YÖNETİM MUHASEBESİ BURSA SMMMO YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK EĞİTİMLERİ. DOÇ DR. SAİT Y. KAYGUSUZ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YÖNETİM MUHASEBESİ BURSA SMMMO YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK EĞİTİMLERİ. DOÇ DR. SAİT Y. KAYGUSUZ www.saitkaygusuz.com"

Transkript

1 YÖNETİM MUHASEBESİ BURSA SMMMO YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK EĞİTİMLERİ DOÇ DR. SAİT Y. KAYGUSUZ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İŞLETME BÖLÜMÜ

2 İÇİNDEKİLER KAVRAMLAR VE TANIMLAR... 4 HARCAMA GİDER VE MALİYET KAVRAMLARI... 4 Harcama Nedir?... 4 Gider Nedir?... 4 Maliyet Nedir?... 4 Zarar Nedir?... 5 Üretim Veya Muhasebe Maliyeti Nedir?... 5 GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI... 6 Giderlerin Finansal Tablolarda Gösterilmesi... 6 Çeşit Esasina Göre Giderler... 7 Mamullere Yüklenme Esasina Göre Giderler... 7 Faaliyet Hacmine Göre Maliyet Türleri... 7 KARAR VERME AMAÇLARINA GÖRE MALİYET TÜRLERİ Geçerli Maliyetler Kontrol Edilebilirlik Açisindan Giderler MALİYET MUHASEBESİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN MAMULLERE YÜKLENMESİ MALİYET YÖNTEMLERİ SİPARİŞ MALİYET YÖNTEMİ SAFHA MALİYET YÖNTEMİ Miktar Hareketlerinin Belirlenmesi Eş Değer Üretim Miktarlarinin Hesaplanmasi Birim Ve Toplam Üretim Maliyetinin Hesaplanmasi Dönem Sonu Yari Mamul Maliyetinin Hesaplanmasi SAFHA MALİYET YÖNTEMİNDE FİRE KONUSU Üretimin Başında Veya Üretim Sırasında Fire Ortaya Çıktığı Durum Üretimin Sonunda-Kalite Kontrol Aşamasinda Fire Ortaya Çıktığı Durum Normal Anormal Fire Ayrimi KAPSAMINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ TAM MALİYET YÖNTEMİ NORMAL MALİYET YÖNTEMİ DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ DİREKT MALİYET YÖNTEMİ STANDART MALİYET YÖNTEMİ BİRLEŞİK ÜRETİMDE MALİYETLEME MİKTAR YÖNTEMİ NET SATIŞ HÂSILATI YÜZDESİ YÖNTEMİ BRÜT KÂR ORANI YÖNTEMİ Yan Mamuller Ile Ilgili Bir Örnek Kusurlu Mamuller YÖNETİM MUHASEBESİ YÖNETİM MUHASEBESİNİN MUHASEBE FONKSİYONU İÇİNDE YERİ MALİYET HACİM İLİŞKİLERİ TOPLAM MALİYET FONKSİYONU MALİYETLERİN SABİT VE DEĞİŞKEN KISIMLARININ BELİRLENMESİ Analitik Yöntem Muhasebe Yöntemi Matematiskel ve İstatistikî Yöntemler Grafik Yöntemi Not En Düşük En Yüksek Noktalar Yöntemi Çifte Ortalama Yöntemi En Küçük Kareler Yöntemi (Regresyon Yöntemi) Excel Uygulamalari Çoklu Regresyon... 77

3 MALİYET-HACİM-KÂR ANALİZİ KÂR FONKSİYONU VE BAŞABAŞ ANALİZLERİ Katkı Payı Katkı Oranı ve Kâr İlişkisi MALİYET-HACİM KÂR (BAŞABAŞ) ANALİZLERİ Katki Payi - Katki Orani Ve Kâr Ilişkisi Maliyet-Hacim Kâr (Başabaş) Analizleri MALİYET-HACİM-KÂR (MHK) ANALİZLERİNİN KULLANILMA ALANLARI Hedef Kârin Sağlanmasinda MHK Analizleri Satiş Fiyatlarinda Değişim Sabit Maliyetlerde Değişim Mhk Analizinde Verginin Etkisi MAMUL KARMASI VE MHK ANALİZİ Mamul Karmasinda Mamul Paylarinin Eşit Olduğu Durum: Mamul Karmasindaki Değişim Güven Payı Ve Güven Oranı Faaliyet Kaldiraci YATIRIM KARARLARI VE MHK ANALİZLERİ Hacim Kâr Grafiği YÖNETİM KARARLARDA MALİYET BİLGİLERİNİN KULLANILMASI YENİ MAKİNE ALMA KARARI ÖZEL BİR SİPARİŞİN KABULÜ-REDDİ KARARI ÜRET YA DA SATIN AL KARARI ZARARLI MAMULLERİN ÜRETİMİNİN DEVAMLILIĞI İLE İLGİLİ KARARLAR YENİ BİR MAMULÜN PAZARA SÜRÜLMESİ KARARI EN UYGUN MAMUL KARMASININ OLUŞTURULMASI İŞLETME BÜTÇELERİ Bütçelemenin Amaçlari Bütçelemenin Avantajlari Bütçeleme Süreci FORMÜLLER

4 KAVRAMLAR VE TANIMLAR HARCAMA GİDER VE MALİYET KAVRAMLARI İşletmelerde belirli amaçlara yönelik faaliyetlerin yerine getirilmesinde amaç elbette kâr elde etmektir. Kâra ulaşmak amacı ile de işletme bir takım fedakârlıklara katlanacaktır. İşletmenin kârı artırıcı ve maliyeti azaltıcı çalışmaları da fayda maliyet arasındaki ilişkiye göre şekillenecektir. Maliyet, genel olarak belirli amaca ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların parasal değeri olarak tanımlanmaktadır. Maliyetler, belirlenen amaçlara ulaşmanın parasal değeri olarak ifade edildiğine göre fedakârlık belirli bir şey karşılığında yapıldığında maliyet olarak tanımlanmaktadır. Maliyet ile birlikte gider ve harcama kavramları genellikle bir birleri ile karıştırılmaktadır. Bu nedenle bu kavramların birbirinden farklı yönleri ortaya konulmalıdır. Harcama Nedir? Belirli bir varlık edinimi için yapılan ya da yapılacak olan ödemeleri ifade etmektedir. Geniş bir ifade ile varlığın edinimi, hizmetin sağlanması amacı ile ödeme yapma, borçlanma ve mal verme gibi fedakârlıkların parasal ifadesidir TL lik malzeme satın alındı. Ödeme 2 ay sonra yapılacak TL harcamadır İLK MAD.MLZ. Gider Nedir? Belirli bir zaman diliminde varlıkların kullanılan ve tüketilen kısmının parasal değeridir. Gider, harcama karşılığında elde edilen varlıkların tüketilen (kullanılan) kısmıdır TL lik malzeme üretime sevk edildi TL D.İ.M.M. GİDERİDİR 150. İLK MAD.MLZ Maliyet Nedir? Daha önce de ifade edildiği gibi, belirlenen bir amaca ulaşma için katlanılan fedakârlıkların parasal değeridir. Mamul ya da hizmet üretmek için gerçekleştirilen giderlerin de toplamı maliyet olarak tanımlanmaktadır. Mamul ya da hizmet üretmek amacı ile katlanılan fedakârlıkların parasal toplamıdır. Kelime itibari ile tek başına kullanılmamaktadır. Üretim maliyeti, satılan mamul maliyeti vb. gibi.

5 5 DĠMM GĠD TL DĠ. GĠD TL G.Ü. GĠD TL Ü R E T Ġ M MAMUL VEYA HĠZMET Zarar Nedir? ÜRETĠM GĠD. TOPLAMI TL D.SONU YARI MAMUL MAL TL Belirli bir amaç karşılığında yapılan faaliyetlerin parasal karşılığı giderdir. Ancak, işletme faaliyetleri açısından geçerli olmayan ve işletme amaçları ile uyuşmayan faaliyetlerin parasal karşılığı zarardır. Üretim siparişi için ek mesai karlığında yapılan ödemeler giderdir. Yangın nedeni ile ara verilen faaliyetlerin telafisi için ek mesai yapılması ve bunun için yapılan ödemeler ise, zarardır. Her üç kavramı kendi arasında karşılaştırıldığında üçü arasındaki farklılık daha iyi anlaşılacaktır. Harcama ve Gider arasındaki ilişkiye göre, harcama belirli bir hesap dönemine bağlı değildir. Gider ise belirli amacın gerçekleştirilmesi için kullanıldığı için ilgili hesap dönemine bağlı olarak ifade edilir. Gider, harcama kalemlerinin mamul üretimi için kullanılan kısmını ifade etmektedir. Harcama kalemleri bilânçoda yer alırken gider kalemleri gelir tablosunda gösterilmektedir. Gider ve Maliyet arasındaki ilişkiye göre, maliyet giderlerden oluşmaktadır. Gider, mamul üretimi için kullanımı ifade etmekte, maliyet ise üretilen mamulün parasal değerini ifade etmektedir. Maliyet, üretim faaliyetlerinde üretilen mamullerin giderleri ile hesaplanmaktadır. Maliyet, üretim sonucunda ortaya konan değerin (mamul) parasal değeridir. Maliyet, giderden daha ileri bir aşamada ortaya çıkmaktadır. Maliyetler, faaliyetlerin yapılma amacına göre sınıflandırılmaktadır. Bir üretim işletmesi için en önemli maliyet kavramı üretim maliyetidir. Genel itibari ile maliyet; Üretim Veya Muhasebe Maliyeti Nedir? TOPLAM ÜRETĠM MAL TL Belirlenen amaca ulaşmak için katlanılan tüm giderler toplamıdır. Mamul ya da hizmet üretme amacı ile kullanılan malzeme, işçilere yapılan ödemeler, enerji giderleri, amortisman giderleri, yakıt ve benzeri giderlerin toplamıdır. Bu toplam mamulün üretim maliyeti olarak hesaplanmaktadır. DİMM GİDERLERİ Dİ GİDERLERİ ENERJİ GİDERLERİ AMORTİSMAN GİDERLERİ ENDİREKT MALZEME GİD ÜRETİM MALİYETİ

6 GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI Giderler, farklı esaslara göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma iç içe ve birbirini tamamlayıcı bir özellik göstermektedir. Sınıflandırmanın başlangıç noktası, giderlerin işletme için ne anlamı ifade ettiğinin belirlenmesidir. Giderlerin finansal tablolarda nasıl gösterileceğine ilişkin bir sınıflandırma başlangıcı oluşturmaktadır. Giderlerin Finansal Tablolarda Gösterilmesi Finansal tabloda gösterilmesi esasına göre sınıflandırıldığında, giderler Bilanço ve Gelir Tablosunda gösterilmesine göre iki grupta toplanacaktır. Bu sınıflandırmada bilançonun süreklilik ve gelir tablosunun dönemlik olma özellikleri göz önünde tutulacaktır. Eğer bir gider kaleminden gelecek hesap dönemlerinden de faydalanılacaksa bu gider kalemi Bilançoda gösterilecektir. Diğer taraftan gider sadece cari döneme ilişkin ise, gelecek hesap dönemleri ile ilişkili değilse bu tür giderler Gelir Tablosunda gösterilecektir. Bilançoda gösterilen giderler (maddi duran varlıkların alış bedelleri) ve bunların gelir tablosuna yansıyan kısımları (amortisman giderleri) sınıflandırmaya örnek olarak verilebilir. Bilânçolarda ve gelir tablosunda gösterilmesine göre giderler genel olarak Yatırım giderleri İşletme giderleri olarak sınıflandırılmaktadır. Yatırım Giderleri Nedir? Mamul ya da hizmet üretmek/sunmak amacı ile yapılan ve birden çok hesap dönemini kapsayan giderlerdir ki Bilânçoda gösterilirler. Bilânço kalemi olan bu unsurlar, tüketildikleri an gider olarak tanımlanmaktadırlar. Bu tür giderler varlıkların tüketilmeleri karşılığında gelir tablosuna aktarılırlar. Amortisman gideri, varlıkların tüketilen kısmı olarak gelir tablosuna yansıtılacaktır. Veya üretilen mamuller, satıldıkları zaman satılan mamul maliyeti olarak gelir tablosuna aktarılacaktır. Bilânço kalemleri farlı hesap dönemleri arasında devredilme özelliğine sahiptir. Varlıkların tüketilen kısmı, bilânçodan çıkarılarak gelir tablosuna gider veya zarar olarak aktarılacaktır. İşletme Giderleri Cari döneme ilişkin olarak gerçekleştirilen faaliyetlerin parasal ifadesidir. Bu tür giderler, sadece cari döneme ilişkindir, dönemler arasında devredilemez. İşletme giderleri, stoklara dönüşebilen giderlerdir. Üretim giderleri toplamı, mamul satılana kadar, yarı mamul maliyeti ve mamul maliyeti olarak bilânçoda yer alacaktır. Diğer taraftan, işletme giderleri kendi içerisinde de fonksiyonel yapıya göre sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Fonksiyon Esasına Göre Giderler Fonksiyon esasına göre giderler, üretim giderleri ve dönem giderleri olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre üretim giderleri ve dönem (faaliyet) giderleri içerisinde yer alan gider türleri aşağıda gösterilmektedir: DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİ ARAŞTIRMA VE GELİTİRME GİDERLERİ PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ ÜRETİM GİDERLERİ DÖNEM GİDERLERİ

7 7 GENEL YÖNEYİM GİDERLERİ FİNANSMAN GİDERLERİ Çeşit Esasina Göre Giderler Çeşit Esasına Göre Giderler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır: İlk madde ve malzeme giderleri İşçi ücret ve giderleri Memur ücret ve giderleri Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler Çeşitli giderler Vergi resim ve harçlar Amortisman ve tükenme payları Finansman giderleri Mamullere Yüklenme Esasina Göre Giderler Mamullere yüklenme esasına göre giderler ise iki gruba ayrılmaktadır: Direkt Giderler Direkt giderler Endirekt giderler Gider yerleri ve mamullere doğrudan yüklenme özelliğine sahiptirler. Doğrudan yüklenme özelliği nedeni ile herhangi bir aracı (dağıtım anahtarı) kullanılmaksızın mamullere doğrudan yüklenme ifade edilmektedir. DİMM ve Dİ giderleri, üretilen mamullerin bünyesinde doğrudan yer alan, esas gider yeri bazında kolaylıkla izlenebilen gider türleridir. Bu nedenle bu tür giderler, mamullere doğrudan yüklenmektedir. Bu tür giderler, farklı mamuller ve gider yerleri için kolaylıkla tespit edilebilir. Endirekt Giderler Gider yerleri ve mamullere doğrudan yüklenme özelliğine sahip değildirler. Bu tür giderler, gider yerleri ve mamullere dağıtım anahtarı aracılığı ile yüklenmektedirler. Bu tür giderler, kullanım amaçlarına göre üretim gider yerleri ve üretim dışı gider yerleri ile ilişkilendirilebilir. Direkt giderler dışında kalan, fakat üretim ile ilgili olan giderler, endirekt gider özelliği taşımakta olup GÜG başlığı altında toplanmaktadır. Üretim dışındaki endirekt giderler ise, dönem gideri (fonksiyonlara esasına göre) olarak kabul edilir. Faaliyet Hacmine Göre Maliyet Türleri Faaliyet hacmindeki değişmelere göre maliyetler, aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır: Sabit maliyetler Değişken maliyetler Yarı sabit maliyetler Yarı değişken maliyetler

8 toplam sabit maliyet Sabit Maliyetler Faaliyet hacmindeki değişmelere göre değişme göstermeyen, sabit kalan maliyetlerdir. Sabit maliyetlerin sabit olma özelliği iki unsura bağlıdır. Bunlardan ilki, belirli bir zaman dilimi, ikincisi ise belirli bir faaliyet hacmidir. Kısa dönemde sabit olan giderler, uzun dönemlerde değişkenlik gösterilmektedir. Belirli bir faaliyet hacminde sabit olan maliyetler, faaliyet hacmindeki artışa bağlı olarak birim faaliyet hacmi başına değişken olmaktadır. Amortisman gideri, kira ve sigorta gideri gibi maliyet unsurları, faaliyet hacmindeki değişikliklerden etkilenmemektedirler. Ancak faaliyet hacmindeki artışa bağlı olarak birim faaliyet hacmi başına düşen sabit maliyetin payı azalacaktır x3 2/1 Faaliyet hacmi Top. sabit maliyet Birim değ. maliyet Top. Değ. maliyet Birim sabit maliyet 10 birim TL 3 Tl/br. 30 TL TL/br , ,33 toplam sabit maliyet faaliyet hacmi

9 toplam değişken maliyet birim değişken maliyetler birim sabit maliyet 9 birim sabit maliyet 980,00 910,00 840,00 770,00 700,00 630,00 560,00 490,00 420,00 350,00 280,00 210,00 140,00 70, faaliyet hacmi Değişken Maliyetler Faaliyet hacmindeki değişikliklere bağlı olarak değişiklik gösteren maliyetlerdir. Faaliyet hacmindeki artış/azalışa bağlı olarak artan/azalan maliyetlerdir. Birim başına değişken maliyetler ise, sabit olmakta, değişme göstermemektedirler. Dİİİ ve Dİ ve enerji gideri gibi faaliyet hacmine göre değişme gösteren maliyet unsurları, faaliyet hacmi ile aynı yönde hareket eder. Grafik Başlığı 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, faaliyet hacmi topalm değilken maliyet faaliyet hacmi

10 Yarı Sabit Ve Yarı Değişken Maliyetler İşletmelerde tam anlamı ile sabit ve değişken olmayan maliyetler vardır. Faaliyet hacmi sıfır da olsa var olan ve faaliyet hacmindeki artışa bağlı olarak artış gösteren maliyetlerdir. Bu tür maliyetler, sabit ve değişken maliyet özelliklerini bünyesinde toplayan karma giderlerdir. Maliyet Örneğin, bir üretim işletmesinde 1 vardiyada (1.000 direkt işçilik saati) üretim yapıldığı durumda ustabaşına verilen ücret (2.000 TL) sabittir. İşçiler, saat arasında kaç saat çalışırsa çalışsın ustabaşına yapılan ödeme sabittir. İkinci ve üçüncü vardiya açıldığı zaman her yeni vardiya için ustabaşı istihdam edilecek ve ustabaşına yapılan ödeme vardiya başına sabit olacaktır. Ancak toplamda değişken maliyet olacaktır. Burada aslında maliyet hesaplamalarının en can alıcı noktası vurgulanmaktadır. Maliyetin hesaplandığı bir aralık vardır ki bu aralık, geçerli aralık olarak tanımlanmaktadır. Maliyet hesaplamaları mevcut koşullarda bu aralık üzerinden yapılmaktadır. Usta başı örneğinde, her vardiyada saat, geçerli aralıktır. TL Faaliyet Hacmi Geçerli aralık ĠĢçilik saati Her direkt işçilik saati için yapılan ödeme, sabit, işçilik saati için yapılan ödeme değişkendir. Maliyet hesaplamalarında dikkat edilecek noktalardan birisi de, faaliyet hacmi ne olursa olsun değişmeyecek olan sabit maliyetlerdir. Burada, üretim miktarını artırarak maliyetleri düşürme düşüncesi yanlıştır. Üretim miktarında artış yapılması sonucunda birim başına düşen sabit maliyet payında azalma olacak ancak, değişken maliyetler sabit kalacaktır. Bu nedenle, işletme yönetimi satamayacağı mamulleri, maliyetleri azaltma amacı ile üretmeye kalkışırsa, aşırı stok oluşmasına ve stok maliyetlerinin artmasına de neden olacaktır. Bu, çalışma (işletme) sermayesinin hantallaşmasına da yol açacaktır. Maliyet hesaplamalarında ve analizinde geçerli aralık olarak tanımlanan kapasitenin, çok iyi anlaşılması gerekir. Farklı dönemlerde fiili üretim miktarlarına göre yapılan maliyet

11 11 hesaplamaların sonucunda maliyetlerde farklılığa neden olduğu ve bunun da fiyatlamada sorun oluşturduğu bilinmektedir. Faaliyet Hacmi Toplam Sabit maliyet Birim Değ. Mal. Toplam Değ. Mal. Birim sabit maliyet Toplam maliyet br TL TL/br TL TL/br TL TL/br Eylül , ,25 Kasım , İki farklı dönemde yapılan üretimde maliyet ve üretim miktarları tabloda verilmektedir. Eylül ayında yapılan üretime göre birim maliyet, 9,25 TL/br. olarak hesaplanırken kasım ayında birim maliyet, 8 TL/br. olarak hesaplanmaktadır. Hangi sonuç gerçeği yansıtmaktadır. İşletme, eylül ayında birim ve kasım ayında birim satmaktadır. Mamuller, 10 TL/br. fiyat ile satılmaktadır. Dönem başı mamul stokunun mevcut olmadığı varsayılmaktadır. Her iki döneme ilişkin düzenlenen gelir tablosunda işletmenin performansı aşağıda gösterilmektedir: Eylül Kasım Satışlar SMM (13.875) (15.200) Satış karı Satışların kârlılığı %8 %20 Stok maliyeti Kasım ayında satışların kârlılığının arttığı görülmektedir. Üretim miktarındaki artış sonucunda kasım ayında birim maliyetin düştüğü görülmektedir. Bu durum, kâra ve stok maliyetlerine olumlu olarak yansımaktadır. He iki ayda da dönem sonunda 100 birim mamul stoku kalmaktadır. Ancak iki dönemde stok maliyetleri farklılık göstermektedir. İşletmenin finansal performansı, yaratılan katma değere göre hesaplanırsa kâr ve stok maliyetlerinde farklılık görünecektir. Eylül Kasım SATIŞLAR TOP. DEĞ. MAL (4.500) (5.700) KATKI PAYI SABİT MALİYET KÂR KATKI ORANI %70 %70 STOK MALİYETİ Satış kârı ise aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. Eylül Kasım SATIŞLAR SMM (14.800) (16.000) SATIŞ KÂRI İşletmenin kasım ayında satışlarındaki artışa bağlı olarak kârında artış olduğu görülmektedir.

12 KARAR VERME AMAÇLARINA GÖRE MALİYET TÜRLERİ Yönetimin verecekleri kararlarda maliyet bilgilerini kullanacaklardır. Verilecek kararlarda alternatif seçenekler arasında en uygun olanın seçilmesi konusunda maliyet bilgileri kullanılacaktır. Buna göre maliyetler aşağıdaki sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Geçerli maliyetler o o Ek maliyetler Fırsat maliyetleri Batmış maliyetler Geçerli Maliyetler Yönetimin vereceği kararlardan etkilenen maliyetlerdir. Geleceğe yönelik olarak farklı seçenekler arasında karar verme konusunda değişiklik gösteren maliyetlerdir. Geçerli maliyetin iki özelliğe sahip olması gerekmektedir. Bunlar; (1) Gelecekle ilgili olma ve (2) Alternatifler arasında fark gösterme. Karar verme, geleceğe ilişkin hareket tarzlarının belirlenmesine yönelik bir işlemdir. Karar verme sürecinde etkinliğin sağlanması açısından verilecek kararları etkileyen unsurların belirlenmesi gerekir. Gerçekleşen faaliyetlerin sonuçlarını değiştirmen mümkün değildir. Gelecekteki kararlar bir dizi değişkenlere dayalı olarak verilmektedir. Geçerli maliyetler, farklı alternatifler arasında değişiklik göstermektedir. Ek Maliyetler Farklı seçenekler arasında seçim yapılması nedeni ile ortaya çıkan fark, ek maliyettir. İşletme yönetimi karar verirken ek maliyet ve ek getiri arasında karşılaştırma yapacaktır. Bu karşılaştırma sonucunda ya karar olumlu olarak değerlendirilip kabul edilecek ya da olumsuz olarak reddedilecektir. BRÜT SATIŞLAR br x 5 TL/br br x 5 TL/br (-)TOP. DEĞİŞ. MALİYET br x 2 TL/br br x 2 TL/br MEVCUT DURUM ALTERNATİF DURUM TL EK GELİR 400 TL EK MALİYET BRÜT KATKI PAYI TL EK KATKI PAYI (-) TOPLAM SBT. MALİYET BATMIŞ MALİYET KÂR EK KÂR Batık Maliyetler Verilecek kararları etkilemeyen, sonuçta verilecek kararlarda kullanılmayan maliyetlerdir. Geçerli maliyet olma özelliğini taşımayan tüm maliyetler, batmış maliyetlerdir. Geleceğe ilişkin olmayan ve farklı seçenekler arsında değişme göstermeyen maliyetler, batmış maliyetlerdir. Yukarıdaki örnekte, sabit maliyetler iki seçenek arasında farklılık göstermemektedir. Bu nedenle sabit maliyetler, batmış maliyettir.

13 13 Kontrol Edilebilirlik Açisindan Giderler Sorumluluk muhasebesi anlayışının bir sonucu olarak giderler, kontrol edilebilen ve kontrol edilemeyen giderler olmak üzere ikiye ayrılır. Yöneticilerin, sorumluluk merkezi sınırları içerisinde müdahale edebileceği faaliyetlere ilişkin giderler, kontrol edilebilen giderlerdir. Sorumluluk merkezi sınırları dışında kalan giderler ise kontrol edilebilme özelliğini yitirmektedir. Üretim gider yerinde üretim için ne kadar malzeme kullanılacağını gider yeri sorumlusu belirleyecektir. Ancak bu gider yerinin sorumlusu, tedarikçiler ile malzeme fiyatlarının tespitinden sorumlu olmayacaktır. Marjinal Maliyet Üretimde veya faaliyet hacmindeki birimlik artışın toplam maliyetlerde neden olduğu artış marjinal maliyettir. Kısa dönem maliyet analizlerinde üretimdeki artışlar kapasite ile sınırlı olacağından üretilen son birimin değişken maliyetine marjinal maliyet denilmektedir. Kaçınılabilir Maliyetler Yönetsel kararlar sonucu tasarruf edilebilen maliyetlerdir. Ek ve marjinal maliyetler, kaçınılabilir maliyetlerdir. Yönetimin vereceği kararlar sonucunda bu tür maliyetlere son verilebilir. Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Maliyetler Belirli bir dönemdeki maliyetleri, nakit çıkışı ile bir tutmamak gerekir. Karar anında bazı giderler nakit çıkışına neden olmazlar. Amortisman giderleri, nakit çıkışına neden olmayan maliyet unsurudur.

14 MALİYET MUHASEBESİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN MAMULLERE YÜKLENMESİ Giderler, mamullere yükleme esasına göre direkt ve endirekt gider olarak sınıflandırılmaktadır. Direkt olarak yüklenebilme, giderin her hangi bir dağıtım anahtarı kullanmadan mamul ile ilişkilendirilmesi demektir. Endirekt nitelikli giderler ise, mamuller ile doğrudan ilişkilendirilememektedir. Giderlerin dağıtımını birbirini izleyen aşamalardan sonra mamuller ile ilişkilendirilmektedir. 1.aşamada tüm giderler, gider yerlerine dağıtılmaktadır. Bu dağıtımda direkt giderler, gider yerlerine doğrudan dağıtılmaktadır. Endirekt giderlerin dağıtımında ise dağıtım anahtarları kullanılmaktadır. Burada kullanılan dağıtım anahtarının dağıtımı yapılacak gider türünün özelliğini yansıtması gerekmektedir. GİDER TÜRLERİ Direkt İlk Madde ve Malzeme Direkt işçilik Fabrika binasının amortismanı Makine amortismanı Servis giderleri DAĞITIM ANAHTARLARI Direkt Direkt Metre kare Makine saati Çalışsan sayısı Üretimini kesme ve montaj esas üretim gider yerlerinde gerçekleştiren bir üretim işletmesinde yemekhane ve bakım onarım yardımcı gider yerleri ve pazarlama satış, ağıtım ve genel yönetim gider yerleri de faaliyet gider yerleri olarak faaliyet göstermektedirler. Üretimin yapıldığı faaliyet dönemine ilişkin gider türleri, tutarı ve giderlerin dağıtımında kullanılacak dağıtım anahtarları aşağıdaki gibi tespit edilmektedir: Gider türleri Tutarlar Dağıtım Anahtarı DİMM Direkt Di Direkt Endirekt işçilik Direkt Fabrika binasının amortismanı Metrekare Makine amortismanı Makine saati Yapılan iş analizi sonucunda gider bazında dağıtım anahtarlarının dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir: Metre kare Makine saati KESME MONTAJ YEMEKHANE 300 BAKIM ONARIM PAZ.STŞ DAĞ. 400 GENEL YÖN. 900 Aşağıdaki tabloda, direkt ve endirekt nitelikli giderlerin gider yerlerine dağıtımı (1. dağıtım) yapılmaktadır.

15 15 Gider türleri Tutarlar Dağıtım Anahtarı ESAS GİDER YERLERİ YARDIMCI GİDER YERLERİ FALİYET GİDER YERLERİ PAZ.STŞ KESME MONTAJ Y.HANE BAK.&ON. DAĞITIM GENEL YÖN. TOPLAM DİMM Direkt Di Direkt Endirekt işçilik Direkt Fabrika binasının amortismanı Makine amortismanı Metrekare Makine saati Dağıtım Toplamı Dağıtılması gereken gider TL olup bunlar, gider yerlerine dağıtılmaktadır. Dağıtımda esas kural, giderler, sadece gider yerinin faydalanması durumunda gider yerlerine dağıtılacaktır. 1. dağıtım tamamlandıktan sonra, yardımcı gider yerlerinde biriken giderlerin esas gider yerlerine ve faaliyet gider yerlerine dağıtılması yapılmalıdır ki bu da 2.dağıtım aşamasıdır. Yardımcı gider yerlerinden faydalanma anlayışına göre, dağıtım anahtarları aracılığı ile dağıtım yapılacaktır. Burada kullanılacak dağıtım anahtarını dağıtımı yapılacak gider yerinin özelliğini yansıtması gerekmektedir. Aşağıda bu dağıtım anahtarlarına ilişkin örnekler verilmektedir: GİDER YERLERİ Yemekhane Bakım onarım Kalite kontrol DAĞITIM ANAHTARLARI İşçi sayısı Bakım onarım saati Test sayısı İkinci dağıtım aşağıda sıralanan yöntemlerden biri kullanılarak yapılmaktadır: Basit (doğrudan doğruya) dağıtım yöntemi Kademeli dağıtım yöntemi Matematiksel dağıtım yöntemi Turlama yöntemi Planlı dağıtım yöntemi Bu yöntemlerden hangisinin kullanılacağı, muhasebe yöneticisinin işletme hakkında yaptığı analizler sonrasında vereceği bir karardır. Hangi dağıtım yöntemi kullanılırsa kullanılsın, dağıtımı yapılacak gider yerinde 1. dağıtım sonrasında toplanan giderler mutlaka dağıtılacaktır (sıfırlanacaktır). 2. dağıtımın mantığı, aşağıdaki şekil üzerinde gösterilmektedir:

16 KESME YEMEK HANE PAZARLAMA SATIġ DAĞITIM MONTAJ BAKIM ONARIM GENEL YÖNETĠM Kullanılacak dağıtım yöntemlerine göre dağıtımın işleyişi de farklılık göstermektedir. Basit dağıtım yönteminde yardımcı gider yerleri bir birine par vermemektedir. Yemekhane ve bakım onarımdan kesme ve montaj esas üretim gider yerlerine ve azarlama satış dağıtım ve genel yönetim gider yerlerine pay verilmektedir. Kademeli dağıtım yönteminde ise, belirlenen dağıtım sırasına göre dağıtım yapılmaktadır. Dağıtıma yemekhaneden başlayacağı varsayılır ise, yemekhane bakım onarıma ve diğer gider yerlerine pay verecek ve daha sonra da bakım onarım dağıtılacak. Bakım onarım gider yerine 1. dağıtımdan ve yemekhaneden gelen payın toplamı dağıtıma konu edilecektir. Ancak, yemekhaneye dağıtım yapılmayacaktır. Matematiksel dağıtım yönteminde, yemekhane ve bakım onarım gider yerlerinin birbirlerinden faydalanma esasına göre matematiksel eşitlikler kullanılmaktadır. Yapılan hesaplamalar sonucunda, yemekhane ve bakım onarımın birbirilerine karşılıklı olarak pay vermeleri anlayışına göre hesaplanan yeni tutarlar üzerinden dağıtım yapılmaktadır. İkiden fazla yardımcı gider yerinin olması halinde çözümü zorlaşmaktadır. Planlı dağıtım yönteminde ise önceden belirlenen tahmini rakamlar, gider yerlerine dağıtılmaktadır. Yardımcı gider yerlerine ilişkin fiili rakamlar elde edilince tahmini ve fiili rakamlar arasında karşılaştırma yapılarak eksik ya da fazla yükleme tutarları, esas gider yerlerine ilave edilmekte ya da indirilmektedir. Örneğimizde ikinci dağıtımı kademeli dağıtım yöntemine göre yapalım. Dağıtımda kullanılacak dağıtım anahtarları gider yeri bazında aşağıda gösterilmektedir: Çalışan sayısı Bakım onarım saatleri KESME MONTAJ YEMEKHANE 2 BAKIM ONARIM PAZ. STŞ DAĞ. 10 GENEL YÖN Dağıtıma bakım onarım gider yerinden başlayacağız. (1. dağıtım toplamı yemekhaneden büyük). 1. dağıtımda bakım onarım gider yerinde TL toplanmıştır. Bakım onarım kendisi dışında sadece esas üretim gider yerlerine hizmet vermektedir. Bakım onarım gider yerinin dağıtılmasında bos (=1.100 bos-100 bos) kullanılacaktır. Bakım onarım gider yerinin dağıtımı KESME MONTAJ 660 TL 600 x 1.1 TL/bos 440 TL 400 x 1.1 TL/bos

17 17 YEMEKHANE 0 BAKIM ONARIM 0 PAZ. STŞ DAĞ. 0 GENEL YÖN TL TL/ bos= 1,1 TL/bos.

18 Bakım onarım gider yerinin dağıtımı, gider dağıtım tablosuna işlenecektir:, ESAS GİDER YERLERİ YARDIMCI GİDER YERLERİ Tutarlar KESME MONTAJ YEMEKHANE BAKIM ONARIM FALİYET GİDER YERLERİ PAZ.STŞ DAĞ. GENEL YÖN. 1. Dağıtım Toplamı (1.100) 0 0 Yemekhane ve faaliyet gider yerleri bakım onarım gider yerinden faydalanmadığı için pay almamaktadır. Yemekhane gider yerinin dağıtımında da benzer bir süreç izlenecektir. Yemekhane gider yerinin dağıtımı KESME MONTAJ YEMEKHANE - BAKIM ONARIM - PAZ. STŞ DAĞ. GENEL YÖN. 350 TL 50 çalışan x 7 TL/çalışan 189 TL 27 çalışan x 7 TL/çalışan 70 TL 10 çalışan x 7 TL/çalışan 91 TL 13 çalışan x 7 TL/çalışan 700 TL 700 TL/100 çalışan = 7 TL/çalışan Dağıtım aşağıdaki şekilde tabloya aktarılacaktır. ESAS GİDER YERLERİ YARDIMCI GİDER YERLERİ Tutarlar KESME MONTAJ YEMEKHANE BAKIM ONARIM FALİYET GİDER YERLERİ PAZ.STŞ DAĞ. GENEL YÖN. 1. dağıtım toplamı dağıtım toplamı Mamullere Yüklenecek Gelir tablosuna aktarılacak 2. dağıtım tamamlandıktan sonra, endirekt nitelikli giderlerin mamullere yüklenmesi yapılacaktır. 3. dağıtım da denilen bu yükleme işleminde endirekt giderlerin mamuller ile ilişkilendirilmesi ve maliyetin birim bazda hesaplanması sağlanmaktadır. ESAS GİDER YERLERİ Gider türleri Tutarlar KESME MONTAJ DİMM Di Endirekt işçilik Fabrika binasının amortismanı Makine amortismanı

19 19 1. dağıtım toplamı dağıtım toplamı DİMM Gideri Dİ Gideri GÜ Gideri ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI TL lik giderin, TL lik kısmı, üretim ile ilgili olduğu için üretim maliyetine dönüşürken, geri kalan kısmı da dönem gideri olarak gelir tablosuna gönderilmiştir. Kesim gider yerinde, genel üretim giderleri direkt işçilik giderine göre, montaj gider yerinde ise direkt işçilik saatine göre mamullere yüklenmektedir. DİMM gider ve direkt işçilik saatleri verileri: ESAS GİDER YERLERİ Tutarlar KESME MONTAJ DİMM Di GÜG Direk işçilik saatleri dis Bu verilere göre, kesme gider yerinde üretilen mamullere, DİMM gider yüzdesine göre yükleme yapılacaktır. Yükleme Oranı = Yüklenecek GÜG/ Faaliyet Ölçüsü GÜG / Faaliyet Ölçüsü = Yükleme Oranı KESME TL / TL = %53,4 MONTAJ TL / dis = 2,28 TL/dis. Üretim gider yerlerinde üretilen mamul partilerine dair şöyle bilgiler gelmektedir: Mamullerin sipariş Kodları Üretim Direkt ilk madde Miktarı ve malzeme Dİ Gideri Direkt İşçilik saati KESME MONTAJ KESME MONTAJ S br. 10 TLbr. 2 TLbr 2 TL/dis 100 dis 200 dis S T T , Giderlerin gider yerleri ve mamullerle ilişkilendirilmesi aşağıdaki tabloda gösterilmektedir: KESME MONTAJ Toplam DİMM Dİ GÜG DİMM Dİ GÜG S (1.000 x%53,4) (200 disx2,28 TL/dis) Üretim maliyeti S T T

20 Gider Toplamı Genel üretim giderlerinin mamuller ile ilişkilendirilmesinde yukarıdaki örnekte olduğu gibi, direkt ilk madde ve malzeme giderleri ve direkt işçilik saati tek dağıtım ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Ancak burada, farklı dönemlerde gerçekleşen faaliyet hacimlerine göre kullanılan DİMM ve direkt işçilik saatlerinde de değimleler olacak ve buna bağlı olarak da mamullere yüklenecek GÜG lerde farklılık olacaktır. Bunun önüne geçmek için, belirli bir kapasite düzeyi esas alınarak GÜG lerin yüklemesi sağlanmalıdır. MALİYET YÖNTEMLERİ Genel üretim giderlerinin ikinci dağıtımından sonra, farklı maliyet yöntemleri kullanılarak giderler mamullere yüklenmektedir. Burada yükleme ile ifade edilen şey, parti veya mamul maliyetlerini hesaplamaktır. Daha önce yaptığımız ikinci dağıtım sonucunda esas üretim gider yerlerinde toplanan üretin giderleri aşağıda belirtilen yöntemler kullanılarak mamullere yüklenmekte ve üretim maliyetleri hesaplanmaktadır: Üretim yapısına göre yöntemler; o o Sipariş maliyet yöntemi Safha maliyet yöntemi Maliyetlerin mamullere yüklenmesine göre yöntemler; o o o o Tam maliyet yöntemi Normal maliyet yöntemi Değişken maliyet yöntemi Direkt maliyet yöntemi Kullanılan rakamların fiili olup olmamasına göre yöntemler; o o o Fiili maliyet yöntemi Standart maliyet yöntemi Tahmini maliyet yöntemi İşletmede kurulacak maliyet sisteminde yukarda açıklanan üç temel özellik dikkate alınmalıdır. Örneğin, bir üretim işletmesinde maliyet sistemi, sipariş-tam ve fiili maliyet yöntemlerinden oluşturulabilir. Oluşturulacak sistemin 2. dağıtım sonuçlarını en uygun bir şekilde mamul maliyetlerine dönüştürmek amacını karşılaması gerekmektedir. 2. dağıtım sonuçları aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Maliyet yöntemleri ile gider yerinde toplanan TL ve TL ilgili gider yerlerinde işlem gören mamullere yüklenmektedir. ESAS GİDER YERLERİ Gider türleri Tutarlar KESME MONTAJ DİMM Di GÜG ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI

21 21 SİPARİŞ MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntem, bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin hesaplanmasında ve sipariş üzerine çalışan işletmelerde uygulanır. Her ne kadar sipariş maliyet yöntemi olarak ifade edilse de sipariş ifadesi, her zaman müşteriden gelen sipariş olarak algılanmamalıdır. Önemli olan, belli bir dönemde belirli mamullerin maliyetinin ayrı bir şekilde hesaplanması gerekliliğidir. Daha çok, uçak, gemi, makine ve mobilya gibi mamul üretin işletmeler tarafından kullanılmaktadır. Sistemin özelliği, sipariş emrine, ilgili maliyet unsurlarının, yani giderlerin yüklenmesidir. Gerçekleşen giderler, tamamen ilgili siparişin tamamlanması için yapılmaktadır. Bu yöntemde önemli olan bir muhasebe dönemi değil, bir iş ya da üretim partisinin kaç günde/ayda gerçekleştirileceğidir. Her partinin maliyetleri, diğer partiden farklı olabileceği için her partiye ilişkin maliyet hesaplamaları da farklı olacaktır. Daha çok birbirinden farklı ve az sayıda mamul üretimi yapan işletmeler tarafından kullanılmaktadır. Maliyet dağıtım konusunda ele alınan uygulama, sipariş maliyet yöntemine güzel bir örnektir. Bu nedenle sipariş maliyetlerinin nasıl hesaplandığını göstermek ve tekrar yapmamak amacı ile sadece giderlerin, mamullerle ilişkilendirilmesinin yapıldığı tablo aşağıda gösterilmektedir. KESME MONTAJ Toplam DİMM Dİ GÜG DİMM Dİ GÜG S (1.000 x%53,4) (200 disx2,28 TL/dis) Üretim maliyeti S T T Toplam SAFHA MALİYET YÖNTEMİ Daha çok birbirine benzer veya tek tip mamulleri üreten işletmelerin kullandığı bir yöntemdir. Belli bir mamul ya da mamul grubunun maliyetinin hesaplanmasından ziyade belirli bir safhanın maliyeti hesaplanmaktadır. Mamullerin üretildiği gider yerleri birer safha olarak kabul görmektedir. Üretim, fiziki çıktı mamul haline gelinceye kadar sürmekte ve mamul ambarına mamullerin devredilmesi ile sona ermektedir. Safha maliyet yönteminde üretim maliyetinin hesaplanabilmesi için aşağıdaki aşamaların izlenmesi gerekmektedir: 1. Miktar hareketlerinin belirlenmesi (fiziki girdi ve fiziki çıktı eşitliğinin sağlanması), 2. Eş değer üretim miktarlarının hesaplanması, 3. Birim ve toplam üretim maliyetinin hesaplanması, 4. Dönem sonu yarı mamul maliyetinin hesaplanması Miktar Hareketlerinin Belirlenmesi Üretime başlamadan öce, var ise DB yarı mamul ve dönem içinde üretime alınan miktarın toplamı FG olarak ifade edilmektedir. Üretim süreci sonunda ise, üretim miktarı, DS yarı mamul ve var ise Fire toplamı FÇ olarak ifade edilmektedir. Miktar hareketleri ile FG ve FÇ arasındaki eşitlik ifade edilmektedir. FİZİKİ GİRDİ (FG) = FİZİKİ ÇIKTI (FÇ) D.B. Yarı Mamul Miktarı Dönemde Üretime Alınan Miktar Üretim Miktar D.S. Yarı Mamul Miktarı Fire

22 FİZİKİ GİRDİ TOPLAMI FİZİKİ ÇIKTI TOPLAMI Eş Değer Üretim Miktarlarinin Hesaplanmasi Eş değer üretim miktarı ile, fiziki çıktıların tam bitmiş cinsinden ifade edilmesi demektir. Eş değer üretim miktarları gider türü bazında hesaplanmaktadır. Eş değer üretim miktarları DİMM yönünden ve şekillendirme (Dİ ve GÜG) yönünden ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Eş değer üretim miktarları hesaplanırken, üretimi tamamlanan fiziki çıktıların tamamlanma derecesi % 100 dür. Yarı mamuller de tamamlanma derecelerine göre tam bitmiş cinsinden ifade edilmektedir. FİZİKİ GİRDİ (FG) = FİZİKİ ÇIKTI (FÇ) DİMM yönünden eş değer üretim miktarı: br br br br br br = br. Tamamlanma = Eş Değer Dereceleri Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri br. = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı Birim Ve Toplam Üretim Maliyetinin Hesaplanmasi br x % br br. Üretim maliyeti gider bazında hesaplanmaktadır. Bu hesaplamada, dönemin üretim giderleri toplamı, eş değer üretim miktarına bölünmektedir. Böylece, maliyet, gider bazında ayrıntılı olarak hesaplanmaktadır. DİMM Birim Maliyeti = DİMM Giderleri Toplamı / DİMM Yönünden EÜM Dİ Birim Maliyeti = Dİ Giderleri Toplamı / Şekillendirme Yönünden EÜM GÜG Birim Maliyeti = GÜ Giderleri Toplamı / Şekillendirme Yönünden EÜM Her üç giderin birim maliyetteki payının toplanması ile birim üretim maliyeti hesaplanmaktadır. Birim maliyeti, toplam üretim miktarı ile çarparak toplam üretim maliyeti hesaplanmaktadır. Dönemin üretim giderleri aşağıda verilmektedir: DİMM Giderleri Dİ Giderleri GÜ Giderleri TL TL TL DİMM Birim Maliyeti = TL / br. 1,0. TL/br Dİ Birim Maliyeti = TL / br 0,5 TL/br.

23 23 GÜG Birim Maliyeti = TL / br. 1,0 TL/br. Birim maliyet 2,5 TL/br. Toplam üretim maliyeti ise, birim maliyet ile üretim miktarının çarpılması sonucunda hesaplanmaktadır br x 2,5 TL/br. = TL Dönem Sonu Yari Mamul Maliyetinin Hesaplanmasi ÜRETİM Büyük defter hesabından görüldüğü üzere, dönem sonunda TL lik yarı mamul kalmıştır. Dönem sonu yarı mamulün gider türü bazında ayrıntılı bir şekilde hesaplanması gerekmektedir. Bu hesaplama için aşağıdaki şablon kullanılmaktadır. DS Yarı mamul miktarı x Tamamlanma derecesi x Birim maliyet DİMM Dİ GÜG br. x %75 x 1 TL/br. = TL br. x %50 x 0,5 TL/br. = 750 TL br. x %50 x 1 TL/br. = TL TL Safha maliyet yönteminde üretim maliyetini hesaplarken hangi stok değerleme yönteminin kullanıldığının da belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle ortalama maliyet yöntemi ve FIFO yöntemlerine göre hesaplamaların yapıldığı konu açıklamalı iki örnek üzerinde durulacaktır. Örnek_Ortalama Maliyet Yöntemi_2 Üretim faaliyetlerini Kesme ve İşleme gider yerlerinde gerçekleştiren bir üretim işletmesinde Şubat 2010 faaliyet dönemine ilişkin üretim faaliyeti sonucunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir: Kesme gider yerinde, dönem başında bulunan br. yarı mamul, DİMM yönünden %100, Şekillendirme yönünden %80 oranında tamamlanmıştır. Dönem başı stoklarına ilişkin bilgiler: Dönem Başı Stoklarının Maliyeti ( TL) DİMM Dİ GÜG TL TL TL Üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere TL lik D.İ.M.M depodan çekilmiştir. İşçilere çalışmaları karşılığında TL ödeme yapılmıştır. Gerçekleşen genel üretim giderleri ise TL dir. Dönem başı yarı mamul ve dönemde üretimine başlanan br. ile birlikte üretime başlanmıştır. Üretim tamamlandıktan sonra, br in üretimi tamamlanarak işleme gider yerine gönderilmiştir. Dönem sonunda, br. yarı mamul DİMM yönünden %75, şekillendirme yönünden %50 oranında tamamlanmıştır. Fiziki Miktarlar Tamamlanma Dereceleri D.B. Yarı Mamul Miktarı br. (%100, %75) Dönemde Üretime Alınan Miktar Üretim Miktar br br

24 D.S. Yarı Mamul Miktarı br (%75,%50) FİZİKİ GİRDİ (FG) = FİZİKİ ÇIKTI (FÇ) DİMM yönünden eş değer üretim miktarı: br br br br br = br. Tamamlanma Dereceleri 500 br = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri br. = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br br. DİMM Birim Maliyeti = ( )/ br = 40 TL/br Dİ Birim Maliyeti = ( )/ br = 30 TL/br. GÜG Birim Maliyeti = ( )/ br = 45 TL/br. Birim maliyet = 115 TL/br. Toplam üretim maliyeti; br x 115 TL/br. = TL

25 25 DİMM Dİ GÜG KESME br. x %75 x 40 TL/br. = TL br. x %50 x 30 TL/br. = TL br. x %50 x 45 TL/br. = TL TL İŞLEME gider yerinde ise, dönem başında br (%50) yarı mamul bulunmaktadır. Dönem Başı Stokları: Yarı Mamul Önceki Safha Payı TL TL DİMM ---- Dİ GÜG TL TL İşçilere çalışmaları karşılığında TL ödeme yapılmıştır. Gerçekleşen genel üretim giderleri ise TL dir. Dönem başı yarı mamul ve KESME bölümünden gelenler üretime tabi tutularak, br in üretimi tamamlanarak mamul ambarına gönderilmiştir. Dönem sonunda, br. yarı mamul şekillendirme yönünden %60 oranında tamamlanmıştır. Fiziki Miktarlar Tamamlanma Dereceleri D.B. Yarı Mamul Miktarı br. ( %50) Önceki Bölümden Gelen br. Üretim Miktar br D.S. Yarı Mamul Miktarı br (%60) FİZİKİ GİRDİ (FG) = FİZİKİ ÇIKTI (FÇ) br br br br br = br. Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri br = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br br.

26 Düzeltilmiş Fireli Maliyet = (Önceki Safha Payı+ Önceki Bölümden Devir Alınanların Maliyeti) (DB.Yarı mamul miktarı + Devir Alınan Miktar FİRE) Düzeltilmiş Fireli Maliyet = ( TL TL) (1.000 br br br.) Düzeltilmiş Fireli Maliyet = 116,6 TL/br. Dİ Birim Maliyeti = ( )/ br = 20 TL/br. GÜG Birim Maliyeti = ( )/ br = 40 TL/br. Toplam üretim maliyeti; br x (116,6 TL/br TL/br.) = TL. Birim maliyet = 60 TL/br. Önceki safha payı Dİ GÜG İŞLEME br. x 116,67 TL/br. = TL br. x %60 x 20 TL/br. = TL br. x %60 x 40 TL/br. = TL TL SAFHA MALİYET YÖNTEMİNDE FİRE KONUSU Fire maliyeti, üretimin hangi aşamasında ortaya çıktığına göre farklı şekilde hesaplanmaktadır. Üretimin Başında Veya Üretim Sırasında Fire Ortaya Çıktığı Durum Firenin üretim sürecinin başında veya üretim sürecinde ortaya çıktığı tespit ediliyorsa, fire miktarı eşdeğer üretim miktarının hesaplanmasında sıfır olarak dikkate alınacaktır. Böylece, firenin maliyetleri artırıcı etkisi direkt olarak yarı mamul ve mamullere yansıtılacaktır. Fiziki Miktarlar Tamamlanma Dereceleri D.B. Yarı Mamul Miktarı br. (%100,%80) Önceki Bölümden Gelen Üretim Miktar br br

27 27 D.S. Yarı Mamul Miktarı br (%100,%50) FİRE br Dönem başı yarı mamul maliyetleri ve dönemin üretim giderleri: DB YARI MAMUL DÖNEMİN ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAM DİMM Dİ GÜG TOPLAM DİMM yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri = br. Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br br. DİMM Birim Maliyeti = ( )/ br = 2 TL/br Dİ Birim Maliyeti = ( )/ br = 1 TL/br. GÜG Birim Maliyeti = ( )/ br = 2 TL/br. Birim maliyet = 5 TL/br. Toplam üretim maliyeti br. x 5 TL/br. = TL. Dönem Sonu Yarı Mamul Maliyeti DİMM br. x %100 x 2 TL/br. = TL Dİ br. x %50 x 1 TL/br. =1.500 TL GÜG br. x %50 x 2 TL/br. = TL TL 151 ÜRETİM

28 Üretimin Sonunda-Kalite Kontrol Aşamasinda Fire Ortaya Çıktığı Durum Eğer fire, üretimin son aşamasında veya kalite kontrol aşamasında ortaya çıkıyorsa, fire miktarı, eş değer üretim miktarının hesaplanmasına tam bitmiş olarak dâhil edilecektir. Bu durumda öncelikli olarak firesiz maliyetler ve firenin maliyeti hesaplanacaktır.daha sonra, eğer anormal fire yok ise, normal firenin maliyeti, yarı mamul ve mamul stokları arasında dağıtılacaktır. Anormal fire maliyeti ise, 689. Diğer olağandışı gider ve zarar hesabına aktarılacaktır. DİMM yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri Eş Değer = Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Fire br Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri br br. Eş Değer = Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Fire( normal) br br br. DİMM Birim Maliyeti = ( )/ br = 1,9 TL/br Dİ Birim Maliyeti = ( )/ br = 0,95 TL/br. GÜG Birim Maliyeti = ( )/ br = 1,89 TL/br. Birim maliyet (firesiz) = 4,74 TL/br. Firesiz Maliyetlerin Hesaplanması Toplam Maliyetler Üretim Maliyeti br x 4,74 TL/br TL DS Yarı mamul maliyeti TL DİMM Dİ GÜG br. x %100 x 1,9 TL/br. = TL br. x %50 x 0,95 TL/br. =1.425 TL br. x %50 x 1,89 TL/br. = TL Fire Maliyetinin Hesaplanması Fire Maliyeti Fireli Maliyetlerin Hesaplanması br x x4,74 TL/br. = TL Hesaplanan TL lik normal fire maliyeyi, stoklar arasında dağıtılarak firesiz maliyet hesaplanacaktır. Üretim Maliyeti TL (%88 = /85.800) DS Yarı mamul maliyeti TL (%12 = 9.960/85.800) TL

29 29 Fire maliyetinin stoklara dağıtılması Üretim Maliyeti TL (%88 x TL) DS Yarı mamul maliyeti 569 TL (%12 x TL) Fireli Üretim Maliyeti Fireli DS Yarı mamul maliyeti TL ( TL TL) TL (9.960 TL+569 TL) Normal Anormal Fire Ayrimi Bir üretim işletmesinde üretimi yapılan tek tip mamule ilişkin fiziki hareketler aşağıdaki şekilde tespit edilmektedir: Fiziki Miktarlar Tamamlanma Dereceleri D.B. Yarı Mamul Miktarı br. (%100,%50) Önceki Bölümden Gelen Üretim Miktar br br D.S. Yarı Mamul Miktarı br (%100,%60) FİRE Normal Fire Anormal Fire br br. 300 br. Ayrıca, dönem başı yarı mamul maliyeti ve döneme ilişin üretim giderleri de aşağıdaki şekilde tespit edilmektedir: DB Yarı mamul Dönemin Üretim Giderleri Toplam DİMM Dİ GÜG TOPLAM DİMM yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Dereceleri = Eş Değer Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Fire br br. Şekillendirme yönünden eş değer üretim miktarı: Tamamlanma Eş Değer br. Dereceleri = Üretim Miktarı Üretim Miktar br x % br D.S. Yarı Mamul Miktarı br x % br Fire br br br

30 DİMM Birim Maliyeti = / br = 0,5 TL/br Dİ Birim Maliyeti = / br = 0,2 TL/br. GÜG Birim Maliyeti = / br = 0,7TL/br. Birim maliyet = 1,4 TL/br. Firesiz Maliyetler ( TL TL) TL Firesiz Üretim Maliyeti br x 1,4 TL/br = TL DS Yarı mamul Maliyeti DİMM br. x %100 x 0,5 TL/br. = TL Dİ br. x %50 x 0,2 TL/br. = 480 TL GÜG br. x %50 x 0,7 TL/br. = TL TL Fire Maliyeti Normal Fire maliyeti br x 1,4 TL/br. = TL Anormal Fire maliyeti 300 br x 1.4 TL/br. = 420. TL TL Normal fire maliyetinin tamamlanan mamuller ve DSYM arasında dağıtılması gerekmektedir. Üretim Maliyeti TL (%93=53.200/57.360) DS Yarı mamul maliyeti TL (%7= 4.160/57.360) TL Normal fire maliyetinin stoklara dağıtılması Normal fire maliyetinden mamullere düşen pay x 0,93 = TL Normal fire maliyetinden Y.mamullere düşen pay x 0,07 = 167 TL TL Fireli Üretim Maliyeti TL ( ) Fireli DS Yarı mamul maliyeti TL ( ) TL ÜRETİM TL, mamul ambarına gönderilecek, anormal fire maliyeti olan 420 TL ise Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabına gönderilecektir.

31 31 Örnek_FİFO Yöntemi KESME GİDER YERİ MONTAJ GİDER YERİ MİKTARLAR DB Yarı mamul stoku (%100,%75) (%80,%60) Üretime Alınan (Başlanan) Üretimi Tamamlanan DS yarı mamul stoku (%100,%50) (%60,%40) Fire MALİYETLER DB Yarı mamul stoku Önceki Safhanın Payı DİMM Dİ GÜG Dönemin Maliyetleri DİMM Dİ GÜG Kesme Gider Yerine İlişkin İşlemler: Fiziki Harekelerin İncelenmesi: FG FÇ Eş Değer Üretim Miktarlarının Hesaplanması Dönem Başı yarı mamul, DİMM yönünden %100, şekillendirme yönünden ise, % 75 tamamlanmıştır. Bu, dönem başı yarı mamullerin DİMM yönünden tamamlanmış, şekillendirme yönünden % 25 eksiklik olduğu anlamına gelmektedir. Dönem başı yarı mamuller (4.000 br) tamamlandıktan sonra, dönemde üretilen br i tamamlamak için br in üretimi gerçekleştirilmelidir. Dönem sonu yarı mamuller de belirtilen tamamlanma dereceleri ile çarpılacaktır. DB Yarı mamul Dönemde Üretilen DİMM yönünden x(%100-%100) 0 br DS Yarı mamul x %100 Şekillendirme Yönünden x(%100-%75) br br br br x % br. FİRE 0 0 Eşdeğer Üretim Miktarı br br. Birim ve Toplam Maliyetlerin Hesaplanması

32 Maliyetlerin hesaplanmasında, sadece dönemin üretim maliyetleri ve eşdeğer üretim miktarları kullanılacaktır. Dönem başı yarı mamullerin maliyetleri, maliyetlerin hesaplanmasında kullanılmayacaktır. Gider bazında birim maliyetler aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır. DİMM TL/ br. = 86,66 TL/br. Dİ TL/ br. = 54,31 TL/br. GÜG TL/ br. = 50,56 TL/br Dönemin Birim Maliyeti = 191,53 TL/br. Hesaplanan 191,53 TL//br. sadece üretim yapılana döneme ilişkin birim maliyettir. Bu maliyet içinde önceki dönemin payı yer almamaktadır. Toplam maliyetin hesaplanmasında, dönem başı yarı mamullerin maliyeti, db yarı mamullerin eksik kısımlarının tamamlanması için cari dönemde katlanılan maliyetler ve dönemde üretilen tam bitmişlerin maliyeti dikkate alınacaktır. KESME GİDER YERİ DBYM Dönemin Maliyetleri DSYM DB Yarı mamullerin eksik kalan kısımların tamamlanma maliyetleri Dönemin Üretim Maliyetleri Toplam Üretim Maliyeti DB Yarı mamullerin eksik Kalan Kısımlarının Tamamlanma Maliyetleri: D.B yarı mamuller DİMM yönünden %100 tamamlandığı için, dönem içinde DİMM yönünden tamamlayıcı işlem yapılmayacaktır. Dİ ve GÜG yönünden ise, tamamlayıcı işlem yapılacak olup bunun maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: br x (100-%75) = br. Dİ GÜG br. x 54,31 TL/br.= TL TL br. x 50,56 TL/br. = TL Dönemin Üretim Maliyetleri br. x 191,53 TL/br. = TL Dönem Sonu Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması DİMM br. x %100 x 86,66 TL/br. = TL Dİ br. x %50 x 54,31 TL/br. = TL GÜG br. x % 50 x 50,56 TL/br = TL Montaj Gider Yerine İlişkin İşlemler: Fireli Maliyet = Dönem Birim Maliyeti = TL/br. (Önceki Bölümden Devir Alınanların Maliyeti) (Devir Alınan Miktar Fire) Fireli Maliyet = Fireli Maliyet = 206,4 TL/br TL ( br 500 br.)

33 33 Montaj gider yerinde, Kesme gider yerinde hesaplamalarda izlenilen süreç tekrarlanacaktır. Dikkat edilecek nokta, fireli maliyetin birim ve toplam maliyetlere nasıl dahil edileceğidir. Fiziki Harekelerin İncelenmesi: FG FÇ br br Eş Değer Üretim Miktarlarının Hesaplanması Dönem Başı yarı mamul, DİMM yönünden %80, ŞEKİLLENDİRME yönünden ise, % 60 tamamlanmıştır. Bu, dönem başı yarı mamullerin DİMM yönünden % 20, ŞEKİLLENDİRME yönünden % 40 eksiklik olduğu anlamına gelmektedir. Dönem başı yarı mamuller (1.500 br) tamamlandıktan sonra, dönemde üretilen br i tamamlamak için br in üretimi gerçekleştirilmelidir. Dönem sonu yarı mamuller de belirtilen tamamlanma dereceleri ile çarpılacaktır. DB Yarı mamul Dönemde Üretilen DİMM yönünden x(%100-%80) 300 br DS Yarı mamul x %60 Şekillendirme Yönünden x(%100-%60) 600 br br br br x % br. FİRE 0 0 EDÜ Miktarları br br. Birim ve Toplam Maliyetlerin Hesaplanması Maliyetlerin hesaplanmasında sadece dönemin üretim maliyetleri ve eşdeğer üretim miktarları kullanılacaktır. Dönem başı yarı mamullerin maliyetleri, maliyetlerin hesaplanmasında kullanılmayacaktır. Gider bazında birim maliyetler aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır. DİMM TL/ br. = 84,9 TL/br. Dİ TL/ br. = 25,9 TL/br. GÜG TL/ br. = 30 TL/br Dönemin Birim Maliyeti = 140,8 TL/br. Hesaplanan 140,8 TL//br., sadece üretim yapılana döneme ilişkin birim maliyettir. Bu maliyet içinde önceki dönemin payı yer almamaktadır. Toplam maliyetin hesaplanmasında, dönem başı yarı mamullerin maliyeti, db yarı mamullerin eksik kısımlarının tamamlanması için cari dönemde katlanılan maliyetler ve dönemde üretilen tam bitmişlerin maliyeti dikkate alınacaktır. Önceki Bölümden Devralınan MONTAJ GİDER YERİ DBYM Dönemin Maliyetleri DB Yarı mamullerin eksik kalan kısımların tamamlanma maliyetleri Dönemin Üretim Maliyetleri

34 DSYM Toplam Üretim Maliyeti DB Yarı mamullerin Eksik Kalan Kısımlarının Tamamlanma Maliyetleri: br x (100-%80) = 300 br. DİMM br x (100-%60) = 600 br. Dİ GÜG 300 br. x 84,9 TL/br. = TL 600 br. x 25,9 TL/br.= TL 600 br. x 30,0 TL/br.= TL Dönemin Üretim Maliyetleri TL br. x (206,4 TL/br + 140,8 TL/br.). = TL Dönem Sonu Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması Önceki Bölüm Payı br. x 206,4 TL/br = TL DİMM br. x %60 x 84,9 TL/br. = TL Dİ br. x %40 x 25,9TL/br. = TL GÜG br. x % 40 x 30 TL/br = TL KAPSAMINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ = TL/br. Bu yöntemde, üretim giderlerinin mamul maliyetlerine yüklenmesinde giderlerin kapsamı dikkate alınmaktadır. Üretim giderleri bu yöntemlere özgü olarak şu şekilde sınıflandırılmaktadır: DİMM giderleri Di giderleri Değişken GÜG Sabit GÜG Bu tür giderlerin tamamı veya bir kısmı üretim maliyetlerini oluşturacak üretim maliyeti ile ilişkilendirilmeyen kısımlar ise, dönem gideri olarak gelir tablosuna aktarılacaktır. Yöntemler arasında karşılaştırma aşağıdaki tablo üzerinde gösterilmektedir: DİMM GİDERİ Dİ GİDERİ DEĞİŞKEN GÜG SABİT GÜG TAM MALİYET YÖNTEMİ NORMAL MALİYET YÖNTEMİ Kapasite kullanım oranına isabet eden kısmı üretim maliyetine dâhil edilecek, geri kalan kısmı SMM ne devredilecek DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ Dönem gideri olarak Gelir Tablosuna aktarılacak Kullanılan yöntemlere göre düzenlenecek gelir tablosunda da farklılık olacaktır. DİREKT MALİYET YÖNTEMİ Dönem gideri olarak Gelir Tablosuna aktarılacak Dönem gideri olarak Gelir Tablosuna aktarılacak

35 35 Bir üretim işletmesinde yıllık üretim kapasitesi br. dir. Üretimin gerçekleştirildiği Kasım 2009 dönemine ilişkin veriler aşağıdaki şekilde özetlenmektedir: DB MAMUL STOKU ÜRETİLEN br. DS MAMUL STOKU br. SATILAN br. ÜRETİM GİDERLERİ DİMM TL Dİ TL DEĞİŞKEN GÜG TL SABİT GÜG TL/yıl. FAALİYET GİDERLERİ AR&GE GİD TL/ay. PAZ. STŞ. DAĞ.GİD. Değişken Sabit 0,4 TL/br TL/ay GEN. YÖN. GİD TL/ay. FİNANS GİDERİ TL/ay. Mamul satış fiyatı: 20 TL/br.

36 TAM MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde, genel üretim giderlerine değişken ve sabit gider ayrımı yapılmaksızın üretilen mamullere yüklenmektedir. Tek düzen muhasebe sisteminde kullanılan gelir tablosu, tam maliyet yöntemine göre düzenlenmektedir. (1) (2) 3=1/2 Toplam üretim gideri Üretim miktarı Birim üretim maliyeti DİMM GİDERİ TL br. 4 TL/br. Dİ GİDERİ TL br. 2 TL/br. DEĞİŞKEN GÜG TL br. 3 TL/br. SABİT GÜG TL br. 1 TL/br TL br. 10 TL/br. Üretim giderlerinin hepsi, bir ayrıma tabi tutulmadan üretim maliyetine dönüşmektedir. Toplam Üretim Maliyeti br. x 10 TL/br.= TL. Tam Maliyet Yöntemine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosu Brüt Satışlar br. x 20 TL/br. (-) Satılan mamul maliyeti br. x 10 TL/br ( ) Brüt Satış Karı (-) FAALİYET GİDERLERİ (19.200) Ar&Ge Gideri Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri Değişken 0,4 TL/br. x br. Sabit TL/ay Genel Yönetim Gideri Finans Gideri Faaliyet Karı Üretim giderinin maliyete dönüştükten sonra, satış sonucunda gelir tablosuna aktarılan ve dönem sonunda kalan mamul stokunun maliyetleri aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

37 Üretim Gideri TL 37 Üretim maliyeti Satılan Miktar: br. Satılan Mamulün Maliyeti TL Brüt SatıĢ Kârı TL TL ( br) D.S. Mamul Miktarı: br. D.S. Mamul Stok Maliyeti TL Faaliyet Kârı TL NORMAL MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde, değişken giderlerin tamamı (DİMM, Dİ ve Değişken GÜG) ve sabit giderlerin kullanılan kapasiteye isabet eden kısmı, üretim maliyetinin hesaplamalarına dâhil edilir. Sabit giderlerin kullanılmayan kapasiteye isabet eden kısmı ise, kapasite sapması olarak tanımlanacaktır. Üretimin kapasitenin altında gerçekleşmesi durumunda, ortaya olumsuz kapasite sapması çıkarken, tersi durumda ise, olumlu kapasite sapması çıkmaktadır. Her iki durumda gelir tablosuna 620. Satılan Mamul Maliyeti hesabına aktarılacaktır. Her iki durumu da basit bir örnek yardımı ile açıklayalım. Aylık sabit GÜG nin TL olduğu bir işletmede, aylık ortalama kapasite birim olup, 1. durumda fiili üretim miktarı birim; ikinci durumda ise, birim olduğu göz önünde bulundurularak aşağıdaki hesaplamalar yapılmaktadır: Aylık ortalama kapasite Fiili üretim miktarı Kapasite kullanım oranı 1. durum br br %80 2. durum br br. %110 Kapasite kullanım oranları hesaplandıktan sonra, her iki durumda, sabit GÜG lerin üretim maliyetine dâhil edilecek kısmının ve SMM ile ilişkilendirilecek kısmının hesaplanması gerekmektedir. Sabit GÜG Üretim Maliyetine Dâhil Edilecek Tutar SMM İle İlişkilendirilecek Tutar 1. durum TL TLx%80= TL TLx%20=4.000 TL SMM nin borç tarafına 2. durum TL TLx%100= TL TLx%10=2.000 TL SMM nin alacak tarafına Eğer kapasite kullanımı 1. durumda olduğu gibi, %100 ün altında ise, kullanılan kısma isabet eden sabit GÜG üretim maliyetlerine ilave edilmekte, geri kalan ve kullanılmayan kapasiteye isabet eden kısım ise, SMM hesabına ilave edilmektedir. Olumsuz bir sapma olması nedeni ile Gelir Tablosunda SMM nin tutarını artıran ve satış kârını azaltan bir işlemdir. Eğer kapasite kullanımı 2. durumda olduğu gibi, %100 ün üzerinde ise, sabit GÜG nin tamamı üretim maliyetlerine ilave edilmekte ve fazla kullanılan kapasiteye isabet eden kısım ise, SMM hesabından indirilmektedir. Olumlu bir sapma olması nedeni ile Gelir Tablosunda SMM nin tutarını azaltan ve satış kârını artıran bir işlemdir.

38 Örneğimizdeki işletmenin aylık kapasitesi br/12 ay = br dir. Üretim miktarı ise, br. dir. Bu durumda kapasite kullanım oranı, br/ br = %80 dir. Aylık sabit GÜG, TL dir. Sabit GÜG nin kullanılan kapasiteye isabet eden kısmı, TL x %80 = TL dir TL, üretim maliyetlerinin hesaplanmasında dikkate alınacaktır. Kullanılmayan kapasiteye isabet eden kısım, TL ise, olumsuz kapasite sapması olarak tanımlanacaktır. Normal maliyet yöntemine göre birim maliyetler aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: Toplam üretim gideri Üretim miktarı Birim üretim maliyeti DİMM GİDERİ TL br. 4 TL/br. Dİ GİDERİ TL br. 2 TL/br. DEĞİŞKEN GÜG TL br. 3 TL/br. SABİT GÜG TL br. 0,8 TL/br. Toplam Üretim Maliyeti TL br. 9,8 TL/br br. x 9,8 TL/br.= TL. Normal Maliyet Yöntemine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosu Brüt Satışlar br. x 2 TL/br. (-) Satışların Maliyeti Üretim Maliyeti br. x 9,8 TL/br.= Kapasite Sapması TL ( ) Brüt Satış Karı (-) FAALİYET GİDERLERİ (19.200) Ar&Ge Gideri Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri Değişken 0,4 TL/br. x br. Sabit TL/ay Genel Yönetim Gideri Finans Gideri Faaliyet Karı

39 Üretim Giderleri TL TL lik kullanılmayan kapasiteye isabet den kısım Üretim maliyeti TL ( br) Satılan Miktar: br. D.S. Mamul Miktarı: br. Satılan Mamulün Maliyeti TL D.S. Mamul Stok Maliyeti TL Brüt SatıĢ Kârı TL Faaliyet Kârı TL Aynı örneğe ilişkin verilerini 2. durum olarak bahsettiğimiz fazla kapasite kullanımına uygulayalım. Üretim kapasitesi, birimdir birim üretildiğini varsayarak hesaplamaları yeniden yapalım: Kapasite kullanım oranı, br/ br = %110 dir. Aylık sabit GÜG, TL dir. Sabit GÜG nin kullanılan kapasiteye isabet eden kısmı, TL x %100 = TL dir TL, üretim maliyetlerinin hesaplanmasında dikkate alınacaktır. Fazla kullanılan kapasiteye isabet eden kısım, TL ise, olumlu kapasite sapması olarak tanımlanacaktır. Normal maliyet yöntemine göre birim maliyetler aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: Toplam üretim gideri Üretim miktarı Birim üretim maliyeti DİMM GİDERİ TL br. 4 TL/br. Dİ GİDERİ TL br. 2 TL/br. DEĞİŞKEN GÜG TL br. 3 TL/br. SABİT GÜG TL br. 1 TL/br TL br. 10 TL/br. Kapasitenin fazla kullanılması nedeni ile yapılan hesaplamalar, tam maliyet ile aynı sonucu vermektedir. Buna göre toplam üretim maliyeti br. x 10 TL/br.= TL olarak hesaplanmaktadır.

40 Üretim Giderleri TL Normal Maliyet Yöntemine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosu Brüt Satışlar br. x 2 TL/br. (-) Satışların Maliyeti Üretim Maliyeti br. x 10 TL/br.= TL Kapasite Sapması (1.000 TL) ( ) Brüt Satış Karı (-) FAALİYET GİDERLERİ (19.200) Ar&Ge Gideri Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri Değişken 0,4 TL/br. x br. Sabit TL/ay Genel Yönetim Gideri Finans Gideri Faaliyet Karı TL lik fazla kullanılan kapasite farkı Üretim maliyeti TL ( br) Satılan Miktar: br. D.S. Mamul Miktarı: br. Satılan Mamulün Maliyeti TL (1.000) D.S. Mamul Stok Maliyeti TL Brüt SatıĢ Kârı TL Faaliyet Kârı TL DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde, giderler değişken ve sabit olarak sınıflandırılmaktadır. Sabit GÜG, bir dönem gideri olarak görülmekte ve üretim maliyetinin hesaplanmasında dikkate alınmamaktadır. Üretim maliyetinin hesaplanmasında sadece değişken nitelikli giderler dikkate alınmaktadır. Toplam üretim gideri Üretim miktarı Birim üretim maliyeti DİMM GİDERİ TL br. 4 TL/br. Dİ GİDERİ TL br. 2 TL/br. DEĞİŞKEN GÜG TL br. 3 TL/br.

41 Üretim Giderleri TL 41 Toplam Üretim Maliyeti TL br. 9TL/br br. x 9 TL/br.= TL. Değişken Maliyet Yöntemine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosu Brüt Satışlar br. x 20TL/br. (-) Satışların Değişken Maliyeti (72.000) br. x 9 TL/br. Brüt Katkı Payı (-) Değişken Dönem Giderleri (3.200) Paz.Stş ve Dağ. Gid.(0,4 TL/br. x 8.000br) Net Katkı Payı (-) Sabit Dönem Giderleri (26.000) Sabit GÜG Ar&Ge Gid Paz. Stş. Dağ. Gid Genel Yönetim Gideri Finans Gideri Faaliyet Karı Sbt GÜG dönem gideri olarak Gelir Tablosuna aktarılmaktadır. Üretim maliyeti TL ( br) Satılan Miktar: br. D.S. Mamul Miktarı: br. Gelir Tablosu Dönem Gideri TL SatıĢ. DeğiĢken Mal D.S. Mamul Stok Maliyeti TL Brüt Katkı Payı TL Faaliyet Kârı TL DİREKT MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde, üretim maliyetleri, sadece direkt nitelikli giderler kullanılarak hesaplanmaktadır. Genel üretim giderleri, değişken ve sabit ayrımı yapılmaksızın olduğu gibi dönem gideri olarak gelir tablosuna aktarılmaktadır. Üretim maliyetinin hesaplanmasında sadece direkt nitelikli giderler dikkate alınmaktadır. Toplam üretim gideri Üretim miktarı Birim üretim maliyeti DİMM GİDERİ TL br. 4 TL/br. Dİ GİDERİ TL br. 2 TL/br. Toplam Üretim Maliyeti TL br. 6TL/br br. x 6 TL/br.= TL.

42 Üretim Giderleri TL Direkt Maliyet Yöntemine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosu Brüt Satışlar br. x 2 TL/br. (-) Satışların Direkt Maliyeti (48.000) br. x 6 TL/br. Direkt Katkı Payı (-) Dönem Giderleri (59.400) Değişken Dönem Giderleri Paz.Stş ve Dağ. Gid.(0,4 TL/br. x 8.000br) Değişken GÜG Sabit Dönem Giderleri Sabit GÜG Ar&Ge Gid Paz. Stş. Dağ. Gid Genel Yönetim Gideri Finans Gideri Faaliyet Karı TL Değ. GÜG ve TL Sbt GÜG dönem gideri olarak Gelir Tablosuna aktarılmaktadır. Üretim maliyeti TL ( br) Satılan Miktar: br. D.S. Mamul Miktarı: br. Gelir Tablosu Dönem Gideri TL SatıĢ. Direkt Mal D.S. Mamul Stok Maliyeti TL Direkt Katkı Payı TL Faaliyet Kârı TL

43 43 Yöntemler Arasında Karşılaştırma TAM MALİYET YÖNTEMİ NORMAL MALİYET YÖNTEMİ DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ DİREKT MALİYET YÖNTEMİ ÜRETİM GİDERLERİ TL TL TL TL ÜRETİM MALİYETİ TL TL TL TL SATIŞLARIN MALİYETİ TL TL TL TL DÖNEM GİDERİ TL TL TL KÂR TL TL TL TL DÖNEM SONU MAMUL STOKU TL TL TL TL GELİR TABLOSUNA TL TL BİLÂNÇO TL TL KÂR TL TL TL DÖNEM SONU MAMUL STOKU TL TL TL TL

44 STANDART MALİYET YÖNTEMİ Standart maliyet yönteminde, işletmenin ürettiği mamul maliyetleri, standart maliyet üzerinden hesaplanmaktadır. İşletmede bütçe sürecinin bir gereği olarak bu yöntemin kullanılması ile maliyet muhasebesinin sadece maliyet hesaplama amacı değil, planlama ve kontrol amaçları da karşılanmaktadır. Standart tutarlar, işletmenin kapasitesi, faaliyetlerini sürdürebilirliği ve s yeterliliği gibi unsurlar göz önünde tutularak oluşturulmalıdır. Belirlenen standartların işletmenin gerçeklerini yansıtması gerekmektedir. Ulaşılamayacak kadar zor ve gerçekçi olmayan standartlar, işletmede başarısızlığın tanımlanmasına neden olacaktır. Şöyle ki, fiili değerlerin standart değere göre çok düşük veya çok yüksek seviyede kalması, olumsuz veya olumlu sapmaların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Standart değerin gerçekçi olmadığı bir durumda ortaya çıkan sapmalara göre yapılan performans değerlemeleri de işletmenin gerçek durumunu yansıtmayacaktır. Standart maliyet yönteminde üretim maliyetlerine ilişkin standart değerler ve fiili değerler arasında yapılan sapma analizi sonucunda üç farklı durum ortaya çıkabilir. Bunlar aşağıda gösterilmektedir: Standart maliyet Fiili Maliyet Fark 1. durum TL > 950 TL 50 TL olumlu 2. durum TL = TL Fark yok 3. durum TL < TL 100 TL olumsuz Üretim maliyetleri, standart maliyetler ile tespit edilmekte ve üretim hesabına standart maliyetler yüklenmektedir. Buna ilişkin kayıt ise şu şekildeyapılmaktadır: / 151. ÜRETİM S / 711. DİMM Gid. Yans. S 721. Dİ Gid. Yans. S 731. GÜG S Üretime ilişkin gerçekleşen tutarlar üzerinde de aşağıdaki şekilde kayıtlar yapılacaktır: / 710. DİMM Gideri F / 150. İMM F 720. DİMM Gideri F / 335. PER. BORÇLAR F 730. DİMM Gideri F / 257. BİR. AMORT. F Fark analizi yapıldıktan sonra fiili ve standart değerlerin kapatılarak fark hesaplarına gider bazında kayıtların yapılması gerekmektedir. DİMM giderlerine ilişkin farklar

45 Fiyat farkı 713. Miktar farkı Dİ giderlerine ilişkin farklar 722. Ücret farkı 723. Zaman farkı GÜ giderlerine ilişkin farklar 732. Bütçe (harcama )farkı 733. Verim (etkinlik) farkı 734. Kapasite farkı Gider bazında hesaplanan toplam fark ile ayrıntılı farkların toplamının ve niteliğinin birbirleri ile aynı olması gerekmektedir. Ortaya çıkan olumsuz farklar, ilgili fark hesabının borcuna; olumlu farklar ise, fark hesabının alacağına yüklenmektedir. / 711. DİMM Gid. Yans. S Olumsuz farklar 71. DİMM Gideri F Olumlu Farklar / Örnek Ortaya çıkan bu farklar iki farklı yöntem izlenerek kapatılmaktadır: 1. Eğer farklar işletme için önemsiz ise, doğrudan 620. SMM hesabına aktarılır 2. Eğer farklar işletme için önemli ise, 151. üretim, 152. Mamul ve 620. SMM hesaplarının bakiyeleri arasında orantılı olarak dağıtılır. Standart maliyet yöntemi, aşağıdaki örnek üzerinde incelenmektedir. Üretim maliyetlerini standart maliyet yöntemine göre hesaplayan bir üretim işletmesi tek tip mamul üretmektedir faaliyet döneminin 2. altı aylık kısmında piyasaya süreceği mamul için aşağıdaki standart maliyet verileri tespit edilmiştir. DİMM Dİ Değişken GÜG Sabit GÜG 2 kg/br. x 2 TL/kg = 4 TL/br. 1 dis/br. x 1 TL/dis. = 1 TL/br. 1 dis/br. x 1 TL/dis. = 1 TL/br. 1 dis/br. x 2 TL/dis. = 2 TL/br. 8 TL/br dis lik kapasite için bütçelenen GÜG toplamı TL olup, 1000 TL si değişken GÜG, TL si sabit GÜG dür. Gerçekleşen veriler: DS verileri: MAMUL br mamul üretilmiştir. Üretim için toplam tutarı, TL olan kg malzeme kullanılmıştır. Çalışanlara saatlik çalışmaları karşılığında 969 TL ödeme yapılmıştır. Gerçekleşen GÜG ise, TL dir. SATILAN MAMUL MALİYETİ TL TL

46 ÇÖZÜM: DİMM Fark Analizi DİMM DİMM GİD. Toplam Farkı 2 kg/br. x 2 TL/kg = 4 TL/br. Standart Miktar Standart Fiyat Standart Maliyetteki Pay = Gerçek DİMM Standart DİMM = TL TL (1.000 br x 4TL/br.) = 105 TL olumlu fark Fiyat Farkı = (Gerçek fiyat Standart fiyat) x Fiili Kullanılan malzeme miktarı Fiyat Farkı = (Gf Sf) x Gm = ( 1,9 TL/kg. 2 TL/kg.) x kg. = 205 TL olumlu fark Miktar Farkı = (Gerçek miktar Standart miktar) x Standart fiyat Miktar Farkı = (Gm Sm) x Sf = (2.050 kg kg) x 2 TL/kg = 100 TL olumsuz fark / 711. DİMM Gid. Yans Miktar Farkı DİMM Gid Fiyat Farkı 205 / Dİ Fark Analizi Dİ 1 dis/br. x 1 TL/dis = 1 TL/br. Standart Zaman Standart Ücret Standart Maliyetteki Pay Dİ GİD. Toplam Farkı = Gerçek Dİ Standart Dİ = 969 TL TL (1.000 br x 4TL/br.) = 31 TL olumlu fark Ücret Farkı = (Gerçek ücret Standart ücret) x Fiili Zaman Fiyat Farkı = (Gü Sü) x Gz = ( 0,95 TL/ dis. 1 TL/ dis.) x dis. = 51 TL olumlu fark Zaman Farkı = (Gerçek zaman Standart zaman) x Standart ücret Miktar Farkı = (Gz Sz) x Sü = dis dis) x 1 TL/dis = 20 TL olumsuz fark

47 47 / 721. Dİ Gid. Yans Zaman Farkı DİMM Gid Fiyat Farkı 51 / GÜG Fark Analizi GÜG 1 dis/br. x 1 TL/dis = 1 TL/br. Standart Zaman Standart yükleme oranı Standart Maliyetteki Pay Değişken GÜG Sabit GÜG GÜG 1 dis/br. x 1 TL/dis. = 1 TL/br. 1 dis/br. x 2 TL/dis. = 2 TL/br. 1 dis/br.x3 TL/dis. = 3 TL/br. Genel üretim giderleri, DİMM ve Dİ giderleri gibi doğrudan mamul ile ilişkilendirilmediğinden genel üretim giderlerinde yer alan sabit ve değişken nitelikli giderlerin özellikleri göz önünde tutularak fark analizi yapılamalıdır. Genel üretim giderleri, verilen bütçe veriler çerçevesinde aşağıdaki formül ile ifade edilmelidir Y = A + bx A bx a b X = Toplam Sabit GÜG TL = Toplam Değişken GÜG TL = Faaliyet hacmi başına sabit GÜG = Faaliyet hacmi başına değişken GÜG = Faaliyet hacmi (direkt işçilik saati, makine saati, üretim miktarı) Örnekte yer alan bütçe verilerini yerine koyalım: A bx a b GÜG TOPLAM FARKI = TL = TL = TL/ dis = 2 TL/dis. = TL / dis = 1 TL/dis. Y = TL + 1TL/dis x X = Gerçek GÜG Standart GÜG = TL TL (1.000 br x 3 TL/br.) = 0 (fark yok) Bütçe Farkı = Fiili GÜG ( A + bx fiili ) = TL ( TL + 1 TL/dis x1.020 dis) = 20 TL olumlu fark Verim Farkı = ( A + bx fiili ) - ( A + bx standart ) = ( TL + 1 TL/dis x1.020 dis) ( TL+ 1 TL/dis x1.000 dis) = 20 TL olumsuz fark Kapasite Farkı= ( A + bx standart ) ( a+b)x standart = ( TL + 1 TL/dis x1.000 dis) (2 TL/dis + 1 TL/dis) x dis. = 0 fark yok.

48 / 731. GÜ Gid. Yans Verim Farkı DİMM Gid Bütçe Farkı 20 / Fark Hesaplarının Kapatılması: Olumlu Olumsuz DİMM Top. Fark 105 Fiyat Farkı 205 Miktar Farkı 100 Dİ Top. Fark 31 Ücret Farkı 51 Zaman Farkı 20 GÜG Top. Fark Bütçe Farkı 20 Verim Farkı 20 Kapasite Farkı DİMM giderine ilişkin 105 TL lik olumlu farkın işletme için önemli bir fark olduğunu varsayalım. Bu durumda farklar, mamul ve SMM hesaplarının bakiyeleri arasında orantılı olarak dağıtılacaktır. MAMUL SMM / / = % 20 x 105 TL = 21 TL / = % 80 x 105 TL = 84 TL Fiyat Farkı Miktar Farkı Mamul SMM 84 /

49 49 BİRLEŞİK ÜRETİMDE MALİYETLEME Bazı üretim süreçlerinde üretim sürecinin gereği olarak birden fazla mamulün aynı anda üretilmesi söz konusudur. Daha çok süt ve et kombinelerinde, madencilik ve kimya sanayinde bu tür bir üretim süreci vardır. Birden fazla mamulün aynı üretim süreci sonunda üretilmesi ile üretilen mamullere ortak mamul ya da yan ürün denilmektedir. Bunlardan satış değeri yüksek olan mamullere, ortak mamul; piyasa değeri düşük olana ise, yan mamul denilmektedir. Bir et kombinesinde kırmızı et ve sakatat orak mamul niteliğinde iken kemikler yan mamul olarak tanımlanabilir. Bu üretim sürecinin tamamlandığı noktaya ayrım noktası denilmektedir. Bu noktada nitelik itibari ile ortak ve yan mamuller elde edilmektedir. Bu noktaya kadar gerçekleşen giderler, birleşik maliyet veya ortak maliyet olarak adlandırılmaktadır. Birleşik maliyetler ayrım noktasında dağıtılmalıdır. Ancak, yan mamullere birleşik maliyetlerden pay verilmemelidir. Yan mamullerin satışından elde edilen hâsılat; Diğer satışlar arasında gösterilebilir SMM den indirilebilir. Birleşik maliyetten indirilebilir Diğer faaliyet gelirleri arasında gösterilebilir. Ayrım noktasından sonra, mamul bazına yapılan ek işlemler ile mevcut mamullerde farklılaştırmaya gidilebilir. Örneğin petrol rafinesinde ayrım noktasında normal benzin olarak üretilen yakıt üzerinde ek işlem yapılarak 95 oktan benzin haline getirilebilir. Bu durumda, ek işlem maliyetleri sadece, ilgili mamul ile ilişkilendirmelidir. Birleşik mamuller, ayrım noktasında satılacağı gibi ek işleme tabi tutularak da satılabilir. Her ne şekilde olursa olsun birleşik maliyetler, ayrım noktasında satılacaktır. Bu maliyetlerin dağıtımında aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır: Miktar yöntemi Satış Hâsılatı Yüzdesi yöntemi Brüt Kâr oranı yöntemi Mamullerin ayrım noktasında ve ek işlem yapıldıktan sonra satıldığı durumda birleşik maliyetlerin dağıtım süreci her yönteme göre aşağıda geliştirilen örnek bazında incelenmektedir. Örnek İşletmede, birleşik üretim sürecinin sonunda, ayrım noktasında ortak mamul niteliğinde M1, M2 ve M3 mamulleri üretilmektedir. Üç mamul de esas mamul niteliğindedir. Birleşik (Ortak) maliyet, TL dir: MİKTAR YÖNTEMİ Mamuller Üretim miktarı Ayrım noktasındaki satış fiyatı M litre 2,5 TL/lt. M litre 1,5 TL/lt. M litre 0,5 TL/lt litre Bu yönteme göre birleşik maliyetler, ayrım noktasında ortaya çıkan birleşik mamullerin üretim miktarları toplamına göre, mamullere dağıtılmaktadır. Örnekte, ayrım noktasında üç mamulün toplam üretim miktarı, litredir. Birleşik maliyet, TL ve litre başına birleşik maliyet 1,5 TL/lt. dir ( TL / litre).

50 Mamuller Üretim miktarı BirleĢik maliyet M lt. x 1,5 TL/lt. = TL M lt x 1,5 TL/lt.= 6.000TL M lt. x 1,5 TL/lt.= TL lt. x 1,5 TL/lt.= TL Uygulanması basit olan bu yöntemde, birleşik maliyetinde dağıtımında mamuller arasında fark gözetilmemektedir. Bu yöntemde, birleşik mamullerin belirli mamullere daha çok yüklenmesini sağlamak amacı ile miktarlar belirlenen katsayılar ile çarpılarak yeni miktarlar hesaplanmakta ve dağıtım da bu yeni miktarlar üzerinden yapılmaktadır. Örneğimizde Mamuller için sıra ile 2,5, 2 ve 1 katsayıları kullanılma kararı verilmiş olsun. Bu durumda yeni miktarlara göre birleşik mamuller aşağıdaki şekilde mamullere dağıtılacaktır: (1) (2) (3=1x2) (4) Birim (5=3x4) Toplam Mamuller Miktarlar Katsayılar Yeni miktarlar Birleşik maliyet Birleşik maliyet M lt 2, lt 0,72 TL/lt TL M lt lt 0,72 TL/lt TL M lt lt 0,72 TL/lt TL lt lt 0,72 TL/lt TL NET SATIŞ HÂSILATI YÜZDESİ YÖNTEMİ Bu yöntemde, birleşik mamullerin ayrım noktasındaki satış fiyatları dikkate alınarak toplam satış hâsılatı hesaplanır. Eğer iade ve indirimler var ise bunlar indiriliri ve net satış tutarına ulaşılır. Net satış hâsılatı ile birleşik maliyetler ilişkilendirilerek dağıtımda kullanılacak katsayı hesaplanır ve bu katsayı kullanılarak mamul bazında birleşik maliyet dağıtımı yapılır. 1 Üretim miktarı 2 3 =1x2 Satış hâsılatı 4 5= 3x4 Birleşik maliyet Mamuller Satış fiyatı Katsayı M lt. 2,5 TL/lt TL % TL M lt 1,5 TL/lt TL % TL M lt. 0,5 TL/lt TL % TL TL % TL Toplam satış hâsılatı TL dir. Toplam birleşik maliyetin, satış hâsılatına bölünmesi ile %80 ( TL / TL) katsayısı hesaplanmaktadır. BRÜT KÂR ORANI YÖNTEMİ Bu yöntemde, öncelikli olarak birleşik mamullerin satışlardan elde edilen kâr hesaplanır. Daha sonra satışların kârlılığı hesaplanarak bu kârlılık oranı üzerinden birleşik maliyetin dağıtımı yapılır. M1 M2 M3 Toplam Brüt Satışlar TL TL TL TL (-) Satış İndirimleri Net Satışlar TL TL TL TL (-) SMM TL Brüt Satış Kârı TL Satışlardan elde edilen kâr, TL ve satışların kârlılığı ise, %25 oranındadır. Bu kârlılık oranı kullanılarak birleşik maliyetin dağıtımı aşağıdaki şekilde yapılmaktadır:

51 51 M1 M2 M3 Toplam Brüt Satışlar TL TL TL TL (-) Brüt Satış Kârı TL TL 250 TL TL ( TLx%25) SMM (Birleşik Maliyet) TL TL 750 TL TL Ayrım noktasından sonra mamul bazında ek işlem yapılarak yeni mamuller üretilebilir. Birleşik maliyetin dağıtıldığı nokta, ayrım noktasıdır. Bu noktadan sonra yapılan maliyetler mamule özgü olup sadece mamule yüklenecektir. Böyle bir durumda, sadece mamule özgü ek işlem maliyetleri, mamul ile ilişkilendirilir. Üzeride ek işlem yapılmayan mamullere sadece birleşik maliyetten pay verilecektir. Ayrım noktasından sonra yeni satış fiyatları üzerinden yapılan satışlardan ek işlem maliyetleri düşüldükten sonra satış hâsılatları, ayrım noktasına çekilmiş olacaktır. Diğer bir ifade ile ayrım noktasından sonra yeni satış hâsılatı, ek işe maliyetleri düşüldükten sonra ayrım noktasındaki satış hâsılatı olarak kabule edilmekte ve hesaplamalarda kullanılmaktadır. Mamullere dağıtılan birleşik maliyetlere ek işlem maliyetleri eklenerek toplam ve birim maliyetlerin hesaplanmaktadır. Ayrım noktasındaki Ek İşlem Yeni Mamuller Üretim miktarı satış fiyatı Maliyeti satış fiyatı M litre 2,5 TL/lt TL 3 TL/lt. M litre 1,5 TL/lt TL 2,25 TL/lt. M litre 0,5 TL/lt. Örneğimizde sadece, M ve M2 mamulleri üzerinde ek işlem yapılmaktadır. M3 mamulü üzerinde ise, ek işlem yapılmamaktadır. Birleşik maliyetler, ek işlemin yapıldığı bu durumda da farklı yönteme göre dağıtılmaktadır Miktar Yöntemi Birleşik maliyetler, üretim miktarlarına göre dağıtılacaktır. Ek işlem maliyetleri birleşik maliyetlere eklenerek toplam ve birim maliyetler hesaplanmaktadır. Mamuller Üretim miktarı Birleşik maliyet Ek İşlem Maliyeti Toplam Maliyet Birim Maliyet M lt. x 1,5 TL/lt. = TL TL TL 1,83 TL/lt. M lt x 1,5 TL/lt.= 6.000TL TL TL 1,83 TL/lt. M lt. x 1,5 TL/lt.= TL TL 1,50 TL/lt lt. x 1,5 TL/lt.= TL M1 mamulü için birleşik maliyet, TL, ek işlem maliyeti ise, TL olup toplam maliyet, TL dir. Birim maliyet ise, 1,83 TL/lt dir. ( TL / litre). Net Satış Hâsılatı Yüzdesi Yöntemi Bu yöntemde öncelikli olarak yeni satış fiyatları üzerinden satış hâsılatları hesaplanacaktır. Satış hâsılatından ek işlem maliyetleri indirilerek ayrım noktası seviyesine inilecek ve bu noktada birleşik maliyetler dağıtılacaktır M1 M2 M3 Toplam Brüt Satışlar TL TL TL TL (-) Satış İndirimleri Net Satışlar TL TL TL TL (-) Ek işlem maliyeti TL TL TL Ayrım noktasında satış değeri TL TL TL TL Ayrım noktasındaki satış değeri, TL dir. Birleşik maliyetler bu rakam üzerinden dağıtılacaktır. Birleşik maliyetin dağıtılmasında kullanılacak olan katsayı, %87 olarak ( TL /

52 TL) hesaplanmaktadır. Bu katsayının ayrım noktasındaki satış hâsılatı ile ilişkilendirilmesi ile birleşik maliyetin dağıtımı yapılmaktadır. M1 mamulünün birleşik maliyet payı TL dir ( x %87). Birleşik maliyetlere ek işlem maliyetlerinin eklenmesinden sonra toplam maliyetler hesaplanmaktadır. M1 M2 M3 Toplam Birleşik maliyet TL TL 729 TL TL Ek işlem maliyeti TL TL TL Toplam Maliyet TL TL 729 TL TL Birim maliyet 2,28 TL/lt. 1,73 TL/lt. 0,36 TL/lt. Brüt Kâr Oranı Yöntemi Bu yöntemde, yeni atış hâsılatı üzerinden satışların kârlılığı hesaplanmaktadır. SMM içerisinde birleşik üretim maliyeti ve ek işlem maliyeti gibi iki unsur yer almaktadır. Öncelikli olarak satışların kârlılığı hesaplanmakta ve her mamule düşen brüt satış kârı tutarı hesaplanmaktadır. M1 M2 M3 Toplam Brüt Satışlar TL TL TL TL (-) Satış İndirimleri Net Satışlar TL TL TL TL (-) SMM TL Birleşik maliyet TL Ek işlem maliyeti TL TL 0 TL TL Brüt Satış Kârı TL Satışların karlılığı, %23,93 olarak hesaplanmaktadır. (6.700 TL/ TL). Brüt satışlar ve brüt satış kârı arasında SMM yer almaktadır. Bu nedenle brüt satış kârı brüt satışlardan indirilerek SMM rakamına ulaşılır. SMM den ise, ek işlem maliyetleri düşülerek birleşik maliyetler hesaplanır. M1 M2 M3 Toplam Brüt Satışlar TL TL TL TL (-) Brüt Satış Kârı TL TL 239 TL TL SMM TL TL 761 TL TL (-) Ek işlem maliyeti TL TL 0 TL TL Birleşik Maliyet TL TL 761 TL TL Toplam maliyet TL TL 761 TL TL Birim maliyet 2,28 TL/lt 1,71 TL/lt 0,38 TL/lt Örneğimizde, M3 mamulünün yan mamul olduğunun varsayalım. Yan mamule birleşik maliyetten pay verilmemektedir. M3 mamulünün satışından elde edilecek hâsılatın, birleşik maliyetten düşüldüğü durum aşağıdaki tablo üzerinde incelenmektedir: M1 M2 Toplam Satışlar TL TL TL Ek işlem Maliyetleri TL TL TL Net gerçekleşebilir değer TL TL TL Birleşik maliyet TL (-) Yan mamul (M3)satışı TL Dağıtılabilir Birleşik Maliyet TL M3 mamulünün satışından elde edilen TL lik satış hâsılatı, birleşik maliyetten düşülerek dağıtılabilir birleşik maliyet hesaplanmaktadır TL tutarındaki dağıtılabilir birleşik maliyet yukarıda anlatılan yöntemlerden biri kullanılarak mamullere dağıtılacaktır.

53 53 Yan Mamuller Ile Ilgili Bir Örnek Yan (Tali ) mamuller, ana mamullere göre satış değeri nispeten düşük olan mamullerdir. Yan mamuller için başlıca iki muhasebe yöntemi mevcuttur: 1. Yan mamuller satılıncaya kadar dikkate alınmazlar. 2. Yan mamuller, üretildikçe muhasebe açısından dikkate alınırlar. Ana mamulleri ile yan mamuller arasındaki temel fark, yan mamullere birleşik maliyetten pay verilmemesidir. Hangi muhasebe yöntemi kullanılırsa kullanılsın, yan mamuller maliyet değerleri üzerinden değil, satış değerleri üzerinden dikkate alınır. Aşağıdaki tablo üzerinde, farklı dönemlerde ana mamul ve yan mamullere ilişkin veriler yer almaktadır. Birleşik maliyet, TL. ANA MAMUL YAN MAMUL D.B. Stok Üretilen br 100 br Satılan 900 br 70 br D.S. Stok 100 br 30 br. Satış Fiyatı 12 TL/br. 4 TL/br. Yan mamullerin satış aşamasında dikkate alınması durumunda aşağıdaki tablo üzerinde gösterilen işlemler yapılmaktadır. Satışlar 900 br x 12 TL/br. 70 br x 4 TL/br. (-) SMM Birleşik Maliyet Tali Mamul Satışı Net Üretim Maliyeti DS stok (%10) Tali Mamul Satışı SMM (net) Diğer Gelirler Diğer Satışlar * SATIŞ AŞAMASI SMM den Düşülmesi Ana Mamulün Üretim Maliyetinden Düşülmesi (280) ** (280) ** Brüt Satış Karı Diğer Gelirler 208 Dönem Karı * TL x 900 br/1.000 br. ** TL x 900 br/1.000 br. Yan mamullerin üretim aşamasında dikkate alınması durumunda aşağıdaki tablo üzerinde gösterilen işlemler yapılmaktadır:

54 Kusurlu Mamuller Satışlar ÜRETİM AŞAMASI 900 br x 12 TL/br. (-)SMM Birleşik Maliyet Tali Mamul Satışı Net Üretim Maliyeti DS stok (%10) (400) Brüt Satış Karı Kusurlu mamuller, malzemeden, işçilik hatasından, makinelerdeki arızalardan ve yetersizlikler nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Kusurlu mamullerin ek işlem yapılarak satılması mümkündür. Kusurlu mamuller, üretim sırasında ortaya çıkan fire ve artıklar ile karıştırılmamalıdır. Üretimde, bazı durumlarda firenin çıkması kaçınılmazdır. Örneğin, metre DİMM üretime sevk edildiğinde 900 metre mamul ortaya çıkmaktadır metre mamul üretilmesi için metre malzemenin üretime sevk edilmesi gerekmektedir. Mamulün kusuru, üretim süresi sonunda ortaya çıkar ve normal mamule oranla eksikliği bulunmaktadır. Kusurlu mamuller, ek işlem gördükten sonra satılabileceği gibi, ek işlem görmeden (kusurlu mamul )olarak da satılabilir. Kusurlu Mamullerin Ek İşlem Görmesi Durumu Kusurlu mamullerin ek işlem görmesi durumunda ortaya çıkan ek maliyetler; Örnek 1. Genel üretim giderlerine aktarılarak dağıtım yolu ile mamul maliyetlerine yüklenebilir. 2. Ek maliyetler, doğrudan ilgili üretim partisinin maliyetlerine yüklenebilir br mamul üretilmiştir. Bunun 500 birimlik kısmı, kusurlu mamuldür. Birim üretim maliyeti aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır. DİMM Dİ GÜG 10 TL/br. 4 TL/br. 8 TL/br. 22 TL/br. Kusurlu mamuller ile ilgili olarak yapılan ek işlem maliyetleri ise aşağıda belirtilmektedir: Dİ GÜG birimin toplam maliyeti: DİMM Dİ GÜG 4 TL/br. 8 TL/br br x 10 TL/br.= TL br x 4 TL/br.= TL br x 8 TL/br.= TL TL

55 birime ilişkin ek maliyetler; Dİ GÜG Toplam Maliyetler : 500 br x 4 TL/br.= TL 500 br x 8 TL/br.= TL ( TL TL) = TL Birim Maliyet: TL / br = 22,6 TL/br TL Birim maliyetler, 22 TL/br den 22,6 TL/br e yükselmiştir. Kusurlu mamullerin maliyeti normal mamullerin maliyetine ilave edilmiştir. Diğer taraftan, 500 br. kusurlu mamulün üretim maliyeti ve ek işlem maliyeti, normal mamul maliyetlerinden ayrı olarak da hesaplanabilir birimin toplam maliyeti: DİMM Dİ GÜG 500 birimin kusurlu mamulün toplam maliyeti: DİMM Dİ GÜG 500 birim kusurlu mamule ilişkin ek maliyetler; Dİ GÜG br x 10 TL/br.= TL br x 4 TL/br.= TL br x 8 TL/br.= TL TL 500 br x 10 TL/br.= TL 500 br x 4 TL/br.= TL 500 br x 8 TL/br.= TL TL 500 br x 4 TL/br.= TL 500 br x 8 TL/br.= TL TL Toplam Maliyet: TL + ( TL TL) = TL Normal mamullerin birim maliyeti Kusurlu mamullerin birim maliyeti TL / br. = 22 TL/br. ( TL TL) / 500 br. = 34 TL/br. Normal mamullerin satış fiyatının 30 TL/br olduğunu varsayalım. Kusurlu mamuller, ek işlem yapıldıktan sonra normal mamul haline dönüşmüştür. SATIŞLAR br.x 30 TL/br SMM ( ) SATIŞ KÂRI Kusurlu Mamullerin Ek İşlem Görmemesi Durumu Bazı durumlarda, kusurlu mamullerin ek işlem ile düzeltilmesi ve satışa hazır (normal) mamul haline getirilmesi mümkün olmamaktadır veya fayda maliyet analizi çerçevesinde ek işlem yapılması ile maliyetler gereğinden fazla artacak ve normal mamul halinde satılması durumunda bile Kâr getirmeyecektir. Konu, yukarıdaki örnek üzerinde incelenmektedir. Bozuk mamullerin 20 TL/br fiyat ile satıldığını varsayalım. DİMM Dİ GÜG br x 10 TL/br.= TL br x 4 TL/br.= TL br x 8 TL/br.= TL

56 TL Bozuk Mamullerin Satış Hâsılatı ( TL) (500 br x 20 TL/br.) TL Birim maliyet: TL/9.500 br = 22,1 TL/br.

57 YÖNETİM MUHASEBESİ İşletmeler kâr amaçlı olarak çalışan ve faaliyetlerini de kârını devamlı artırmak amacı ile sürdüren kuruluşlardır. Elbette amaç kâr elde etmektir ancak, Kâra giden yolda işletmelerin faaliyetlerini belirli bir sistematik dâhilinde sürdürmesi gerekmektedir. İşletmelerin yönetim faaliyetlerinin de bu amaçlara ulaşmayı sağlayacak şekilde yapılandırmak gerekecektir. Yönetim, farklı fonksiyonlar arasında bir koordinasyonun sağlanmasıdır. İşletmenin her alanında farklı faaliyete ve uzmanlık alanlarına göre fonksiyonel bir yapılanma söz konusudur. İşletmenin temel fonksiyonları arasında planlama, organizasyon, yürütme ve denetleme fonksiyonları yer almaktadır. Bu fonksiyonlar arasında koordinasyonun sağlanması gerekmektedir. Yönetimin karar alma aşamasında, değişik alternatifleri değerlendirme ve işletme menfaatlerine en uygun seçimi yapması gerekmektedir. Yönetimin karar alması için gerçekçi ve alacağı kararları destekleyici bilgiye sahip olması gerekir. Özellikle karar almayı gerektiren durumun ortaya çıkması ve bu durum ile ilgili alternatiflerin belirlenmesi ile en uygun seçeneğin seçilmesi gerekmektedir. Bu nedenle karar verme; Sorunun tanımı, Sorun gidermeye yönelik faaliyetlerin alternatif yapılma şekli ve Alternatifler arasında en uygun olanın seçimine yönelik bir süreçtir. En uygun seçeneğin tercih edilmesinde elbette işletme amaçlarına paralellik sağlamak zorunluluğu göz önünde bulundurulacaktır. Amaç sadece karar verme değil, en uygun ve işletmenin genel amaçları doğrultusunda karar vermektir. Karar verme için işletme yönetiminin karar almayı destekleyici bilgiye sahip olması gerekir. Bilgi, işlenecek ve karar verme için kullanılacaktır. Bu nedenle işletmenin kendi dinamikleri arasında iyi bir bilgi sistemi olmalıdır. Bilgi sistemi, işletme içinde gerçekleşen ve faaliyetler ile ilgili işlemlerin sistematik akışıdır. Yönetimin bilgi ihtiyacı işletmenin büyüklüğü ve faaliyet alanlarına göre değişme göstermektedir. Yönetimin ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşması etkin bir bilgi sisteminin varlığına bağlıdır. Bilgi sistemi, işletme içinde sayısal ve sayısal olmayan bilgilerin toplanması, işlenmesi ve amaçlara uygun olarak raporlanmasını kapsayan bir bütündür. Sayısal tabanlı bilgilerin sayısal olmayan bilgiye göre kesinlik taşıması, diğer bir ifade ile göreceli olmaması daha çok kullanılmasının temel nedenidir. İşletmelerde bilgi sistemi olarak geçmişten günümüze gelindiğinde muhasebe bilgi sistemi işletmeler için önemli bir onumdadır. Verilecek kararları destekleyici olarak yapılandırılan muhasebe bilgi sistemi, günümüz koşullarında istatistik bilgilerin de kullanılması ile daha kapsamlı hale gelmiştir. Yönetimin her kademesinde verilecek kararların birbirini destekler nitelikte olması gerekmektedir. Bilgi sisteminde veri, işlenerek kullanıma hazır bilgi olarak yönetime sunulmaktadır (raporlama). Bu süreç işletmelerde sadece genel muhasebe fonksiyonu ile yerine getirilememektedir. Yönetim muhasebesi de, yönetimin vereceği kararları destekleyici bilgileri işleyecek ve raporlayacak bir muhasebe disiplini olarak genel muhasebeyi desteklemektedir. YÖNETİM MUHASEBESİNİN MUHASEBE FONKSİYONU İÇİNDE YERİ Muhasebe, işletmeler için veri toplayan ve faaliyet sonuçlarını raporlayan bir bilgi sistemidir. Bunun dışında pazarlama araştırması ve yöneylem araştırması da bilgi sitemi için kullanılan tekniklerdir. Ancak muhasebe diğerlerine göre en çok kullanılan ve kapsama alanı da işletmeler için en geniş olan bilgi sistemidir. Muhasebe dışında kalan teknikler, genelde istenildiği zaman kullanılmakta, devamlılık göstermemektedir. Diğer tekniklerin de işlemleri için muhasebe bilgilerini kullanması da muhasebenin önemini ortaya koymaktadır. Muhasebe, işletmelerde gerçekleşen ve para ile ifade edilen mali nitelikli olayları toplayan, bunları belirli esaslar dahilinde kayıtlara geçirerek sınıflandırarak analiz hazır hale getirmek için özetleyen bir süreçtir. Belgeye dayalı olarak işlemleri kaydetme, sınıflandırma ve özetleme muhasebenin birincil fonksiyonu iken; özetlenen bu bilgilerin analiz ve yorumu da muhasebenin

58 ikincil fonksiyonudur. Muhasebe ile işletme ile ilgili menfaat gruplarına bilgiler raporlanırken (mali tablolar aracılığı ile) işletmenin kendi içinde de bir iç raporlama sistemi ile bilgi akışı sağlanmaktadır. Sağlanan bu bilgiler işletme yönetimin vereceği kararlar için de kullanılacaktır. İşletme içinde muhasebe fonksiyonu içinde genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi gibi farklı alanlar vardır. İşletmelerde fonksiyonel yapı içerisinde yönetim muhasebesi, genel muhasebe ve maliyet muhasebesini kapsamaktadır. Genel muhasebe vergi kanunları ve diğer yasal düzenlemeler ile şekillendirilirken yönetim muhasebesinde işletmenin amaçları doğrultusunda karar verme eksenli bir yapı söz konusudur. Genel muhasebe yasal sınırlar ve yaptırımlara bağlı iken yönetim muhasebesinde işletme ve yönetimin ihtiyaçları ön plandadır. Genel muhasebe ve yönetim muhasebesi arasındaki farklılıklar aşağıdaki tablo üzerinde gösterilmektedir. Genel Muhasebe ve Yönetim Muhasebesi Arasındaki Temel Farklılıklar GENEL MUHASEBE Dışa dönük muhasebedir İçe dönük muhasebedir Çalışmalar yasal yaptırımlar ile gerçekleştirilmektedir Geçmişe dönüktür Kanıtlayıcı ve belgeye dayalı işlem yapılır Kayıt, sınıflandırma ve özet temel amaç iken analiz ve yorum minimum düzeydedir Geçmişe dayalı raporlama yapılır (Bilanço ve Gelir Tablosu) Raporlarda genel nitelikli bilgiler yer almaktadır YÖNETİM MUHASEBE İşletmenin iç dinamikleri ve yöneticinin ihtiyaçları ile çalışmalar gerçekleştirilmektedir Geleceğe dönüktür. Kanıtlayıcı olsun ya da olmasın her türlü bilgi kullanılır. Analiz, en önemli işlevidir. Karar vermek amacı ile mali tabloların analizi ve geleceğe yönelik raporlar (pro-forma tablolar) hazırlanır Raporlarda ayrıntılı bilgiler yer almaktadır Genel muhasebe ve yönetim muhasebesi arasında farklılıklar bulunmasına rağmen her iki muhasebe dalı da birbirini desteklemektedir. Genel muhasebe ile elde edilen bilgiler yönetim muhasebesi tarafından da kullanılmaktadır. İşletmenin geçmiş dönemlerdeki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin olumlu ya da olumsuz sonuçları ve deneyim işletmenin geleceğe yönelik kararlarında belirleyici olacaktır. Yönetim muhasebesinin genel muhasebeyi kapsamı içine aldığı ve aralarındaki en önemli farklılığın genel muhasebenin yasal yaptırımlara bağlı kalmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Yönetim muhasebesi ve işletmenin diğer fonksiyonları ile ilişkisi incelendiğinde yönetim muhasebesi ile planlama, organizasyon, yürütme ve denetleme fonksiyonları arasında sıkı bir ilişki vardır. Zaten yönetim muhasebesinin de maliyet ve genel muhasebe ile amaçlarını şu şekilde ifade edebiliriz: İşletme amaçlarına ulaşmak için gereken ve amaca uygun kararı vermek amacı ile, Faaliyetlerin planlanması, Planlanan faaliyetlerin amaca uygun olarak gerçekleştirilmesi için koordineli bir şekilde yürütülmesi, Yürütülen faaliyetlerin hedeflere uygun olarak gerçekleşip gerçekleşmediğini belirlemek için kontrol edilmesi ve Faaliyet sonuçlarının ( olumlu ya da olumsuz) da raporlanmasıdır.

59 MALİYET HACİM İLİŞKİLERİ Belirli bir gider yeri ya da faaliyet alanında gerçekleştirilen çalışmalar iş hacmi veya faaliyet hacmi olarak ifade edilir. Faaliyetin gerçekleştirildiği ortamda, faaliyet hacmini yansıtmak amacı ile fiziki ölçüler kullanılır. Üretim gider yerinde, üretim miktarı, direkt işçilik saati ve makine saati gibi ölçüler, faaliyet hacmini ifade etmek için kullanılmaktadır. Faaliyet hacmi ile maliyet arasındaki ilişkiye göre maliyetler, daha önce bahsedildiği gibi sabit, değişken ve karma maliyet olarak sınıflandırılmaktadır. Mamuller doğrudan yüklenen ve değişken maliyet özelliği taşıyan maliyetler ile faaliyet hacmi arasında doğrusal bir ilişki vardır. Faaliyet hacmi birimine göre direkt giderlerin doğrudan izlenmesi mümkündür. Diğer taraftan, endirekt maliyetlerin içerisinde sabit ve değişken maliyet özelliği taşıyan gider unsurları vardır. İşte bu tür maliyetler ile faaliyet hacmi arasında doğrudan bir ilişki kurulması mümkün değildir. DİMM ve Dİ giderleri dışında kalan gider türlerinin (GÜG) faaliyet hacmi ile ilişkilendirilmesi, teknik bir iştir ve belirli yöntemler kullanılarak bu işlem yapılmaktadır. Bu durumda öncelikli olarak faaliyet hacim ölçüsünün belirlenmesi gerekmektedir. Faaliyet hacim ölçüsü belirlendikten sonra, işletmenin dönem içinde ulaşması beklenen üretim hacmi, faaliyet hacmi ölçüsünü ifade eden birime göre tanımlanır. Örneğin, br. veya makine saati gibi. Kalite kontrol gider yerinde faaliyet hacmi olarak, test sayısı esas alınabilir. Üretim hacminin saptanmasında, çeşitli kapasite düzeyleri etkisini gösterir. Bu durumda kapasitenin tanımlanması gerekmektedir. İşletmelerde kapasite düzeyleri teorik kapasite, pratik kapasite ve normal kapasite olarak tanımlanmaktadır. Teorik Kapasite: Bir işletmede faaliyetlerin durmaksızın devam ettirilmesi durumunda ulaşılabilecek kapasite düzeyine denilmektedir. Pratik Kapasite: faaliyet sürecinde olası aksamaları göz önünde bulundurarak ulaşılabilecek kapasite düzeyine denilmektedir. Bu duraklamalar, malzeme bekleme, makinelerin arızası, kontrol süreleri, farklı üretim partilerine hazırlık, kontrol ve bakım&onarım gibi nedenlerden ötürü ortaya çıkmaktadır. Pratik kapasite, teorik kapasitenin altındadır. Normal Kapasite: İşletmenin satış olanakları ve bunları sağlayacak teknik olanaklar da göz önüne alınarak düzenlenen kapasitedir. Ayrıca, piyasa koşullarından dolayı oluşan atıl kapasite de dikkate alınmaktadır. %100 Kapasite Olası TEORİK KAPASİTE Aksamalar % 80 kapasite PRATİK KAPASİTE Olası aksamalar ve atıl kapasite % 70 Kapasite NORMAL KAPASİTE TOPLAM MALİYET FONKSİYONU Üretim hacmi ile ilişkiler bakımından maliyet unsurları (giderler) sabit ve değişken olarak sınıflandırılmaktadır. Belirli bir faaliyet hacmi aralığında sabit maliyet ve faaliyet hacmine ilişkin değişken oran belirlendiği takdirde, ilgili faaliyet hacmi aralığı içinde toplam maliyeti hesaplamak mümkün olacaktır. Toplam maliyet, sabit ve değişken maliyetlerden oluşmaktadır. Bu durumda toplam maliyeti hesaplamak için sabit maliyet, faaliyet hacmi ve faaliyet hacmine ilişkin değişken parametrenin belirlenmesi gerekir.

60 TOPLAM MALĠYET = TOPLAM SABĠT MALĠYET + TOPLAM DEĞĠġKEN MALĠYET Y = A + b 1X +b 2X +.b nx Örnek Y= Toplam maliyet A = Toplam sabit maliyet b = Faaliyet hacmi başına değişken maliye t(tl/br., TL/ms.) X = Faaliyet hacmi (üretim miktarı, direkt işçilik saati veya makine saati) Enerji giderlerinin belirlenmesindeki faaliyet hacmi ölçüsü kwh dır. A = TL b = 10 TL/kwh X = kwh. Toplam maliyet fonksiyonu; Y = xX Y = TL/kwhx5.000 kwh. Y = TL TL Y = TL Toplam maliyet hesaplanırken sabit maliyet toplamı, faaliyet hacmindeki değişmelere göre değişme göstermeyecek, TL olarak kalacaktır. Elektrik kullanımı arttıkça değişken maliyet de artacaktır. Yukarıda, kwh elektrik kullanma sonucunda toplam değişken maliyet, TL olacaktır. Faaliyet hacminin faaliyet aralığındaki ( kwh.) toplam maliyeti değişme gösterecektir. Örneğin kwh de toplam maliyet TL olacaktır. Y = *X Y = TL/kwh*4.000 kwh. Y = TL TL Y = TL Birim maliyetlerin hesaplanması açısından da, farklı faaliyet hacimlerinde farklılık söz konusu olacaktır. Birim maliyet hesaplamak için toplam maliyetlerin toplam faaliyet hacmine bölünmesi gerekmektedir. Birim sabit maliyet = Y / X = (A +bx)/x = A/X + b kwh lik faaliyet hacminde birim maliyet, 14 TL/kwh olacaktır. Y = ( TL/kwh*5.000 kwh.) / kwh = 4 TL/kwh + 10 TL/kwh = 14 TL/kwh kwh lik faaliyet hacminde birim maliyet, 15 TL/kwh olacaktır. Y Y = A bx = ( TL/kwhx4.000 kwh.) / kwh = 4 TL/kwh + 10 TL/kwh = 15 TL/kwh.

61 61 MALİYETLERİN SABİT VE DEĞİŞKEN KISIMLARININ BELİRLENMESİ Maliyetlerin, faaliyet hacimlerine göre sabit, değişken ve katma maliyetler olarak sınıflandırılmaktadır. Karma maliyetlerin sabit ve değişken paylarının hesaplanması gerekmektedir. Toplam maliyetlerin sabit ve değişken kısımlarının ayrılarak, verilecek kararlarda geçerli maliyetlerin ve batık maliyetlerin ayrı ayrı hesaplanması gerekmektedir. Bu hesaplamanın, sabit ve değişken maliyet ayrımının yapılması için birbirinden farklı yöntemler kullanılmaktadır. Maliyet ve hacim arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır: Analitik yöntem Muhasebe yöntemi Matematiksel ve İstatistikî yöntemler o o o o Grafik yöntemi En düşük-en yüksek noktalar yöntemi Çifte ortalama yöntemi En küçük kareler yöntemi (Regresyon yöntemi) Analitik Yöntem Sınaî mühendislik yöntemi olarak da ifade edilen bu yöntemde, maliyetlerin oluşmasına neden olan unsurlar farklı gider yerlerinde faaliyetin sonuçları (üretim) ile ilişkilendirilmektedir. Maliyet içerisinde yer alan giderlerin nispi önemleri dikkate alınmaktadır. Bu işlem, zaman ve hareket etütleri yardımı ile hesaplanabilir. Gider kalemleri saptandıktan sonra, giderler ile faaliyet hacmi arasında fiziksel ve nedensel bir ilişki belirlenir. Bu ilişkiden yararlanarak maliyet hesaplamaları yapılır. Örnek Bir üretim işletmesinde, üretimin gerçekleştirildiği gider yerine ilişkin gider kalemlerinin üretim hacmi ile fiziksel ve parasal ilişkisi aşağıda belirlenmiştir. Direkt Ġlk Madde ve Malzeme Direkt ĠĢçilik Endirekt ĠĢçilik Toplam Maliyetin Hesaplanması Direkt Ġlk Madde ve Malzeme Direkt ĠĢçilik Maliyet fonksiyonunun oluşturulması: Y = A + bx 1 br. mamul için 3m 2 malzeme kullanılmıģtır. Malzemenin m 2 si 10 TL dir. 1 br. mamul için 1 dis. Direkt ĠĢçilik saat ücreti 9TL dir. Gider yerinde 20 iģçi çalıģmaktadır. ÇalıĢma süresi 25 gün/ay Gider yerinde 15 iģçi için 1 ustabaģı çalıģmaktadır. UstabaĢına yapılan aylık ödeme TL/ay. 3m 2 /br x10 TL/m 2 = 30 TL/br 1 dis/brx 9 TL/dis. = 9 TL/br Endirekt ĠĢçilik 15 iģçi için 1 ustabaģı TL/ay. Y = X 500 br. mamul üretildiğini varsayarsak toplam maliyet, Birim maliyet ise, Y = x500br. Y = TL 5 iģçi için 1 ustabaģı TL/ay.

62 TL/500 br. = 51 TL/ br. olacaktır. Muhasebe Yöntemi Maliyet tahminleri, yargıya dayalı olarak yapılmaktadır. Muhasebe yöntemi de, muhasebe yöneticisinin geçmiş deneyim ve birikimlerinden yararlanarak maliyetlerin hesaplanmasına ilişkin bir yöntemdir. Bu yöntemde ilk olarak, hesap planında yer alan gider kalemlerinin, sabit ve değişken olarak sınıflandırılması yapılmaktadır. Daha sonra, bu sınıflandırma ile birlikte, geçmiş dönemlerde hesaplarda yer alan tutarlar kullanılarak sabit ve değişken maliyet ayrımı yapılmakta ve toplam maliyet fonksiyonu oluşturulmaktadır. Bu yöntemde, maliyet fonksiyonunu hesaplayan kişinin yargıları ön planda olduğu için tarafsız bir hesaplama yapılması da pek mümkün değildir. Önemli olan, maliyet ve hacim arasındaki ilişkiye bağlı olarak hangi maliyetlerin değişme gösterip göstermeyeceğini belirlemektir. Bu da deneyim ve tecrübe gerektirmektedir. Örnek Bir üretim işletmesinde KESME gider yerine ilişkin 2009 yılına ait gider dökümü aşağıda verilmektedir. GİDER TÜRLERİ 2009 DİMM Dİ AMORTİSMANLAR KİRA ENERJİ BAKIM&ONARIM* Üretim Miktarı * %80 i sabit, %20 si değişkendir br. GİDER TÜRLERİ TOPLAM SABİT DEĞİŞKEN DİMM Dİ AMORTİSMANLAR KİRA ENERJİ BAKIM&ONARIM Birim değişken maliyet (b) = TL / br. = 34,6 TL/br. Yıllık Toplam Maliyet Fonksiyonu Y = ,6X Aylık Toplam Maliyet Fonksiyonu Y = / ,6X Y = ,6X

63 63 Soru TL nakit paranın birinci üç ayda %20, ikinci üç ayda %18 faizli hazine bonosuna yatırılma olanağı varken bu para 50 TL ödenerek kiralanan bir bankanın kasasında altı ay saklanmıştır. İSTENEN: Bu işlemin muhasebe maliyetini ve alternatif maliyetini hesaplayınız. Soru 2 1 Ekim 2004 tarihinde TL karşılığında alınan cumhuriyet altınları 1 Ekim 2005 tarihinde TL ye çevrilmiştir. Aynı tarihde piyasaya sürülen 1 yıl vadeli Hazine Bonosunun yıllık faiz oranı %24 tür. 3 ay vadeli HB ise 1 Ekim 2004 de %20, 1 Ocak 2005 de %24 1 Nisan 2005 de %18 ve 1 Temmuz 2005 tarihinde %20 faiz oranı ile çıkartılmıştır. 1 Ekim 2004 tarihinde Dolar 1,30 TL iken kriz sonucunda 1 Ekim 2005 tarihinde 1,625 TL ye çıkmıştır. İSTENEN: Bu veriler çerçevesinde işlemin muhasebe maliyetini ve alternatif maliyetini hesaplayınız. Soru 3 Faaliyet aralığı makine saati olan bir işletmenin bu aralıktaki maliyetleri aşağıda verilmektedir. Faaliyet Hacimleri ms ms ms ms Değişken Maliyetler ??? Sabit Maliyetler ??? Toplam Maliyetler ??? Makine Saati Başına Birim Değişken Maliyet???? Makine Saati Başına Birim Sabit Maliyet???? Makine Saati Başına Birim Toplam Maliyet???? Her faaliyet hacmine ilişkin; Toplam değişken, toplam sabit ve toplam maliyetleri Birim değişken, birim sabit ve birim toplam maliyetleri hesaplayınız Matematiskel ve İstatistikî Yöntemler Grafik Yöntemi Muhasebe yöntemi büyük ölçüde geçmiş deneyimlere dayanır. Grafik yöntemi ise tümü ile tarihi verilere dayanmaktadır. Bu yöntemde, geçmişteki maliyet-hacim ilişkilerini temsil eden noktalardan hareket ederek grafik çizilir. Giderlerin sabit ve değişken kısımlarının ayrılması bu grafik yardımı ile sağlanmaktadır. Maliyet ve hacim arasındaki ilişkileri gösteren noktaların üzerinde bir doğru çizilmektedir. Bu doğru ile maliyet-hacim ilişkisinin en yoğun olduğu noktalar belirlenir. Bu noktalar arasında iki nokta rasgele (tesadüfî) seçilir. Bu iki nokta arasında maliyetlerde meydana gelen değişme, faaliyet hacmindeki değişmeye bölünerek birim faaliyet hacmi başına (b), değişken maliyet hesaplanır.

64 GÜG Örnek Bir üretim işletmesinde 6 aylık faaliyet dönemine ilişkin olarak aşağıdaki veriler elde edilmiştir. (X) DÖNEM (Ay) (Y) GENEL ÜRETİM GİDELERİ FAALİYET HACMİ (Makine Saati) Grafik Tekniği TL T ms TL Z ms Makine Saati Grafikte belirlenen doğru üzerinde rasgele seçilen iki nokta üzerindeki makine saatleri ve maliyetler kullanılarak toplam maliyet fonksiyonu oluşturulmaktadır. Makine Saati GÜG T noktası için TL Z Noktası için TL T ve Z noktasındaki bu verilerden faydalanarak birim değişken maliyet (b) hesaplanır: b = Maliyetlerdeki Değişim Faaliyet Hacmindeki Değişim b = TL TL ms ms TL b = ms b = 8,5 TL/ms. T noktasında sabit maliyetin hesaplanması Y T = A + bx = A + 8,5 TL/ msx 3.400ms

65 65 A = TL Z noktasında sabit maliyetin hesaplanması Not Y Z = A + bx A = TL = A + 8,5 TL/msx ms Toplam maliyet fonksiyonu: Y = ,5X Grafik tekniği, kişisel beceri ve çizim yeteneğine bağlıdır. Objektif bir yöntem değildir. Farklı kişiler farklı noktalar ile değişik sonuçlara gidebilir. Maliyetlerin gidiş seyrini göstermesi mümkündür. Burada hesaplanan maliyet fonksiyonunun Excel aracılığı ile gösterilmesi daha kesin sonuçlar verecektir. Excel çalışma sayfasına veriler girildikten sonra B1:C7 aralığı seçilerek grafik sihirbazı çağrılır. Sihirbazda XY dağılım grafik türü işaretlenerek grafik tamamlanır. Çıkan noktalar üzerinde farenin sağ tuşuna basılarak eğilim eğrisi ekleme seçeneği işaretlenir. Çıkan pencerede doğrusal regresyon grafiği işaretlenir. Aynı pencerede seçenekler menüsü seçilerek çıkan pencerede grafik üzerinde denklemi görüntüle ve R-kare değerini göster seçenekleri de işaretlenerek maliyet doğrusunun grafik ile beraber raporlanması sağlanmış olur.

66 En Düşük En Yüksek Noktalar Yöntemi Bu yöntemde, geçmişteki iki ayrı faaliyet hacmi esas alınarak toplam maliyet fonksiyonu hesaplanır. İki ayrı faaliyet hacminden ilki, ilgili faaliyet dönemine ilişkin en düşük faaliyet hacmi; ikincisi ise, en yüksek faaliyet hacmidir. Bu iki farklı faaliyet hacmine ilişkin maliyetler arasında karşılaştırma yapılmaktadır. Dikkat edilecek hususlar: En düşük ve en yüksek noktaların belirlenmesinde faaliyet hacimleri esas alınmaktadır. En düşük veya en yüksek faaliyet hacmine ait dönem sayısı birden fazla ise, o dönemlerdeki maliyetlerin ortalaması dikkate alınarak hesaplama yapılır. b = En yüksek maliyet En düşük maliyet En yüksek faaliyet hacmi En düşük faaliyet hacmi Örnek Grafik yönteminde kullandığımız örnekteki verileri kullanarak maliyet fonksiyonunu oluşturalım. DÖNEM (Ay) FAALİYET HACMİ (Makine Saati) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ b = En yüksek maliyet En düşük maliyet En yüksek faaliyet hacmi En düşük faaliyet hacmi b = TL TL ms ms

67 67 b = 6,482 TL/ms. Soru 1 Yüksek faaliyet hacminde maliyet fonksiyonu: Y = A + bx = A + 6,482 TL/ms* ms. A = TL Düşük faaliyet hacminde maliyet fonksiyonu: Y = A + bx = A +6,482 TL/ms* ms. A = TL Toplam maliyet fonksiyonu Y = A + bx Y = ,682*X AB üretim işletmesinde üretimde kullandığı makinelerin çalışma süreleri ve makineler için aylık bazda yapılan bakım ve onarım maliyetleri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Aylar Bakım ve Onarım Maliyetleri Makine Saatleri TL ms İSTENEN: En düşük ve en yüksek noktalar yöntemi kullanarak maliyet fonksiyonunu oluşturunuz. Soru 2 Ocak ve Haziran ayları arasında satış hâsılatı ve reklâm giderleri verileri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. AYLAR Satış Hâsılatı Reklâm Gideri Ocak TL 876 TL Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran İSTENEN: Satış hâsılatı ve pazarlama, satış ve dağıtım giderleri arsındaki ilişkiyi en düşük-en yüksek noktalar yöntemi ile formüle ediniz.

68 Soru 3 Bir hastanenin müşteri hizmetleri departmanına ilişkin faaliyet hacmi ve maliyetler aşağıdaki tablo üzerinde gösterilmektedir. Dönemler Hasta Sayısı Toplam Maliyetler Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İSTENEN: Müşteri hizmetleri departmanına ilişkin toplam maliyet fonksiyonunu en düşük-en yüksek noktalar yöntemi kullanarak oluşturunuz. Soru 4 Bir üretim işletmesinin Ekim-Kasım faaliyet dönemleri arasına ilişkin faaliyet dönemlerinin gelir tablolsu aşağıda gösterilmektedir. EKİM KASIM ARALIK Satış Miktarı br br br. BRÜT SATIŞLARI S.M.M. (-) BRÜT SATIŞ KÂRI FAALİYET GİDERLERİ(-) PAZ.STŞ.DAĞ.GİD GEN.YÖN.GİD FAALİYET KÂRI / ZARARI (20.000) İSTENEN: En düşük en yüksek noktalar yöntemine göre, işletmenin maliyet fonksiyonunu (SMM dahil) oluşturunuz. Çifte Ortalama Yöntemi En düşük En yüksek noktalar yöntemine benzemektedir. İşleyiş olarak, farklı dönemler faaliyet hacimleri açısından sınıflandırılır. Bunun için sırası ile aşağıdaki işlemler yapılır: 1. Aşama: Düşük faaliyet hacmi ve yüksek faaliyet hacmi olarak iki grup belirlenir ve toplam faaliyet hacimleri ve toplam maliyetler hesaplanır. 2. Aşama: Her iki grup için ortalama faaliyet hacmi ve ortalama maliyet belirlenir, 3. Aşama: Düşük ve yüksek faaliyet hacmi arasındaki karşılaştırma sonucunda birim değişken maliyet (b) hesaplanır, 4. Aşama: Son olarak da toplam maliyet fonksiyonu oluşturulur. Not Dönem sayısı örnekte olduğu gibi, çift değil de tek dönem olsaydı yine gruplandırma yapılacaktır. Ortada kalan dönem, hangi gruba (düşük ya da yüksek) yakınsa o gruba ilave edilecektir.

69 69 Örnek Grafik yönteminde kullandığımız örnekteki verileri kullanarak çifte ortalama yöntemine göre maliyet fonksiyonunu oluşturalım. DÖNEM (Ay) FAALİYET HACMİ (Makine Saati) GENEL ÜRETİM GİDELERİ aşamada, Yüksek ve faaliyet hacim gruplarını sınıflandırılarak, her iki grubun toplam faaliyet hacmi ve toplam maliyetleri hesaplanır. YÜKSEK FAALİYET HACMİ DÜŞÜK FAALİYET HACMİ Dönem Faaliyet Hacmi Maliyet Dönem Faaliyet Hacmi Maliyet TOPLAM TOPLAM aşamada ise, her gruba ilişkin ortalama faaliyet hacimleri ve ortalama maliyetler hesaplanır. Hesaplamalarda aşağıdaki formüller kullanılır. Ortalama faaliyet hacminin hesaplanması için aşağıdaki formül kullanılır: Ortalama Faaliyet Hacmi = Faaliyet Hacmi Toplamı Dönem Sayısı Ortalama maliyetin hesaplanması için aşağıdaki formül kullanılır. Ortalama Maliyet = Toplam Maliyet Dönem Sayısı Yüksek faaliyet hacmi için ortalama değerlerin hesaplanması: Ortalama Faaliyet Hacmi = Ortalama Faaliyet Hacmi = ms. Ortalama Maliyet = ms TL Ortalama Maliyet = TL Düşük faaliyet hacmi için ortalama değerlerin hesaplanması: Ortalama Faaliyet Hacmi = Ortalama Faaliyet Hacmi = ms. Ortalama Maliyet = ms Ortalama Maliyet = TL 3 3

70 3. aşamada ise, düşük ve yüksek faaliyet hacmi arasındaki karşılaştırma sonucunda birim değişken maliyet (b) hesaplanır. Hesaplamada aşağıdaki formül kullanılır. b = En yüksek ortalama maliyet En düşük ortalama maliyet En yüksek ortalama faal. hacmi En düşük ortalama faal. hacmi b = TL TL 9.000ms ms b = 7,88 TL/ms. Soru 5 4.aşamada ise, toplam maliyet fonksiyonu oluşturulur. Yüksek faaliyet hacminde maliyet fonksiyonu: Y = A + bx = A + 7,88 TL/ms* ms. A = TL Düşük faaliyet hacminde maliyet fonksiyonu: Y = A + bx = A + 7,88 TL/ms * ms. A = TL Toplam maliyet fonksiyonu Y = A + bx Y = ,88*X Klima üretimi yapan bir işletmenin Ocak Temmuz dönemleri arasındaki nakliye faaliyetlerine ilişkin veriler aşağıdaki tablo üzerinde gösterilmektedir. Dönemler Yükleme Sayısı Toplam Maliyetler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Nakliye maliyetlerine ilişkin maliyet fonksiyonunu En düşük en yüksek noktalar yöntemine göre, Çifte ortalama yöntemine göre oluşturunuz. En Küçük Kareler Yöntemi (Regresyon Yöntemi) Toplam maliyet fonksiyonun oluşturulmasında kullanılan bu yöntemde, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişki ortaya konulmaktadır. Bir regresyon yöntemi, Bağımlı değişken (maliyet) ve bir veya birden fazla bağımsız değişken (faaliyet hacmi) arasındaki tahmini ilişkiyi ifade eder. Y= A +bx olarak ifade edilen toplam maliyet doğrusunda yer alan değişkenler regresyon denklemi şeklinde ifade edilirse aşağıdaki tanımlamalar yapılacaktır:

71 71 Y = Toplam maliyet (Bağımlı değişken) A = Toplam Sabit maliyet (Sabit faktör) b = Faaliyet hacmi birimi başına değişken maliyet (Eğrinin eğimi) X = Faaliyet hacmi (Bağımsız değişken) Toplam maliyet fonksiyonu dönem ile ilişkilendirildiği zaman aşağıdaki yeni denklem ortaya çıkar: Y = na + b Y ile, belirli bir dönemdeki toplam maliyetler; (na) ile, belirli faaliyet dönemindeki toplam sabit maliyetler ve (b X) ile, toplam değişken maliyetler ifade edilmektedir. Ayrıca, bağımsız değişken toplamının (b X), toplam sabit maliyet ve toplam maliyetler üzerindeki etkisini ortaya koymak gerekmektedir. Bu nedenle, toplam değişken maliyet (b X), Y = A + bx ile ilişkilendirildiği zaman aşağıdaki yeni denklem ortaya çıkar: X XY = A X + b X 2 En küçük kareler yöntemi ile maliyet fonksiyonunun oluşturulmasında yukarıdaki iki denklem birlikte kullanılmaktadır. Y = na + b X XY = A X + b X 2 Regresyon yöntemine göre birim sabit maliyet ve toplam sabit maliyet aşağıdaki eşitlikler yardımı ile de hesaplanabilir. b = n XY-( X)*( Y) n( X 2 ) - ( X) 2 A = Y - b( X) Amaç, sırası ile faaliyet hacmi başına birim değişken maliyetin (b), toplam sabit maliyetin (A) tespit edilerek toplam maliyet fonksiyonun hesaplanmasıdır. Örnek Bir üretim işletmesinde farklı faaliyet dönemlerine ilişkin endirekt işçilik giderleri ve faaliyet hacimleri (Direkt işçilik saati) aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Bu verileri kullanarak işletmenin toplam en küçük kareler yöntemine göre maliyet fonksiyonunu oluşturunuz. Dönemler Aylar n Direkt işçilik Saati Endirekt İşçilik Giderleri Ocak Şubat mart Nisan Mayıs Haziran Faaliyet hacmi, bağımsız değişkendir ve formülde X olarak ifade edilmektedir. Endirekt giderler ise, toplam maliyettir ve Y olarak ifade edilmektedir. Faaliyet dönemi ise n olarak ifade edilmektedir.

72 n Aylar Direkt işçilik Saati (X) Endirekt İşçilik Giderleri (Y) 1 Ocak Şubat mart Nisan mayıs Haziran TOPLAM ( X)=5.200 ( Y)= XY X XY = X 2 = Yukarıdaki tablolardaki hesaplamalar sonucunda = 6A b = 5.200A b (-2.600)*( = 6A b) (3)*( = 5.200A b) = A b = A b = b b= 6 TL/dis Hesaplanan birim değişken maliyet, b= 6 TL/is. değerini yukarıda oluşturulan formüllerden birinde yerine koyarak önce toplam sabit maliyet hesaplanır. Daha sonra da toplam maliyet fonksiyonu oluşturulur. Örnek = 6A *6TL/is = 6A = A (Toplam sabit maliyet) Toplam maliyet fonksiyonu ise aşağıdaki şekilde oluşturulur. Y = X Bir işletmenin Ocak-Haziran faaliyet dönemlerine ilişkin olarak aşağıda verilen bilgileri kullanarak en küçük kareler yöntemine göre toplam maliyet fonksiyonunu oluşturunuz.

73 73 Aylar Direkt işçilik saati Endirekt İşçilik Giderleri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran N= 6 X =39 Y= XY X XY = X 2 = = 6A + 39b = 39A + 271b (-39)*( = 6A + 39b) (6)*( = 39A + 271b) = -234 A b = 234 A b b = TL/dis = 6A + 39* TL/dis A = Aylık Maliyet Fonksiyonu; Y = X

74 Örnek Bakım&Onarım maliyetlerinin toplam maliyet fonksiyonunu en küçük kareler yöntemi yardımı ile oluşturunuz. Bakım Aylar Bakım Onarım Saatleri Onarım Maliyetleri XY X 2 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık N= 12 X =1.260 Y= XY X 2 = = = 12A b = 1.260b b (-105)*( = 12A b) (1)*( = 1.260A b) Soru = A b = 1.260A b = b b = 10 TL/ bos = 12A *10 TL/ b.o.s A = 600 Y = X İLBEY A.Ş. nin satış hâsılatı ve pazarlama, satış ve dağıtım giderlerine ilişkin aşağıdaki veriler elde edilmiştir: YILLAR Satış Hâsılatı (1.000) Paz. Stş ve Dağ. Gid TL

75 İstenen: Satış hâsılatı ve pazarlama, satış ve dağıtım giderleri arsındaki ilişkiyi regresyon yöntemi ile formüle ediniz. Soru 6 Bir üretim işletmesinin BOYA ve CİLA departmanında, son 6 haftada yapılan gözlem sonucunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Haftalar İşlem Gören Mamul Miktarı Toplam Maliyetler 1. Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta En küçük kareler yöntemine göre boya ve cila faaliyetine ilişkin maliyet fonksiyonunu oluşturunuz. Örnek Excel Uygulamalari Bakım&Onarım maliyetlerinin toplam maliyet fonksiyonunu en küçük kareler yöntemi yardımı ile oluşturunuz. Aylar Bakım Onarım Saatleri Bakım Onarım Maliyetleri XY X 2 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık N= 12 X =1.260 Y= XY = X 2 = = 12A b = 1.260b b (-105)*( = 12A b) (1)*( = 1.260A b) = A b = 1.260A b = b

76 b = 10 TL/ bos = 12A *10 TL/ b.o.s A = 600 Y = X Bu örnekteki verileri, Excel yardımı ile daha kısa bir zaman diliminde çözebiliriz. Excel çalışma sayfasında Araçlar menüsünde veri çözümleme aracı seçiler. Veri çözümleme aracı içinde regresyon seçeneği işaretlenerek karşımıza aşağıdaki pencere çıkar. Y ve X giriş aralıkları girilerek regresyon çözümüne başlarız. Sonucun çıkmasını istediğimiz bir aralık da belirterek tamam tuşuna basılarak çözüm tamamlanır. Çözüm sonrasında karşımıza aşağıdaki tablo çıkacaktır: E18 hücresindeki tutar (600), oluşturulan regresyon doğrusunun sabit değeridir. Örneğimizde, bakım onarım maliyetlerinin sabit maliyet (A) kısmıdır. E19 hücresindeki tutar (10), regresyon doğrusunun bağımsız değişkenidir (X). Örneğimizde, bakım onarım saati başına değişken maliyettir. Regresyon doğrusu şu şekilde oluşturulmaktadır: Y= X Regresyon doğrusu grafik şeklinde de gösterilebilir:

77 Bakım Onarım Maliyetleri 77 Bakım Onarım Maliyetleri y = 10x R 2 = 0, Bakım Onarım Saatleri Çoklu Regresyon Birden çok bağımsız değişkenin toplam maliyet (Y) üzerindeki etkisinin göstermek amacı ile regresyon yöntemi kullanılmaktadır. Yukarıdaki örnekte sadece bakım onarım saatinin bakım onarım maliyetleri üzerindeki etkisi incelenmektedir. Ancak, sadece bakım onarım saatleri, toplam maliyetlerdeki değişimi açıklamakta yetersiz kalmaktadır. Bunun yanı sıra yeni değişkenlerin de kullanılması gerekmektedir. Aşağıdaki tablo, işletmenin satış miktarlarına en çok etki eden üç temel faktör olduğu düşünülerek düzenlenmektedir: Dönem Satış Miktarı Rakip İşletmenin İşletmelerin satış fiyatı Satış Fiyatı Reklâm ve Tanıtım giderleri , , , ,8 4, ,7 4, ,7 4, ,1 4, , , , , , Satış fiyatın, rakiplerin satış fiyatının ve reklâm giderlerinin satış miktarı üzerindeki etkisini belirlemek amacı ile regresyon yöntemini kullanmalıyız. Excel de regresyon aracı kullanılarak yapılan çözüm sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşırız:

78 A ve bağımsız değişkenlerin değerleri aşağıda gösterilmektedir: Katsayılar A Kesişim 17667,8 X 1 İşletmenin satış fiyatı ,8 X 2 Rakip İşletmelerin Satış Fiyatı 664,6774 X 3 Reklâm ve Tanıtım giderleri 0, Regresyon doğrusu aşağıdaki şekilde oluşturulacaktır. Y=17.997, ,8X ,67X 2 +0,21X 3

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ I. MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ... 3 1. MALİYET MUHASEBESİNE İLİŞKİN ANA KAVRAMLAR... 3 1.1. Gider Kavramı... 3 1.2. Harcama Kavramı... 3 1.3. Maliyet

Detaylı

Endirekt Giderler II. ÜRETİM GİDERLERİ İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzemeler

Endirekt Giderler II. ÜRETİM GİDERLERİ İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzemeler İÇİNDEKİLER I. YÖNETİM MUHASEBESİNE GİRİŞ... 2 1. YÖNETİM MUHASEBESİNİN TANIMI VE KAPSAMI... 2 2. YÖNETİM MUHASEBESİNİN AMAÇLARI... 4 3. YÖNETİM MUHASEBESİ, MALİYET MUHASEBESİ VE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMLERİ. Normal Maliyet Sistemi: DİMM+DİS+DGÜG+(SGÜG x Kapasite kullanım oranı)

MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMLERİ. Normal Maliyet Sistemi: DİMM+DİS+DGÜG+(SGÜG x Kapasite kullanım oranı) 1 MALİYET MUHASEBESİ TÜM FORMÜLLER MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMLERİ Tam Maliyet Sistemi: (DİMMG+DİG+DEĞİŞKEN GÜG+SABİT GÜG) Değişken Maliyet Sistemi: (DİMMG+DİG+DEĞİŞKEN GÜG) Normal Maliyet Sistemi: DİMM+DİS+DGÜG+(SGÜG

Detaylı

TEST 01 TEMEL KAVRAMLAR

TEST 01 TEMEL KAVRAMLAR M UHASEB E TEST 01 TEMEL KAVRAMLAR 1. Bir üretim işletmesinde mamullerin satılması aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilebilir? A) Maliyet B) Harcama C) Ödeme D) Gider E) Zarar 2. 620 Satılan Mamul Maliyeti

Detaylı

MUHASEBE TARAMA SORULARI

MUHASEBE TARAMA SORULARI MUHASEBE TARAMA SORULARI TARAMA 01 KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER 1. İşletmenin üretim dönemine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Aylık kapasite 6.000 birim ve üretim miktarı 4.000 birimdir. Direkt İlk Md.

Detaylı

ÜNİTE:1. Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2. İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3. İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2. İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3. İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2 İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3 İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4 Genel Üretim Maliyetleri ve Maliyet Dağıtımı Birinci Aşaması ÜNİTE:5 Genel Üretim Maliyetleri

Detaylı

DERS İÇERİĞİ. Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Seçmeli DERS HEDEFİ

DERS İÇERİĞİ. Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Seçmeli DERS HEDEFİ DERS İÇERİĞİ Ders Adı Ders Türü Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Seçmeli DERS HEDEFİ Maliyet ve Yönetim Muhasebesi dersini alan öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır: İşletme yöneticilerinin planlama,

Detaylı

Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER

Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER Kürşat ÖZDEMİR Genel Bilgiler Temel Kavramlar İşletme Bilgi Sistemi Maliyet Muhasebesi - Tanımı - Amacı MALİYET NEDİR? Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için, doğrudan

Detaylı

2014/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 16 Mart 2014- Pazar 16.00 17.30

2014/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 16 Mart 2014- Pazar 16.00 17.30 2014/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 16 Mart 2014- Pazar 16.00 17.30 SORU 1: (30 P.) XYZ üretim işletmesinde 31.12.2013 tarihli genel geçici mizandan

Detaylı

Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz. Maliyet Muhasebesi

Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz. Maliyet Muhasebesi Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz Maliyet Muhasebesi Yazarlar C. Yunus Özkurt Cengizhan Karaca Mehmet Akif Ayarlıoğlu Muhammed Ardıç Nurcan Günce Süleymen Dönertaş Ümmehan Erdil Şahin Editörler Doç.Dr.Mustafa

Detaylı

2015 /2 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI. 26 Temmuz 2015 - Pazar 16.00-17.30

2015 /2 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI. 26 Temmuz 2015 - Pazar 16.00-17.30 2015 /2 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 26 Temmuz 2015 - Pazar 16.00-17.30 SORU 1: Kuzey" Paslanmaz Çelik Üretim ve Satış A.Ş. de, üretim Toplama ve Hazırlama.

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013

MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013 MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013 16. ECE İşletmesi nin Mart ayına ilişkin bazı finansal bilgileri şöyledir: Türk Lirası Dönembaşı Yarı Mamul Maliyeti : 42.000 Dönembaşı Mamul

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2)

MALİYET MUHASEBESİ. 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2) MALİYET MUHASEBESİ 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2) A) Olanaklar ölçüsünde maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemler geliştirir. B) Üretim

Detaylı

DEHA EĞİTİM KURUMLARI

DEHA EĞİTİM KURUMLARI SORU 1 AB mobilya üretim işletmesi maliyetlerini normal maliyet, fiili maliyet ve sipariş maliyeti yöntemlerinden oluşan maliyet sistemini kullanarak hesaplamaktadır. İşletme 01.12.2012 de SAT11 nolu sipariş

Detaylı

Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1

Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1 İŞLE 305 Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1 Yrd. Doç. Dr. Ali COŞKUN İşletme (Türkçe) Bölümü 2007-2008 Güz Yarıyılı Muhasebe Sistemi İşletme hakkında, işletmede çıkarı bulunan taraflara bilgi sağlayan

Detaylı

KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER BÖLÜM-01 KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER Kapsamına Göre Maliyetler a. Asal Maliyet Yöntemi b. Değişken Maliyet Yöntemi c. Normal Maliyet Yöntemi d. Tam Maliyet yöntemi Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan

Detaylı

MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI. M.Bahadır r ALTAŞ

MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI. M.Bahadır r ALTAŞ MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI ŞUBAT-2010 M.Bahadır r ALTAŞ Maliyet Muhasebesi ile Finansal Muhasebe Arasındaki Farklar Finansal Muhasebe Đç ve dışd gruplara bilgi verir Tutarlar

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

MALİYET MUHASEBESİ. PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi MALİYET MUHASEBESİ PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi DOÇ. DR. METİN ATMACA Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi DOÇ. DR. SERKAN TERZİ Çankırı Karatekin Üniversitesi ii Maliyet Muhasebesi

Detaylı

www.saitkaygusuz.com skaygusuz@uludag.edu.tr STOKLAR TMS-2

www.saitkaygusuz.com skaygusuz@uludag.edu.tr STOKLAR TMS-2 1 STOKLAR TMS-2 Üretim İşletmelerinde Stoklar 2 Stoklar aynı zamanda işletme tarafından üretilen mamulleriya da üretimde olan yarı mamulleri ve üretim sürecinde kullanılmak üzere bekleyen ilk madde ve

Detaylı

2015/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 22 Mart 2015-Pazar 16:00-17:30

2015/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 22 Mart 2015-Pazar 16:00-17:30 2015/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 22 Mart 2015-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1: Modern Mobilya üretim ve satış işletmesi Ocak 2015 ayında 550 kodlu genç odası

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. - Arge Giderleri - Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Faaliyet Giderleri Dönem Giderleri

MALİYET MUHASEBESİ. - Arge Giderleri - Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Faaliyet Giderleri Dönem Giderleri Üretilen Mamulün Maliyeti; MALİYET MUHASEBESİ Üretim işletmelerinde mamül maliyetini oluşturan 3 tane maliyet kalemi vardır. A) Direk ilk madde ve malzeme maliyeti B) Direk işçilik maliyeti C) Genel üretim

Detaylı

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2017-2018 Öğretim Yılı Güz Dönemi TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI Seçmeli Lisans Dersi (2 0 2) Yrd. Doç. Dr. İlhan ÖZEN Erciyes

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ Muhasebe Döngüsünü Hatırlayalım... 2 Maliyet Muhasebesi ve Üretim İşletmeleri... 5 Üretim İşletmelerinin İki Ana Grubu... 6 Mamül ve Hizmet Üretiminin

Detaylı

2014/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 16 Mart 2014-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2014/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 16 Mart 2014-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2014/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 16 Mart 2014-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1: XYZ üretim işletmesinde 31.12.2013 tarihli genel geçici mizandan, gelir tablosu

Detaylı

3) I- Yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam inşaat maliyetlerine

3) I- Yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam inşaat maliyetlerine 1) Bir inşaat taahhüt işletmesi, taahhüt etmiş olduğu bina inşaatında çalıştırdığı iş makineleri için aldığı yakıtlara 500TL+KDV tutarında ödemede bulunmuştur. Ödemede yakıt bedeli 7/A sisteminde, hangi

Detaylı

2011/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 13 Mart 2011-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2011/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 13 Mart 2011-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2011/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 13 Mart 2011Pazar 16:0017:30 SORULAR SORU 1: Zirve A.Ş. plastik ev ve sanayi malzemeleri üreten bir işletmedir. Üretim A ve

Detaylı

BİRİNCİ DAĞITIM: İKİNCİ DAĞITIM:

BİRİNCİ DAĞITIM: İKİNCİ DAĞITIM: GİDER DAĞITIMI Gider dağıtımı üç başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar: BİRİNCİ DAĞITIM: Giderlerin ilgili tüm gider yerlerine dağıtımı. İKİNCİ DAĞITIM: Yardımcı üretim ve yardımcı hizmet gider yerleri

Detaylı

GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI

GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI 7. HAFTA DERS İÇERİĞİ Giderlerin Sınıflandırılması ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER 1 4 ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER

Detaylı

GİDERLERİN HİZMET MALİYETİNE YÜKLENMESİ

GİDERLERİN HİZMET MALİYETİNE YÜKLENMESİ ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER GİDERLERİN HİZMET İNE YÜKLENMESİ 13. HAFTA DERS İÇERİĞİ Giderlerin Hizmet Maliyetlerine Yüklenmesi (3. Dağıtım) Maliyetlendirme Yöntemleri Maliyetin Kapsamına Göre Maliyetlendirme

Detaylı

2015/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 22 Mart 2015- Pazar 16.00 17.30

2015/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 22 Mart 2015- Pazar 16.00 17.30 2015/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAV SORULARI 22 Mart 2015- Pazar 16.00 17.30 SORU 1: Modern Mobilya üretim ve satış işletmesi Ocak 2015 ayında 550 kodlu genç

Detaylı

KAPSAMINA GÖRE MALİYET SİSTEMLERİ

KAPSAMINA GÖRE MALİYET SİSTEMLERİ SMMM YETERLİLİK / KAPSAMINA GÖRE LEME KAPSAMINA GÖRE SİSTEMLERİ Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan oluşmaktadır 1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 2. Direkt İşçilik Giderleri 3. Genel Üretim

Detaylı

2010/2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 4 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2010/2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 4 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2010/2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 4 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1: AYSAN tek mamul üretimini iki aşamada (X ve Y bölümlerinde) gerçekleştiren

Detaylı

SMMM YETERLİLİK MALİYET MUHASEBESİ

SMMM YETERLİLİK MALİYET MUHASEBESİ SMMM YETERLİLİK MALİYET MUHASEBESİ Maliyet Muhasebesi -01- Kapsamına Göre Maliyetler Kapsamına Göre Maliyetler a. Asal Maliyet Yöntemi b. Değişken Maliyet Yöntemi c. Normal Maliyet Yöntemi d. Tam Maliyet

Detaylı

20 TEMMUZ /2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORU VE CEVAPLARI

20 TEMMUZ /2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORU VE CEVAPLARI 20 TEMMUZ 2008-2008/2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORU VE CEVAPLARI SORU 1: Bir üretim işletmesinde belirli bir maliyet dönemin de yapılan işlemlere ait açıklamalar

Detaylı

2010/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2010/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2010/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Temmuz 2010-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1: A İşletmesinin 2009 yılı faaliyet sonuçlarına ait

Detaylı

İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ

İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ İşletme yöneticileri belli bir dönem sonunda belli miktarda kâr elde etmeyi hedeflerler. Kâr = Gelirler - Giderler Olduğuna göre, kârı yönetmek aslında gelirler

Detaylı

TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE

TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI Maliyet muhasebesinin muhasebe sistemi içindeki

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI

MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI Muhasebe, bir işletmenin ekonomik faaliyetlerine ilişkin finansal bilgileri ölçmek ve çeşitli kullanıcılara bu finansal bilgileri raporlamak amacıyla kullanılan bir

Detaylı

FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ

FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ 2011/2.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ 3 Temmuz 2011-Pazar 13:30-15:00 SORULAR SORU 1: Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre düzenlenen (Çok Kademeli Rapor Tipi-Özet-Ayrıntılı)

Detaylı

(FİİLİ STANDART) X FİİLİ / STANDART İçeride para var mı? Var Yok

(FİİLİ STANDART) X FİİLİ / STANDART İçeride para var mı? Var Yok (FİİLİ STANDART) X FİİLİ / STANDART İçeride para var mı? Var Yok Zaten belli ne kadar kullanacağımız Sonuçta yıllardır aynı işi yapıyoruz. Artık STANDARDA bağladık. Süleyman bir hata Olmasın. Niye farklı

Detaylı

ÖZET İÇERİK KISIM I MALİYET HESAPLARI VE MUHASEBESİ... 1

ÖZET İÇERİK KISIM I MALİYET HESAPLARI VE MUHASEBESİ... 1 ÖZET İÇERİK KISIM I MALİYET HESAPLARI VE MUHASEBESİ... 1 BÖLÜM 1 YÖNETİM VE MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ... 3 BÖLÜM 2 MALİYET KAVRAMI, TERİMLERİ VE SINIFLANDIRILMASI... 29 BÖLÜM 3 ÜRETİM İŞLETMELERİNDE DÖNEM

Detaylı

2013 / 1. DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 17 Mart 2013 - Pazar 16.00-17.30

2013 / 1. DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 17 Mart 2013 - Pazar 16.00-17.30 2013 / 1. DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 17 Mart 2013 - Pazar 16.00-17.30 SORU 1. (50 PUAN) A üretim işletmesinin ve 01.03.2013'te faaliyete başlayan

Detaylı

1. Toprağa bağlılığına göre inşaat sınıflandırmasında, baraj inşaatı aşağıdaki inşaat türlerinden hangisi kapsamındadır?

1. Toprağa bağlılığına göre inşaat sınıflandırmasında, baraj inşaatı aşağıdaki inşaat türlerinden hangisi kapsamındadır? İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi 20182. Dönem Deneme Sınavı -1-1. Toprağa bağlılığına göre inşaat sınıflandırmasında, baraj inşaatı aşağıdaki inşaat türlerinden hangisi kapsamındadır? A) Konutlar B) Sosyal

Detaylı

2018/1. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 2 Nisan 2018 Pazartesi (Sınav Süresi 2 Saat)

2018/1. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 2 Nisan 2018 Pazartesi (Sınav Süresi 2 Saat) 2018/1. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 2 Nisan 2018 Pazartesi 18.00 (Sınav Süresi 2 Saat) Sorular Soru 1.Batu şirketi tek bir mamulün üretimini gerçekleştirmekte ve yılda 80.000

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI

MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI Maliyet muhasebesi, üretilen mal (mamul) veya hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet türlerinin, oluştuğu yerler ve ilgili oldukları

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 1 Aralık 2013 Pazar

MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 1 Aralık 2013 Pazar MALİYET MUHASEBESİ SINAVI SORULARI 1 Aralık 2013 Pazar SORU 1: Tek tip bir mamul üreten AKSÜT işletmesi, standart maliyet yöntemini kullanmaktadır. İşletme çalışma ölçüsü olarak direkt işçilik saati kullanmakta

Detaylı

SATILAN MAMUL MALİYETİ TABLOSU

SATILAN MAMUL MALİYETİ TABLOSU BÖLÜM-03 SATILAN MAMUL MALİYETİ TABLOSU SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU İşletmeler ürettikleri ürünleri satış yoluyla kazanca dönüştürmeyi amaç edinmiş kuruluşlardır. Bu açıdan bakıldığında satış fiyatının

Detaylı

MALĐYET SĐSTEMLERĐ (SAFHA MALĐYET SĐSTEMĐ)

MALĐYET SĐSTEMLERĐ (SAFHA MALĐYET SĐSTEMĐ) Đstanbul Teknik Üniversitesi Tekstil Teknolojileri ve Tasarımı Fakültesi 2009 2010 Öğretim Yılı Güz Yarıyılı TEK485 MALİYET MUHASEBESİ BÖLÜM 8 MALĐYET SĐSTEMLERĐ (SAFHA MALĐYET SĐSTEMĐ) ĐTÜ Tekstil Müh.

Detaylı

ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA

ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA Genel Olarak Oran Analizi p Oran analizi tekniğinin amacı, finansal tablo kalemlerinin aralarındaki anlamlı ve yararlı ilişkilerden yola çıkarak bir işletmenin cari finansal

Detaylı

Murat KÖSEOĞLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Murat KÖSEOĞLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir VERGİ MEVZUATI ve UYGULAMASI SORU 1) Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre; a-kurumlar vergisine tabi kurumları sadece sayınız. b-tam mükellefiyet ve Dar mükellefiyet kavramlarını sadece açıklayınız. SORU-2)

Detaylı

2010/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 24 Temmuz 2010-Cumartesi 10:00

2010/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 24 Temmuz 2010-Cumartesi 10:00 2010/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MAZERET SINAVLARI SORU VE CEVAPLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 24 Temmuz 2010-Cumartesi 10:00 SORULAR SORU 1: Aşağıdaki kavramları tanımlayınız. a. Esnek Bütçe ve Statik Bütçe

Detaylı

Elbistan Meslek Yüksek Okulu Bahar Yarıyılı

Elbistan Meslek Yüksek Okulu Bahar Yarıyılı Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2012 2013 Bahar Yarıyılı 27 Mar. 2013 Öğr. Gör. Murat KEÇECİOĞLU Temel Mali Tablolar GELİR TABLOSU : Bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri ve bu geliri elde

Detaylı

Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma

Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma İçindekiler - Muhasebede Uzmanlık Alanları - Satış Fiyatı Tespitinde Maliyetlerin Kullanılması - Satış Fiyatı Tespit Yöntemleri 1) Üretim Maliyetine Dayanan Satış Fiyatı

Detaylı

EK MALİ TABLOLAR-1 2. HAFTA SATIŞLARIN MALİYETİ, KAR DAĞITIM VE FON AKIM TABLOLARI

EK MALİ TABLOLAR-1 2. HAFTA SATIŞLARIN MALİYETİ, KAR DAĞITIM VE FON AKIM TABLOLARI EK MALİ TABLOLAR-1 2. HAFTA SATIŞLARIN MALİYETİ, KAR DAĞITIM VE FON AKIM TABLOLARI SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU p Satışların maliyeti tablosu, gelir tablosunun tamamlayıcısı niteliğinde bir mali tablodur.

Detaylı

11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ. Başabaş Analiz Yöntemi. Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL

11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ. Başabaş Analiz Yöntemi. Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL 11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL Başabaş Analiz Yöntemi BAŞA-BAŞ NOKTASI ANALİZİ Başa-baş noktası, üretim miktarı, maliyet akışları ve satış gelirleri arasındaki ilişkilere dayanarak,

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE 1.1. Muhasebenin Sorumluluk Alanı...3 1.2. Muhasebenin Ülke ve Dünya Ekonomisindeki Yeri...4 1.3. Muhasebe Verilerinin İlgi Çevreleri...7 1.4. Muhasebenin

Detaylı

KAPSAMLARINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ SAĞLIK YÖNETİMİ. HAZIRLAYAN Meltem TAŞLI

KAPSAMLARINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ SAĞLIK YÖNETİMİ. HAZIRLAYAN Meltem TAŞLI KAPSAMLARINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ SAĞLIK YÖNETİMİ HAZIRLAYAN Meltem TAŞLI İÇERİK Kapsamlarına Göre Yöntemleri Tam Yöntemi Değişken Yöntemi Normal Yöntemi Asal (Direkt) Yöntemi Örnek 1 Örnek 2 2 Kapsamına

Detaylı

- Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0-9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir.

- Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0-9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir. 7 MALİYET HESAPLARI Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu bölümde

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... vii BÖLÜM I TURİZM İŞLETMELERİNDE MALİYET KONTROLÜ: TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ... 22

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... vii BÖLÜM I TURİZM İŞLETMELERİNDE MALİYET KONTROLÜ: TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ... 22 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii BÖLÜM I TURİZM İŞLETMELERİNDE MALİYET KONTROLÜ: TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ... 2 A-AĞIRLAMA VE TURİZM ENDÜSTRİSİ... 2 B-TURİZM ENDÜSTRİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ... 3 C-TURİZM İŞLETMELERİNDE

Detaylı

Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı

Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı Finans ve Muhasebe Kavramları Finans, kişilerin veya kurumların maddi gelir elde etmeleri, yatırım yapmaları ve zaman içinde bu yatırımları değerlendirmeleriyle

Detaylı

Prof. Dr. Süleyman YÜKÇÜ. UFRS Örnekli, ERP Açıklamalı MALİYET MUHASEBESİ

Prof. Dr. Süleyman YÜKÇÜ. UFRS Örnekli, ERP Açıklamalı MALİYET MUHASEBESİ Prof. Dr. Süleyman YÜKÇÜ UFRS Örnekli, ERP Açıklamalı Yönetim Açısından MALİYET MUHASEBESİ Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü ALTIN NOKTA YAYINEVİ İZMİR 2015 Geliştirilmiş,

Detaylı

YÖNETİM MUHASEBESİ Prof. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ

YÖNETİM MUHASEBESİ Prof. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ İçindekiler i YÖNETİM MUHASEBESİ Prof. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ GENİŞLETİLMİŞ 2. BASKI İstanbul - 2015 ii Yönetim Muhasebesi Yayın No : 3312 Eğitim Dizisi : 162 2. Baskı Ekim 2015 İSTANBUL ISBN 978-605 -

Detaylı

2013/3.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 1 Aralık 2013-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2013/3.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 1 Aralık 2013-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2013/3.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 1 Aralık 2013-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1: Tek tip bir mamül üreten AKSÜT işletmesi,standart maliyet yöntemini kullanmaktadır.işletme

Detaylı

2016/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 5 Eylül 2016 Pazartesi Sınav Süresi: 2,5 Saat

2016/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 5 Eylül 2016 Pazartesi Sınav Süresi: 2,5 Saat S-1. Aşağıdaki kavramları tanımlayınız. (30p) a- Harcama b- Maliyet c- Gider d- Zarar 2016/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 5 Eylül 2016 Pazartesi 18.00 Sınav Süresi: 2,5 Saat

Detaylı

DERS TANITIM BİLGİLERİ. SAY Sağlık İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi (2+0) Bölüm / Program

DERS TANITIM BİLGİLERİ. SAY Sağlık İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi (2+0) Bölüm / Program DERS TANITIM BİLGİLERİ Dersin Kodu ve Adı SAY22554 - Sağlık İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi (2+0) Bölüm / Program Sağlık Yönetimi Bölümü Dersin Dili Türkçe Dersin Türü Zorunlu Dersi Verenler Öğr Gör.

Detaylı

BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III

BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III 1.1. MUHASEBENİN TANIMI... 1 1.2. MUHASEBENİN KURAMSAL YAPISI... 4 1.3. MUHASEBE UYGULAMASINI ZORUNLU KILAN NEDENLER... 5 1.3.1. Yasal Nedenler... 5 1.3.2. İlgili

Detaylı

KASA SATICILAR ALINAN ÇEKLER ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR BANKALAR DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL

KASA SATICILAR ALINAN ÇEKLER ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR BANKALAR DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL 2017 1. DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI FİNANSAL MUHASEBE SINAV SORUSU 26 MART 2017 PAZAR 09:00-12:00 Kamyon parçası üreten KUZEY A.Ş. nin 31.12.2015 yılı kapanış bilançosu aşağıda verilmektedir.

Detaylı

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ 2014 SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ DERS NOTU ISPARTA 2014 1 İKİNCİ BÖLÜM GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI BÖLÜM

Detaylı

2017/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 10 Temmuz 2017 Pazartesi (Sınav Süresi 2 Saat)

2017/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 10 Temmuz 2017 Pazartesi (Sınav Süresi 2 Saat) 2017/2. Dönem Yeminli Mali Müşavirlik Sınavı Yönetim Muhasebesi 10 Temmuz 2017 Pazartesi 18.00 (Sınav Süresi 2 Saat) Sorular S-1-Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız? (20 p) a.) Güvenlik Payı b.) Nakit

Detaylı

2012/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Mart 2012-Pazar 16:00-17:30 SORULAR

2012/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Mart 2012-Pazar 16:00-17:30 SORULAR 2012/1.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI MALİYET MUHASEBESİ 18 Mart 2012-Pazar 16:00-17:30 SORULAR SORU 1:. X hammaddesi kullanarak üretim yapan bir işletmenin 2012 yılı Mart ayı hammadde

Detaylı

2 TEMMUZ 2011 TARİHİNDE YAPILAN 2011/2.DÖNEM A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ SORU VE CEVAPLARI

2 TEMMUZ 2011 TARİHİNDE YAPILAN 2011/2.DÖNEM A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ SORU VE CEVAPLARI 2 TEMMUZ 2011 TARİHİNDE YAPILAN 2011/2DÖNEM A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ SORU VE CEVAPLARI SORULAR SORU-1: 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu na

Detaylı

Genel Muhasebe - I. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe ve Finansman Anabilim Dalı

Genel Muhasebe - I. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe ve Finansman Anabilim Dalı Genel Muhasebe - I Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe ve Finansman Anabilim Dalı Gelir tablosu: İşletmenin belli bir dönemine ait faaliyet sonuçlarını gösteren tablo

Detaylı

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM S P K GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM GENEL AÇIKLAMA Bu soru kitapçığındaki testler şunlardır: Modül Adı Soru Sayısı 1015 İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi 25 Bu kitapçıkta

Detaylı

2016/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 28 Mart 2016-Pazartesi 18:00

2016/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 28 Mart 2016-Pazartesi 18:00 2016/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 28 Mart 2016-Pazartesi 18:00 SORULAR Soru 1 Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız (25 puan) a. Fırsat maliyeti (5 puan) b. Faaliyet kaldıracı

Detaylı

2019/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI FİNANSAL TABLOLAR ve ANALİZİ SINAV SORU VE CEVAPLARI

2019/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI FİNANSAL TABLOLAR ve ANALİZİ SINAV SORU VE CEVAPLARI 2019/1 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI FİNANSAL TABLOLAR ve ANALİZİ SINAV SORU VE CEVAPLARI SORU 1: Ticari faaliyette bulunan bir firmanın 2017 ve 2018 yıllarına ilişkin likidite göstergeleri

Detaylı

Maliyet Muhasebesi ANKARA

Maliyet Muhasebesi ANKARA Maliyet Muhasebesi ANKARA Kavramlar Harcama: nakit veya benzeri araçlarla ödemede bulunma veya ödeme vaadinde bulunma şeklinde tanımlanabilir. Maliyet: Genel anlamıyla maliyet, hedeflenen bir sonuca ulaşmak

Detaylı

ÜRETİM İŞLETMESİNDE 7/A UYGULAMASI

ÜRETİM İŞLETMESİNDE 7/A UYGULAMASI ÜRETİM İŞLETMESİNDE 7/A UYGULAMASI Kimya San. Üretim İşletmesinde Ocak 2009 Dönemine Ait Maliyetle İlgili İşlemler şöyle Gerçekleşmiştir: İşletmenin geçen dönemden devreden 1.000.000 TL lık yarı mamülü,

Detaylı

1.2. TEK DÜZEN HESAP PLANINDA MALİYET MUHASEBESİ

1.2. TEK DÜZEN HESAP PLANINDA MALİYET MUHASEBESİ 1. TEMEL KAVRAMLAR Belirli bir alanda mal veya hizmet üretmek ve ürettiği bu ürünleri satmak amacı ile işletmeler organize bir yapı oluşturan bir varlıktır. Mal veya hizmetin üretimi için gerekli girdilerin

Detaylı

SEÇKİN İşletme & Finans

SEÇKİN İşletme & Finans Dr. Cem Niyazi DURMUŞ M. Vefa TOROSLU İŞLETME BÜTÇELERİ SEÇKİN İşletme & Finans İçindekiler Önsöz... 5 Şekiller Listesi... 13 Kısaltmalar... 15 Birinci Bölüm İŞLETME KAVRAMI 1.1. İŞLETME KAVRAMI... 17

Detaylı

ISLETME SERMAYESİ İHTİYACININ HESAPLANMASI

ISLETME SERMAYESİ İHTİYACININ HESAPLANMASI ISLETME SERMAYESİ İHTİYACININ HESAPLANMASI 1 İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanmasında Kullanılan Yöntemler Faaliyet Devri Katsayısına Göre Günlük Masraf Tutarına Göre Schmallenbach Formülüyle Rasyo

Detaylı

(TMS/TFRS İLE UYUMLU)

(TMS/TFRS İLE UYUMLU) MALİYET MUHASEBESİ (TMS/TFRS İLE UYUMLU) Prof. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ Güncelleştirilmiş 2. Baskı İstanbul - 2016 ii Maliyet Muhasebesi Yayın No : 3437 Muhasebe Dizisi : 8 2. Baskı Kasım 2016 İSTANBUL ISBN

Detaylı

4) Aşağıdakilerden hangisi Muhasebenin Temel Kavramlarından biri değildir?

4) Aşağıdakilerden hangisi Muhasebenin Temel Kavramlarından biri değildir? 1) Aşağıdakilerden hangisi muhasebenin temel fonksiyonlarından biri değildir? A) Kaydetme B) Sınıflandırma C) Özetleme D) Kontrol E) Yorumlama 2) Aşağıdakilerden hangisi gelir tablosu düzenlemesi ile ilgili

Detaylı

1 DÖNEN VARLIKLAR 15 STOKLAR Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak ve tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, ticari mal, yarı

1 DÖNEN VARLIKLAR 15 STOKLAR Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak ve tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, ticari mal, yarı 1 DÖNEN VARLIKLAR 15 STOKLAR Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak ve tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, ticari mal, yarı mamul, mamul ve hurda gibi varlıklar ile kendi ürettiği

Detaylı

Satışların Maliyeti Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Kar Dağıtım tablosu Özkaynaklar Değişim Tablosu Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu

Satışların Maliyeti Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Kar Dağıtım tablosu Özkaynaklar Değişim Tablosu Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu EK MALİ TABLOLAR Ek mali tablolar genel olarak bilanço ve gelir tablosundan yararlanılarak hazırlanan ve onları tamamlayan, işletme analizine yardımcı olan tablolardır. Satışların Maliyeti Tablosu Fon

Detaylı

BÖLÜM-05 STANDART MALİYET VE SAPMA ANALİZİ

BÖLÜM-05 STANDART MALİYET VE SAPMA ANALİZİ BÖLÜM-05 STANDART MALİYET VE SAPMA ANALİZİ 1. Maliyeti hesaplamalarında Maliyet Yöntemini uygulayan bir işletme; tek bir üretim bölümünde, tekbir mamul üretmektedir. İşletmenin standart maliyet kartından

Detaylı

Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103.

Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103. Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103. Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri(-) 108. Diğer Hazır Değerler 11. Menkul

Detaylı

ISL 108 GENEL MUHASEBE

ISL 108 GENEL MUHASEBE 12. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE Gider Hesapları (61, 62, 63, Hesap Sınıfları) Yrd.Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr I. Giriş Gelir tablosu, hesaplarına sonuç hesapları da denilmektedir.

Detaylı

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer 6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satışindirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve kârlar, diğer faaliyetlerden gider

Detaylı

maliyet muhasebesi ders notlarý Gönderen : guliz - 18/12/2008 20:27

maliyet muhasebesi ders notlarý Gönderen : guliz - 18/12/2008 20:27 maliyet muhasebesi ders notlarý Gönderen : guliz - 18/12/2008 20:27 MALÝYET MUHASEBESÝ Maliyet ve maliyet muhasebesi kavramlarýna geçmeden önce Ticaret ve Ticaret muhasebesi kavramlarýný belirlememiz konumuza

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE

Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Verilerin toplanması (1. Dağıtım) Toplam maliyetlerin belirlenmesi (2. Dağıtım) Birim maliyetlerin belirlenmesi (3. Dağıtım) Maliyet analizleri Maliyet sonuçlarının raporlanması

Detaylı

İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi Dönem Deneme Sınavı I A) 500 TL B) TL C) TL D) TL E) TL

İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi Dönem Deneme Sınavı I A) 500 TL B) TL C) TL D) TL E) TL 1) Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle bir yıllara yaygın inşaat taahhüt işidir? A) Milli Eğitim Bakanlığı için temizlik hizmeti verilmesi B) Karayolları genel müdürlüğü için köprü inşaatı C) SP. Kurulunun

Detaylı

1. Envanter işlemlerinden önce düzenlenen mizana ne ad verilir?

1. Envanter işlemlerinden önce düzenlenen mizana ne ad verilir? İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi 1. Envanter işlemlerinden önce düzenlenen mizana ne ad verilir? a. Aylık mizan b. Genel geçici mizan c. Kesin mizan d. Üç aylık mizan e. Ara mizan 2. Bir işletme kendi

Detaylı

Önsöz... ııı İçindekiler... v BÖLÜM: I GİRİŞ, TEMEL KAVRAMLARI VE YAKLAŞIMLAR

Önsöz... ııı İçindekiler... v BÖLÜM: I GİRİŞ, TEMEL KAVRAMLARI VE YAKLAŞIMLAR İÇİNDEKİLER Önsöz... ııı İçindekiler... v BÖLÜM: I GİRİŞ, TEMEL KAVRAMLARI VE YAKLAŞIMLAR KISIM: 1 ENDÜSTRİYEL YAKLAŞIM VE TURİZM MUHASEBESİ 1. TURİZM ENDÜSTRİSİ VE ÖZELLİKLERİ... 1 2. TURİZM İŞLETMESİ

Detaylı

Muhasebe Hesap Kodları, Muhasebe Hesap Kodu. Tek Düzen Hesap Planı 1 DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR

Muhasebe Hesap Kodları, Muhasebe Hesap Kodu. Tek Düzen Hesap Planı 1 DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR Muhasebe Hesap Kodları, Muhasebe Hesap Kodu Tek Düzen Hesap Planı 1 DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 108 DİĞRE HAZIR DEĞERLER

Detaylı

DEHA EĞİTİM KURUMLARI

DEHA EĞİTİM KURUMLARI 1 2 CEVAP 1: 1) Standart birim maliyetler = 100+ 250 +250 = 600TL/birim Toplam Maliyet = 600TL/birim x 9.000 birim= 5.400.000 TL Fiili maliyete göre birim maliyetlerin hesaplanması; Direkt İlk Madde ve

Detaylı

1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması. 7. TMS 16 Maddi duran varlıklar standardına

1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması. 7. TMS 16 Maddi duran varlıklar standardına 1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması durumunda söz konusu gayrimenkulün tamamlanması için yaptığı tüm harcamalar inşaat tamamlandığında hangi hesabın alacağına yazılır? A) Binalar B) Yer altı ve yer

Detaylı

FİRMA YÖNETİCİLERİ VE MUHASEBE BİRİMLERİNİN DİKKATLERİNE,

FİRMA YÖNETİCİLERİ VE MUHASEBE BİRİMLERİNİN DİKKATLERİNE, K KANIT YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Adres : Meşrutiyet Cad.No:29/21 06420 Kızılay ANKARA Sicil ve Mühür No: SAKIP ŞEKER 861-898 Tel : 417 05 96-418 68 29-418 68 43 Fax : 417 66 73 E-mail : Kanitymm@superonline.com

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. Prof. Dr. Kadir Gürdal AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi e-posta:

MALİYET MUHASEBESİ. Prof. Dr. Kadir Gürdal AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi e-posta: MALİYET MUHASEBESİ Prof. Dr. Kadir Gürdal AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi e-posta: kadirgurdal@ankara.edu.tr Örnek: 7/A Seçeneği - DİMMG İşletmenin dönem başı ilk madde ve malzeme stoku 27 000 TL. tutarındadır.

Detaylı

2013/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 15 Nisan 2013-Pazartesi 18:00

2013/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 15 Nisan 2013-Pazartesi 18:00 2013/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 15 Nisan 2013-Pazartesi 18:00 SORULAR SORU 1: Geleneksel maliyetleme sistemlerine göre hesaplanmış birim maliyet rakamı ve Genel Kabul

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE FİNANSAL YÖNETİM VE FONKSİYONLARI 1. GİRİŞ... 19

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE FİNANSAL YÖNETİM VE FONKSİYONLARI 1. GİRİŞ... 19 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE FİNANSAL YÖNETİM VE FONKSİYONLARI 1. GİRİŞ... 1 2. FİNANSAL YÖNETİMİN FONKSİYONLARI... 2 2.1. Yatırım Kararları... 2 2.1. Finansman Kararları... 3 2.1. Dividant Kararları... 4

Detaylı