CO RAFYA SORU BANKASI

Transkript

1 YGS CO RAFYA SORU BANKASI KONU ÖZETLER KONU TESTLER DENEME SINAVI

2 TEŞEKKÜR Bu kitabın hazırlanmasında emeğini hiç esirgemeden çok titiz çalışarak, güzel bir eser ortaya koyan Zafer Dershanesi Coğrafya öğretmenlerine sevgi, saygı ve şükranlarımı sunarım. Ayrıca dizgisinden baskısına kadar kitaba emek veren herkese burada teşekkürü borç bilirim. Ali DEMİR Zafer Yayınları Kurucusu COPYRIGHT ZAFER E T M VE Ö RET M L M TED fi RKET BU K TAP ZAFER DERSHANELER YAYINIDIR. HER HAKKI SAKLIDIR. K TAPTAK TESTLER VE SORULAR AYNEN YA DA DE fit R LEREK YAYIMLANAMAZ. YEN MÜFREDATA TÜMÜYLE UYGUN ANKARA Dizgi Grafik Zehra BÜLBÜL Muharrem ÇEL K Mevsimben TEM ZER Tolga YURDASAH P ISBN

3

4 İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Hüdâ, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder varsa taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh ı mücerred gibi yerden na'şım. O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hîlâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

5 10. YIL MARŞI Çıktık açık alınla on yılda her savaştan; On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan; Başta bütün dünyanın saydığı başkumandan, Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Bir hızda kötülüğü, geriliği boğarız, Karanlığın üstüne güneş gibi doğarız. Türk'üz, bütün başlardan üstün olan başlarız; Tarihten önce vardık, tarihten sonra varız. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Çizerek kanımızla öz yurdun haritasını, Dindirdik memleketin yıllar süren yasını; Bütünledik her yönden istiklâl kavgasını... Bütün dünya öğrendi Türklüğü saymasını! Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Örnektir milletlere açtığımız yeni iz; İmtiyazsız, sınıfsız, kaynaşmış bir kitleyiz: Uyduk görüşte bilgiye, gidişte ülküye biz. Tersine dönse dünya yolumuzdan dönmeyiz. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Söz: Behçet Kemal Çağlar, Faruk Nafiz Çamlıbel Müzik: Cemal Reşit Rey

6

7 Sevgili Ö renciler, Amac n z, üniversite s navlar n kazanmak, üniversiteli olmak. Bu nedenle, yaflam n z n önemli bir dönüm noktas nda bulunuyorsunuz. Böylesi bir noktada, üniversitenin herhangi bir ö retim program n rastgele tercih edip kazanman n ötesinde, istedi iniz ö retim program na girmeyi temel amaç k lman z gerekiyor. Çünkü tercih edip kazanaca n z üniversite ö retim program, bir bak ma gelece inizi belirleyecektir. Ancak, flu da biliniyor ki, ülkemizde, her ö rencinin istedi i üniversite ö retim program na girmesi bir yana, üniversite s navlar n kazanmas ve üniversiteli olmas art k kolay de il. Sorun, üniversite s navlar na baflvuran aday say s n n yüz binleri bulmas ndan; buna karfl l k üniversite ö retim programlar ndaki kontenjanlar n s n rl l ndan kaynaklan yor. Bu durumda, yüz binlerin aras ndan s yr l p öne ç karak üniversite s navlar nda baflar l olabilmenin birtak m koflullar yla karfl karfl yas n z demektir. Birinci koflul, yetene inize uygun, baflar n zla orant l üniversite ö retim programlar n sa l kl bir biçimde seçmektir. kinci koflul, düzenli, disiplinli, verimli bir çal flma temposu tutturmakt r. Üçüncü koflul, üniversite s navlar na haz rlama amac yla ç kar lan ciddi yay nlarla çal flman z destekleyip sürdürmektir. Zafer Yay nlar, çal flmalar n z desteklemeniz amac yla özgün, titiz, yo un çal flma ürünü olan bu tür kitaplar hizmetinize sunmaktan gurur duymaktad r. Elinizdeki YGS CO RAFYA SORU BANKASI da sizlerin bu gereksiniminizi karfl layacak yönde haz rlanm fl yetkin bir baflvuru kayna d r. fiimdiye de in yay mlanan soru bankalar ndan nitelikçe çok daha üstün olan bu kitap on bölümden oluflmaktad r. Her bölümde, test sorular na geçilmeden önce, o bölüme iliflkin bilgi alan n n temel çizgile-riyle, karakteristik özellikleriyle gözden geçirilmesini sa layan konu özetleri yer almaktad r. Özenle haz rlanan bu konu özetlerinin ayr nt lardan s yr lm fl fakat konunun özünü yakalayan metinler ol-malar büyük önem tafl maktad r. Konu özetlerini bu yönleriyle de erlendirmek gerekir. Konu özetlerinin d fl nda, her bölüm, konuyu hiç boflluk b rakmaks z n tarayan sorulardan oluflmufl, geçerlili i ve güvenirlili i s nanm fl, yeterli say da testlerle tamamlanm flt r. Gerek konu özetleri gerekse konu testleri kapsam ve nitelik aç s ndan YGS'deki de ifliklikler, ÖSYM standartlar dikkate al narak haz rlanm flt r. Bu kitaptan yararlanarak yapaca n z al flt rmalar, daha önce ö rendi iniz kavramlar n, te-rimlerin, zihninizde somut biçimler kazanmas n, giderek daha da netleflmesini sa layacakt r. Tüm sorular eksiksiz çözdü ünüzde, eminim, kendinizi YGS'deki CO RAFYA sorular n çözmeye haz r hissedeceksiniz. Okuldan üniversiteye uzanan bu yolda, tüm ö rencilerimize baflar lar diliyoruz. Ankara ALİ DEMİR Zafer Yayınları Kurucusu

8 Ç NDEK LER 1. BÖLÜM : DÜNYA'NIN fiekl VE HAREKETLER Test BÖLÜM : CO RAF KONUM...39 Test BÖLÜM : HAR TA B LG S Test BÖLÜM : KL M B LG S Test BÖLÜM : TÜRK YE'N N KL M Test BÖLÜM : Ç VE DIfi KUVVETLER Test BÖLÜM : TÜRK YE'N N TOPRAK, SU VE B TK VARLI I Test BÖLÜM : NÜFUS VE YERLEfiME Test BÖLÜM : GEÇM fiten GÜNÜMÜZE EKONOM K FAAL YETLER Test BÖLÜM : DO AL AFETLER Test BÖLÜM : KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER Test

9 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm 1 9 YERKÜRE NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ BÖLÜM 1 Dünya nın Şekli ve Hareketleri: Dünya, Güneş sistemine bağlı gezegenlerden bi - ridir. Güneşe uzaklığı itibariyle üçüncü sırada yer a lır. Diğer gezegenlerden en önemli farkı, üze rinde yaşam koşullarının bulunmasıdır. Dünya nın Şekli: Dünya; Ekvator da şişkin kutuplardan basıktır. Dünya nın bu özel şekline Geoid denir. Dün ya nın bu şekli kazanmasında kendi ekseninde dön mesi etkili olmuştur. Dünya nın şeklinin ortaya çıkardığı sonuçlar şunlardır: Dünya nın bir yarısında gündüz, diğer yara - sında gece yaşanır. Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvator dan ku - tuplara gidildikçe daralır. Yerden yükseldikçe görüş alanı genişler. Dünya nın dönüş hızı kutuplara gidildikçe azalır. Yerçekimi kutuplara doğru artar. (Geoid şeklin kanıtıdır.) Paralel dairelerinin uzunluğu kutuplara gi - dildikçe kısalır. İki meridyen arasındaki uzaklık, Ekvator dan kutuplara doğru azalır. Ekvator ve kutuplarda sürekli termik basınç lar oluşur. Ekvator çevresi, kutuplar çevresinden uzun - dur. (Geoid şeklin kanıtıdır.) Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçıpından uzundur. (Geoid şeklin kanıtıdır) Dünya nın Hareketleri: Dünya nın güneş sisteminde iki önemli hareketi vardır. Bu hareketler kendi ekseni etrafında ve güneşin etrafındaki hareketleridir. 1. Dünya nın günlük hareketi: Dünya, kendi eksenindeki bir tam dönüşü 24 saatte ta mamlar. Bu dönüşü sonucunda yeryüzünde iki farklı hız oluşur. a. Çizgisel Hız: Ekvator da en fazladır, kutuplara doğru azalır. Kutup noktalarında sıfırdır. b. Açısal Hız: Açısal hız bütün enlemlerde ay nıdır. Günlük hareketin ortaya çıkardığı sonuçlar şunlardır: denir. Gece - gündüz birbirini izler. Güneş ışınlarının geliş açısı gün içinde değişir. Günlük sıcaklık farkları oluşur ve bu farklara bağlı olarak çözülme görülür. Yerel saat farkları oluşur. meltem rüzgârları ile mekanik enlemlerinde dinamik basınç kuşakları meydana gelir. Sürekli rüzgârlar ile okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar olur. 2. Dünya nın Yıllık Hareketi: Dünya diğer ge - zegenler gibi yıllık hareketini tamamlar. elips şeklindeki bir yörüngede Yörünge: Dünya nın Güneş etrafında izlediği yola Yörünge düzlemi (Ekliptik): Dünya nın yörün - gesinden geçtiği varsayılan düzlemdir. Dünya yıllık hareketini yaparken yer ekseni yö - rünge düzlemi ile 90 lik bir açı oluşturmaz. Başka bir ifadeyle Ekvator ve ekliptik çakışmamaktadır. Dün ya nın ekseni sağa doğru eğiktir. Bu eğiklik sonu cunda yer ekseni ile yörünge düzlemi ara sında 66 33, yörünge düzlemi ile Ekvator arasında lık açılar meydana gelmiştir. Gölge Boyları: Cisimlerin gölge boyları Güneş ışınlarının gelme açılarına göre değişir. Güneş ışınlarının dik geldiği yerlerde gölge boyu sıfır olur. Güneş ışınlarının yerle yaptığı açı daraldıkça cisimlerin gölge boyu uzar. Dönencelerdeki cisimlerin gölge boyları yılda bir kez, dönenceler arasında ise iki kez sıfır olur. Güneş ışınları 45 lik açıyla düşerse gölge boyu cismin boyuna eşit olur. Yer ekseni 66 33' 23 27' Yörünge düzlemi (Ekliptik) Ekvator

10 10 Yıllık hareket ve eksen eğikliğinin ortaya çıkar dığı sonuçlar şunlardır: 1. Mevsimler oluşur: Dört mevsimin en belir gin olduğu yer orta kuşaktır. 2. Gece - gündüz süreleri değişir. 3. Güneş ışınlarının düşme açısı yıl içinde de ğişir. 4. Dönence ve kutup daireleri oluşur. 5. Cisimlerin gölge boyları yıl içerisinde değişir. 6. Muson rüzgarları oluşur. 7. Güneş in doğuş batış saatleri değişir. 8. Aydınlanma çemberi kutup noktaları ile kutup daireleri arasında yer değiştirir. Mevsimlerin Oluşumu: Güneş ışınlarının dik açı ile geldiği yerler iki dönence arasında değişir. Güneş ışınları dönencelere yılda bir kez dönenceler arasına iki kez dik açı ile gelir. Bunun sonucunda Dünya da dört mevsim yaşanır. (Orta kuşakta daha belirgin) 21 Haziran Durumu YD 0 OD KKD KKN Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri 1. Güneş ışınları Oğlak Dönencesine (23 27 güney enlemi) öğle vakti dik açıyla düşer. 2. Kuzey Yarımküre de kış, Güney Yarımkü re de yaz başlar. 3. Dünya nın en sıcak yerleri Güney Yarımküre - de dir. 4. Kuzey Yarımküre de en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. 5. Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet ge çer. 6. Bir noktadan kuzeye gidildikçe geceler uzar gündüzler kı salır. 7. G.K.D. de 24 saat gündüz K.K.D. de 24 saat gece yaşanır. 21 Mart - 23 Eylül (Ekinoks): OD YD 0 GKD KKD KKN GKD GKN 1. Güneş ışınları Yengeç Dönencesi ne (23 27 kuzey enlemi) öğle vakti dik açıyla düşer. 2. Kuzey Yarımküre de yaz, Güney Yarımküre de kış mevsimi başlar. 3. Bir noktadan kuzeye gidildikçe gündüzler, gü - neye gidildikçe geceler uzar. 4. Dünya nın en sıcak yerleri Kuzey Yarımküre - dedir. 5. Kuzey Yarımküre de en uzun gündüz, en kısa gece yaşanır. 6. Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer. 7. K.K.D. de 24 saat gündüz, G.K.D. de 24 saat gece yaşanır. 21 Aralık Durumu OD YD 0 GKD GKN KKD GKN Ayd nlanma çemberi KKN 1. Güneş ışınları öğle vakti Ekvator a dik açıyla düşer Mart ta Kuzey Yarımküre de ilkbahar, Gü - ney Yarımküre de sonbahar mevsimi başlar. 23 Eylülde ise Kuzey Yarımküre de sonba har, Güney Yarımküre de ilkbahar mevsimi başlar. 3. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer. 4. Aydınlanma çemberi meridyenlerle çakışır. 5. Dünyanın her yerinde gece - gündüz süreleri 12 şer saattir. 6. Aynı boylam üzerinde yer alan merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar. Gece - gündüz değişimi: Gece - gündüz ara - sındaki zaman farkı hem enleme göre hem de yıl içinde değişir. a) Enleme göre: Ekvator da yıl boyu gece-gündüz süresi eşittir. Gece - gündüz arasındaki zaman farkı Ekvator a yakın merkezlerde en az, kutuplarda en fazladır. b) Yıl içinde: 21 Haziran ile 21 Aralık ta en fazla, 21 Mart ve 23 Eylül de fark yoktur.

11 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm 1 11 YERKÜRE NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ TEST 1 1. Her bilim dalı gibi Coğrafya da bilgilerini belirli ilkeler doğrultusunda oluşturur. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın temel ilkelerinden biri değildir? A) Nedensellik B) Karşılıklı ilgi C) Dağılış D) Tahmin E) Neden - sonuç 2. Güneş ışınlarının düşme açısının enleme göre değişmesi 4. Dünya kendi çevresinde ve elips şeklindeki yörüngesi üzerinde güneş çevresinde dön mektedir. Aşağıdakilerden hangisi Dünya nın hareket lerinin doğrudan bir sonucu değildir? A) Gece ve gündüz sürelerinde yıl içinde farklılaşmalar olur. B) Kuzey Yarımküre de en uzun gündüz 21 Haziran dadır. C) Okyanuslardaki sıcak ve soğuk su akıntı ları halkalar oluşturmaktadır. D) İki farklı basınç alanı arasındaki yatay hava akımı sapmaya uğrar. E) Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sı - caklık azalmaktadır. Kutup Yıldızı nın (Polaris) görünüm açısı nın enleme göre değişmesi Yukarıdaki açıklamalar, aşağıdaki yargılar dan hangisine kanıt oluş turur? A) Dünya nın büyüklüğüne B) Güneş e uzaklığına C) Dünya nın şekline 5. Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yolun kı salması ısı kaybını azaltır. 21 Mart tarihinde şekilde gösterilen noktalar dan han gisinde ısı kaybı nın daha az olması bekle nir? V IV I K G III II K.K.D. Y.D. E O.D G.K.D D) Yer ekseninin eğikliğine A) I B) II C) III D) IV E) V E) Yerin hareketlerine 3. Dünya kendi ekseni etrafındaki hareketini batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlar. Aşağıdakilerden hangisi bu hareketin so nuçlarından biri değildir? A) Devamlı rüzgar yönlerinde sapma olması B) Meltem rüzgarlarının oluşması C) Gün içinde gölge boyunun değişmesi D) Okyanus akıntılarında halkalar oluşması E) Gece gündüz sürelerinin değişmesi 6. Ardışık iki meridyen arası uzaklık Ekvator dan kutuplara doğru azalmaktadır. Ancak iki meridyen arasındaki 4 dakikalık zaman farkı her yerde aynıdır. Bu durum aşağıdakilerin hangisiyle açıkla nabilir? A) Dünya nın kutuplardan basık oluşuyla B) Çizgisel hızın ekvatordan kutuplara gidildikçe azalmasıyla C) Gece gündüz sürelerinin Ekvator da az değişmesiyle D) Güneş ışınlarının dönenceler dışına dik açıyla gelmemesiyle E) Eksenin yörünge düzlemine eğik olmasıyla

12 12 7. Gece-gündüz süresi Ekvator dışındaki alanlar da yıl içinde değişiklik gösterir. Bu değişkenliğin olmaması için aşağıdaki durumlardan hangisinin ortaya çıkması gerekir? A) Eksen etrafındaki dönüş hızının artması B) Yer ekseninin yörünge düzlemine dik ol ması C) Dünya nın Güneş etrafındaki dönüş hızı nın azalması D) Dünya nın geoid yerine tam küre biçiminde olması E) Dünya atmosferinin kalınlaşması Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri 10. Türkiye de yatay düzleme dik olarak yerleş tirilen bir çubuğun gölge boyu yaz aylarında kısa, kış aylarında ise daha uzun olmasına karşın hiçbir zaman sıfır olmaz. Bu durum, Türkiye ile ilgili aşağıdaki bilgi lerden hangisiyle açıklanabilir? A) Türkiye nin Kuzey Yarımküre de bulun - masıyla B) 36 ve 42 kuzey enlemleri arasında yer almasıyla C) 26 ve 45 doğu boylamları arasında bu - lunmasıyla D) Ortalama yüksekliğinin bin metrenin üze rin - de olmasıyla E) Aynı anda farklı iklim özelliklerinin yaşan - masıyla 8. Arjantin de temmuz ayında görülen sıcaklık değerleri İstanbul da ocak ayında görülür. Bu durum İstanbul un hangi özelliğine bağlı olabilir? A) Kuzey Yarımküre de bulunmasına B) Denizel iklimine C) Orta kuşakta yer almasına D) Boylam derecesine E) Aldığı rüzgârlara 11. Kuzey Yarımküre de seçilen herhangi bir nok tada yatay düzleme dik yerleştirilen bir çubu ğun gölge uzunluğu sadece ekinoks tarihle rinde çu bu ğun boyuna eşit olmaktadır. Buna göre, çubuğun bulunduğu enlem han gi seçenekte doğru verilmiştir? A) Kuzey B) Güney C) Kuzey D) Güney E) Kuzey 9. Yer ekseni ekliptik düzlem üzerine sağa doğru eğiktir. Böylece, eksenle ekliptik düzlem ara sında lık açı oluşur. Eksen eğikliği açı olarak aynı kalma koşuluyla sağa değil, sola doğru olsaydı; Kuzey Yarım Küre de yaz baş langıcı aşağı daki tarihlerden hangisinde gerçek leşirdi? 12. Yandaki grafikte Yengeç Dönencesi üzerin deki bir cismin yıllık gölge değişimi ve - rilmiş tir. Bu noktaya diki - lecek bir çubuğun gölge uzunluğu hangi ta rihte A konumuna gelir? A) 23 Eylül B) 21 Aralık C) 21 Mart D) 21 Haziran E) 23 Mart A) 21 Mayıs B) 21 Mart C) 23 Eylül D) 21 Haziran E) 21 Aralık

13 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm Aşağıda verilen kentlerden hangisinde, Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi ne dik geldiği tarihte gündüz süresi daha uzun dur? A) İskenderun B) Van C) Edirne D) İzmir E) Antalya 14. Dünya üzerinde seçilecek herhangi bir nok tada Güneş ışınları tam doğudan doğup, tam batı dan batıyorsa bu tarih aşağıda kilerden han gisi olabilir? 17. Gündüz Gece Gündüz Gece 21 Mart 15 Mayıs 13 Yukarıdaki grafiklerde Ankara nın iki ayrı tarihte gece gündüz süresi verilmiş, 15 Mayıs tari hinde gündüzün 60 uzadığı belirtilmiştir. Buna göre II. grafikteki tarihte güneş kaçta doğmuştur? 60 A) 5 00 B) 5 30 C) 6 00 D) 6 30 E) 7 00 A) 21 Haziran B) 23 Eylül C) 21 Aralık D) 1 Ocak E) 21 Mayıs 15. Yeryüzü üzerindeki noktaların eksen çevresin - deki dönüş hızları enleme göre değişir. Aşağıdaki ülkelerin hangisinde dönüş hızı daha fazladır? A) Finlandiya B) Norveç C) Türkiye D) Kanada E) Brezilya 18. Dünya üzerinde seçilen herhangi bir yerde belirli dönemlerde gündüzün uzunluğu 24 saati geçiyorsa; bu yer aşağıdaki para lel lerden hangisi üzerinde olabilir? A) Ekvator B) 10 Kuzey C) 10 Güney D) 42 Kuzey E) 75 Güney 16. Güneş ışınlarının 1 Nisan tarihinde öğle vakti 90 lik I II açıyla düşebi le ce ği enlem yan daki şekilde belir tilen nokta- V IV lardan hangi ikisi arasında yer alır? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I ve V E) IV ve V III Mersin deki yatay bir yüzey Güneş ışınlarını Kırklareli ndeki yatay bir yüzeyden daha büyük açıyla alır. Bu durum aşağıdakilerden han gi siyle açıklanabilir? A) Yüzey şekillerinin farklılığı B) Dağların uzanış doğrultusu C) Boylam farklılığı D) Enlem farklılığı E) Nemlilik 1.D 2.C 3.E 4.E 5.A 6.B 7.B 8.A 9.B 10.B 11.C 12.C 13.C 14.B 15.E 16.B 17.B 18.E 19.D

14 14 Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri YERKÜRE NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ TEST 2 1. Her bilim kendi içinde alt bölümlere ve dallara ayrılır. Coğrafya da birtakım alt dallardan oluşan bir bilimdir. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın alt dal - larından biridir? A) Meteoroloji B) Tarih C) Astronomi D) Botanik E) Klimatoloji 4. Dünya nın ekseni etrafındaki dönüş hareke tinin aşağıdakilerden hangisi üzerinde et kisi yoktur? A) Yerel saat farkının oluşmasında B) Meltem rüzgârlarının oluşmasında C) Mevsimlerin oluşmasında D) Akıntıların halkalar oluşturmasında E) Rüzgârların sapmasında 2. Dünya nın şekli Ekvator dan şişkin ku tup lardan basıktır; bu özel şekle geoid denir. Aşağıdakilerin hangisi yerin geoid şekli ile ilgilidir? A) Kutuplara gidildikçe sıcaklığın azalışı B) Dünya nın bir yarısı gündüz iken diğer ya - rısının gece olması C) Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe yer çekiminin artması D) Meridyen boylarının birbirine eşitliği E) Paralel boylarının kutuplara gidildikçe kü - çülmesi 5. Yandaki noktala rın hangisinde gece ile gündüz arasın daki süre farkı en faz ladır? A) I B) II C) III D) IV E) V V III II I IV Mart ve 23 Eylül tarihleri ekinoks tarihleridir. 3. Aşağıdakilerden hangisi yerin küresel şekli ile ilgili bir sonuç değildir? A) Sıcaklığın Ekvator dan kutuplara doğru azalması B) Ekvator ve çevresine Güneş ışınlarının daha dik açılarla ulaşması C) Kutup Yıldızı nın görünüm açısının enleme göre değişmesi D) Meridyenler arası mesafenin ekvatorda en geniş olması E) Gece gündüz sürelerinin yıl içinde değiş - mesi Bu tarihlerde aşağıdaki coğrafi olay lardan hangisi görülmez? A) Dünya nın her yerinde gündüz gece eşit liği olması B) Aydınlanma çemberinin kutup dairelerin den geçmesi. C) Yarımkürelerde bahar mevsiminin başla ması D) Güneş in tam doğudan doğup, tam batıdan batması E) Güneş ışınlarının öğle vakti Ekvator a dik gelmesi

15 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm Dünya üzerinde seçilen herhangi bir nokta nın, Güney Yarımküre de yer aldığı, aşağı da ki özelliklerinden hangisiyle açıklana maz? A) En yüksek sıcaklıkların ocak, şubat ay la rında görülmesi B) 23 Eylül den 21 Mart a kadar olan dö nemde Güneş ışınlarını iki kez dik açıyla alması C) Yıl içinde Güneş ışınlarının iki kez dik açıyla düşmesi D) En düşük sıcaklıkları temmuz, ağustos aylarında yaşaması E) 21 Mart 23 Eylül arasında gündüzlerin gecelerden kısa olması 8. Güney Kutup Dairesi üzerindeki bir merkez de aşağıdaki tarihlerden hangisinde güneş birgün süreyle batmaz? 11. Dünya batıdan doğuya doğru döner ve bu dönü - şünü 24 saatte tamamlar. Dünya nın kendi ekseni etrafındaki hareketi şimdikinden yavaş olsaydı aşağıdakilerden hangisi görülmezdi? A) Gündüzler uzardı. B) Geceler daha soğuk olurdu. C) Günlük sıcaklık farkları azalırdı. D) Gündüzler daha sıcak olurdu. E) Gece süresi uzardı. A) 21 Haziran B) 21 Aralık C) 3 Eylül D) 23 Eylül E) 21 Mart 12. II I IV III 9. Aşağıdakilerden hangisi Dünya nın küresel bir şekle sahip olduğunu kanıtlamaz? A) Yerden yükseldikçe görülebilen alanın ge - niş lemesi B) Yengeç Dönencesi nin Ekvator dan daha yavaş dönmesi C) Bir yerdeki cismin gölge boyunun gün içe - risinde değişmesi D) Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe ar - dışık iki meridyenin aralıklarının daralması E) Kutup Yıldızı nın görünüm açısının Kuzey Kutbu ndan Ekvator a doğru küçülmesi V Yukarıdaki Türkiye haritası üzerinde belirti len noktaların hangisinde 21 Aralık tari hinde gece gündüz süre farkının daha fazla olduğu söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 10. Bir kişi Ekvator da ve kutuplarda tartılmış, bu iki yerde ağırlığının az da olsa farklı olduğunu gör - müştür. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Dünya nın Güneş e olan uzaklığının yıl içinde değişmesi B) Ekliptik ile Ekvator arasında bir açı olması C) Güneş çevresindeki yörüngesinin elips olması D) Dünya nın geoid şeklinde olması E) Ay ve Güneş in çekim gücünün farklı ol ması 13. A ve B kentlerinde güneşin gün içinde en fazla yükseldiği dönem aynı olmakla beraber eki noks dönemlerinde yatay düzleme dik olarak yerleştirilen cisimlerin gölge yönleri farklı ol maktadır. Buna göre, bu kentler hakkında; I. Aynı boylam üzerindedir. II. III. Aynı anda aynı mevsimi yaşamaktadırlar. Ekvatora açısal uzaklıkları aynıdır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

16 16 Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri 14. Yanda yeryü zün de bir noktada ya tay zemine dik duran bir metre boyun - daki bir cis min öğle vak tinde oluşan yıllık gölge boyu değişim gra fiği verilmiştir. Gölge boyu (metre) 2 Buna göre, bu cismin bulunduğu yer için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Oğlak Dönencesi nin güneyinde yer alır. B) Yengeç Dönencesi nin kuzeyinde yer alır. C) Ekvatorla Yengeç Dönencesi arasındadır. D) Ekvatorla Oğlak Dönencesi arasındadır. E) Oğlak Dönencesi üzerindedir M 21H 23E 21A Aylar V I IV II III 23 27' Yukarıdaki Dünya haritasında belirtilen nokta lar için 21 Haziran tarihinde aşağıdaki lerden hangisi söylenemez? A) En uzun gündüz I de yaşanır. B) V ten I e gidildikçe gündüz süresi uzar. C) II ye Güneş ışınları öğle vakti dik açıyla dü şer. D) En kısa gölge boyu IV te oluşur. E) IV te gece süresi gündüzden uzundur. Yer Ekseni ' 15. Yanda coğrafi koordi na tları belirtilen A ve B kentlerinde 21 Haziran tarihinde; I. Gece gündüz B süreleri arasın daki fark II. Güneş ışınlarının G öğle vakti yere düşme açısı III. Çizgisel hız IV. Güneşin doğuş batış saatleri gibi özelliklerden hangilerinin aynı olduğu söylenebilir? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV 16. Güneş ışınlarının atmosferdeki tu - tulma miktarı gü - neş ışınlarının geliş açısına bağlıdır. Güneş ışınlarının düşme açısı daraldıkça tutulma miktarı artar. Buna göre, yukarıdaki şekilde verilen noktaların hangisinde 23 Eylül tarihinde en fazla tutulma gerçekleşir? A) I B) II C) III D) IV E) V K A Yer Ekseni Ekliptik Düzlem Ekvator Ekliptik Düzlem Ekvator Ekvator ve ekliptik düzlem arasındaki açı şekil I de ol duğu gibi yerine şekil II deki gibi 35 olsaydı aşağıda ki ler den han gisi gerçekleşmez di? A) Gece gündüz süre farkı artardı. B) Dönencelerin enlem değeri 35 olurdu. C) Türkiye dönenceler arasında yer alırdı. D) Orta kuşakta yazlar daha sıcak olurdu. E) Tropikal kuşak genişlerdi. 19. Güneş ışınlarının atmosferdeki tutulma miktarı, geliş açısına bağlıdır. Güneş ışınlarının geliş açısının dik ve dike yakın olduğu enlemlerde atmosferdeki tutulma miktarı daha az olur. Buna göre, aşağıdaki enlemlerin hangisin de 21 Aralık tarihinde tutulma miktarı en azdır? A) 10 Kuzey B) 0 Ekvator C) Kuzey D) Güney E) 40 Güney 1.E 2.C 3.E 4.C 5.E 6.B 7.C 8.B 9.C 10.D 11.C 12.A 13.A 14.B 15.B 16.E 17.D 18.C 19.D

17 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm 1 17 YERKÜRE NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ TEST 3 1. Yer ekseninin eğiklik açısıyla tropikal kuşak sı - nırları arasında bir bağ vardır. Tropikal kuşak 30 paralelleri arası olarak ge - nişleseydi; eğiklik açısı kaç derecelik bir de ğer alırdı? A) B) C) D) E) Haziran; Kuzey Yarım Küre de yaz mevsiminin, Güney Yarım Küre de kış mevsiminin başlangıcıdır. 21 Aralık; Kuzey Yarım Küre de kış mevsi - minin, Güney Yarım Küre de yaz mevsimi - nin başlangıcıdır. Yukarıdaki koşulların gerçekleşmesinin te mel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer ekseninin yörünge düzlemiyle lık açı oluşturması B) Kuzey Yarım Küre de denizlerin oranının az olması C) Güney Yarım Küre de karaların oranının az olması D) Kuzey kutupta 186 gün gündüz yaşan ması E) Dünya nın ekseni çevresinde 24 saatte dönmesi 3. Dünya nın Güneş karşısında yan da ki konumda oldu ğu bir tarihte aşa ğıdaki özellikler den hangisinin or taya çıktığı söyle - nemez? A) Güney Yarım Küre de gündüzler geceler den uzun dur. B) Türkiye de kış mevsimi başlamıştır. C) Ekvator dan kuzeye gidildikçe gündüzler kısalır. D) Güneş ışınları Oğlak Dönencesi ne dik açıyla gelir. E) Aydınlanma dairesi kutup noktalarından geçer Mart tarihinde aşağıda coğrafi koordinat ları verilen yerlerden hangisinde Güneş daha erken doğar? A) 80 Güney - 15 Batı B) 60 Kuzey - 60 Doğu C) 45 Kuzey - 85 Batı D) 13 Güney - 49 Batı E) 10 Kuzey - 70 Doğu 5. Aynı meridyen yayı üzerinde bulunan farklı merkezlerde güneş yalnızca ekinoks tarihlerinde aynı anda doğup batmaktadır. Belirtilen durum aşağıdakilerden hangisinin sonucunda ortaya çıkmaktadır? A) Eksen eğikliğinin B) Günlük hareketin C) Eksen hareketinin D) Yörünge şeklinin E) Yer şekillerinin 6. Dünya nın batıdan doğuya doğru dönerek gerçekleştirdiği eksen hareketi aşağıdaki oluşumların hangisi üzerinde etkili değildir? A) Güneş ışınlarının gün içinde farklı açılarla gelmesinde B) Geniş alanlı rüzgârların sapma göster me - sinde C) Akıntıların halkalar oluşturma sında D) Orta kuşakta dört mevsimin belirgin ya - şanmasında E) Kayaçların mekanik yolla ufalanmasında

18 18 Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri 7. Dünya ek seni etrafındaki batıdan doğuya doğru olan 24 saatlik dönüşünü 20 saatte yapsaydı; aşağı daki yargılardan hangisi yanlış olurdu? A) Gece gündüz olayı gene yaşanırdı. B) Ekvator üzerindeki yaklaşık 1670 km/saat lik dönüş hızı artardı. C) Ardışık meridyenler arasındaki 4 dakikalık fark azalırdı. D) Günlük sıcaklık farkları azalırdı. E) Gece gündüz süreleri yıl boyunca eşit olurdu. 8. Herhangi bir yere Güneş ışınlarının geliş açısı, aşağıdakilerden hangisine bağlı ola rak de ğişmez? A) Yaşanılan mevsime B) Günün saatlerine C) Yükselti değerine D) Bulunduğu enleme E) Eğim ve bakı durumuna 11. Kuzey Yarım Küre kış mevsiminin son günlerini yaşarken, Güney Yarım Küre de yaz mevsimi sona ermek üzeredir. Buna göre, belirtilen tarihte her iki yarımkü rede görülen gece gün düz süreleri için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Kuzey Yarım Küre de gece ve gündüzün sü - releri eşittir. B) Kuzey Yarım Küre de geceler gündüzlerden kısadır. C) İki yarım kürenin gece gündüz süreleri bi - ribirine yakındır. D) Güney Yarım Küre de gündüzler gecelerden kısadır. E) Güney Yarım Küre en uzun gündüzü yaşa - maktadır. 9. Dünya nın atmosferinde gerçekleşen bulut, sis, yağmur, kar, dolu gibi meteorolojik olayların oluşmasına neden olan gaz aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Azot B) Oksijen C) Su buharı D) Karbondioksit E) Helyum 12. A B C 10. Yandaki şekilde gösterilen A ve B noktalarında aşağı daki özelliklerden hangisi yıl boyunca ay-nıdır? A B 45 Kuzey 0 45 Güney 50 Kuzey enleminde bulunan 1 metre uzunlu - ğundaki çubuğun yıl içinde A, B, C tarihlerinde ölçülen gölge değişimi şekildeki gi bidir. Buna göre ölçümlerin yapıldığı A, B, C tarihleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak sıralanmıştır? A) Gece gündüz süreleri B) Güneş e karşı konumları C) Güneş ışınlarının geliş açısı D) Güneş in doğuş batış saatleri E) Dönüş hızları A B C A) 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık B) 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül C) 21 Aralık 21 Mart 23 Eylül D) 23 Eylül 21 Haziran 21 Mart E) 21 Haziran 21 Aralık 21 Mart

19 Yerküre nin Şekli ve Hareketleri / Bölüm Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın Ekva - tor a olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir. Aşağıdakilerden hangisi üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak enlemin etkisinden söz edilemez? A) Bir bölgedeki yerel saat farkları B) Güneş ışınlarının yeryüzüne geliş açısı C) Bir bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyet leri D) Güneş ışınlarının atmosferde uğradığı ka - yıplar E) Nüfus yoğunluğu ve dağılışı gibi sosyal olaylar 14. Dünya günöte du rumunda olduğu zaman, şe kildeki noktalardan hangisinde Gü neş gö rülmez? A) I B) II C) III D) IV E) V II IV KKN I III V GKN Aralık tarihinde Güneş ışınları Kuzey Ya - rımküre de aşağıda enlem değerleri belir tilen hangi merkeze ulaşamaz? A) B) 45 C) D) 75 E) Aynı boylam üzerinde yer almayan ancak yerel saatlerinde akrep ve yelkovanın ko numlarını aynı gören iki kişinin bulunduğu yerler için aşağıdakilerden hangisi söyle nebilir? A) Ekvator a uzaklıkları aynıdır. B) Başlangıç Meridyeni ne olan uzaklıkları aynıdır. C) Yerel saatleri aynıdır. D) Aralarında 10 saatlik zaman farkı vardır. E) Aralarında 180 lik boylam farkı vardır. 18. Bir bölgenin denize göre konumu aşağıda ki - lerden hangisi üzerinde önemli bir etken değildir? A) Yaşam biçimi B) Hava olayları C) Ekonomik etkinlikler D) Taşımacılık E) Yeraltı kaynakları 15. Arjantin de rüzgârlar hareket yönlerinin soluna Türkiye de ise sağına doğru saparlar. Yukarıdaki durum bu ülkelerin hangi özel lik lerinin farklı olmasından kaynaklanır? 19. Dünya bir günlük hareketini kendi ekseni etra - fında batıdan doğuya doğru dönerek 24 saat içinde tamamlar. Dünya nın dönüş yönünün doğudan batıya doğru olması durumunda aşağıdakilerden hangisinin değişmesi beklenir? A) Sıcaklık ortalamalarının B) Yüz ölçümlerinin C) Ekvator a uzaklıklarının D) Yer şekillerinin E) Bulundukları yarım kürelerin A) Gece gündüz sürelerinin B) Okyanus akıntılarının sapma yönlerinin C) Ekvator ve ekliptik düzlem arasındaki açı nın D) Dünya nın dönüş hızının E) Mevsim sürelerinin 1.B 2.A 3.E 4.E 5.A 6.D 7.E 8.C 9.C 10.E 11.C 12.A 13.A 14.E 15.E 16.D 17.E 18.E 19.B

20 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aral k 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aral k 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aral k 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aral k 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aral k 20 Bölüm 1 / Yerküre nin Şekli ve Hareketleri YERKÜRE NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ TEST 4 1. Dünya nın ekseni ekliptik düzleme dik ol saydı; aşa ğıdaki sonuçlardan hangisi ger çekle şirdi? A) Aydınlanma dairesi yıl boyunca kutup da - irelerine teğet geçerdi. B) Güneş ışınları yalnızca tropikal kuşağa dik gelirdi. C) Kuzey Yarımküre de gündüz süreleri çok uzardı. D) Gündüz-gece süreleri eşitlenir, mevsim farklılaşması ortadan kalkardı. E) Güney Yarımküre de gece süreleri çok kı - salırdı. 4. Bir ülke sınırlarının kuzey-güney doğrul tusunda geniş yer kaplaması aşağıdakiler den hangisi üzerinde etkili değildir? A) Bitki topluluğu B) Sıcaklık dağılımı C) Saat farkları D) Tarım ürünleri E) Toprak türleri 5. Aşağıdakilerden hangisi Dünya nın günlük ha reketine bağlı olarak ortaya çıkar? Haziran tari hinde yandaki şe kilde verilen nok talarla il gili olarak aşağı daki yargı lardan han gisine ulaşı la maz? S A T K.K.D E O.D G.K.D Y.D A) Gece ve gündüz sürelerindeki farklılaşma B) Sürekli rüzgârların sapması C) Güneş e olan uzaklığın sürekli değişmesi D) Mevsimlerin oluşumu E) Güneş ışınlarının geliş açısının kutuplara gidildikçe küçülmesi A) T noktasında geceler daha uzundur. B) A noktasında geceler daha kısadır. C) S noktasında gece gündüz süreleri eşittir. D) A noktasında yaz mevsimi başlamıştır. E) S noktasında gölge boyu sıfır olmuştur. 3. Aşağıdaki grafiklerden hangisi Güneş ışınları nın yıl içinde Türkiye de herhangi bir yüzeye düşme açısına uygun olarak çizilmiştir? A) B) C) Aç Aç Aç 6. Güneş ışınları 23 Eylül tarihinde Ekvator a dik açıyla gelir. Bu tarihten 24 gün sonra hangi enleme dik açıyla gelir? (Güneş ışınları 4 günde 1 lik yer değiştirir.) A) 6 Güney enlemi B) 10 Güney enlemi C) 16 Kuzey enlemi D) 20 Kuzey enlemi E) 25 Güney enlemi D) Aç E) Aç 7. Güneş in doğuş ve ba tış süresini, kısa bir süre izle mek iste yen bir gözlemci yan daki şekilde gösteri len noktalar dan hangi sine gitmelidir? A) I B) II C) III D) IV E) V