MADEN İŞLETME EKONOMİSİ MADEN İŞLETME EKONOMİSİ

Transkript

1 MADEN İŞLETME EKONOMİSİ DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES MÜHEND SL K FAKÜLTES YAYINLARI NO: 223 MADEN İŞLETME EKONOMİSİ Prof. Dr. Halil KÖSE Doç. Dr. Bayram KAHRAMAN (4. BASKI ) 223 Prof. Dr. Halil KÖSE Doç. Dr. Bayram KAHRAMAN İZMİR

2

3 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 1 2. ÜRETİM GİDERLERİ VE MALİYETLER GİDERLER VE FİRSAT MALİYETİ Gider-Harcama İlişkisi Kısa ve Uzun Dönem Kısa Dönem Uzun Dönem GİDER TÜRLERİ Sabit Giderler (SG) (Fixed Costs) Değişken Giderler (DG) (Variable Costs) Toplam Giderler (TG) (Total Costs) Ortalama (Birim) Gider (Unit Cost-Product Cost- Avarage Cost) MARJİNAL GİDER (MALİYET) (MG) (MARGİNAL COST) MALİYET (COST) Madencilikte Üretim Maliyetleri Hesabı Yöntemleri Türlerine Göre Maliyet Hesabı Oluştuğu Yerlere Göre Maliyet Hesabı GİDERLERLE İLGİLİ GENEL DEĞERLENDİRME GELİR (REVENUE) Toplam Gelir (G) (Total Revenue) Ortalama Gelir (OG) (Avarage Revenue) Marjinal Gelir (MG) (Marginal Revenue) KÂR (K) (PROFİT) Marjinal Kâr (Marginal Profit) Kâr Artırma Yöntemleri İŞLETMELERDE BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ KAVRAMI Başabaş Noktası Analizi Başabaş Noktası Analizinin Kullanıldığı Yerler GELENEKSEL BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ Başabaş Noktası Analizi Varsayımları Geleneksel Başabaş Noktasını Hesaplama Yöntemleri Grafiksel Yöntem Matematiksel Yöntem Üretilecek Mal Miktarı Açısından Başabaş Noktasının Bulunması Satış Kapasitesinin Yüzdesi Olarak Başabaş Noktasının Bulunması Amaçlanan Kâr Miktarına Göre Başabaş Noktasının Bulunması Satış Karışımı Analizi Gelir Vergisinin Rolü 60

4 3.3. LİNEER BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ Varsayımların Değişmesi Durumunda Başabaş Analizi Başabaş Noktası Alternatifleri Sabit Maliyetlerin Azaltılması Değişken Maliyetlerin Azaltılması Satış Fiyatının Arttırılması İndirim Muhtelif Ürün Alternatifleri LİNEER OLMAYAN BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ Lineer Olmayan Başabaş Noktası Analizi Grafiksel Yöntem Matematiksel Yöntem AMORTİSMAN VE TÜKENME AMORTİSMANI AMORTİSMANIN GÖREVLERİ Amortismanı Oluşturan Nedenler AMORTİSMAN YÖNTEMLERİ Normal (Doğrusal) Amortisman Yöntemi Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Yöntemi Madenlerde Amortisman (Tükenme Amortismanı) Tükenme Amortismanının Hesaplanması Fevkalade (Olağanüstü) Amortisman EŞDEĞERLİK VE BİLEŞİK FAİZ PARANIN ZAMAN DEĞERİ Faiz Hesapları Eşdeğerlik BASİT VE BİLEŞİK FAİZ BİLEŞİK FAİZ Semboller ve Anlamları Nakit-Akış Diyagramları Bileşik Faiz Faktörleri ve Kullanımları Tek Ödeme Formülleri Tek Ödeme Bileşik Değer Formülü Tek Ödeme Bugükü Değer Formülü Düzgün Seri Formülleri Düzgün Seri Bugünkü Değer Formülü Sermayenin Yeniden Elde Edilmesi Formülü Düzgün Seri Tasarruf Miktarı Formülü Düzgün Seri Bileşik Değer Formülü Standart Faktör Yazılımı Ve Faiz Oranı Tablolarının Kullanımı Faiz Tablolarında İnterpolasyon Bilinmeyen Faiz Oranlarının Hesaplanması Bilinmeyen Yılların Hesaplanması BİLEŞİK FAİZ UYGULAMALARI YATIRIM VE YATIRIM PROJELERİNİN HAZIRLANMASI 165

5 6.1. YATIRIM TÜRLERİ Üretim (Sabit) Yatırımları Mali Yatırımlar PROJE VE YATIRIM PROJESİ Yatırım Projesi Çeşitleri İŞLETMELERİN KURULUŞU Yatırım Fikri ve Yatırım Türünün Seçimi Fizibilite Etüdü (Yapılabilirlik Etüdü) Yapılabilirlik Etüdleri Çalışmasının Yapılış Şekli Yapılabilirlik Etüdlerinin Kapsamı Genel Bilgiler Ekonomik Etüdler Teknik Etüdler Mali Etüdler (Yatırım Tutarı ve Finansmanı) Yatırım Tutarının Hesaplanması Projenin Finansmanı İşletme Dönemindeki Gider ve Gelir Tahminleri İşletme Dönemindeki Giderler İşletme Dönemi Gelirleri Değerlendirme Proforma Gelir Tablosu Fonların Akış Tablosu Projenin Rantabilitesi Diğer Değerlendirme Ölçüleri Organizasyon YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ DEĞERLENDİRME İÇİN GEREKLİ OLAN VERİLER BELİRLİLİK VARSAYIMINA GÖRE PROJELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Statik Yöntemler Maliyet Karşılaştırma Yöntemi Kâr Karşılaştırma Yöntemi Kârlılık Oranı (Rantabilite) Yöntemi Basit Kârlılık Oranı Ortalama Kârlılık Oranı Amortizasyon (Geri ödeme süresi) Yöntemi Dinamik Yöntemler Net Bugünkü Değer Yöntemi İç (Gerçek) Verim Yöntemi Annuite (Yıllık Eşdeğer Masraf) Yöntemi YATIRIM PROJESİ PLANLAMA YÖNTEMLERİ GANTT (ÇUBUK) DİYAGRAMLARI CPM (CRİTİCAL PATH METHOD - KRİTİK YÖRÜNGE) YÖNTEMİ CPM'de Temel Tanımlar Faaliyetler Arasındaki Bağlantılar 260

6 Şebekenin Kurulması ve Kritik Yörüngenin Tayini Faaliyetlerin Saptanması ve Sıralanması Faaliyetlerin En Erken Tamamlanma Zamanlarının Bulunması Faaliyetlerin En Geç Tamamlanma Zamanlarının Bulunması Kritik Yörüngenin Tayini Faalitetlerin Bolluklarının (Serbest Sürelerinin) Hesaplanması PERT (PROJE DEĞERLENDİRME VE GÖZDEN GEÇİRME TEKNİĞİ) YÖNTEMİ Belirsiz Faaliyet Sürelerinin Tahmini Şebekenin Kurulması ve Kritik Yörgünge Tayini Faaliyetlerin Bolluklarının (Serbest Sürelerinin) Hesaplanması Projenin Plandaki Tamamlanma Zamanından Farklı Bir Zamanda Tamamlanma Olasılığı Hesabı YATIRIMLARDA SÜRE - MALİYET İLİŞKİSİ Yatırımın Toplam Süresinin Maliyet Artışı Minimum Olacak Şekilde Kısaltılması ÜCRET SİSTEMLERİ ZAMANA BAĞLI ÜCRET SİSTEMİ Zamana Bağlı, Ücret Sisteminin Uygulama Alanları, Avantaj ve Dezavantajları ÜRETİME BAĞLI ÜCRET SİSTEMİ (AKORD SİSTEMİ) Arı Akord Ücret Sistemi Asgari Ücret Öngören Akord Sistemi Üretime Bağlı Ücret sisteminin (akord) Uygulama Alanları, Avantaj ve Dezavantajları PRİM ÜCRET SİSTEMİ (TEŞVİK ÜCRETİ) ULUSLARARASI BİRİM SİSTEMLERİ TEMEL VE TÜRETİLMİŞ BİRİMLER DEĞİŞİK BİRİMLERİN SI EŞDEĞERLERİ Uzunluk Alan Hacim ve Kapasite Hacim Kapasite Kütle Değerli Metal ve Özel Kütle Birimleri Konsantrasyon Zaman Kuvvet Basınç İş, Enerji Güç Termodinamik Sıcaklık Açı 331

7 10.3. DİĞER TÜRETİLMİŞ NİCELİKLERİN ÇEVRİMİ Harita Ölçekleri Yoğunluk Çevirmeleri Yoğunluk/Tonaj Faktörü Kuru Yoğunluk/İslak Yoğunluk Elek Birimleri: Metallerin Saflığı: Tenörler Birikim Değerleri/Şiddet Faktöleri Üretim Örtü Kazı (Dekapaj) Oranı Özel Metal Fiyatları KİMYASAL BİLEŞİKLERİN ÇEVİRİLMESİ 340