Tiroid Kanserli Hastalarda Değişen Antioksidan Enzim Aktivitesi ve Lipid Peroksidasyonu

Transkript

1 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Tiroid Kanserli Hastalarda Değişen Antioksidan Enzim Aktivitesi ve Lipid Peroksidasyonu Diversity Between Antioxidant Enzyme Status and Lipid Peroxidation in Thyroid Cancer Patients Emel CANBAY *, Kenan ÇELİK **, Sebila DÖKMETAŞ ***, Kürşat KARADAYI ****, Mustafa TURAN ****, Fahrettin KELEŞTEMUR ****, Metin ŞEN ****** ÖZET Amaç :Tiroid bezi, Reaktif Oksijen Türevleri (ROT) oluşturan mekanizmalar içermektedir. Antioksidan enzim sistemindeki bozukluklar, ROT un birikimine neden olabilir ki, bu durum tiroid bezinde karsinogenezisin başlaması ile sonuçlanabilir. Bu nedenle, çalışmada tiroid kanseri olan hastalarda antioksidan enzimlerden Glutatyon Peroksidaz (GSHPx) aktivitesi ve lipid peroksidasyonunun son ürünü olan malondialdehid (MDA) düzeylerinin belirlenmesini amaçlandı. Yöntem : Kırkaltı tiroid kanserli hastanın ve 50 kişiden oluşan kontrol grubunun eritrositlerinde GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri spektrofotometrik yöntemlerle tayin edildi. Bulgular : Tiroid kanserli hastalarda kontrollere göre eritrosit MDA düzeyleri yüksek iken eritrosit GSHPx aktiviteleri düşük bulundu. Ayrıca, tiroid kanserli hastaların eritrosit GSH Px aktivitesi ve lipid peroksidasyonu arasında negatif korelasyon bulundu. Sonuç :Bu sonuçlar, tiroid kanserli hastalarda eritrosit lipid peroksidasyonu artarken eritrosit antioksidan enzim sisteminin anlamlı ölçüde zarar gördüğünü düşündürmektedir. Anahtar sözcükler: Tiroid kanseri, glutatyon peroksidaz, lipid peroksidasyonu, malondialdehid, antioksidan enzimler SUMMARY Background: The thyroid gland contains mechanisms for Reactive Oxygen Species (ROS) production. Deficiency in antioxidant enzymes may lead to accumulation of ROS that can be result in initiation of carcinogenesis in thyroid gland. Therefore, we investigated the activity of erythrocyte Glutathione Peroxidase (GSHPx) and the level of end product of lipid peroxidation, which is malondialdehyde (MDA) in thyroid cancer patients. Methods: Activity of GSHPx and the level of end product of lipid peroxidation, which is MDA, were studied in erythrocytes of 46 patients with thyroid cancer and 50 healthy controls. Results: Erythrocyte GSHPx activities were found lower whereas erythrocyte MDA levels higher in patients with thyroid cancer compared with those of controls. It has been found that there was a negative correlation between erythrocyte GSHPx activity and lipid peroxidation in thyroid cancer patients. Conclusion: These results suggest that erythrocyte antioxidant enzyme system was significantly impaired while erythrocyte lipid peroxidation was increased in thyroid cancer patients. Key words: Thyroid cancer, glutathione peroxidase, lipid peroxidation, malondialdehyde, antioxidant enzymes C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 25 (4): , 2003 * Arş. Gör. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Sivas ** Yrd.Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı, Sivas *** Prof.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Sivas **** Yrd.Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Sivas ***** Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji Bölümü, Kayseri ****** Prof. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Sivas 151

2 Tiroid Kanserli Hastalarda Antioksidan Enzim ve Lipid Peroksidasyonu GİRİŞ Aerobik organizmalarda, aerobik solunum ve substrat oksidasyonu sonucu oluşan Reaktif Oksijen Türevleri (ROT), antioksidan enzim sistemleri ile detoksifiye edilirler. Hidroksi radikalller ( OH), superoksid anyonlar (O 2 ) ve hidrojen peroksit (H 2 O 2 ) in dahil olduğu ROT un küçük miktarları aerobik organizmalarda iç ve dış stimuluslara karşı sabit olarak üretilirler (1). Düşük konsantrasyonlarda ROT, hücre farklılaşmasında rol oynayan hücre içi sinyal iletimi, hücre büyümesinin durması, apoptozis, bağışıklık sistemi ve mikroorganizmalara karşı antibakteriyel etkiler gibi bir çok biyokimyasal işlemde rol oynamasına rağmen (2), yüksek konsantrasyonlarda ya / ya da yetersiz detoksifasyonlarında ciddi metabolik fonksiyon bozukluğuna ve biyolojik makromoleküllerin hasarına yol açan oksidatif strese neden olur (3,4). Aslında ROT un, malign dönüşümün bir kaç basamağında rol oynayabileceği bildirilmiştir (5). Aerobik organizmalarda, lipid peroksidasyon ürünleri DNA hasarına ve Na + /K + ATPaz ve glutamat taşıyıcıları gibi proteinlerin inhibisyonuna neden olur (6). Artan lipid peroksidasyonu ve azalan antioksidan korumalar sonucu epoksitler oluşur. Bunlar hücre içinde nükleofilik merkez ile spontan olarak reaksiyona girip DNA, RNA ve proteinlere kovalent olarak bağlanır (7). Böyle bir reaksiyon sitotoksisiteye, alerjiye, mutajeniteye ve/veya karsinojenezise neden olabilir (8). Tiroid bezinde ROT oluşumuna neden olan mekanizmalar vardır (9). Süperoksid iyonlarının Süperoksid Dismutaz tarafından katalizi sonucu oluşan hidrojen peroksid, tiroid peroksidaz ile tiroid hormon sentezinde substrat olarak kullanılır ya da katalaz ve GSHPx tarafından degredasyona uğrarlar (10). Süperoksid Dismutaz, katalaz veya GSHPx yetersizliğinin, ROT birikimine neden olabileceği ve bunun da tiroid bezinde karsinojenezin başlamasına yol açabileceği düşünülebilir. Bugüne kadar, tiroid kanserli hastaların tiroid dokularında GSHPx aktivitesi ve lipid peroksidasyonu ile ilgili iki fenotipik çalışma bulunmasına rağmen sonuçlar birbirleri ile çelişkilidir (11,12). Bu nedenle, bu çalışmada tiroid kanserli hastaların eritrositlerinde bir antioksidan enzim olan GSHPx aktivitesinin ve lipid peroksidasyonunun son ürünü olan Malondialdehid (MDA) düzeylerinin belirlenmesi amaçlandı. GEREÇ ve YÖNTEM Hastalar ve kontrol grubunun seçimi: Bu çalışmada, histopatolojik olarak tanıları doğrulanmış 46 tiroid kanserli hastanın ve 50 kontrolün eritrositleri alındı. Kontrol grubundakiler, kontrol amacıyla hastaneye başvuran ancak bir hastalığı olmayan kişilerden rastgele olarak seçildi. Bu çalışmanın yürütülebilmesi için gerekli izin Cumhuriyet Üniversitesi Etik Kurulundan alındı. Bu çalışmaya alınan 6 erkek, 40 kadın hastanın ortalama yaşları 42 ± 8.2 ve 25 erkek 25 kadın kontrolun ise 44.5± 7 idi. Örnekler: Venöz kan örnekleri, hastalardan ve kontrol grubundan vakumlu heparinize tüplere alındı, örnekler analize kadar 70ºC de saklanıldıktan sonra analiz için eppendorf tüplerine aktarıldı. Kanlar 2500xg de 10 dakika, +4 o C de santrifüj edildikten sonra supernatant alındı. Kalan presipitatda elde edilen eritrositler, bol serum fizyolojik ile üç kez yıkandı. Eritrositler 1:5 v/v oranında distile su ile donmaçözme yöntemi ile hemolize edildi. Hemolizat, xg de 60 dakika santrifuj edildikten sonra elde edilen supernatant GSHPx aktivitesi ve MDA ölçümleri için kullanıldı. MDA Tayini: Lipid peroksidasyonunun son ürünü olan MDA tayini, Buege ve Aust un metodunun modifikasyonu olarak TBARS yöntemi ile gerçekleştirildi. (13). Bir hacim eritrosit süspansiyonu, iki hacim stok solüsyonla (%15 w/v triklorasetik asit, % w/v tiyobarbütürik asit ve 0.25mol/L hidroklorik asit) ile karıştırıldı. Karışım, 30/dakika kaynayan su banyosu içinde ısıtıldı. Soğuduktan sonra çökelti 10 dakika 1000xg de santrifüj edilerek ayrıldı. Örneklerin absorbansı 535nm de ölçüldü. Girişimden kaçınmak için iyon girişimi önlenen tüpler ve deiyonize su kullanıldı. GSHPx aktivite tayini: Eritrositlerdeki GSHPx aktivitesi Prohaska (15) ve Kraus (16) tarafından modifiye edilen Paglia ve Valentine (14) nın yöntemi ile ölçüldü. Enzim aktivitesi, H 2 O 2 nin varlığında substrat olarak kullanılan 152

3 Canbay ve ark. NADPH nın oksidasyonu ile belirlendi ve spektrofotometrik olarak 340nm de ölçüldü. Sonuçlar U/g Hb olarak ifade edildi. İstatistik: Sonuçlar, ortalama ± SD olarak verildi. Hasta ve kontrol grubundaki GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri istatistiki anlamlılık student s ttesti ile hesaplandı. GSH Px aktivitesi ve MDA düzeyleri arasındaki korelasyon leastsquare linear regression testi ile değerlendirildi. Yaş, sigara içme ve enzim aktivitesi ve MDA seviyeleri arasındaki korelasyon MannWhitney U testi ile değerlendirildi. Bütün testler SPSS (version 9.0:SAS Institute, Carry, NC) bilgisayar programı ile hesaplandı. SONUÇLAR Kırkaltı tiroid kanserli hasta ve 50 kontrolün eritrositlerinde GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri incelendi. Hasta ve kontrol grubunun demografik özellikleri Tablo1 de verildi. Tiroid kanserli hastalarda kontrol grubu ile karşılaştırıldığında GSHPx aktivitesinde azalma (t =8.06, p<0.01) ve MDA düzeylerinde de artma (t=11.05, p<0.01) bulundu (Tablo2). Tablo 2. Tiroid kanserli hastalarda ve kontrol grubunda eritrosit GSHPx aktiviteleri ve MDA düzeyleri Glutatyon peroksidaz (U g 1 Hb) Normal Tiroid kanserli grup 956 ± ± 14.07* MDA Nmol ml 1 ) 0.26 ± ± 0.10* 46 tiroid kanserli hastada ve 50 kontrolün sonuçları ortalama ± SD olarak verilmiştir * p<0.01 Tablo 3 de hastaların yaş ve sigara içimleri ile GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri arasındaki ilişki verilmiştir. Hastaların 40 yaş üstü olmaları ve sigara içimleri ile GSHPx aktivitesi arasında negatif korelasyon bulunurken, MDA düzeyleri ile arasında ilişki bulunmamıştır. Hastaların diğer klinikopatolojik özellikleri ile GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri arasında bir ilişki bulunmamıştır (p>0.05). Ayrıca tiroid kanserli hastalarda GSHPx aktivitesi ve MDA düzeyleri arasında istatistiki olarak anlamlı negatif korelasyon saptandı (r = 0.176, p=0.098, p<0.01). Tablo 1 Tirod kanserli hastalarda ve kontrol grubunda sıklık, yaş, cinsiyet ve risk faktörleri. Tablo 3. Tiroid kanserli hastalarda yaş, sigara içme durumu arasıdaki korelasyon ve GSHPx aktiviteleri ve MDA düzeyleri * istatistiki olarak anlamlı Değişkenler Olgular (sayı) (%) Kontrol grubu (sayı) ( %) Glutatyon Peroksidaz MDA Yaş (yıl) (U g 1 Hb) (Nmol ml 1 ) < Yaş < ± ±0.15 Cinsiyet ±13.14* 1.37±0.13 Erkek p=0.000 p=0.924 Kadın r= Sigara içme Sigara içme Evet Evet ±12.57* 1.17±0.2 Hayır Hayır ± ±0.11 Alkol kullanımı p=0.003 p=0.350 Evet r= Hayır Histolojik tip Papiller Folliküler Tiroid kanserli hastaların sonuçları ortalama ± SD olarak verilmiştir * p<0.01 Medullar

4 Tiroid Kanserli Hastalarda Antioksidan Enzim ve Lipid Peroksidasyonu TARTIŞMA Karsinojenezis, birden çok mutasyonu takiben oluşan çok aşamalı bir durumdur. ROT (17), lipid hidroperoksit (18) ve MDA (19) gibi serbest radikaller mutajeniktir ve fenotipik ve genotipik değişimlerin mediyatörleri olarak rol oynayabilirler. Bu sistemde oluşan tek tek mutasyonlar sonuçta neoplaziye götürecektir. Serbest radikallerin bu tip toksik etkilerine karşı hücreler, enzimatik ve nonenzimatik savunma mekanizmalarına sahiptir. Enzimatik savunma mekanizmalarında esas olarak rol alan enzimler, süperoksit dismutaz, GSHPx ve katalaz enzimleridir. Yapılan çalışmalarda, farklı kanser doku ve hücrelerinde antioksidan enzim aktiviteleri ölçülmüştür. Bu çalışmaların bazılarında antioksidan enzim aktiviteleri düşük olarak bulunmuştur. GSHPx enzim aktivitesi, rat hepatokarsinojenezisinde (20) ve insan hepatomasında (21) azalmış olarak bildirilmiştir. Benzer şekilde, Aceto ve arkadaşları, prostat kanserli hastaların testis dokularında düşük GSHPx enzim aktivitesi belirlemişlerdir (22). Bununla birlikte diğer bazı çalışmalarda enzim aktivitelerinde bir değişiklik bulamamışlar ya da artış saptamışlardır. Hoffman ve arkadaşları, insan kolorektal kanserlerinde, GSHPx aktivitesinde bir değişiklik olmadığını bildirmiştir(23). Singh ve arkadaşları insan malign meme dokusunda artan GSHPx aktivitesi saptamışlardır (24). Howie ve arkadaşları bir çok insan malign dokusunda artan GSH Px aktivitesi bulmuşlardır (25). Tiroid kanserinde antioksidan enzim aktivitesi konusunda fazla bir çalışma yoktur. Sadani ve Nadkarni tiroid kanserli hastaların tiroid dokularında lipid peroksidasyonu ve GSHPx aktivitesinin arttığını bildirmiştir (11). Durak ve arkadaşları ise, tiroid kanseri dokusunda normal dokuya göre GSHPx aktivitesinin azalmış, MDA düzeylerinin ise artmış olduğunu bildirmişlerdir (12). Bizim çalışmamızda, tiroid kanserli hastalarının eritrositlerinde kontrol grubuna göre GSH Px nin azaldığı bulundu. GSHPx aktivitesinin azalmış olarak bulunması, ROT lerinin artması ile kanser oluşumuna neden olabileceğini düşündürebilir. Bu konuda daha fazla kanıt, Hasegawa ve arkadaşları tarafından bildirilmiştir (26). Hasegawa ve arkadaşları, papiller ve anaplastik tiroid kanseri hastalarının dokularında, GSHPx mrna ekspresyonunun azaldığını bulmuştur. Bu bulgular, tiroid kanserli hastalarda azalan antioksidan aktivitenin, DNA hasarına neden olabileceğini desteklemektedir. Kanserde lipid peroksidasyonu, kontrolsüz serbest radikallerin artışı nedeniyle kanser hücresinde ciddi değişikliklere neden olabilir (27). Glutatyon ve GSHPx, lipid peroksidasyonunun özellikle membrana yönelik oluşturacağı hasardan hücreyi korur (28). Peroksipoliansature yağ asitleri, kısa zincirli yağ asidi ve MDA üretimi yerine (30), GSH kullanılarak GSHPx enzimi vasıtasıyla hidrosi yağ asitlerine dönüştürülür (29). Bu nedenle, GSHPx aktivitesindeki azalma, MDA üretiminin artmasıyla sonuçlanabilir. Peroksidasyon işlemi ve kanser arasındaki ilşkiyi inceleyen çalışmalar çelişkili sonuçlar vermektedir. Bazı araştırmacılar kanserli hastalarda plazmada (31) ve kanserli dokularda (11, 3234) artan lipid peroksid düzeylerini bildirmişlerdir. Tiroid kanserli hastalarımızı kontrol grubu ile karşılaştırdığımızda, eritrosit MDA düzeyleri ve GPX aktivitesi arasında negatif korelasyon olduğunu gözledik. Sonuç olarak, bulgularımız tiroid kanserli hastaların eritrositlerinde lipid peroksidasyonu artarken enzimatik serbest radikal savunma mekanizmalarının hasar gördüğünü düşündürmektedir. Bu sonuçlar ROT un, hücrenin büyüme ve diferansiyasyonunu kontrol eden spesifik genlere hasar yapabileceğini ve daha hızlı büyümeyi ve maligniteyi uyarabileceğini düşündürmektedir (35). Buna ilave olarak, bozulmuş savunma sistemine bağlı olarak bazı serbest radikallerin etkileriyle birtakım yapısal değişmelerin olması, mutasyonlara ve kromozomal aberasyonlara götürebilir (21, 35). Bu nedenle, tiroid kanserinde antioksidan enzim aktivitelerini araştıran çalışmaların yapılması, tiroid kanserinin patogenezini daha iyi anlamamızı sağlamakla birlikte yeni tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesi açısından önemlidir. TEŞEKKÜR Bu çalışmanın istatistiksel analizinde yardımlarını esirgemeyen Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Bölümü öğretim üyesi Yrd.Doç.Dr. Ziynet Çınar a çok teşekkür ederiz. 154

5 Canbay ve ark. KAYNAKLAR 1. Jornot L, Petersen H, Junod AF. Hydrogen peroxideinduced DNA damage is independent of nuclear calcium but dependent on redoxactive ions. Biochem J 1998; 335: Mates JM, PerezGomez C, Nunez de Castro I. Antioxidant enzymes and human diseases. Clin Biochem 1999; 32: Lee YJ, Galoforo SS, Berns CM, Chen JC, Davis BH, Sim JE, Corry PM, Spitz DR. Glucose deprivationinduced cytotoxicity and alterations in mitogenactivated protein kinase activation are mediated by oxidative stress in multidrugresistant human breast carcinoma cells. J Biol Chem 1998; 273: Czene S, Tiback M, HarmsRingdahl M. phdependent DNA cleavage in permeabilized human fibroblasts. Biochem J 1997; 323: Wojtaszek P. Oxidative burst: an early plant response to pathogen infection. Biochem J, 1997; 322: Esterbauer H, Gebicki J, Puhl H, Jurgens G.The role of lipid peroxidation and antioxidants in oxidative modification of LDL. Free Radic Biol Med 1992; 13: Rikans LE, Hornbrook KR. Lipid peroxidation, antioxidant protection and aging. Biochim Biophys Acta 1997; 1362: Oesch F. Metabolism of carcinogens, possibilities for modulation. Acta Pharmacol Toxicol (Copenh) 1984; 55 Suppl 2: Fischer AG, Lee H. Xanthine oxidase from bovine thyroid glands. Life Sci II 1973; 12: Nakamura Y, Makino R, Tanaka T, Ishimura Y, Ohtaki S. Mechanism of H 2 O 2 production in porcine thyroid cells: evidence for intermediary formation of superoxide anion by NADPHdependent H 2 O 2 generating machinery. Biochemistry 1991; 30: Sadani GR, Nadkarni GD. Role of tissue antioxidant defence in thyroid cancers. Cancer Lett 1996; 109: Durak I, Bayram F, Kavutcu M,Canbolat O, Ozturk HS. Impaired enzymatic antioxidant defense mechanism in cancerous human thyroid tissues. J Endocrinol Invest 1996; 19: Buege JA, Aust SD. Microsomal lipid peroxidation. Methods Enzymol 1978; 52: Paglia DE, Valentine WN. Studies on the quantitative and qualitative characterization of erythrocyte glutathione peroxidase. J Lab Clin Med 1967; 70: Prohaska JR, Oh SH, Hoekstra WG, Ganther HE. Glutathione peroxidase: inhibition by cyanide and release of selenium. Biochem Biophys Res Commun 1977; 74: Kraus RJ, Ganther HE. Reaction of cyanide with glutathione peroxidase. Biochem Biophys Res Commun 1980; 96: Guyton KZ, Kensler TW. Oxidative mechanisms in carcinogenesis. Br Med Bull 1993; 49: Wagner JR, Hu CC, Ames BN. Endogenous oxidative damage of deoxycytidine in DNA. Proc Natl Acad Sci U S A 1992; 89: Mukai FH, Goldstein BD. Mutagenicity of malonaldehyde, a decomposition product of peroxidized polyunsaturated fatty acids. Science 1976; 191: Corrocher R, Casaril M, Bellisola G, Gabrielli GB, Nicoli N, Guidi GC, De Sandre G. Severe impairment of antioxidant system in human hepatoma. Cancer 1986; 58: Player TJ, Mills DJ, Horton AA. Agedependent changes in rat liver microsomal and mitochondrial NADPHdependent lipid peroxidation. Biochem Biophys Res Commun 1977; 78: Aceto A, Di Ilio C, Angelucci S, Tenaglia R, Zezza A, Caccuri AM, Federici G. Glutathionerelated enzyme activities in testis of patients with malignant diseases. Clin Chim Acta 1989; 183: Hoffman CE, Webster NR, Wiggins PA, Chisholm EM, Giles GR, Leveson SH. Free radical detoxifying systems in human colorectal cancer. Br J Cancer 1985; 51: Singh SV, Brunnert SR, Roberts B, Krishan A. Differential expression of glutathione Stransferase, glutathione peroxidase and glutathione reductase in normal and malignant human breast tissues. Cancer Lett 1990; 51: Howie AF, Forrester LM, Glancey MJ, Schlager JJ, Powis G, Beckett GJ, Hayes JD, Wolf CR. Glutathione Stransferase and glutathione peroxidase expression in normal and tumour human tissues. Carcinogenesis 1990; 11: Hasegawa Y, Takano T, Miyauchi A, Matsuzuka F, Yoshida H, Kuma K, Amino N. Decreased expression of glutathione peroxidase mrna in thyroid anaplastic carcinoma. Cancer Lett 2002; 182: Eriksson LC, Andersson GN. Membrane biochemistry and chemical hepatocarcinogenesis. Crit Rev Biochem Mol Biol 1992; 27: Masotti L, Casali E, Gesmundo N, Sartor G, Galeotti T, Borrello S, Piretti MV, Pagliuca G. Lipid peroxidation in cancer cells: chemical and physical studies. Ann N Y Acad Sci 1988; 551:

6 Tiroid Kanserli Hastalarda Antioksidan Enzim ve Lipid Peroksidasyonu 29. Sevanian A, MuakkassahKelly SF, Montestruque S. The influence of phospholipase A2 and glutathione peroxidase on the elimination of membrane lipid peroxides. Arch Biochem Biophys 1983; 223: Levy RD, Oosthuizen MM, Degiannis E, Greyling D, Hatzitheofilou C. Glutathionelinked enzymes in benign and malignant oesophageal tissue. Br J Cancer 1999; 80: Gerber M, Segala C. Aging and cancer:plasma antioxidants and lipid peroxidation in young and aged breat cancer patients. In : Emerit I, Chance B, editors. Free radicals and aging. Birkhauser, Basel p Hietanen E, Punnonen K, Punnonen R, Auvinen O. Fatty acid composition of phospholipids and neutral lipids and lipid peroxidation in human breast cancer and lipoma tissue. Carcinogenesis 1986; 7: Otamiri T, Sjodahl R. Increased lipid peroxidation in malignant tissues of patients with colorectal cancer. Cancer 1989; 64: Freeman BA, Crapo JD. Biology of disease: free radicals anogy of disease: free radicals an2; 47: Levy RD, Oosthuizen MM, Degiannis E, Lambrechts H. Elevated reversible and irreversible lipid peroxidation in human oesophageal cancer. Anticancer Res 1998; 18: Yazışma Adresi : Dr.Emel Canbay Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerahi Anabilim Dalı, Sivas