş bir destek plakasıyla kullanılabilmesidir ve düz plakanın imalatı daha kolaydır. Bu tip bir uygulamanın montajı Şekil 2.17 de verilmiştir. Destek Plakası Şekil 2.17 : Dik Kenar Tabanlı Piston Keçesinin Montajı Piston başı keçelerine ait diğer uygulama şekillerinde bazı örnekler Şekil 2.18 de gösterilmektedir. A ve B örneklerinde düşük ile orta derecede basıncın söz konusu olduğu hafif uygulamalarda piston başı keçelerinin uygulanma şekli verilmiştir. A yuvarlak tabanlı piston keçesinin, B ise dik kenar tabanlı piston başı keçesinin örneğidir. C örneğinde görülen uygulama hafif şartlarda kullanılabilecek bir diğer 18

34 montaj şeklidir. D ve E şekillerinde görülen uygulamalar ise ağır şartlar altında kullanılası tavsiye edilen montaj şekilleridir [2]. Şekil 2.18 : Piston Başı Keçeleri (A) Yuvarlak Tabanlı (B) Dik Tabanlı (C) Hafif ŞartlaraUygun (D) Ağır Şartlara Uygun (E) Ağır Şartlara Uygun 2.3 Pislikten Koruyucular Mil sıyırıcılar ve kazıyıcılar genel olarak pislikten koruyucular olarak tanımlanırlar. Pnömatik ve hidrolik uygulamalarda silindir dışarısına çıkan milin üzerinde 19

35 bulunabilecek kir, toz ve benzeri maddeler içeri dönüş stroğunda sıyırıcı ve kazıyıcılar tarafından mil üzerinden temizlenir ve makinanın içerisine girmesi önlenir Mil Sıyırıcılar Mil sıyırıcıları yalnızca koruyucu elemanlar olarak kullanılırlar. Sıyırma işleminden bahsedildiğinde kazımaya göre daha nazik bir işlem akla gelmelidir. Sıyırıcılar ince ve esnek dudaklara sahiptirler ve genellikler 90 Shore A civarında sertlik derecelerinde olurlar. Sıyırıcılar bazı durumlarda sızdırmazlık elemanı gibi davranabilseler de kazıyıcılar için böyle bir durum kesinlikle söz konusu olmamaktadır. Mil sıyırıcılar genel uygulamalarda sızdırmazlık keçeleriyle birlikte kullanılırlar. Şekil 2.19 da bir mil sıyırıcının uygulama örneği görülmektedir. Şekil 2.19 : Mil Sıyırıcı Kazıyıcılar Kazıyıcılar millerin üzerine yapışmış olan daha ağır maddeleri temizlemek için kullanılırlar. Bu sebeple kazıyıcılar sert plastik yada metalden yapılmış dudaklara sahiptirler. Sıkça kullanılan malzemeler silisyum bronzu, mangan bronzu, berilyum bronzu, alüminyum ve pirinç gibi metallerdir. Eğer ortam korozyona müsait ise bu metaller kadmiyum gibi paslanmaya dirençli metallerle kaplanmalıdırlar [13]. Şekil 2.20 de farklı bir malzeme olan sentetik reçineden yapılmış dudaklara sahip bir kazıyıcı görülmektedir. Şekil 2.20 : Sentetik Reçine Dudaklı Kazıyıcı 20

36 3. SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ İMAL EDİLDİKLERİ MALZEMELER VE ÖZELLİKLERİ Sızdırmazlık elemanlarının imalatında en çok tercih edilen malzemeler elastomer malzemelerdir. Elastomerin bir diğer adı ise makromoleküler malzemelerdir. Elastomer malzemelerin sıkça tercih edilmelerindeki önemli neden belirli sınırlar dahilindeki yükler altında şekil değiştirmeleri ve yük kalktığında ilk baştaki şekil ve ölçülerine çabucak dönebilmeleridir. Bu özellikleri sayesinde belirli toleranslar içerisinde imal edilebilen metal makine parçaları arasında, hatta metal parçaların çalışma sırasında uğrayabileceği deformasyonları da telefi ederek sızdırmazlığı sağlayabilirler. Zaman içerisinde teknoloji ile birlikte gelişen sentetik malzeme endüstrisi sayesinde elastomer malzemelerin özelliklerinde de belirli gelişmeler görülmüştür. Bu kısımda önce bir malzemenin sızdırmazlık elemanı imalatında kullanılabilmesi için sahip olması gereken özelliklere değinilecek ve ardından da belli başlı sızdırmazlık elemanı malzemelerinden örnekler verilecektir. 3.1 Sızdırmazlık Elemanı Malzemelerinde Aranan Özellikler Bu kısımda sızdırmazlık elemanı yapımında kullanılacak malzemelerin en önemli özelliklerine yer verilecektir. Bunlar: Esneklik Sertlik Kimyasal ve fiziksel özelliklerdir Malzemenin Esneklik Özelliği Yük altındaki metaller Hook kanununa bağlı olarak şekil değiştirler. Bu demektir ki, bir metal esneklik sınırı aşılmadığı takdirde üzerindeki yükün kaldırılmasıyla başlangıçtaki haline geri döner. Şekil 3.1.a da bu durum grafik üzerinde gösterilmiştir. Elastomer malzemeler ise, örneğin kauçuk, yüke maruz kaldıklarında hem elastik hem de plastik olarak şekil değiştirirler. Yani yük kaldırıldığında ilk baştaki şekillerine dönemezler, kalıcı bir şekil değişimi olur ve ilk duruma dönmek zaman alabilir. Bu durumu anlatan grafik şekil 3.1.b de görülmektedir. Bu grafikte 21

37 kullanılan σ normal gerilmeyi, e birim uzama miktarını gösterir. Denklemde verilen E ise elastiklik modülünü gösterir. Şekil 3.1 : (a) Metallerin Hook Kanununa Göre Davranışı (b) Kauçuk Malzemenin Esnek ve Plastik Davranışı Elastomer malzemelerde şekil değişiminden sonra bu şekli koruyabilmek için uygulanması gereken kuvvet zamanla azalır. Bu özelliğe elastomer malzemelerde gevşeme adı verilir. Gevşeme özelliği zamana ve sıcaklığa bağlıdır. Belirli bir sınırın üzerindeki zaman ve sıcaklık elastomer malzeme içindeki yapıyı oluşturan bağların yeni durum almasına olanak tanır ve esnek uzama yerini plastik uzamaya bırakır. Elastomerlerin bu özelliklerinde dolayı, bu tip malzemelerden imal edilmiş keçelerde ilk montajdan itibaren zamanla radyal yük azalması yaşanır. İdeal keçenin basınç kalktığı anda eski durumuna dönmesi gerekir. Elastomer malzemelerin tamamı zaman içerisinde gerilme kaybı yaşarlar. Bu malzemenin sızdırmazlık elemanı yapımında kullanılabilmesi için zaman içerisinde göstermiş olduğu gerilme kaybı en az olmalıdır. Genel olarak dikkat edilmesi gereken husus elastomer malzemenin %5 ten daha fazla kalıcı uzama etkisinde bulunmamasıdır. Bu şekilde malzemenin ömrü uzatılmış olur [3]. Yukarıda verilmiş olan 3.1.b şeklinde yükleme ve boşaltma eğrileri arasındaki alan kaybolan enerji miktarını gösterir. Bu dönüşüm histerisiz dönüşümü şeklide de adlandırılır. Kaybolan bu enerji ısıya dönüşür. Bu demektir ki her yükleme boşaltma döngüsünde elastomer keçeler bir miktar ısınırlar. Sızdırmazlık elemanı ömürleri belirlenirken bu durum göz önüne alınmalıdır Malzemenin Sertlik Özelliği Sertlik elastomer malzemelerin özelikleri arasında önemli yer tutar. Elastomer malzemelerin sertlikleri eklenen katkı maddeleri sayesinde farklı seviyelerdedir. Sertlik birimi olarak standartlaşmış olan Shore A durometre sertlik birimidir. Malzemenin sertlik değeri 5 birimlik bir tolerans değerine sahiptir ve birkaç birimlik 22

38 oynamalar büyük önem taşımazlar. Sızdırmazlık elemanlarında kullanılan elastomer malzemelerin sertlik dereceleri Shore A değeri ile Shore A değerleri arasında olabilir. Rakam büyüdükçe sertlik derecesinin artışı söz konusudur. Kullanılacak malzemenin seçiminde belli kriterler söz konusudur. Örneğin pürüzlülüğün fazla olduğu yüzeylerde kullanılmak üzere sertlik derecesi düşük malzemeden yapılmış sızdırmazlık elemanlarının seçilmesi daha uygundur. Bunun sebebi yumuşak malzemelerin aşınmaya ve basınca gösterdikleri direncin düşük olmasıdır. Daha sert malzemelerin kullanıldığı durumlarda ise sıkılık miktarını azaltarak radyal yükü küçültmek gereklidir. Böylece aşırı sürtünme kuvvetleri önlenmiş olur. Sertlik derecelerinin değişmesinde en büyük etkenlerden birisi sıcaklıktır. Artan sıcaklıklar altında keçe malzemelerinin sertlik değerleri azalma gösterir ve sonucunda radyal yükler azalarak sistemde kaçaklara neden olabilir. Şekil 3.2 de etilen propilen, poliüretan, florosilikon ve nitril kauçuk gibi farklı durometre sertlik derecelerine sahip elastomerlerin sıcaklık altında göstermiş oldukları sertlik azalmaları görülmektedir. Şekil 3.2 : Bazı Elastomerlerin Sıcaklık - Sertlik Değişim Grafiği Malzemenin Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri Malzeme seçimi yapılırken çalışma koşulları, ortam ve sıcaklıklar dikkate alınmalıdır. Eklenecek farklı katkılar elastomer malzemelerin özelliklerinde önemli derecede değişiklikler yaratabilir. Tablo C.1 ve C.2 de sızdırmazlık elemanı yapımında kullanılan bazı malzemelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yanı sıra 23

SIZDIRMAZLIK Sİ S STEMLER İ İ Vedat Temiz

SIZDIRMAZLIK Sİ S STEMLER İ İ Vedat Temiz SIZDIRMAZLIK SİSTEMLERİ Vedat Temiz Sızdırmazlık Kavramı Sızdırmazlık problemi en genel halde ortak bir sınırı bulunan, iki farklı ortam arasındaki akışkan ş akışının ş kontrol edilebilmesi olarak tarif

Detaylı

Hidrostatik Güç İletimi. Vedat Temiz

Hidrostatik Güç İletimi. Vedat Temiz Hidrostatik Güç İletimi Vedat Temiz Tanım Hidrolik pompa ve motor kullanarak bir sıvı yardımıyla gücün aktarılmasıdır. Hidrolik Pompa: Pompa milinin her turunda (dönmesinde) sabit bir miktar sıvı hareketi

Detaylı

BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA PERFORMANS KRİTERLERİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ

BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA PERFORMANS KRİTERLERİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ 493 BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA PERFORMANS KRİTERLERİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ Ozan DEVLEN Kubilay SAKARYA ÖZET Hidrolik silindirlerde güç aktarımının sağlanabilmesi için boğaz ve

Detaylı

RULMANLI YATAKLAR. Dönme şeklindeki izafi hareketi destekleyen ve yüzeyleri arasında yuvarlanma hareketi olan yataklara rulman adı verilir.

RULMANLI YATAKLAR. Dönme şeklindeki izafi hareketi destekleyen ve yüzeyleri arasında yuvarlanma hareketi olan yataklara rulman adı verilir. RULMANLI YATAKLAR Yataklar iki eleman arasındaki bir veya birkaç yönde izafi harekete minimum sürtünme ile izin veren fakat kuvvet doğrultusundaki harekete engel olan destekleme elemanlarıdır. Dönme şeklindeki

Detaylı

SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ MONTAJI VE YÜKSEK BASINÇ ALTINDAKİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ MONTAJI VE YÜKSEK BASINÇ ALTINDAKİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ 323 SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ MONTAJI VE YÜKSEK BASINÇ ALTINDAKİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ S. Hakan OKA ÖZET Bu çalışmada, sızdırmazlık amacıyla kullanılan contaların montaj işleminin modellenmesi ve

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

A210 Yeni Nesil Pnömatik Aktüatörler

A210 Yeni Nesil Pnömatik Aktüatörler A210 Yeni Nesil Pnömatik Aktüatörler Yeni nesil ProAir 210 Serisi Proval pnömatik aktüatörler kremayer dişli tip tasarıma sahip olup çift ve tek etkili tipte üretilmektedir. Yeni nesil aktüatörler mil

Detaylı

MALZEME ÖZELLİKLERİ U203-R95

MALZEME ÖZELLİKLERİ U203-R95 MALZEME ÖZELLİKLERİ U203-R95 Poliüretan U203 - KIRMIZI U203-R95; 95 ±2 Shore A sertlikte, mükemmel fiziksel özelliklere sahip Hidroliz uyumlu PU (HPU) malzemedir. Birçok hidrolik akışkan ve yağ-su emülsiyonlarına

Detaylı

KALICI DEFORMASYONUN SIZDIRMAZLIK ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ

KALICI DEFORMASYONUN SIZDIRMAZLIK ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ 167 KALICI DEFORMASYONUN SIZDIRMAZLIK ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ Arden AREVYAN ÖZET Sızdırmazlık elemanları seçimi öncelikle basınç, hız ve sıcaklık dayanımı ön plana alınarak yapılmakta, genellikle malzeme kalıcı

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1

MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1 A. TEMEL KAVRAMLAR MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1 B. VİDA TÜRLERİ a) Vida Profil Tipleri Mil üzerine açılan diş ile lineer hareket elde edilmek istendiğinde kullanılır. Üçgen Vida Profili: Parçaları

Detaylı

SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA KARŞILAŞILAN PROBLEMLER, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA KARŞILAŞILAN PROBLEMLER, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 313 SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA KARŞILAŞILAN PROBLEMLER, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Bülend DEMİRALP ÖZET Hidrolik silindirler, sızıntı problemleri nedeniyle ya da bakım amaçlı söküldüklerinde, kullanılan

Detaylı

PLASTİK ŞEKİL VERME (PŞV) Plastik Şekil Vermenin Temelleri: Başlangıç iş parçasının şekline bağlı olarak PŞV iki gruba ayrılır.

PLASTİK ŞEKİL VERME (PŞV) Plastik Şekil Vermenin Temelleri: Başlangıç iş parçasının şekline bağlı olarak PŞV iki gruba ayrılır. PLASTİK ŞEKİL VERME (PŞV) Metallerin katı halde kalıp olarak adlandırılan takımlar yardımıyla akma dayanımlarını aşan gerilmelere maruz bırakılarak plastik deformasyonla şeklinin kalıcı olarak değiştirilmesidir

Detaylı

2. Amaç: Çekme testi yapılarak malzemenin elastiklik modülünün bulunması

2. Amaç: Çekme testi yapılarak malzemenin elastiklik modülünün bulunması 1. Deney Adı: ÇEKME TESTİ 2. Amaç: Çekme testi yapılarak malzemenin elastiklik modülünün bulunması Mühendislik tasarımlarının en önemli özelliklerinin başında öngörülebilir olmaları gelmektedir. Öngörülebilirliğin

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

A801 PNÖMATİK PİSTON KEÇESİ / A801 PNEUMATIC PISTON SEAL

A801 PNÖMATİK PİSTON KEÇESİ / A801 PNEUMATIC PISTON SEAL A801 PNÖMATİK PİSTON KEÇESİ / A801 PNEUMATIC PISTON SEAL A801 PNÖMATİK PİSTON KEÇESİ A801 Piston keçelerimiz pnömatik silindirlerde çift tesirli olarak çalışmak üzere tasarlanmış metal pul ile NBR malzemenin

Detaylı

REMA. TIP TOP REMASCREEN Eleme Sistemleri. Endüstriyel sektör için yüksek performanslı eleme çözümleri

REMA. TIP TOP REMASCREEN Eleme Sistemleri. Endüstriyel sektör için yüksek performanslı eleme çözümleri REMA TIP TOP REMASCREEN Eleme Sistemleri Endüstriyel sektör için yüksek performanslı eleme çözümleri REMA TIP TOP REMASCREEN Eleme Sistemlerinin Avantajları 1. Avantaj 2. Avantaj Servis Ömrü Yüksek aşınma

Detaylı

YUVARLANMALI YATAKLARIN MONTAJI VE BAKIMI

YUVARLANMALI YATAKLARIN MONTAJI VE BAKIMI Makine Elemanları 2 YUVARLANMALI YATAKLAR-III YUVARLANMALI YATAKLARIN MONTAJI VE BAKIMI Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız 1 Bu Bölümden Elde Edilecek Kazanımlar Rulmanların Montajı Tolerans Değerlerinin Belirlenmesi

Detaylı

Mobil Hidrolik için Sızdırmazlık Çözümleri. Your Productivity Partner

Mobil Hidrolik için Sızdırmazlık Çözümleri.   Your Productivity Partner Mobil Hidrolik için Sızdırmazlık Çözümleri www.kastas.com Your Productivity Partner Mobil Hidrolik için Sızdırmazlık Çözümleri Mobil hidrolik uygulamaları, iç ve dış ortamlarda kullanılan çeşitli makina

Detaylı

T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MAKĠNE RESĠM VE KONSTRÜKSĠYON ÖĞRETMENLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI LĠSANS TEZĠ KAYMALI YATAKLAR. Hazırlayan : Ġrem YAĞLICI

T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MAKĠNE RESĠM VE KONSTRÜKSĠYON ÖĞRETMENLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI LĠSANS TEZĠ KAYMALI YATAKLAR. Hazırlayan : Ġrem YAĞLICI T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MAKĠNE RESĠM VE KONSTRÜKSĠYON ÖĞRETMENLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI LĠSANS TEZĠ KAYMALI YATAKLAR Hazırlayan : Ġrem YAĞLICI 051227054 Tez Yöneticisi : Prof. Dr. H. Rıza BÖRKLÜ ANKARA 2009 Giriş

Detaylı

Geometriden kaynaklanan etkileri en aza indirmek için yük ve uzama, sırasıyla mühendislik gerilmesi ve mühendislik birim şekil değişimi parametreleri elde etmek üzere normalize edilir. Mühendislik gerilmesi

Detaylı

Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Hesaplamalar ve seçim Rulmanlar

Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Hesaplamalar ve seçim Rulmanlar Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN Hesaplamalar ve seçim Rulmanlar İçerik Giriş Dinamik yük sayısı Eşdeğer yük Ömür Rulman katalogları Konstrüksiyon ilkeleri Örnekler 2 Giriş www.tanrulman.com.tr

Detaylı

KAYMALI YATAKLAR I: Eksenel Yataklar

KAYMALI YATAKLAR I: Eksenel Yataklar KAYMALI YATAKLAR I: Eksenel Yataklar Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Eksenel yataklama türleri Yatak malzemeleri Hidrodinamik

Detaylı

YUVARLANMALI YATAKLAR III: Yuvarlanmalı Yatakların Montajı ve Bakımı

YUVARLANMALI YATAKLAR III: Yuvarlanmalı Yatakların Montajı ve Bakımı Rulmanlı Yataklar YUVARLANMALI YATAKLAR III: Yuvarlanmalı Yatakların Montajı ve Bakımı Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Rulmanlı Yataklar Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KRİSTAL KAFES NOKTALARI KRİSTAL KAFES DOĞRULTULARI KRİSTAL KAFES DÜZLEMLERİ DOĞRUSAL VE DÜZLEMSEL YOĞUNLUK KRİSTAL VE

Detaylı

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Mil-Göbek Bağlantıları Soruları 1. Mil-göbek bağlantılarını fiziksel esasa göre sınıflandırarak her sınıfın çalışma prensiplerini açıklayınız. 2. Kaç çeşit uygu kaması vardır? Şekil ile açıklayınız. 3.

Detaylı

RULMANLAR YUVARLANMALI YATAKLAR-I. Makine Elemanları 2. Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız. BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) Department of Mechanical Engineering

RULMANLAR YUVARLANMALI YATAKLAR-I. Makine Elemanları 2. Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız. BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) Department of Mechanical Engineering Makine Elemanları 2 YUVARLANMALI YATAKLAR-I RULMANLAR Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız 1 Bu Bölümden Elde Edilecek Kazanımlar Yuvarlanmalı Yataklamalar Ve Türleri Bilyalı Rulmanlar Sabit Bilyalı Rulmanlar Eğik

Detaylı

Konu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik Kalıplarının Üretiminde Kullanılan Takım Çelikleri ve Üretim Prosesleri

Konu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik Kalıplarının Üretiminde Kullanılan Takım Çelikleri ve Üretim Prosesleri Nurettin ÇALLI Fen Bilimleri Ens. Öğrenci No: 503812162 MAD 614 Madencilikte Özel Konular I Dersi Veren: Prof. Dr. Orhan KURAL İTÜ Maden Fakültesi Konu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik

Detaylı

Hidrolik Blok Silindirler Block cylinders

Hidrolik Blok Silindirler Block cylinders BS250 Hidrolik Blok Silindirler Block cylinders Genel açıklamalar General description Blok silindirler kısa stroklu çalışma alanları için tasarlanmış, çok küçük montaj boyutlarına sahip kompakt silindirlerdir.

Detaylı

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA Yrd.Doç.Dr. Alp Tekin ERGENÇ İçten Yanmalı Motor Hareketli Elemanları 1- Piston 2- Perno 3- Segman 4- Krank mili 5- Biyel 6- Kam mili 7- Supaplar Piston A-Görevi: Yanma odası

Detaylı

MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ

MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ Farklı üretim yöntemleriyle üretilen ürünler uygulama koşullarında üzerlerine uygulanan kuvvetlere farklı yanıt verirler ve uygulanan yükün büyüklüğüne bağlı olarak koparlar,

Detaylı

RULMANLI YATAKLAR 28.04.2016. Rulmanlı Yataklar

RULMANLI YATAKLAR 28.04.2016. Rulmanlı Yataklar RULMANLI YATAKLAR MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-II DERS NOTU Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI Rulmanlı Yataklar Yataklar minimum sürtünme ile izafi harekete müsaade eden, fakat kuvvet doğrultusundaki

Detaylı

İÇİNDEKİLER Superior Conta Kullanılan Kauçuk O-Ring Standard Size (AS 568A) O-Ring Standard Size (Metric) O-Ring Standard Size (JIS B 2401)

İÇİNDEKİLER Superior Conta Kullanılan Kauçuk O-Ring Standard Size (AS 568A) O-Ring Standard Size (Metric) O-Ring Standard Size (JIS B 2401) İÇİNDEKİLER 01 Superior Conta 03 Kullanılan Kauçuk 05 O-Ring Standard Size (AS 568A) 13 O-Ring Standard Size (Metric) 24 O-Ring Standard Size (JIS B 2401) 28 O-Ring Set Superior Conta ------ Hedeflerinizi

Detaylı

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEL SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANSINA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ETKİLERİ

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEL SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANSINA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ETKİLERİ İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEL SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ PERFORMANSINA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ETKİLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Mak. Müh. Yakut KERKÜKLÜ Anabilim Dalı: Makina Mühendisliği

Detaylı

bezli kauçuk Ayrıca Tablo 1'de üretimde kullanılan malzeme çeşitleri, ticari markaları ve SKT kodları belirtilmiştir. Ticari markalar (*)

bezli kauçuk Ayrıca Tablo 1'de üretimde kullanılan malzeme çeşitleri, ticari markaları ve SKT kodları belirtilmiştir. Ticari markalar (*) Malzeme bilgileri Genellikle sentetik kauçuktan üretilen SKT sızdırmazlık elemanlarının malzemeleri, kauçuk, deri, mantar, yün ve bezli kauçuk olabilir. Bunların tip tanıtma tablolarında gösterilişi Şekil

Detaylı

İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 2. Bölüm TASARIMDA MALZEME

İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 2. Bölüm TASARIMDA MALZEME İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 1.1. Tasarım... 1 1.2. Makine Tasarımı... 2 1.3. Tasarım Fazları... 2 1.4. Tasarım Faktörleri... 3 1.5. Birimler... 3 1.6. Toleranslar ve Geçmeler... 3 Problemler... 20 2. Bölüm

Detaylı

KAYMALI YATAKLAR II: Radyal Kaymalı Yataklar

KAYMALI YATAKLAR II: Radyal Kaymalı Yataklar KAYMALI YATAKLAR II: Radyal Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Radyal yataklama türleri Sommerfield Sayısı Sonsuz Genişlikte

Detaylı

FİYAT LİSTELERİ HABER VERME GEREĞİ DUYMADAN DEĞİŞTİRİLEBİLİR. LÜTFEN SİPARİŞLERİNİZİ FAX VEYA MAİL YOLU İLE BİLDİRİNİZ.

FİYAT LİSTELERİ HABER VERME GEREĞİ DUYMADAN DEĞİŞTİRİLEBİLİR. LÜTFEN SİPARİŞLERİNİZİ FAX VEYA MAİL YOLU İLE BİLDİRİNİZ. KULLANILAN ELASTOMER TÜRLERİ 1 ELASTOMERLERİN ÖZELLİKLERİ 2 ORİNG TOLERANS ÖLÇÜLERİ 3 YUVA ÖLÇÜLERİ 4 KANAL ÖLÇÜLERİ 5 MİL VE BOĞAZDA KIRILMA PAY ÖLÇÜLERİ 6 FİYAT LİSTELERİ HABER VERME GEREĞİ DUYMADAN

Detaylı

Titreşimli Elek Rulmanları ve Uygulamaları

Titreşimli Elek Rulmanları ve Uygulamaları ve Uygulamaları Titreşimli elek uygulamaları başta olmak üzere titreşimli ortamlarda kullanılan rulmanlar şiddeti ve yönü değişken yüksek darbeli yüklere maruz kalmaktadır. Das Lager Germany mühendisleri

Detaylı

HİDROLİK VE PNÖMATİK KARŞILAŞTIRMA

HİDROLİK VE PNÖMATİK KARŞILAŞTIRMA PNÖMATİK SİSTEMLERİN KULLANIM ALANLARI Pnömatik sistemler, Hızlı fakat küçük kuvvetlerin uygulanması istenen yerlerde; temizlik ve emniyet istenen tasarımlarda da kullanılır. Pnömatik sistemler aşağıda

Detaylı

Disk frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, kampanalı frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, ısınma, disk ve kampanalı frenlerin karşılaştırılması

Disk frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, kampanalı frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, ısınma, disk ve kampanalı frenlerin karşılaştırılması Disk frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, kampanalı frenler, kuvvet iletimi, konstrüksiyon, ısınma, disk ve kampanalı frenlerin karşılaştırılması Hidrolik Fren Sistemi Sürtünmeli Frenler Doğrudan doğruya

Detaylı

MAK-LAB017 HİDROLİK SERVO MEKANİZMALAR DENEYİ 1. DENEYİN AMACI 2. HİDROLİK SİSTEMLERDE KULLANILAN ENERJİ TÜRÜ

MAK-LAB017 HİDROLİK SERVO MEKANİZMALAR DENEYİ 1. DENEYİN AMACI 2. HİDROLİK SİSTEMLERDE KULLANILAN ENERJİ TÜRÜ MAK-LAB017 HİDROLİK SERVO MEKANİZMALAR DENEYİ 1. DENEYİN AMACI Bu deneyin amacı temel ilkelerden hareket ederek, hidrolik sistemlerde kullanılan elemanların çalışma ilkeleri ve hidrolik devre kavramlarının

Detaylı

BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK

BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK SÜRTÜNME Sürtünme katsayısının bilinmesi mühendislikte makina tasarımı ile ilgili çalışmalarda büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir otun

Detaylı

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir.

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir. AKSLAR ve MİLLER Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir. AKSLAR MİLLER Eksenel kuvvetlerde her iki elemanda çekmeye veya basmaya zorlanabilirler. Her iki elemanda içi dolu veya boş imal edilirler.

Detaylı

Hız-Moment Dönüşüm Mekanizmaları. Vedat Temiz

Hız-Moment Dönüşüm Mekanizmaları. Vedat Temiz Hız-Moment Dönüşüm Mekanizmaları Vedat Temiz Neden hız-moment dönüşümü? 1. Makina için gereken hızlar çoğunlukla standart motorların hızlarından farklıdır. 2. Makina hızının, çalışma sırasında düzenli

Detaylı

3.1. Proje Okuma Bilgisi 3.1.1. Tek Etkili Silindirin Kumandası

3.1. Proje Okuma Bilgisi 3.1.1. Tek Etkili Silindirin Kumandası HİDROLİK SİSTEM KURMAK VE ÇALIŞTIRMAK 3.1. Proje Okuma Bilgisi 3.1.1. Tek Etkili Silindirin Kumandası Basınç hattından gelen hidrolik akışkan, 3/2 yön kontrol valfine basılınca valften geçer. Silindiri

Detaylı

1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ

1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ 11 1.1. SI Birim Sistemi 12 1.2. Boyut Analizi 16 1.3. Temel Bilgiler 17 1.4.Makine Elemanlarına Giriş 17 1.4.1 Makine

Detaylı

BÖLÜM: 9 TASARIMDA HAFİFLİK 9.1 HAFİFLİK

BÖLÜM: 9 TASARIMDA HAFİFLİK 9.1 HAFİFLİK BÖLÜM: 9 TASARIMDA HAFİFLİK 9.1 HAFİFLİK Makine tasarımı yapılırken, hafiflik göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörlerden birisidir. Günümüzde otomotiv ve özelliklede havacılık sanayisinde önemi

Detaylı

MAKİNA ELEMANLAR I MAK Bütün Gruplar ÖDEV 2

MAKİNA ELEMANLAR I MAK Bütün Gruplar ÖDEV 2 MAKİNA ELEMANLAR I MAK 341 - Bütün Gruplar ÖDEV 2 Şekilde çelik bir mile sıkı geçme olarak monte edilmiş dişli çark gösterilmiştir. Söz konusu bağlantının P gücünü n dönme hızında k misli emniyetle iletmesi

Detaylı

Aşırı korozif ortamlar için nikel ve PTFE kaplama opsiyonel olarak sunulmaktadır.

Aşırı korozif ortamlar için nikel ve PTFE kaplama opsiyonel olarak sunulmaktadır. GENEL ÖZELLİKLER PAD-20 TEK ETKİLİ PNÖMATİK AKTÜATÖR Tek Etkili Pnömatik Aktüatörler dişli tip tasarıma sahip olup tek etkili tipte üretilmektedir. Yeni nesil aktüatörler mil üzerindeki kam ile standart

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9A GERİNİM ÖLÇER KULLANARAK GERİLİM ANALİZİ YAPILMASI

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9A GERİNİM ÖLÇER KULLANARAK GERİLİM ANALİZİ YAPILMASI BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 40 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9A GERİNİM ÖLÇER KULLANARAK GERİLİM ANALİZİ YAPILMASI TEORİ Bir noktada oluşan gerinim ve gerilme değerlerini

Detaylı

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR: BURULMA DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Burulma deneyi, malzemelerin kayma modülü (G) ve kayma akma gerilmesi ( A ) gibi özelliklerinin belirlenmesi amacıyla uygulanır. 2. TANIMLAMALAR: Kayma modülü: Kayma gerilmesi-kayma

Detaylı

KONVEYÖR BANTLARINIZIN TEMİZLİĞİ VE BAKIMINDA EN İYİ SEÇİM

KONVEYÖR BANTLARINIZIN TEMİZLİĞİ VE BAKIMINDA EN İYİ SEÇİM Tasarım Mühendislik Imalat AYIK BAND San ve Tic. Ltd. Sti IMES 103. Sokak, Nº. 14 Y. Dudullu, Istanbul, Türkiye Tel: + 90 216 365 10 66 Faks: + 90 216 314 34 55 E-posta: bilgi@ayikband.com Web: www.ayikband.com

Detaylı

Kovan. Alüminyum ekstrüzyon sisteminin şematik gösterimi

Kovan. Alüminyum ekstrüzyon sisteminin şematik gösterimi GİRİŞ Ekstrüzyon; Isı ve basınç kullanarak malzemenin kalıptan sürekli geçişini sağlayarak uzun parçalar elde etme işlemi olup, plastik ekstrüzyon ve alüminyum ekstrüzyon olmak üzere iki çeşittir. Biz

Detaylı

2 MALZEME ÖZELLİKLERİ

2 MALZEME ÖZELLİKLERİ ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1. Fizik 12 1.2. Fiziksel Büyüklükler 12 1.3. Ölçme ve Birim Sistemleri 13 1.4. Çevirmeler 15 1.5. Üstel İfadeler ve İşlemler 18 1.6. Boyut Denklemleri

Detaylı

KLİMA SANTRALLERİNDEKİ BOŞ HÜCRELER İÇİN TASARLANAN BİR ANEMOSTAT TİP DİFÜZÖRÜN AKIŞ ANALİZİ

KLİMA SANTRALLERİNDEKİ BOŞ HÜCRELER İÇİN TASARLANAN BİR ANEMOSTAT TİP DİFÜZÖRÜN AKIŞ ANALİZİ KLİMA SANTRALLERİNDEKİ BOŞ HÜCRELER İÇİN TASARLANAN BİR ANEMOSTAT TİP DİFÜZÖRÜN AKIŞ ANALİZİ Ahmet KAYA Muhammed Safa KAMER Kerim SÖNMEZ Ahmet Vakkas VAKKASOĞLU Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik

Detaylı

HHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ. Konya, Türkiye,

HHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ. Konya, Türkiye, HHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ Kevser DİNCER 1, Rıdvan ONGUN 1, Oktay DEDE 1 1 Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Selçuklu, Konya, Türkiye,

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 5. Soğutma Şekline Göre Hava soğutmalı motortar: Bu motorlarda, silindir yüzeylerindeki ince metal kanatçıklar vasıtasıyla ısı transferi yüzey alanı artırılır. Motor krank milinden hareket alan bir fan

Detaylı

= σ ε = Elastiklik sınırı: Elastik şekil değişiminin görüldüğü en yüksek gerilme değerine denir.

= σ ε = Elastiklik sınırı: Elastik şekil değişiminin görüldüğü en yüksek gerilme değerine denir. ÇEKME DENEYİ Genel Bilgi Çekme deneyi, malzemelerin statik yük altındaki mekanik özelliklerini belirlemek ve malzemelerin özelliklerine göre sınıflandırılmasını sağlamak amacıyla uygulanan, mühendislik

Detaylı

Malzemelerin Mekanik Özellikleri

Malzemelerin Mekanik Özellikleri Malzemelerin Mekanik Özellikleri Bölüm Hedefleri Deneysel olarak gerilme ve birim şekil değiştirmenin belirlenmesi Malzeme davranışı ile gerilme-birim şekil değiştirme diyagramının ilişkilendirilmesi ÇEKME

Detaylı

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5.

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5. MALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARı) Bölüm 5. Mekanik Özellikler ve Davranışlar Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR ÇEKME TESTİ: Gerilim-Gerinim/Deformasyon Diyagramı Çekme deneyi malzemelerin mukavemeti hakkında esas dizayn

Detaylı

İÇİNDEKİLER INDEX. Üretim Programı Production Programme 4-7. Teknik Bilgiler Technical Information 9-30

İÇİNDEKİLER INDEX. Üretim Programı Production Programme 4-7. Teknik Bilgiler Technical Information 9-30 İÇİNDEKİLER INDEX / Üretim Programı Production Programme 4-7 Teknik Bilgiler Technical Information 9-30. Sızdırmazlık Elemanları leri Sealing Element s 10-2.0. Hidrolik Sistemlerde Kullanılan Akışkanlar

Detaylı

www.muhendisiz.net Basınç Ayar Supabının Çalışması :

www.muhendisiz.net Basınç Ayar Supabının Çalışması : DPA TİP YAKIT POMPALARI Distiribitör yakıt pompalarının en büyük özeliği ;yakıtı bir Distiribitör gibi motor ateşleme sırasına göre ve eşit miktarlarda enjökterlere gönderilmesidir. Teknik avantajı da

Detaylı

ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN

ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN VİSKOZİTE ÖLÇÜMÜ Viskozite, bir sıvının iç sürtünmesi olarak tanımlanır. Viskoziteyi etkileyen en önemli faktör sıcaklıktır. Sıcaklık arttıkça sıvıların viskoziteleri azalır.

Detaylı

MOBİL HİDROLİKTE KULLANILAN SİLİNDİRLERİN BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ SONLU ELEMANLAR METODU İLE GELİŞTİRİLMESİ

MOBİL HİDROLİKTE KULLANILAN SİLİNDİRLERİN BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ SONLU ELEMANLAR METODU İLE GELİŞTİRİLMESİ 315 MOBİL HİDROLİKTE KULLANILAN SİLİNDİRLERİN BOĞAZ SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ SONLU ELEMANLAR METODU İLE GELİŞTİRİLMESİ Arsen Taylan YILDIRIM Cem TANYERİ ÖZET Mobil hidrolik sistemlerde kullanılan boğaz

Detaylı

HİDROLİK SİLİNDİRLERDE HİDRODİNAMİK BASINÇ PROBLEMİ

HİDROLİK SİLİNDİRLERDE HİDRODİNAMİK BASINÇ PROBLEMİ 191 HİDROLİK SİLİNDİRLERDE HİDRODİNAMİK BASINÇ PROBLEMİ Nihat ÖZİRİ ÖZET Bu bölümde hidrolik silindirlerde sıkça karşılaşılan hidrodinamik basınç oluşumu, zararları ve çözüm yolları hakkında açıklayıcı

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ GİRİŞ Mekanik tasarım yaparken öncelikli olarak tasarımda kullanılması düşünülen malzemelerin

Detaylı

UZAYSAL VE DOLU GÖVDELİ AŞIKLARIN ÇELİK ÇATI AĞIRLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

UZAYSAL VE DOLU GÖVDELİ AŞIKLARIN ÇELİK ÇATI AĞIRLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ UZAYSAL VE DOLU GÖVDELİ AŞIKLARIN ÇELİK ÇATI AĞIRLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ Mutlu SEÇER* ve Özgür BOZDAĞ* *Dokuz Eylül Üniv., Müh. Fak., İnşaat Müh. Böl., İzmir ÖZET Bu çalışmada, ülkemizde çelik hal

Detaylı

YUVARLANMALI YATAKLAR I: RULMANLAR

YUVARLANMALI YATAKLAR I: RULMANLAR Rulmanlı Yataklar YUVARLANMALI YATAKLAR I: RULMANLAR Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Rulmanlı Yataklar Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Yuvarlanmalı

Detaylı

SIKÇA SORULAN SORULAR

SIKÇA SORULAN SORULAR SIKÇA SORULAN SORULAR Chevron 2005 DOC ID VİSKOZİTE Viskozite Nedir? Viskozite, yağların kendi akışlarına karşı gösterdikleri iç dirençtir Düşük Viskozite = İnce ve kolay akan yağ Yüksek Viskozite = Kalın

Detaylı

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS)

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) MALZEME ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Bir tasarım yaparken öncelikle uygun bir malzemenin seçilmesi ve bu malzemenin tasarım yüklerini karşılayacak sağlamlıkta

Detaylı

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ Makine Elemanları 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ 1 Bu bölümden elde edilecek kazanımlar Güç Ve Hareket İletim Elemanları Basit Dişli Dizileri Redüktörler Ve Vites Kutuları : Sınıflandırma Ve Kavramlar Silindirik

Detaylı

DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Dişli Çarklar Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Güç ve Hareket İletim Elemanları Basit Dişli Dizileri

Detaylı

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ BURSA - 2016 1. GİRİŞ Eğilme deneyi malzemenin mukavemeti hakkında tasarım

Detaylı

Kompozit Malzemeler ve Mekaniği. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

Kompozit Malzemeler ve Mekaniği. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Kompozit Malzemeler ve Mekaniği Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 2 Laminanın Makromekanik Analizi Kaynak: Kompozit Malzeme Mekaniği, Autar K. Kaw, Çevirenler: B. Okutan Baba, R. Karakuzu. 2 Laminanın Makromekanik

Detaylı

PLASTİK ŞEKİL VERMENİN ESASLARI EÜT 231 ÜRETİM YÖNTEMLERİ. Metal Şekillendirmede Gerilmeler. Plastik Şekil Verme

PLASTİK ŞEKİL VERMENİN ESASLARI EÜT 231 ÜRETİM YÖNTEMLERİ. Metal Şekillendirmede Gerilmeler. Plastik Şekil Verme PLASTİK ŞEKİL VERMENİN ESASLARI EÜT 231 ÜRETİM YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Murat VURAL İTÜ Makina Fakültesi 1 1. Plastik Şekil Vermeye Genel Bakış 2. Plastik Şekil Vermede Malzeme Davranışı 3. Plastik Şekil Vermede

Detaylı

BORU SUMP GEÇİŞ SIZDIRMAZLIK KÖRÜĞÜ

BORU SUMP GEÇİŞ SIZDIRMAZLIK KÖRÜĞÜ BORU SUMP GEÇİŞ SIZDIRMAZLIK KÖRÜĞÜ 94003-P 2 ESNEK KÖRÜKLÜ SIZDIRMAZLIK ELEMANI VE BAĞLANTI FLANŞI Yeraltı ve yerüstü boru hatlarında ve tesisatlarda bulunan vana ve pompa sumplarına, giren ve çıkan her

Detaylı

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ Metalik malzemelerin geriye dönüşü olmayacak şekilde kontrollü fiziksel/kütlesel deformasyona (plastik deformasyon) uğratılarak şekillendirilmesi işlemlerine genel olarak

Detaylı

Malzemenin Mekanik Özellikleri

Malzemenin Mekanik Özellikleri Bölüm Amaçları: Gerilme ve şekil değiştirme kavramlarını gördükten sonra, şimdi bu iki büyüklüğün nasıl ilişkilendirildiğini inceleyeceğiz, Bir malzeme için gerilme-şekil değiştirme diyagramlarının deneysel

Detaylı

Teknik Özellikler / Technical Specification. Çalışma Sıcaklığı Working Temperature. Mil Çapı Rod Diameter. Mil (erkek/dişi) Rod (male/female)

Teknik Özellikler / Technical Specification. Çalışma Sıcaklığı Working Temperature. Mil Çapı Rod Diameter. Mil (erkek/dişi) Rod (male/female) SAG Serisi Pnömatik Silindirler SAG Series Saykom Pneumatic Cylinder Teknik Özellikler / Technical Specification Çalışma Sıcaklığı Working Temperature Çalışma Basıncı / Working Pressure Poliüretan (PU)

Detaylı

27.10.2011. Plastik Şekil Verme MAK351 İMAL USULLERİ. Metal Şekillendirmede Gerilmeler PLASTİK ŞEKİL VERMENİN ESASLARI

27.10.2011. Plastik Şekil Verme MAK351 İMAL USULLERİ. Metal Şekillendirmede Gerilmeler PLASTİK ŞEKİL VERMENİN ESASLARI Plastik Şekil Verme MAK351 İMAL USULLERİ Doç.Dr. Turgut GÜLMEZ İTÜ Makina Fakültesi Metal parçaların şeklinin değiştirilmesi için plastik deformasyonun kullanıldığı büyük imalat yöntemleri grubu Genellikle

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net BÖLÜM IV METALLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ GERİLME VE BİRİM ŞEKİL DEĞİŞİMİ ANELASTİKLİK MALZEMELERİN ELASTİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME ÖZELLİKLERİ

Detaylı

Statik Yük Altındaki Kaymalı Yataklarda Sürtünme Katsayısının Teorik ve Deneysel Olarak Belirlenmesi

Statik Yük Altındaki Kaymalı Yataklarda Sürtünme Katsayısının Teorik ve Deneysel Olarak Belirlenmesi Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 9, No: 1, 2012 (25-34) Electronic Journal of Machine Technologies Vol: 9, No: 1, 2012 (25-34) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141

Detaylı

Hidrolik Paletli Pompa

Hidrolik Paletli Pompa Hidrolik Paletli Pompa 05532862889 bilgi@ahidrolikdunyasi.com http://www.ahidrolikdunyasi.com Hidrolik paletli pompalar tanımı Hidrolik paletli çalışma prensibi Hidrolik paletli kapasite çizelgesi Hidrolik

Detaylı

SU BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ (DK-SBD)

SU BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ (DK-SBD) SU BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ (DK-SBD) DİYAFRAMLI, DEĞİŞTİRİLEBİLİR KARTUŞ VE FİLTRELİ Ağustos 2018 Ürün Kodu 1915 2015 2115 2215 1920 2020 2120 2220 1925 2025 2125 2225 ÜRÜNLER Bağlantı Ölçüsü Ürün Çeşitleri Maks.

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ 3 Malzemelerin esnekliği Gerilme Bir cisme uygulanan kuvvetin, kesit alanına bölümüdür. Kuvvetin yüzeye dik olması halindeki gerilme "normal gerilme" adını alır ve şeklinde

Detaylı

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ MUKAVEMET DERSİ (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Ders Planı HAFTA KONU 1 Giriş, Mukavemetin tanımı ve genel ilkeleri 2 Mukavemetin temel kavramları 3-4 Normal kuvvet 5-6 Gerilme analizi 7 Şekil

Detaylı

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ 3 NOKTA EĞME DENEY FÖYÜ ÖĞRETİM ÜYESİ YRD.DOÇ.DR.ÖMER KADİR

Detaylı

Prof. Dr. İrfan KAYMAZ

Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Kayış-kasnak mekanizmalarının türü Kayış türleri Meydana gelen kuvvetler Geometrik

Detaylı

KAYMALI YATAKLAR-II RADYAL YATAKLAR

KAYMALI YATAKLAR-II RADYAL YATAKLAR Makine Elemanları 2 KAYMALI YATAKLAR-II RADYAL YATAKLAR Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız 1 Bu Bölümden Elde Edilecek Kazanımlar Radyal yataklama türleri Sommerfield Sayısı Sonsuz Genişlikte Radyal Yatak Hesabı

Detaylı

Sıkma sırasında oluşan gerilmeden öngerilme kuvvetini hesaplarız. Boru içindeki basınç işletme basıncıdır. Buradan işletme kuvvetini buluruz.

Sıkma sırasında oluşan gerilmeden öngerilme kuvvetini hesaplarız. Boru içindeki basınç işletme basıncıdır. Buradan işletme kuvvetini buluruz. Ø50 Şekilde gösterilen boru bağlantısında flanşlar birbirine 6 adet M0 luk öngerilme cıvatası ile bağlanmıştır. Cıvatalar 0.9 kalitesinde olup, gövde çapı 7,mm dir. Cıvatalar gövdelerindeki akma mukavemetinin

Detaylı

DUDAKLI SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA SIZDIRMAZLIK ANALİZİ

DUDAKLI SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA SIZDIRMAZLIK ANALİZİ 0 DUDAKLI SIZDIRMAZLIK ELEMANLARINDA SIZDIRMAZLIK ANALİZİ Metin AKKÖK ÖZET Dönen miller için kullanılan sentetik kauçuktan yapılmış dudaklı sızdırmazlık elemanlarında yağ kaçağının nedenlerinin anlaşılması

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI YORULMA P r o f. D r. İ r f a n K A Y M A Z P r o f. D r. A k g ü n A L S A R A N A r ş. G ör. İ l y a s H A C I S A L İ HOĞ LU Aloha Havayolları Uçuş 243: Hilo dan Honolulu

Detaylı

BRT Makine Destek Ayakları. Düz Naylon Taban

BRT Makine Destek Ayakları. Düz Naylon Taban BRT 1692 1 Haddeleme yöntemiyle yekpare altıgen çubuktan üretilmiş saplama hem kesinlik, hem de diş gücü sağlar Naylon taban yüksek yük kapasitesi, kimyasal direnç ve ısı değişikliklerinde denge sağlar

Detaylı

Elastisite modülü çerçevesi ve deneyi: σmaks

Elastisite modülü çerçevesi ve deneyi: σmaks d) Betonda Elastisite modülü deneyi: Elastisite modülü, malzemelerin normal gerilme (basınç, çekme) altında elastik şekil değiştirmesinin ölçüsüdür. Diğer bir ifadeyle malzemenin sekil değiştirmeye karşı

Detaylı

MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI

MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI 2013-2014 Bahar Yarıyılı Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mekatronik Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Egemen Avcu TRİBOLOJİ III Yağlama Tekniği Yağlama Tekniği

Detaylı

KLINGER contaları için montaj talimatları

KLINGER contaları için montaj talimatları KLINGER contaları için montaj talimatları 1. Conta ebatları 2. Muhafaza 3. Taşıma 4. Cıvatalar/ Somunlar/ Rondelalar 5. Conta montajı KLINGER Statik sızdırmazlıkta küresel lider KLINGER contaları için

Detaylı

Hidroliğin Tanımı. Hidrolik, akışkanlar aracılığıyla kuvvet ve hareketlerin iletimi ve kumandası anlamında kullanılmaktadır.

Hidroliğin Tanımı. Hidrolik, akışkanlar aracılığıyla kuvvet ve hareketlerin iletimi ve kumandası anlamında kullanılmaktadır. HİDROLİK SİSTEMLER Hidroliğin Tanımı Hidrolik, akışkanlar aracılığıyla kuvvet ve hareketlerin iletimi ve kumandası anlamında kullanılmaktadır. Enerji Türleri ve Karşılaştırılmaları Temel Fizik Kanunları

Detaylı

KAYMALI YATAKLAR. Kaymalı Yataklar. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

KAYMALI YATAKLAR. Kaymalı Yataklar. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü KAYMALI YATAKLAR Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Eksenel yataklama türleri Yatak malzemeleri Hidrodinamik

Detaylı

Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Deneyi

Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Deneyi Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Deneyi 1 İşlenmiş yüzeylerin kalitesi, tasarımda verilen ölçülerdeki hassasiyetin elde edilmesi ile karakterize edilir. Her bir işleme operasyonu, kesme takımından kaynaklanan düzensizlikler

Detaylı