TÜRKİYE NİN GÖSTERGELERİ > > HABER. Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ

Transkript

1 TÜRKİYE NİN GÖSTERGELERİ > > HABER Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON GSYH: GSYH yılın ikinci çeyreğinde tüm tahminleri geride bırakarak % 10.3 lük bir artış gösterdi. Tahminler % 8-9 aralığında, ağırlıklı olarak da % 8.5 te yoğunlaşıyordu. GSYH artışının tahminlerin üstüne çıkmasına hemen hemen tüm sektörler katkıda bulundu. Ancak en büyük sürprizi inşaat sektöründe ilk çeyrekte % 8.3 olan artışın ikinci çeyrekte % 21.9 a yükselmesi yaptı. İnşaat sektörü, ikinci çeyrekte de ilk çeyrekteki gibi % 8.3 büyümüş olsaydı, GSYH deki toplam artış % 10.3 e ulaşamayacak ve % 9.6 da kalacaktı. Ancak bu demek değil ki % 9.6 olsa bile ikinci çeyrekteki büyüme küçümsenecek bir oran İlk çeyrekteki % 11.7 den sonra ikinci çeyrekte % 10.3 lük büyümeyle birlikte ilk yarıdaki büyüme % 11 oldu. Bu, rekor sayılabilecek bir düzey. Ancak unutmamak gerek, geçen yılın aynı döneminde bir önceki yıla göre ortaya çıkan % lik küçülme de rekordu. Ayrıca, bu yılın ilk yarısında oluşan 49 milyar 36 milyon liralık GSYH büyüklüğü, geçen yılın aynı dönemindeki 44 milyar 182 milyon liralık büyüklüğün çok üstünde olmakla birlikte, 2008 in aynı dönemindeki 49 milyar 672 milyon liranın halen altında. Yani Türkiye, GSYH büyüklüğü açısından kriz öncesi dönem olan 2008 e yaklaşmış olmakla birlikte, henüz söz konusu yıla ulaşabilmiş değil. TÜİK, geçen yılın ilk üç çeyreğine ilişkin GSYH büyüklüklerinde ve dolayısıyla değişim oranlarında küçük değişikliklere gitti. Ancak, 2009 un tümündeki % 4.7 lik küçülme oranı değişmedi. Revize edilen yeni büyüklükler dikkate alınarak yapılan hesaplama, GSYH de ikinci çeyrek sonu itibariyle son bir yıldaki büyümenin % 5.77 olduğunu gösteriyor. Büyümenin çeyrekler itibariyle hız keseceği ortada, nitekim ikinci çeyrekte tahmin edilenden düşük olmakla birlikte bir yavaşlama var. Bu yavaşlama üçüncü ve özellikle de dördüncü çeyrekte daha da belirginleşecek. Çünkü üçüncü çeyreğe baz oluşturacak geçen yılki küçülme yalnızca % 2.7 düzeyinde. Dördüncü çeyreğe baz oluşturacak geçen yılın GSYH si ise küçülmemiş, aksine önceki yıla göre % 6 büyümüştü. Dolayısıyla son çeyrekte işimiz oldukça zor, bunu kabul etmek gerekiyor. Orta program yayımlanmış olsaydı 2010 yılına ilişkin büyüme % 3.5 ten % 6 ya revize edilecekti. Şimdi tahminlerde de % 6 ön plana çıkarılıyor. Haziran sonunda oluşan yıllık bazdaki % 5.77 lik büyüme, 2010 sonu için de bir gösterge sayılabilir ve % 6 dolayında bir gerçekleşme sağlanabilir. Ama yine vurgulayalım; geçen yılın son çeyreğindeki % 6 lık büyüme risk oluşturmaya devam ediyor. Yılın ikinci yarısında büyümenin sıfır olması durumunda, 2010 yılının tümündeki oran % 5 düzeyinde oluşacak. Bu demektir ki, 2010 yılı için kendimize % 5 ile 6 arasında bir nokta seçmemiz makul bir davranış olur. Yılın tümü için % 5 in altında kalınma olasılığı hemen hemen yok. Gerçekleşmenin % 6 ile % 6.5 arasında olması beklenmeli. Eylül 2010 k EKONOMİK FORUM 111

2 Göstergeler ENFLASYON: Gıda maddelerinin fiyatında ortaya çıkan artış, TÜFE nin ağustos ayında % 0.40 artmasına yol açtı. Geçen yıl gerileme yaşandığı için yıllık oranda da üç aylık düşüş serisi kırıldı ve yeniden artış yaşandı. Yıllık TÜFE, ağustos itibariyle % 8.33 e yükseldi. Gıda maddelerinin fiyatındaki artışın uzun soluklu olabileceğine dönük işaretler var. Tüm dünyada tahıl üretiminde bir düşüş söz konusu. Bu durumun fiyatlara tam olarak yansıdığı söylenemez üstelik. Yani gelecekte tahıl kaynaklı daha yüksek oranda zamlar görürsek şaşırmayalım. Tahıldan kaynaklanacak fiyat artışları karşısında yapılabilecekler sınırlı. Hele hele uzun yıllar ihmal edilmiş bir tarım kesimiyle elimiz kolumuz bağlı durumdayız ama fiyatları yukarı itecek etken yalnızca tarım üretimi de değil genel seçimine on ay kaldı. Hükümet, bir ara mali kural getirmeyi düşündü. Sonra da dendi ki, biz ne yapıyoruz, niye kendimizi cendereye sokuyoruz ve vazgeçildi. Hani bu konu hiç gündeme getirilmemiş olsaydı, kimsenin diyeceği bir şey olamazdı. Ama hem mali kuralı düşünüp, tasarıyı hazırlayıp, tasarıyı Meclis e sunup, sonra da bundan vazgeçmek, biz dilediğimizce harcama yapmaktan vazgeçmeyeceğiz demenin başka bir yolu olsa gerek. Seçime doğru para muslukları biraz daha açılacak, yatırımlara olabildiğince ağırlık verilecek. Çünkü 2011 seçimi, şimdiye kadar yaşadığımız onlarca seçimden başka anlamlar da taşıyor. Bu seçim, Türkiye nin siyasal yapısının yeni bir şekle büründürülmesi öncesindeki belki de son basamak niteliğinde. Dolayısıyla 2011 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık seçimi çok önemli, 2011 seçimi için yapılacak harcamaların boyutu çok önemli ve bunun yol açabileceği enflasyon da küçümsenmeyecek boyutlarda olabilir. Merkez Bankası nın bu yıla ilişkin enflasyon tahmini, son rapora göre % 7.5, ağustos sonundaki yıllık oran da % Anlaşılan 2010 yılı, geniş bir aralıkta söylersek % 7-8 dolayında kapatılacak için ise şimdiden bir öngörüde bulunmak gerçekten çok zor. Hem uluslararası etkenler çok güçlü görünüyor, hem de içeride dengeleri büyük ölçüde değiştirecek bir seçim bizi bekliyor. 112 EKONOMİK FORUM l Eylül 2010

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,632 11,078 11,429 11,364 12,478 11,771 12,595 11,047 12,793 9,723 9,396 7, ,886 8,435 8,157 7,562 7,348 8,336 9,056 7,823 8,481 10,095 8,903 10, ,844 8,277 9,901 9,414 9,814 9,560 9, ,339 16,027 16,812 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,073 11, ,281 9,075 10,522 10,120 10,868 12,501 12,853 12,811 12,485 12,772 12,617 15, ,690 11,779 15,020 14,926 14,723 15,185 16, ,171-3,887-4,303-5,207-4,830-5,545-4,038-3, , , ,176-1,582-1,624-2, ,746-3, ,086-2,755-4,326-4,328-2,953-3,344-3, ,781 17,628 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17,990 15, ,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21, ,525 20,019 17,488 20,718 24,866 18,448 21,729 26, ,306 16,608 18,649 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,214 15,178 21,375 23, ,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27, ,646 22,290 23,436 25,173 19,054 23,894 23,775 23, ,530 1,342 2, ,281 1, , , , , , , , ,090 1, , Eylül 2010 k EKONOMİK FORUM 113

4 Göstergeler GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek İkinci çeyrek Üçüncü çeyrek -2.7 Dördüncü çeyrek 6.0 Yıllık -4.7 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Ağustos Ağustos Sekiz aylık Sekiz aylık Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret Değ.(%) Temmuz. İhracat 9,597 9, İthalat 16,013 12, Açık -6,416-3, İhracat/ithalat (%) Ocak-Temmuz. İhracat 64,407 56, İthalat 99,337 75, Açık -34,930-18, İhracat/ithalat (%) Yıllık (Temmuz itibariyle). İhracat 109, , İthalat 165, , Açık -55,278-43, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-Temmuz) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ -24,230-7,854 16, Döviz geliri 88,106 81,382 6, İhracat 68,325 61,033 7, Turizm 10,043 9, İşçi dövizi Diğer 9,325 10, Döviz gideri -112,336-89,236 23, İthalat -94,576-71,880 22, Faiz -3,224-4,399-1, Turizm -2,704-2, Diğer -11,832-10,662 1, Temmuz itibariyle yıllık (Milyon $) -30,339-17,819 12, Merkez Bankası Döviz Rezervi 3/9/10 31/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 81,474 74,810 73,347 74,028.Döviz rezervi 76,837 70,689 70,075 71,264.Altın 4,637 4,121 3,272 2,764 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Ocak-Ağustos) Değ.(%). Gelir 169, , Harcama 183, , Denge -14,387-31, Faiz dışı denge 20,899 9, İç Borç Stoku (Milyon TL) (Temmuz sonu) Değ.(%).Tutar 345, , Vadeye kalan süre (ay) İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Ağustos 7, ,633 9,49.Ocak-Ağustos 51, ,048 12,72 Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) TOPLAM 343,354, ,876, Vadesiz 51,199,729 35,984, Vadeli 292,154, ,892, Bankalara göre. Kamu 150,781, ,350, Özel 151,186, ,017, Yabancı 41,386,095 32,509, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) 27/8/10 25/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 98,920 98,563 89,760 94,767. ABD Doları 57,719 55,764 51,168 52,963. Euro 30,788 28,391 26,206 27,066 (Dolar karşılığı) 39,155 40,839 36,778 39,808.Diğer dövizler (dolar karşılığı) 2,046 1,959 1,813 1,996 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) a- TL mevduat 376,901, ,472, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 52,695,798 36,125, Bir ay 100,603,739 81,251, Üç ay 207,807, ,740, Altı ay 12,522,545 6,744, Bir yıl ve daha uzun 3,271,810 4,609, b-yabancı para mevduat 165,115, ,696, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 28,747,021 26,313, Bir ay 53,107,792 50,184, Üç ay 61,649,071 61,452, Altı ay 9,053,401 7,728, Bir yıl ve daha uzun 12,557,971 13,016, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) TOPLAM 366,572, ,682, Yurtiçi krediler 365,074, ,524, TL krediler 300,133, ,417, Yabancı para krediler 64,941,416 33,106, Yurtdışı krediler 1,498,041 1,158, Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 27/8/10 28/8/09 Değ.(%) TOPLAM 150,043, ,353, Tüketici kredileri 110,325,202 84,018, Konut 51,029,220 38,981, Taşıt 4,362,475 4,305, Diğer 54,933,507 40,731, Kredi kartları 39,718,731 34,334, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 3,744,540 3,419, Kredi kartları 4,013,090 3,742, Repo Hacmi (Bin TL) 3/9/10 31/12/09 26/12/08 28/12/07. Müşterilerle yapılan 3,274,647 1,382,708 2,198,722 2,732,995. Mali kuruluşlar arasında yapılan 17,278,513 19,756,071 14,061,334 18,238, EKONOMİK FORUM l Eylül 2010

5 En Yüksek Faiz Oranları (26 Ağustos 2010 itibariyle) TL mevduata Para Arzı (Bin TL) M1 116,615,823 92,419, DOLAŞIMDAKİ PARA 41,538,110 31,994, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 46,067,979 35,156, Banka Kasaları (-) 4,529,869 3,162, VADESİZ MEVDUAT (TL) 47,084,648 34,502, Mevduat Bankaları 44,054,133 32,374, Katılım Bankaları 3,018,612 2,113, TCMB 11,903 14, VADESİZ MEVDUAT (YP) 27,993,065 25,922, Mevduat Bankaları 26,067,850 24,331, Katılım Bankaları 1,875,220 1,520, TCMB 49,996 70, M2 539,076, ,021, VADELİ MEVDUAT (TL) 300,760, ,684, Mevduat Bankaları 285,138, ,428, Katılım Bankaları 15,621,665 12,255, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 121,700, ,917, Mevduat Bankaları 113,470, ,376, Katılım Bankaları 8,229,702 7,540, TCMB - - M3 564,762, ,559, REPO 3,289,795 3,580, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 22,396,991 22,957, İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Haziran 10 Mayıs 10 Haziran ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tüketici Güven Endeksi Temmuz 10 Haziran 10 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ Satın alma gücü (mevcut dönem) Satın alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum(gelecek dönem) İş bulma olanakları (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde).Temmuz Sanayi Üretimi Değişimi (%) Temmuz 2010 Temmuz 2009.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak-Temmuz) Değ.(%). Madencilik 1,334, , Enerji 791, , İmalat 23,483,143 2,770, Hizmetler 3,370,400 2,038, Toplam 6,058,462 2,442, Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Değ.(%) Ocak-Temmuz Şirket Kuruluşları (Ocak-Temmuz) Değ.(%). Kurulan 30,065 25, Kapanan 6,841 6, İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Yapı sayısı (İlk altı ay) Değ.(%). Ruhsat 52,647 48, Yapı kullanma izin belgesi 28,879 46, Protestolu Senetler (Ocak-Temmuz) Değ.(%). Adet 525, , Tutar (Bin TL) 3,322,380 4,422, (*) Her birinin tutarı TL'nin üstündeki senetler Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak-Ağus.) Değ.(%) Toplam 9,083 7, Kamu 7,741 6, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler 1, Çeşitli Göstergeler Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) 266, , , ,553 Kısa vade 54,472 49,577 50,448 43,135 Orta-uzun vade 212, , , ,418 Kamu 84,871 83,417 78,285 73,524 Kısa Vade 4,697 3,598 3,248 2,163 Uzun Vade 80,174 79,819 75,037 71,361 TCMB 12,545 13,305 14,066 15,801 Kısa Vade 1,669 1,776 1,874 2,282 Uzun Vade 10,876 11,529 12,192 13,519 Özel 169, , , ,227 Kısa Vade 48,106 44,203 45,326 38,690 Uzun Vade (1) 121, , , ,537 Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) Dış borç servisi / GSYH Dış borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSYH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari işlemler dengesi / GSYH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSYH (Milyon $) 617, , ,754 İhracat (FOB) (2) (3) 105, , , ,272 İthalat (CIF) (3) -150, , , ,063 Cari işlemler dengesi (3) -21,872-13,961-41,812-38,219 TCMB rezervler (brüt) 69,444 70,716 71,008 73,317 TCMB rezervler (net) 73,596 74,836 74,236 76,439 Dış kredi kullanımları (3) 35,277 35,878 65,867 64,120 Dış borç servisi (3) 58,407 57,829 53,379 48,680 Anapara 48,412 47,489 41,591 37,868 Faiz 9,995 10,340 11,788 10,812 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Eylül 2010 k EKONOMİK FORUM 115