Halkın karar alma süreçlerine katılımı ve alınan kararların nasıl denetlenebileceği?

Transkript

1 Ekoloji Kolektifi nin çağrısıyla Çanakkale de toplanan forum Çanakkale Çevre Platformu, Karabiga Temiz Doğa Derneği, Kent Konseyi Çevre Meclisi, Çanakkale Barosu Çevre Komisyonu, ÇAYEK, HDP, YSGP temsilcileri ve bağımsız yurttaşlardan oluşan 40 kişi ile gerçekleştirilmiştir ÇANAKKALE İKLİM ADALETİ FORUMU RAPORU 1. Toplantı Gündeminin Belirlenmesi Toplantının kolaylaştırıcısı, Çanakkale bölgesinde yaşanan ekoloji ve kentleşme temelli sorunlara karşı yürütülen mücadelelerin yaşadığı örgütlenme, işbirliği, farkındalık yaratma, politika üretme ve mali sorunlara odaklanarak yürütülmesine yönelik bir tartışma çerçevesi çizmiştir. Bunun üzerinden, toplantı gündemi, yürütme tarafından söz verilen katılımcıların 3 er dakikalık katkı ve sözleriyle belirlenmiştir. Toplantıya katılan herkesin toplantı gündemi hakkında söz sahibi olması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda şu başlıklar altında toplayabileceğimiz, sorular ortaya çıkmıştır: Ekoloji temelli bir üretim anlayışının nasıl geliştirilebileceği? Halkın karar alma süreçlerine katılımı ve alınan kararların nasıl denetlenebileceği? Ekoloji sorunları konusunda yerelde farklı örgütlenme deneyimlerinin birbirinden nasıl yararlanabileceği? Ekoloji mücadelesinin siyasetlerle ilişkisinin nasıl kurulacağı? Tüm yerel mücadeleleri ortak bir hatta işbirliği kurabilmesinin olanak, olasılık ve kısıtlılıkları? 2. Toplantı Gündemi Ekseninde Ortaya Çıkan Tartışmalar Politik Söylem: Bölgede çok farklı ekolojik sorunlar olduğu gibi bölgedeki sorunların, yayılım gösterdiği alanlar da homojen değildir. Bölgede öncelikle termik, maden, şehirleşme sorunları ön plana çıkmaktadır. Bu sorunlara karşı farklı kişi, grup ve çalışmalar birbirinden farklı çalışma tarzları ortaya koymaktadır. Ekolojik krize karşı, politik söylemin yaşam alanlarının yok edilmesi, havanın kirlenmesi, toprağın bozulması ve insanca yaşama koşullarının yitirilmesi temelinde biçimlendiği belirtilebilir.

2 ÖrgütlenmeYönelimleri: Çanakkale de güçlü bir sivil toplum yapısı vardır. Sivil topum kuruluşları lobicilik temelinde uzun yıllardır kent ve ekoloji mücadelesine müdahil olmaktadır. Lobi faaliyeti yürüten sivil toplum kuruluşları dışında yargı yoluyla karar alma sürecine katılımı esas alan bir ekoloji mücadelesinin varlığından da söz edilebilir. Özellikle Çanakkale Barosu, Ziraat Mühendisleri Odası Çanakkale Şubesi gibi mali açıdan göreli güçlü meslek kuruluşların oluşturduğu Çanakkale Çevre Platformu merkezli olarak karar alma süreçlerine katılım sağlanmaktadır. Çanakkale de yurttaşlar ve Karabiga Temiz Doğa Derneği gibi yerel örgütler de yargısal yola başvurarak örgütlenme gerçekleştirmektedir. Ekolojik sorunlara müdahil olmanın bu dolaylı biçimleri dışında özellikle altın madenciliğine karşı mücadelede doğrudan eylemlilikler ortaya çıkmıştır. Doğrudan eylemliliklerin genelde; ÇED süreçlerinde gerçekleştirilen halkın katılımı toplantılarının protestosu, şirketlerin organize ettiği etkinliklerin teşhiri biçiminde açığa çıktığı söylenebilir. Bu doğrudan eylemler de daha çok kirli yatırım faaliyetlerinin öğrenildiği andan sonra doğmaktadır. Bu durum; idari işlemlerin, idarelere yapılan başvuruların ve ilanların düzenli takibinin; Kurumların bu yönden de denetlenmesinin önemini ortaya koyuyor. Çanakkale de kent tabanlı örgütlenmelerin eylemlilikleri dışında tekil doğrudan köy tabanlı örgütlenme eğilimleri de bulunmaktadır. Bu konuda en iyi örnek de Karadağ Köyü nde Mustafa Önder in bize aktardığı madencilik faaliyetine karşı verilen mücadeledir. Protesto eylemlerinde, kültürel ritüellerinden yararlandıklarını anlatırken; mücadele sürecinin kültürel değerlerin hatırlanmasını sağladığını da belirtti. İldeki kent tabanlı örgütlerin, Karadağ daki mücadelede aktif rol almamalarının da; Karadağ halkının özgün mücadele yöntemlerini üretmelerinde etkisi olduğunu söyledi. Kent merkezinde ortaya çıkan sivil toplum kuruluşları temelli faaliyetler, meslek kuruluşları ve dernekler eksenli mücadeleler ile kırsalda ortaya çıkan köylü temelli mücadeleler arasında bağ kurulması da örgütlenme yönelimleri açısından gündemleştiği söylenebilir. Kentte ortaya çıkan örgütlenmelerin, yerel üreticilerin güçlendirilmesi konusunda aktif bir eğilim içinde olması gerektiği vurgulanmaktadır. İşbirliği Sorunları: Köylülerin ekonomik ve sosyal koşullarının bozulmasının, toprağını satmasının önünün alınması gerektiği bu koşullar altında bütünlüklü olarak, ekoloji mücadelesinin gelişeceği vurgulanmaktadır. Bu yönüyle kırsalda ve kentte ortaya çıkan mücadele pratikleri arasında duygusal, politik, pratik bağlar kurmak yanında dayanışma ekonomisi temelli bağlar da kurmak gerektiği ortaya çıkmaktadır. Örgütlenme Sorunları: a. Hukuki Mücadele Açısından: Hukuk temelli yapılan mücadeleler sonrasında elde edilen hukuki kazanımlara şirketlerin ve devletin uygun davranmadığı tespit edilmiştir. Hukuka bağlı bir idarenin olmaması, pek çok güçlükle açılan davalar sonucunda, toplumun yıldırılması ve örgütsüzlüğe yöneltilmesi çok önemli bir sorundur. Hukuk temelli çalışma yürüten Çanakkale Çevre Platformu temsilcilerinin aktardıkları bu açıdan oldukça önemlidir: Termik santrallere karşı pek çok

3 dava açtık. Bu davalar öncesinde ÇED sürecinde, halkın katılımı toplantısını yaptırmadık ancak köylüleri işe alma vaadiyle ikna ediyorlar. 9 tane halkın katılımı toplantısını engelledik ama tüm yatırımlarla ilgili ÇED olumlu kararı aldırdılar. Dava açtık, açılan 12 davanın 11 ini kazandık. Termik ile ilgili tüm davaları kazandık ama yeniden ÇED olumlu kararı aldılar. Bu anlamda, ekoloji mücadelesinin, ÇED sürecine sıkıştırılmasının, ÇED toplantısından ÇED toplantısına tepki vermekle sınırlı kalmamasının gerekliliği, gruplar, platformlar arasında kalıcı işbirliği tesis edilerek devamlılık olması zaruriyeti vurgulanmaktadır. b. Mali Açıdan: Ekoloji mücadelesi gönüllülük esasına dayalı bir yaşam mücadelesidir. Ancak, firmaların aldığı ÇED Olumlu kararlarına karşı açılan davaların masrafları en büyük mali kalemi oluşturmaktadır. Bölge özelinden bahsetmek gerekirse; termik santral ve maden yatırımlarının artış göstermesi, şirketlerin yargı kararlarını dolanarak kısa süreler içerisinde ÇED Olumlu kararları almaları mücadelenin potansiyel ve olanaklarını sınırlandırmaktadır. Meslek kuruluşlarının ve kimi derneklerin gönüllü hukuki destekleri de mali sorunları ortadan kaldırmamaktadır. Adalet hizmetinin pahalı ve paralı olması nedeniyle örgütlenme sorunları ortaya çıkmaktadır. Buna ek olarak, örneğin bir termik santral için 3 kez ÇED Olumlu kararı alındığı görülmekte, böylece yargı kararlarının uygulanmaması ve ek maliyetlerin doğmasına yol açılmaktadır. Adalete duyulan güven duygusunun tahrip olması bir yandan diğer yandan da hukuk yoluyla karar alma süreci araçlarının zayıflaması toplumun örgütlenmemesine yol açmaktadır. Aynı zamanda bir etkinliğin gerçekleştirilmesi için yol, konaklama, yemek gibi maliyetlerin dayanışma içinde çözülmesi hala en pratik yöntemdir. Ancak bu konuda da mali olanaklar zayıflamaktadır. Bu nedenle mücadelenin daha geniş tabana yayılması tespit edilmektedir. c. Yerel Önderlikler Açısından: Ekoloji mücadelesi içinde kadınların aktif katılımı sağlanabildiği ölçüde mücadelenin başarı düzeyi artmaktadır. Kadınların mücadele içinde önderliklerini arttıracak katılım yöntemleri geliştirilmelidir. Buna karşın geleneksel toplumsal mücadele pratiği içinde, yıllardır mücadelede aktif rol alan kişilerin davranış kalıpları, alışkanlıkları da bilginin tabana yayılması, sorunlara sahip çıkılması konusunda sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle de bilgiye ulaşma araçlarının demokratikleştirilmesi, ÇED süreçlerinden, yerel karar alma süreçlerinden daha çok kişinin daha hızlı bir biçimde haberdar olmasının yollarını sağlayacak araçlar geliştirilmelidir. Yaptığımız eğitim faaliyetleri bu açıdan anlamlı görülmektedir. d. Yönetim Zihniyeti Açısından: Merkezi idarenin halkın ve bölgenin ihtiyaçları aleyhine belirlediği ve uygulamaya koyduğu, gerektiğinde özel sektöre tahvil ettiği projeleri hayata geçirmek için, yerelden yükselen protestoları, eylemlilikleri ve örgütlenmeyi bastırmak için hem kalkınma ve büyüme söyleminden hem de kolluk güçlerinden faydalandığı görülmektedir. Bu doğrultuda

4 yapılması düşünülen yatırımların risklerinin, ekolojik, sosyal ve ekonomik maliyetlerinin gerçekçi bir biçimde ortaya konulmadığı, bilgi ve belgelerin halktan çoğu kez gizlendiği vurgulanmaktadır. e. Şirketler Politikaları Açısından: Şirketlerin ellerindeki maddi olanaklar ve siyasal iktidar ile ilişkileri sayesinde yürütmekte oldukları başarılı PR çalışmalarının yanı sıra büyüme ve kalkınma söylemiyle meşrulaştırdıkları enerji politikalarını tartışmaya açmamız gerektiği vurgulandı. Kırsal yaşam koşullarının ortadan kaldırılması nedeniyle istihdam - çevre karşıtlığı ve ikiliğinin dayatıldığı ve bunun yerelden güçlenerek gelecek olan mücadelelerinin önünde büyük engel teşkil ettiğinin altı çizilmektedir. Mevcut projeleri üstlenen şirketlerin etkili PR çalışmalarının yapıldığı, özel sektörün iki yüzlülüğü ve siyasi iktidarla işi bitirmek için halkı kandırmaya çalıştığı, yer yer de halkın karar alma katılımının, eylem yapma hakkının engellendiğinin altı çizildi. Ulviye Çalışdağ, yürütülen ekolojik mücadeleleri değerlendirerek kamuoyunun henüz kıyısında olduklarını, halka daha az, daha küçük, daha ekonomik yeni bir yaşam biçimi göstermelerinin gerekliliğinden söz etti. 3. Toplantıda Ortak Hareket Etme İradesine Yönelik Ortaya Çıkan Düşünceler ve Yapılması İçin Gündem Haline Getirilen Başlıklar Çanakkale ve Balıkesir 1/ ölçekli çevre düzeni plan kapsamında Balıkesir ve Çanakkale yi içine alan bölgede termik santral temelli bir enerji yatırımlar ağının geliştiği tespit edilerek bölgedeki yeni sanayileşmenin kırsal temelli ekonomiye karşı yaratacağı yıkımın gündemleştirilmesi gerektiği, bu temelde mücadelelerin ortaklaştırılması ve farkındalık yaratma gerekliliği ortaya çıkmıştır. Ulusal ve uluslararası düzeyde bu bölgenin ekolojik değerlerinin korunması için yapılması gerekenlerin acil biçimde programlaştırılması ve takvime uyarlanması vurgulanmıştır. Bu kapsamda tüm Marmara Bölgesi dahilinde termik santral ve yıkıcı enerji yatırımlarının İstanbul un batısına kaydırıldığına yönelik güçlü bir bilimsel raporlandırma çalışması ve analiz yapılması fikri ortaya çıkmıştır. Hukuki süreçlerin takibinin sürekliliğinin sağlanması ve bilgi akışının kesintiye uğramaması, yerel örgütlenmelerin bilgiye erişim, ÇED süreçlerinin takibi konusunda mevcut eğitim gibi eğitimlerle deneyim ve birikiminin arttırılması gerektiği Karar alma süreçlerine halkın katılımının sağlanması ve hakların kullanımının öğrenilmesi için yerel yönetimler düzeyinde daha aktif karar alma araçlarının geliştirilmesi gerekliliği, Kalkınma temelli politikalar karşısında ekolojik temelli ve tüm canlıları koruyan politikaların oluşturulması zorunluluğu da ortak hareket zeminleri olarak tanımlanmıştır.

5 ÇANAKKALE İKLİM ADALETİ FORUMU SONUÇ BİLDİRGESİ Eşit söz ve karar alma sürecinde ortaklaşma niyetiyle yan yana gelen biz forum bileşenleri, Herkes için İklim Adaleti Forumu nda Çanakkale yi kapsayan meselelerin güncelleştirilmesi, tabana yayılarak kök salması ve kişiselleştirmelerden sakınılması gerekliliği üzerinde yoğunlaştık. Küresel iklim adaleti mücadelesinin tabandan gelen mücadeleleri birleştirmesi, ortaklaştırması, Çanakkale Balıkesir coğrafi bölgesini kapsayan 1/ ölçekli çevre düzeni planının, bu bölgenin tarımsal üretim bölgesi olduğu gerçeğinden hareketle toplumsal farkındalık yaratarak tartışmaya ve mücadeleye açılması gerekliliğini bu bağlamda gündemleştirdik. Çanakkale için planlanan köprü projesinin lojistik ve üretim alanında dönüşüm yaratacak bir teşebbüs olduğunu vurguladık. Bu minvalde, büyüme ve kalkınma söylemiyle meşrulaştırılan enerji politikalarını tartışmaya açarak, eşitsiz, adaletsiz büyüme gerçeğini görünür kılmaya çalıştık. Etkinlik(ler) esnasında kullandığımız dilin çok önemli olduğunu vurgulayarak, yerel sorunları evrenselleştirmenin gerekliliği temelinde, ortak sorunlarımızı siyasal kimliklerimize daraltmadan ve bu kimliklerin çıkarlarını öncelemeden hareket etmenin hayati öneme haiz olduğunu teyid ettik. Yerel deneyimlerin paylaşıldığı forumda, örgütlenmelerimizde kadınların söz, karar yetkilerinin öncelikli olmasına dikkat etmek gerektiğinin altını bir kez daha çizdik. Ekoloji sorunlarının çözümü noktasında, çevrecilerin gelip halkı kurtarmalarının değil, halkın kendi özgücüne kavuşmasının ehemmiyeti ifade ettik. Ekoloji mücadelesinin geçmiş deneyimleri ve bilgi birikimi ışığında, tek tek ortaya çıkan bu mücadelelerin siyasal iktidar odaklı bir çizgiye evrilememesi sorunu ile karşılaşıyoruz. Bu noktada, mücadelelerin yaşam alanları içinde eriyik olabilmesi, ekoloji sorunlarını önleyici bir işlevinin gelişmesi ve toplumun geniş kesimlerini etkileyebilmesi için merkezi yönetimler karşısında iktidarı denetleyecek güçlü bir sivil toplum-demokratik kitle örgütlenmesinin ve temsil ilişkilerini kurmak gerektiğini tespit ettik. Bu bir tür kurucu siyaset olarak tanımlanabilir. Çünkü, ekoloji sorunlarının ortaya çıktığı toplumsal eşitsizlik ve adaletsizlikler karşısında sadece yürürlükteki bir projeyi durdurmayı değil, mücadeleyi devamlı kılabilmeyi mümkün kılabildiğimiz ölçüde alternatif yaşam biçimleri de ortaya çıkartabiliriz. Bunu mümkün kılmanın yolu da, insanların yaşamları ile ilgili karar mekanizmalarına dahil olabilmeleri yani söz yetki karar süreçlerinin inşa edilmesinin sağlanmasıdır. Ekolojik mücadelenin emeğin ve doğanın özgürleşmesi mücadelesi olduğunu vurgulamak, bu özgürleşmenin sadece toplumsal bölüşüm ilişkilerinde kurulacak bir eşitlik temelinde değil, toplumun kendi geleceği hakkında karar verebilmesine olanak tanıyan özyönetim tarzlarının örgütlenmesiyle mümkün olacağını gösterebilmek, toplumun neyi, nasıl, ne kadar, kimin için ve hangi tarzda üretmesi gerektiğini sorgulamak bu açıdan oldukça önemlidir. Ekolojik krizin mağdurları kendi özörgütlenmelerini yaratacak ve sorun karşısında kendi çözüm önerilerini geliştirecek gücü ve politikleşme düzeyini toplumsal mücadele pratikleri içinde kazanacaklardır. Bu nedenle bu toplumsal mücadele alanlarında mağdurlarla ortak, birlikte yaratılacak kamusal alanın eşit özneleri olarak üretilecek politik

6 taleplerin örgütlenmesi esas yönelim olarak açığa çıkartılmalıdır. Kendi siyasal aklını, mağdurlarının aklının önüne koymayan, yerelciliğe mahkum olmayan bir tarzda ve öz örgütlenmenin özgüllüklerini tanıyacak biçimlerde ekolojik krize karşı toplumsal mücadelenin geliştirilmesi esastır. Kapitalizmin sosyo-ekolojik krizine ancak tabandan örgütlenme ve özyönetimle karşılık verilebileceğine örnek teşkil eden Çanakkale bölgesinde yürütülen hak mücadelelerinin yaygınlaşması, tabanda kök salması ve insanların gelecekleri hakkında söz sahibi olabilmeleri, bulundukları, ait oldukları yerde sağlıklı olarak kalma haklarını savunmaları için tüm karar alma süreçlerinin bilgisine ulaşmanın bir kez daha önemini vurguluyoruz. Tüm Türkiye yi etkileyecek sorunlar konusunda, Türkiye Barolar Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Türk Mimar Mühendis Odaları Birliği gibi meslek odaları başta olmak üzere, ülke çapında güçlü toplumsal tüm gruplara sesimizi duyurma, uluslararası iklim adaleti çabalarının içinde yer alma hususunda sorumluluk üstleniyoruz. Çanakkale yi yok edecek çevre düzeni planına karşı Mayıs 2015 e kadar halk nezdinde farkındalık ve örgütlülük yaratılması için bildirilerin, görsel materyalin hazırlanması, dağıtılması ve bu eylem planı için bütçe yaratılması gerektiği sonucuna vardık. Yerel ve alternatif ekonomi modellerinin üretilmesi, ekolojik farkındalığın tesis edilmesi, iklim adaletinin herkes için geçerli olabilmesi temelinde konuştuklarımızın, tartışmaya açtıklarımızın küresel mücadelenin bir parçası olduğunu akılda tutarak, küresel iklim adaletini sağlamanın sadece teknik bir çaba değil, kendi aramızdaki ilişkileri de dönüştürme odaklı olduğunu kaydetmeliyiz.