TÜRKĠYE VE ALMANYA ORTAÖĞRETĠM KĠMYA DERSĠ ÖĞRETĠM PROGRAMLARININ GENEL YAPISI

Transkript

1 TÜRKĠYE VE ALMANYA ORTAÖĞRETĠM KĠMYA DERSĠ ÖĞRETĠM PROGRAMLARININ GENEL YAPISI Mehmet Diyaddin YAġAR, Mustafa SÖZBĠLĠR & Christiane REINERS Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Kimya Eğitimi Ana Bilim Dalı ERZURUM

2 Ülkelerin eğitim sisteminin temelini öğretim programları oluģturmaktadır. Çünkü nasıl bir insan profili oluģturmak ve nasıl bir toplumda yaģanılmak istendiği, uluslar arası arenada gelecekte nasıl bir yer edinileceği sorularının cevabı eğitim programlarında ifadesini bulur (Yüksel, 2003). Buna paralel olarak gerek ülkemizde ve gerek diğer ülkelerde öğretim programlarında değiģiklik yapılarak çeģitli yenilikler yapılmıģtır.

3 Almanya Eğitim Sistemi Almanya 16 eyaletten oluģan federal bir cumhuriyettir. Her eyalet kendi eğitim sisteminden sorumludur. Bu bakımdan eyaletten eyalete eğitim sisteminde farklılıklar olabilir. Ancak ülke genelinde, her eyaletin eğitim sistemi temel bir yapıyı ya da çatıyı takip eder (Risch, 2010).

4 M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

5 Gesamtschule: Çok kapsamlı bir okul türüdür. Bu okul türü Gymnasium, Realschule, Hauptschle okul türleri arasındaki farklılığı ve ayrıca her okul türünün kendi içindeki farklılığı ortadan kaldırmaktadır (Risch, 2010). Fakat, seviye farkları bu okullarda da vardır. Farklı olan Ģey, farklı seviyede öğrencilerin ayrı ayrı okullara gönderilmesi yerine, hepsinin tek bir okulda toplanıp fakat ayrı ayrı sınıflara gönderilmesidir.

6 Türk Eğitim Sisteminin Genel Yapısı

7 ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalıģmanın amacı Türkiye ve Almanya ortaöğretim kimya dersi öğretim programlarının temel felsefesi, benimsediği yaklaģım, içerik, öğretim durumları ve ölçme-değerlendirme yöntemlerini öğretmenlerin ve öğrencilerin gözüyle inceleyerek programların genel yapısı bakımından bir karģılaģtırma yapmaktır.

8 YÖNTEM Bu çalıģmada Nitel araģtırma yaklaģımlarından Durum çalıģması yöntemi kullanılmıģtır. Nitel durum çalıģmaları, sınırları belli bir sistem, olay, program, durum ya da etkinlik ile ilgili, belirli bir zamanda ve mekanda derinlemesine araģtırma yapmak ve bilgi toplamak amacıyla kullanılır (McMillan & Schumacher, 2010).

9 VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Durum çalıģması yönteminin kullanıldığı bu nitel araģtırmada veriler gözlem, öğretmen görüģ belirleme formu, öğrenci görüģme formu ve doküman analizi yardımıyla toplanmıģtır. GeliĢtirilen öğretmen görüģ belirleme ve öğrenci görüģme formu uzman görüģü alınarak geçerlik ve güvenirliği sağlanmıģtır

10 UYGULAMA Almanya Kuzey Ren Westfalya Eyaleti, Genoveva Gymnasium okulunda dört kimya öğretmeninden görüģler toplanmıģ ve öğretmenler yaklaģık on ders saati gözlenmiģlerdir. Türk öğrencileriyle de görüģmeler yapılmıģ ayrıca kimya öğretim programlarının ve alan yazından elde edilen kaynakların doküman analizleri yapılmıģtır

11 Türkiye deki kimya dersi öğretim programının genel yapısı ise kimya dersi öğretim programları ve alan yazındaki kaynakların doküman analizi yapılarak incelenmiģtir.

12 VERİLERİN ANALİZİ ÇalıĢma sonunda toplanan veriler betimsel analize tabi tutulmuģtur. Öğretmenlerin ifadeleri K1, K2,K3 ve K4 kodlarla betimsel ifadeleri belirtilmiģtir. Öğrencilerin görüģleri ise Ö1, Ö2, Ö3 ve Ö4 Ģeklinde kodlanarak betimsel ifadelerine yer verilmiģtir. Almanya ve Türkiye kimya dersi öğretim programının doküman analizi yapılarak gerekli ifadeler direk alınmıģtır.

13 Ülkemizde 2004 yılında ilköğretim düzeyinde baģlayan program değiģikliği, 2007 yılında kimya dersi öğretim programında da kendini göstermektedir. Bunun yanı sıra Almanya da 2008 yılında kimya dersi öğretim programında değiģikliğe gidilmiģtir.

14 Almanya (BENĠMSEDĠĞĠ YAKLAġIM) Türkiye (BENĠMSEDĠĞĠ YAKLAġIM) Almanya kimya öğretim programın da bağlamlarla (chemie im context) bir öğretim yapılması gerektiği belirtilmektedir. Öğrenme ve etkinlik odaklı bir eğitim üzerine odaklanılmaktadır. Burada önemli olan öğrenmenin uygun bağlamlar ile kazanılmasıdır. Böylece öğrenme de bir süreklilik meydana gelir, gerektiğinde bilgiler harekete geçirilir, kullanılır ve yeni bağlamlar ile ilişkisi kurulur. yapılandırmacı (inşacı, oluşturmacı, constructivist) öğrenme yaklaşımı ön plana çıkmakta, davranış yerine kazanım ifadesi kullanılmaktadır. kitaplarda ve sınıf içi ders işleme süreçlerinde kazanımlarla ilgili öğrenci ön bilgilerinin yoklanması için, görsel öğe veya bir güncel olay/durum hatırlatması ile hem bir motivasyon ve ilgi odaklanma yoluna gidilmeli, hem de bu süreçte, öğrencilerin konuyla ilgili zihin alt yapılarına göre konuya başlama düzeyi belirlenip yeni kavram, ilişki ve ilkelerin, bu zihin alt yapısı üzerine inşa edilmesi sağlanmalıdır (MEB, S. 12) M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

15 Ġyi bir bağlamda olması gerekenler (Lehrplan, Gymna, Sec-1), Öğrencilere farklı alanlar da (yaģamlarında) kullanabilecekleri makul, akla uygun beceriler ve yeterlikler sağlamalı (temel) kavramları geliģimine ya da kazanılmasına olanak tanımalı Öğrencilere aktif öğrenme sürecinde (öğrencilerin) çalıģmalarında etkinliklerinde ya da faaliyetlerinde farklı bakıģ açısı geliģtirmelerine olanak tanımalı ya da sunabilmeli

16 Öğrencilerin ilgi alanları ve deneyimleri göz önünde bulundurulmalı, ilgi alanları ve deneyimleri ile iliģkili olmalı, yani yaģantıları ya da yaģamları ile iliģkili olmalı Kimya, fizik, biyoloji alanlarında (temel) kavramlar, perspektifler ve metotlar da bir uzlaģının ya da iliģkinin sağlanması (diğer alanlarla iliģkisi sağlayacak Ģekilde olmalı)

17 Bu müfredatla kimya dersinin öğrencilerin günlük yaģamının ayrılmaz bir parçası haline geldiği düģüncesindeyim (K1 ) Bağlam içerisinde öğretim, günlük yaģamdaki kimya bağlantılı konular ve örnekler kimya dersi içerisine katılarak ders iģlenmelidir. Kimyayı toplumsal bağlamlar (konteksler) içerisinde ve günlük yaģam dünyalarından yola çıkarak iģlemek gereklidir, öğretim programında epey çok örneklere ve bağlamlara yer verilmektedir (K2)

18 Amaç tüm öğrencilerin sahip olduğu bilgilerinden baģlayarak ve bunun üzerine bir Ģeyler katarak öğretimin yapılması önerilir. Yani kimya dersini güncel yaģama yakın bağlantı kurarak Ģekillendirilmesi ve bağlamsal bir öğretimin yapılması önerilmektedir (K3) Kimyanın kendi içindeki bağlamlar ve yaģamla olan bağlantılarına (chemie im context-yani yaģam temelli yaklaģıma )dayalı program oluģturulmuģtur. (K4).

19

20

21

22 Almanya (ĠÇERĠK) Türkiye (ĠÇERĠK) 7.Sınıf 1- Maddeler ve özellikleri 2- Kimyasal reaksiyonlarda madde ve enerji değiģimi 3- Hava ve Su 4- Metaller 8.Sınıf 1- Elementler ve Elementlerin Sınıflandırılması 2- Ġyonik BileĢikler ve Elektron transferi 3- Polar ve Apolar Bağ Çiftleri 9.Sınıf 1- Asidik ve Bazik çözeltiler 2- Kimyasal reaksiyonlarda enerji (eldesi) (Kimyasal reaksiyonlar ve enerji) 3- Organik kimya 9. Sınıf 1- Kimyanın geliģimi 2-BileĢikler 3- Kimyasal DeğiĢimler 4-KarıĢımlar 5-Hayatımızda kimya 10.Sınıf 1- Atomun yapısı 2-Periyodik sistem 3-Kimyasal türler arası etkileģimler 4- Maddenin Halleri 5- KarıĢımlar 11.Sınıflar 1-Kimyasal reaksiyonlar ve enerji 2- Reaksiyon hızları ve denge 3- Çözeltilerde denge 4- Elektrokimya 5-Çekirdek kimyası 12-Sınıflar 1- Elementler Kimyası 2- Organik kimyaya giriģ 3- Organik reaksiyonlar 4- Organik bileģik sınıfları M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

23 Almanya/Türkiye Kimya öğretim programı, Temel kavramlar üzerinde odaklanılmaktadır. Öğrenmenin temelini oluģturmaktadır. Ancak Almaya kimya öğretim programı özellikle Kimyasal reaksiyonlar, madde ve yapısı, enerji olmak üzere üç kavram üzerine durulmaktadır. Almanya ve Türkiye kimya dersi öğretim programı, tematiklik ilkesi, göz önünde bulundurulmaktadır. Türkiye de ayrıca sarmallık ilkesi ve diğer alanlarla (disiplinlerarası; biyo, fiz. Vb.) iliģki kurulması

24

25

26

27 Almanya (ÖĞRETĠM DURUMLARI) Öğretim Durumları kimya olay ya da olgularında öğrenci odaklı, teknolojik beceri gelişimini ve kullanılmasını sağlayan, bilimsel bilgi ile etkileşim içerisinde olmaya olanak sağlanılmaktadır. Metodik yönteme göre amaçlanan, öğrencinin zaman-bilgi-beceri yetisini bir araya getirmektir. Öğrencilerin yapabilirliği (becerisi), onların bilgi dağarcığında bulunan kimyasal maddeleri, reaksiyonları vb. tanıma, anlama ve değerlendirme, tespit etme ve karar verme gibi özellikleriyle beraber kendi yaş grubundaki öğrencilerle de iletişim içinde olmasını sağlar (beceri (competence) odaklı ) Türkiye (ÖĞRETĠM DURUMLARI) Aktiflik/ Etkinlik odaklı Öğrenci merkezli Bireysel faklılıklar Öğrencilerin öğrenme sürecinde aktif olacakları yöntem ve teknikler üzerinde durulmaktadır. Ancak özellikle hangi yöntemlerin kullanılacağından bahsedilmemiģtir. Bilimsel Süreç becerileri, kimya biliminin kavram ilke betim ve problem çözme örgüsü içinde, tek tek örnekler üzerinden öğrencilerin, kendi zihinsel ve psikomotor koordinasyonları ile oluģturmaları beklenen düģünme, gözlemleme, kestirme, ölçme, yorumlama, sunma ve irdeleme yetilerini ifade eder. Öğrenciler kimya biliminin anlam ve önemini bu yolla tanımış ve öğrenmiş olmaktadırlar. Bu bize öğrencilerimizin, toplum, ekonomik hayatımız ve çevre konusunda hassaslaşmalarını sağlamak gibi bir avantaj sağlarken diğer yandan da uzun vadeli bir yatırımı beraberinde getirmektedir. Öğrenci her şeyden önce metodik bilgisini profesyonelleştirme yolunda kullanmalı, derinleştirmeli ve bu konuda sorumluluk alabilecek seviyeye gelme çabası içinde olmalıdır (K1) Kimya-Teknoloji-Toplum-Çevre ĠliĢkisi Kazanımları, kimyanın hayata, hayatında kimyaya etkisi, kimyasal faaliyetler sonucu çevrede ortaya çıkan etkiler, bu etkilerin yine kimya kullanılarak azaltımı, gündelik hayata girmiģ kimyasalların kullanım ve iģlev bilinci gibi.kazanımlar. ĠletiĢim-Tutum ve Değer Becerileri, (MEB, s.10-11) özgüven, tölerans, saygı, aile/millet/vatan sevgisi gibi sosyal tutum ve değerlerle kendini ifade etme, birlikte yaģama iradesi, düģünce ve hislerini paylaģma arzusu gibi iletiģime gönüllülülük anlamı taģıyan olumlu eğilimler. M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

28 Öğrenciler deneyler yaparlar, sonuçların dokümantasyonunu (yazıya dökümünü, raporunu), sunumunu (prezantasyonunu) ve bu sonuçların sınıf içerisinde yorumlanmasını ve tartıģmasını (K2) Öğrenciler çok yönlü teģvik edilmeli ve motivasyonu sağlanılmalıdır. Gayet tabi ki öğrenciler dersin odağındadır ve buna uygun olarak da öğrencilerin sınıfta aktif olmalarını sağlayan eğitim ve öğretim yöntemlerinin kullanılması Ģarttır. Öğretmenin de uyguladığı yöntem ve teknikler öğrencilerin aktif olabilmelerini sağlayabilecek bir türden olmalıdır (K3)

29 Metot çeģitliği ve zenginliği özellikle deneysel metot Sadece öğretmen değil daha çok öğrenci merkezliliği, öğrencinin yetenek ve özelliklerine gerektiğinde eksikliklerini de dikkate alan bir eğitim Yeterlik ve becerilik odaklı bir programdır yani etkinlik odaklı bir (K4) Çoğunlukla deney yapıyoruz. Tahtada anlatıyor ne yapacağımızı. Bizde dinlememiz lazım nasıl olacağını, dinliyoruz orda tabi ki de. Ondan sonra deneyi kendi baģımıza yapıyoruz. Öğretmende deneyi yaptıktan sonra bakıyor doğru yapıyoruz diye (Ö1).

30 M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

31 M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

32 Öğretmen, öğrencilerine dersi sevdirecek Ģekilde yaklaģmalı, onların kendi kendine düģünme ve yorumlama yeteneklerinin geliģmesine yardımcı olan davranıģlar sergilemelidir (K1) Öğretmenin rolü, moderatörlük yani danıģmanlık ve öğrencinin öğrenmesine eģlik etmek, ona yol arkadaģlığı yapmak (K2)

33 Almanya (ÖLÇME-DEĞERLENDĠRME) Türkiye (ÖLÇME-DEĞERLENDĠRME) Ölçme-değerlendirme konusunda dikkat edilmesi gereken konu; öğrencilerin farklı kriterleri kullanması olmalıdır. Örneğin, derse hazırlanıģı, ev ödevlerini yapıp yapmadığı, sözlü sınavlarda söylediklerinin nitelik ve nicelik olarak değerlendirilmesi, yazılı testler, kısa sunumlar, deney sırasındaki çalıģma, konsantrasyonu ve titizliği. (K1) Değerlendirmeler testler(1-2 tane) yoluyla, ayrıca öğrencilerin ellerindeki dokümanları defter ve öğrenci dosyası (portfolyosu) ve sözlü katılım oranı (parmak kaldırma, deneylere katılım oranı, sosyal davranıģ) bakılarak yapılır. (K2) yönetmeliğin 48. maddesi 1. ve 2. fırkası, öğrencilerin öğrenmedeki baģarılarını ölçmek amacıyla testler (kontroller, sorgulamalar), öğrenci davranıģlarının gözlenmesi; kalitesi, derse katılım oranı, sözlü ve yazılı katılımın sürekliliği (K4) Ölçme ve değerlendirme, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerin baģarılarını, eksikliklerini belirlemek, öğrencinin süreç içerisindeki geliģimine iliģkin geri bildirim yapmak amacıyla yapılır Bu program, ölçme ve değerlendirme çalıģmalarıyla, öğrencilerin öğrenme süreçlerini izlemeyi ve bu süreçte kazandıkları bilgi ve becerileri değerlendirerek gerektiğinde kullanılan öğrenme etkinliklerini değiģtirmeyi öngörür Bireysel farklılıklarına göre bazı öğrenciler tartıģmada, bazıları sözlü sunumda, bazıları da yazarak kendini daha iyi ifade ederler. Kimya dersinde değerlendirme yapılırken, geleneksel ölçme değerlendirme yöntemleri; kısa cevaplı, uzun cevaplı, çoktan seçmeli, doğru-yanlıģ tipi, eģleģtirme vb. soruları içeren testler yanında performans değerlendirme amaçlı gözlem takip formu, poster, görüģme, proje, performans görevi gibi araçlarda kullanılır (2007, MEB; 1s.4)

34 iģte ev ödevi yaptık mı yapmadık mı, yaptığımız zaman bizden ev ödevimizi sunmamızı da bekliyor ev ödevi çoğunlukla veriyor, o ev ödevlerini nasıl yaptıysak, galiba kendisinde not tutuyor, bir de ne kadar çok parmak kaldırdıysak not tutuyor, derse katılmamızı da not tutuyor. Derse katılmayanlar için Ģans olsun diye testler yapıyor. Geçende proje Ģeklinde ödev vermiģti, çok olmuyor ama arada oluyor, onu öğretmene verdik, onu da değerlendirecek.tatil gelmeden önce defterlerimizi topluyor, temiz mi tuttuk, gerekli yerleri tuttuk mu öyle (Ö1, Ö2 ).

35 Programların Temel Felsefesi Eğitim felsefeleri: 1. Daimicilik 2. Esasicilik 3. Ġlerlemecilik 4. Yeniden kurmacılık Temel eğitim felsefelerini göz önünde bulundurduğumuzda, her iki kimya dersi öğretim programının İlerlemecilik eğitim felsefesine dayandığını söyleyebiliriz.

36 Ġlerlemecilik eğitim felsefesi: eğitimin özü deneyimlerin sürekli olarak yeniden yapılandırılması dır. DeğiĢmeyi gerçeğin esası olarak görür. Temel ilkeleri: 1. Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır. 2. Öğretimde problem çözme yöntemi esas alınmalıdır. 3. Okul yaģama hazırlık olmaktan çok, yaģamın kendisi olmalıdır. 4. Öğretmenin görevi yönetmek değil, rehber etmektir. 5. Okul, öğrencileri yarıģmaktan çok iģbirliğine özendirmeli ve yöneltmelidir. 6. Demokratik eğitim ortamı olmalı

37 FARKLILIKLAR 2008 yılında geliģtirilen Almanya kimya dersi öğretim programı YaĢama Temelli YaklaĢım (chemie im Context), 2007 yılında geliģtirilmeye baģlanan Türkiye kimya dersi öğretim programı Yapılandırmacı YaklaĢım benimsenmiģtir. Almanya kimya dersi öğretim programında Laboratuar yöntemi ( deneysel) ön plana çıkmaktadır. SONUÇ VE ÖNERĠLER BENZERLĠKLER Öğrenme ve etkinlik temeline dayanmaktadır. Kavramsal öğrenme ön plandadır. Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları öğretimi yönlendirmektedir. Öğrenci beceri geliģimine önem verilmektedir. Öğrenmenin hayatla olan iliģkisi Almanya öğretim programı, öğrencilerin kimyaya karģı ilgisini artırya yönelik (üniversite), Türkiye deki kimya dersi yoğunluklu olarak kendini ifade eden, araģtıran sorgulayan, bir öğrenci profili oluģturulmaktadır. Kimya ders öğretim programlarının içerik olarak sıralanması farklı, Almanya nın daha sade, Türkiye nin kimyanın tarihsel geliģimi ile baģlayıp daha sonra yoğunluk artıyor. Çevre, topluma ve teknolojiye olan etkisi Fizik, biyoloji vb. disiplinler arası bir iliģki sağlanılmaktadır. Kedine güvenen, araģtıran, sorgulayan, fen bilimlerine ilgili bireyler ve demokratik bir ortama önem verilmektedir. ÇağdaĢ eğitim felsefeleri (ilerlemecilik) ön plana çıkmaktadır. Ölçmede ve değerlendirmede, ürün odaklı yerine süreç odaklı değerlendirme öne çıkmaktadır. M, D. YAŞAR, M. SÖZBİLİR & C. RAİNERS 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 5-8 Temmuz, 2011, ERZURUM

38 Ülkemiz ile Almanya nın kimya dersi öğretim programı arasında çok ciddi faklılıklar bulunmamaktadır. Ancak ülkelerin geliģmiģlik düzeyi ve altyapı imkânları mevcut programların uygulamaya yansımasını Ģekillendirmektedir.

39 KAYNAKÇA Gözütok, F.D. (2003). Türkiye de program geliģtirme çalıģmaları. Milli Eğitim Dergisi, 160, Lehrplan, (2008). Chemie Kernlehrplan für das Gymnasium- Sekundarstufe-I in Nordrhein-Westfalen. MEB, Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı, Kimya dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı. Devlet Kitapları Müdürlüğü, 396 s, Ankara. McMillan & Schumacher (2010). Research in Education, Evidence-Based Inquiry (seventh edition). Boston: Pearson Education. Risch, B. (2010). Germany. Risch, B. (Edit.), Teaching Chemistry Around The World, Münster, Germany: Waxmann.

40 Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim