Servikal Neoplazilerde Gözle Tarama Pratik El Kitab. Ankara Ortado u Lions Kulübü, 2005 ISBN

Transkript

1 1

2 Servikal Neoplazilerde Gözle Tarama Pratik El Kitab Ankara Ortado u Lions Kulübü, 2005 ISBN International Agency for Research on Cancer taraf ndan 2003 y ll nda yay nlanm fl olan A practical manual on visual screening for cervical neoplasia / R. Sankaranarayanan, Ramani S. Wesley isimli kitaptan Türkçe ye çevrilmifltir. Her hakk sakl d r. Kaynak gösterilerek kullan labilir. Bu kitab n bir k sm veya tamam n n ço alt lmas için Ankara Ortado u Lions Kulübünden izin istenmelidir. Bu kitap fianl urfa linde Üreme Sa l E itimi ve Kad nlarda Serviks Kanseri Taramas isimli projenin Avrupa Birli i taraf ndan finanse edilen T.C. Sa l k Bakanl Üreme Sa l Program kapsam nda desteklenmektedir. Bu yay n n içeri i sadece Ankara Ortado u Lions Kulübü Derne i Proje Ekibi sorumlulu u alt nda olup, hiçbir flekilde T.C. Sa l k Bakanl ile Avrupa Birli inin görüfllerini yans tmaz. Dizgi-Bask : Arkadafl Form Matbaac l k Tel: II

3 çindekiler Önsöz Teflekkür...V... VII Çevirenlerin önsözü...ix Bölüm 1 Asetik asit (VIA) ve Lugol Solüsyonu (VILI) ile...1 gözlem muayenesinin anatomik ve patolojik temeli Bölüm 2 %5 lik asetik asit ile gözle yap lan muayene (VIA)...15 sonuçlar n n raporlanmas ve de erlendirilmesi Bölüm 3 Lugol solüsyonu ile yap lan gözle muayene (VILI)...27 sonuçlar n n raporlanmas ve de erlendirilmesi Ek 1 FIGO Servikal Kanserlerin Evrelenmesi...37 Ek 2 Bilgilendirilmifl olur formu...38 Ek 3 VIA ve VILI ile sonuçlar raporlama formu, VIA ve VILI ile tarama...39 Ek 4 Servikal neoplazinin erken tan ve tedavisi için kullan lan aletlerin ve malzemelerin temizlenmesi ve sterilizasyonu Ek 5 %5 asetik asit, Lugol iodine ve Monsel solusyonlar n n haz rlanmas...43 Daha fazla bilgi için okuma önerileri...46 III

4 IV

5 Önsöz Servikal kanser dünya genelinde kad nlarda en s k görülen ikinci kanserdir ve y lda yeni olgu geliflece i hesaplanmaktad r. Dünyadaki olgular n dörtte üçünün geliflti inin tahmin edildi i geliflmekte olan bir çok ülkede kad nlarda en çok görülen ve orta yafl kad nlarda en s k ölüme yolaçan kanserdir. Halk sa l ndaki önemine ra men, geliflmekte olan ülkelerin ço unda etkili önleme programlar yoktur ve bu nedenle hastal k riski ve servikal kanserden ölüm büyük ölçüde kontrolsuz kalmaktad r. nvaziv servikal kanserlere uzun bir prekanseröz lezyonlar evresi öncüllük eder. Bu lezyonlar tarama ile saptanabilir ve invaziv kanseri önleyebilen basit yöntemlerle etkili bir flekilde tedavi edilebilir. Sitoloji temelli taramalar etkilidir fakat bu ülkelerin ço unda sa l k hizmetlerinin kapasitelerinin d fl ndad r. Bu nedenle, servikal neoplazinin erken tan s nda di er yöntemler, özellikle gözle muayenesine dayananlar araflt r lmaktad r. E itilmifl sa l k personelinin servikal transformasyon zonunda asetowhite alanlar veya sar iyot tutmayan sahalar tespit etme yetene ine dayanan, asetik asit (VIA) ve Lugol solüsyonu (VILI) ile gözle muayene olarak adland r lan iki basit, düflük teknolojili tarama testi, servikal sitolojiye alternatif olarak deneysel ortamlarda halen de erlendirilmektedir. Yay nlanan sonuçlar kaliteli sitoloji ile karfl laflt r ld nda VIA n n benzer sensitivite gösterdi ini fakat spesifitesinin daha düflük oldu unu göstermektedir. VILI için, yürütülmekte olan çok say da çal flman n ilk sonuçlar bir baflka umut veren tarama testi oldu unu iflaret etmektedir. Bu el kitab sa l k çal flanlar, hemflireler ve hekimler gibi sa l k personeli grubuna VIA ve VILI yapmak için alacaklar e itimde yard mc olmak için tasarlanm flt r. Bu el kitab n n taslak metinleri, Bill ve Melinda Gates Vakf n n destekledi i Alliance for Cervical Cancer Prevention (ACCP) arac l ile Angola, Burkina Faso, Kongo, Gine, Hindistan, Mali, Moritanya, Nepal, Laos, Senegal ve Tanzanya da yürütülen spesifik servikal kanser önleme de erlendirme çal flmalar ba lam nda sa l k personelini e itmek için düzenlenen 22 e itim kursunda son üç y lda kullan lm flt r. Bu kurslar n kat l mc lar ndan ve kurs e iticilerinden gelen geri bildirimler bu el kitab n n taslak metinlerini gözden geçirmede yararl olmufltur. Bu el kitab n n, sa l k personelinin do ru ve yeterli e itimini sa lamak için uzun süredir gereksinim duyulan, kullan m kolay kayna sa layaca ve VIA ve VILI nin deneysel ve klinik uygulamalar na yard mc olaca ümit edilmektedir. Dr. P. Kleihues Direktör, IARC V

6 VI

7 Teflekkür Yazarlar bu el kitab n n taslak metinlerini gözden geçiren ve düzeltilmesi için de erli öneriler ve tavsiyelerde bulunan afla daki meslekdafllar na içtenlikle teflekkür ederler: Dr Geethanjali Amin, Tata Memorial Hospital, Bombay, Hindistan Dr Parthasarathi Basu, Chittaranjan National Cancer Institute, Kalküta, Hindistan Dr Martha Jacob, EngenderHealth, New York, NY, ABD Dr José Jeronimo Guibovich, Ginecologia Oncologia, Patalogia Mamaria, Colposcopia, Instituto de Enfermedades Neoplasicas, Peru Dr B.M. Nene, Nargis Dutt Memorial Cancer Hospital, Barshi, Hindistan Dr R. Rajkumar, Christian Fellowship Community Health Centre, Ambillikai, India Dr John Sellors, Program for Appropriate Technology in Health, Seattle, WA, ABD Dr Sudha S. Sundar, John Radcliffe Hospital, Oxford, UK Yazarlar afla daki meslekdafllar na bu el kitab n n oluflturulmas ndaki de erli ve sürekli katk lar ndan dolay minnettard rlar: Dr John Cheney, IARC, Lyon, Fransa, bu el kitab n düzeltme görevini üstlendi; Mrs Evelyn Bayle, IARC, Lyon, Fransa, bu el kitab n n bir çok taslak sürümününün ön düzeltmelerini yapt ve daktilo etti; Ms Krittika Pitaksaringkarn, IARC, Lyon, Fransa, diagramlar n haz rlanmas na yard mc oldu; Mrs Lakshmi Sankaranarayanan, Lyon, Fransa, çizimlere yard mc oldu. Yazarlar, bu el kitab n n kullan ld e itim kurslar ndaki bütün ö rencilere, yararl önerileri için minnettard rlar. VII

8 VIII

9 Çevirenlerin Önsözü Servikal kanser dünya genelinde kad nlarda en s k görülen ikinci kanser olmas na ve y lda yeni olgu geliflece inin tahmin edilmesine ra men Türkiye de kanser kay tlar n n yeterli tutulmamas nedeniyle servikal kanser say s tam olarak bilinmemektedir. Halk sa l ndaki önemine ra men, ülkemizde serviks kanserini önleme programlar henüz yoktur. Bu kitap, Avrupa Birli i taraf ndan finanse edilen ve T.C. Sa l k Bakanl n n Türkiye de Üreme Sa l Program kapsam nda Ankara Ortado u Lions Kulübü nün yürüttü ü fianl urfa linde Üreme Sa l E itimi ve Kad nlarda Serviks Kanseri Taramas isimli projenin bir ürünü olarak, proje kapsam nda düzenlenecek kurslara kat lacaklara ücretsiz olarak da t lmak üzere taraf m zdan Türkçe ye çevrilmifltir. Tahmin ediyoruz ki bu proje ve çevirdi imiz bu kitap Türkiye de bir bofllu u dolduracak ve belki de Türkiye de ilk defa yap lacak olan bu pilot çal flman n sonuçlar daha sonra tüm Türkiye yi kapsayacak bir servikal kanser tarama program n n öncüsü olacakt r. Bu projenin yaz lmas ve kitab n çevrilmesi aflamalar nda bizden deste ini eksik etmeyen baflta S.B. Ankara Etlik Do umevi ve Kad n Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi Baflhekimi Doç. Dr. Ali Haberal a, hastanemizin Jinekolojik Onkoloji Klini i fiefi Doç. Dr. M. Faruk Köse ye ve kitab n bas m na olanak tan yan Ankara Ortado u Lions Kulübü ne teflekkür ederiz. Ankara-2005 Nejat ÖZGÜL Gökhan TULUNAY Serdar YALVAÇ IX