BAġ AĞRISI. Baş ağrısı birçok nedene bağlıdır. Değişik tipte baş ağrıları vardır. En çok bilinenleri şunlardır:

Transkript

1 BAġ AĞRISI Baş ağrısı birçok nedene bağlıdır. Değişik tipte baş ağrıları vardır. En çok bilinenleri şunlardır: Gerilim tipi baş ağrısı Migren Horton baş ağrısı İlaçlardan kaynaklanan baş ağrısı Olağan baş ağrısı Tehlikeli baş ağrısı Gerilim tipi baģ ağrısı Çok sık görülen bir rahatsızlıktır. İnsanların yaklaşık %80-90 kadarı, bunu yaşamışlardır. Gençlerle çocuklarda da görülür. Günlük baş ağrıları, özellikle kız öğrencilerde olmak üzere, maalesef her dört öğrenciden birinde görülmektedir. Hafif ve tazyikli olan gerilim tipi baş ağrısı, ağır ağır yerleşir, kademeli olarak artar ve yine ağır ağır kaybolur. Başın etrafında çember tarzında gergin bir şerit ya da çok dar bir kasket gibi hissedilir. Basınç alın, şakaklar ve boyunda hissedilir. Saç dipleriyle çenede hassas noktalar oluşabilir. Boyun kasları gerili ve ağrıyor olabilir. Ağrılar, 30 dakikadan yedi güne kadar sürebilir. Niçin gerilim tipi baģ ağrısı? Baş çevresinde, yüzde, çenelerde ve boyundaki kasların uzun süre gergin olması başında ağrıya sebebiyet verir. Muhtemelen, gergin olduğunun farkında bile değilsindir! Sıkça gerilim tipi baş ağrılarınız varsa, doktorunuza başvurunuz. BaĢlatan faktörler: Buna karģı ne yapabilirsin? Değişik türde stresler: Aile yaşamı, ilişkiler, başarısız olma endişesi vesaire. - Dinlen ve düzenli olarak hareket et. Dişlerini gıcırdatıyor yada yanlış sıkıyorsun. - Bir ısırma aygıtı temin et. Yorgunluk, uykusuzluk. - Odanı serin tut, yastığını değiştir. Kötü pozisyonda çalışmak. - Zaman zaman hareket et, saat başı beş dakika Bilgisayarın önünde uzun süre kalmak. - Bilgisayar için terminal gözlüğü kullan. Görme bozukluğu. - Göz muayenesinden geçin. Kötü/yetersiz ışıklandırma - Okurken ışıklandırma yeterli olsun. Kullanılan herhangi bir ilaç. - Yan etkilerini araştırın. Depresyon hali. - Doktorunuzla görüşün. Baş ağrıları, biraz huzur ve sükunet gereksindiğiniz yönünde vücudun uyarıları olarak görülebilir. Rahatsızlık veren bu ağrının kaynağını bulmaya çalışmalısınız. Ne gibi bir yardım görebilirim? Solunum egzersizi, yoga, qigong, taichi, meditasyon ve masaj gibi gevşemeyi sağlayıcı hareketler. 1

2 Eczaneden ya da İsveç Migrenliler Birliği nden gevşeme şeridi temin edilebilir. Düzenli olarak dans, yürüyüş, jimnastik vb. gibi hareket egzersizleri. Akupunktur. Unutmayın! Başınızdaki ağrıya karşı çok dikkatli ve tetikte olmayı; Bunun kaynağını bulmayı, yan etmenleri kontrol etmeyi; Doktorunuza görünmeyi; Kendi kendinize yardımcı olabilmeniz yönünde çaba göstermeyi ve fizik tedaviye başvurmayı; Günde en az yarım saat düzenli olarak hareket egzersizi yapmayı; Besleyici yemek yeyip, yeterli miktarda sıvı almayı unutmayın. Sade içecekler, renkli olanlardan daha yararlıdır. Migren Migren nedir? Migren farklı biçimlerde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. İsveç de 1.4 milyon insanda migren rahatsızlığı vardır. Migren rahatsızlığı, en Ģiddetli baģ ağrısı olarak adlandırılmaktadır. Tekrarlayan ve şiddetiyle süresi değişen bir baş ağrısı nöbetidir. 20 ile 40 yaş arası sık görülmekte olup elli yaşından sonra azalma eğilimi gösterir. Migren, kadınların % inde âdet görme dönemlerinde şiddetlenir. İsveç deki her beş kadından birinde, sürekli olarak migren nöbetleri vardır. Migren kalıtsal bir hastalıktır. Baş ağrısının devlete yıllık maliyeti, 14 milyar krondur. Bunun büyük bölümü Migrene ayrılmaktadır. Belirtiler Genellikle başın bir tarafında olan zonklayıcı ağrı öncesinde görme bozuklukları olabilir, ardından sıkça mide bulantısı ve kusmalar görülür. Ağrı, göz çevresi, alın ya da şakakta duyulur. İlk migren atağı normal olarak ergenlik döneminde olmakla beraber, bazıları daha çocuk yaģta bunu yaşarlar. Sigmund Freud, Friedrich Nietzsche, Charles Darwin, Frédéric Chopin, Pablo Picasso ve Julius Caesar gibi kişilerde migren olduğu tahmin edilmektedir. Ġki migren tipi vardır, bunlar: 1. Önceden uyaran (Aura) migren tipi. Bu tip migren daha seyrektir ve tüm vakaların % si kadarında görülür. Auralı migren öncesinde değişik görsel fenomenler (ışık çakmaları, zikzaklı çizgiler, boş noktalar, titreşimli görüntüler) olur. Anlaşılmaz şekilde konuşma, iğnelenme ile uyuşmalar (felç belirtisi), susama ve esnemeler de görülebilir. Bu durum yaklaşık 30 dak. sürebilir. Aura sonrasında gelen bu şiddetli baş ağrısı, aura ile birlikte ya da öncesinde de gelebilir. 2. Aurasız migren. Bu baş ağrısı öncesinde belli bulgular yoktur. Çokları kendilerini kötü hissederler ve çabuk sinirlenirler. Bazılarında iştah değişmeleri görülür. Migren ataklarının süresi yarım saatten üç güne kadar uzayabilir. 2

3 BaĢlatan faktörler: ġunları yapabilirsin: Stres (psikolojik ve fiziksel), migren atakları sıkça sabahları görülür. - Çalışma saatlerini ihtiyaca göre düzenlemek nöbetleri azaltabilir. Uyku (çok ya da az uyumak) - Makul oranda ve düzenli uyumaya çalış. Düzensiz yemek saatleri ve perhiz. - Kendini hiç aç bırakma, sıkça yemek ye! İçinde fazla tiramin maddesi olan yiyecekler (kırmızı şarap ve sert peynir çeşitleri) - Tiraminli yiyeceklerden uzak dur. Narenciye ve çukulata gibi yiyecekler. - Bu yiyeceklere dikkat et! Kanda şekerin düşmesi. - Arada bir kanda şeker oranını kontrol et. Hormonlarla ilgili etmenler (âdet görme, - Tavsiye için jinekolog ya da doktorunuza yumurtacık oluşumu ya da doğum kontrol hapı). danışın. Çevre koşulları (sıcak, soğuk, ışık, ses, koku ve hava basıncındaki değişmeler) - Düzenleyebileceğin bir şeyler varsa yap!!! Ağrı (gerilim tipi baş ağrısı) - Gevşeme hareketleri iyi gelir. Bedensel zorlanma. - Migrenin varken kendini zorlama. Alerji - Etkisi görülen alerjenlerden kendini koru. Fazla ilaç tüketimi. - Zehirin çıkarılması için program uygula, bunun için doktorundan yardım iste. Adı geçen bu tetikleyen etmenler dışında, nem, küf, bazı boyalar ve yetersiz havalandırma (ev içinde) da baş ağrısına sebebiyet verebilir!!! Tedavi Migrenin birçok sebebi olduğundan, her türüne faydası olan tek bir ilaç yoktur. Yapılabilecek en iyi şey, migrenin nedenlerini tespit edip buna karşı önlem alınmasıdır. Bu yüzden doktorun durumu incelemesi ve uygun ilaçlar ya da başka tedavi biçimi önermesi önemlidir. DeğiĢik tedavi yöntemleri Başlatıcı etmenlerden uzak durmak Nöbeti önleyici ilaçlar Nöbeti bastıran ilaçlar (triptan ve ergot alkaloidi) Başka tedaviler (Örn. konuşma terapisi, fizik tedavi ve strese karşı yöntemler). Diğer alternatif yöntemler. Hormonlarla ilgili etmenler, migren ve gebelik Âdet görme döneminin hemen öncesinde, kadınlık hormonlarındaki büyük düşüş beyindeki kan damarlarını etkiler ve nöbetlere yol açar. Bazılarında ise migren, âdet görme dönemlerinin tam ortasında ve yumurtacıkların oluşumu esnasında görülür. Doğum kontrol haplarının bir ölçüde faydası olur. Böyle bir sorun yaşıyorsanız doktorunuzla temasa geçin! Gebelik döneminde migren sıkıntılı olabilir, ancak düşük yapma, bebeğin ölümü ya da sakat doğması riskini artırmaz. Gebe kadınların yaklaşık %70 i kadınlık hormonlarının yüksek olmasından ötürü migrenden kurtulsalarda, gebelik süresince migrende bir değişiklik olmayadabilmektedir. Birçok müstakbel anne migrenine karşı alternatif yöntemler uygulamaktadır, örn. gevşeme hareketleri, buz poşetleri ve karanlık bir odada dinlenme gibi. 3

4 Kadınların yaklaşık %3-40 kadarında, baş ağrıları doğum sonrası ilk hafta içerisinde tekrar gelir. Migrenin var mı? Kendini testten geçir! BaĢın ağrıdığında Ģunlar oluyor: Evet Hayır Bir nöbetin yaklaştığını önceden bilir misin? Baş ağrısı öncesinde ışık çakmaları,zik zaklı çizgiler görüyormusun? Ağrı başının bir tarafına mı geliyor? Işığa ya da yüksek sese karşı hassas mısın? Baş ağrın zonklayıcı mıdır? Fiziksel zorlanmada ağrının arttığını hissediyor musun? Bazen kusacak denli mide bulantıları oluyor mu? Üç saatten üç güne kadar süren bir nöbet geliyor mu? Bu soruların dördüne yanıtınız Evet ise, migren hastalığınız olabilir. Doktorunuzla temasa geçmeniz yararlı olur! Horton baģ ağrısı Seyrek görülen bir baş ağrısıdır ve en çok erkeklerde olur. Erkeklerde, kadınlarda olduğundan beş kat fazla görülür. İsveç de hemen 8000 kişide Horton tipi baş ağrısı vardır. İlk nöbetler, genellikle yaş arası gelir ve korku uyandırıcı olabilir. Sık gelen nöbetler halinde periyodik olarak günde 1-3 kez gelir. Her nöbet yaklaşık bir saat sürer. Bu kişilerin % 15 inde bu nöbetler her gün vardır. Ağrı her zaman başın aynı tarafında göz çevresine yerleşir ve ağrının bulunduğu tarafta göz kızarması, göz yaşlanması, burun tıkanması, nezle ile alın ve yüzde terleme olur. Ağrı şiddetli ve sıkıntı verici olsa da tehlikeli değildir. Ağrı periyodu süresince, alkole karşı duyarlı olunduğundan, alkollü içecekler yeni nöbetlere davetiye çıkarır. Günümüzde Horton baş ağrısına karşı etkili tedavi vardır. Böyle bir baş ağrın olduğu yönünde kuşkun varsa bir doktorla konuş. Ġlaca bağlı olan baģ ağrısı İlaçdan kaynaklanan baş ağrıları sıkça görülür ve halkın yaklaşık %3 ünde vardır. Bir kaç ay süreyle hemen her gün ağrı kesici haplar kullanmışsan, vücudun bu ilaçlara alışması yönünde risk oluşur. Bu ilacı bıraktığında ise, yoksunluk belirtisinden başka bir şey olmayan yeni bir baş ağrısı gelir. İlacın sebep olduğu ağrıyı bastırmak için, yine aynı ilacı kullanıyor olursun. Haftada üç günden fazla olmak üzere düzenli olarak ağrı kesiciler kullanıyorsan, risk bölgesindesindir. Ağrı kesici ilaçların fazla tüketimi, daha fazla baş ağrısına neden olmaktadır. Ġlaca bağlı baģ ağrısında görülen belirtiler Bir ağrı kesici hap alıncaya kadar geçmeyen, hafif bir baş ağrısıyla uyanırsın. Yorgunluk Baş dönmesi Konsantrasyon bozukluğu Bu belirtileri taşıyorsan doktorunla temasa geç! 4

5 Olağan baģ ağrısı Soğuk algınlığı varsa, yemeğini aksattıysan ya da akşamdan alkol aldıysan bu tip baş ağrısı olur. Nedenini senin bildiğin bu tip ağrılara karşı reçetesiz alınabilen hapların faydası olur. Tehlikeli baģ ağrısı Baş ağrılarının çoğu tehlikesiz olmakla beraber, kimi zaman daha ciddi bir hastalığın belirtisi de olabilirler. Ani ve çok şiddetli bir baş ağrısı, bir çeşit beyin kanamasının belirtisidir. Nedeni, beyin damarlarından birinden kanın dışarı sızmasıdır. Hastanın durumu hayati önem taģır ve bir an önce tedaviye alınmalıdır. Aşağıda yazılı baş ağrısı tipleri tehlikeli sayılırlar. Beyin zarı iltihaplanması ve belirtileri Özellikle başın arka tarafında olan şiddetli baş ağrısı. Ateş Boyun tutulması Beyin tümörü ve belirtileri Giderek artan baş ağrısı Kişilik değişmesi Epilepsi nöbetleri Denge bozuklukları Felç hali Ġyi olmak için Baş ağrısı günlüğü tut. Nöbetlere neler yol açıyor? Ne tip baş ağrısı var? Ağrıya karşı ne yapıyorsun? Vücuduna kulak ver ve onun senin neye gereksindiğini bildiğine inan. Yorulduğunda dinlen, acıktığında yemek ye. HAYIR de ve seni sıkıntıya sokacak durumlardan, suçluluk duygularından falan sakın. İyi gitmeyen şeylere sırtını dön (eski fikirler, stres dolu bir iş, bozuk ilişkiler ve ) Sağaltıcı etkinliklere yer ver (olumlu insanlar, fiziksel bir dirilik ve yeni olanaklar) Her gün değişik hareketlerle egzersiz yaparak boyun ve yüz kaslarını yumuşat. Kendini olduğun gibi kabul et. Kendine övgüler düz, kendini bugünkü halinle sev. Gerçek olan ŞİMDİDİR, bu fırsatı kaçırma!!! Kendini iyi hissetme yolunda pozitif ol. Daha iyi olabileceğine inan. Açık ol ve bu hedefine ulaşmak için bir şeyler yap!!! Ġsveç Migrenliler Birliği nden (SMIF), daha fazla yardım ve öneriler edinebilirsiniz. Bu dernek: Her tip baş ağrısı olan insanlara yönelik faaliyet yürütmektedir. Migren ve tedavisine ilişkin eğitim ve enformasyon çalışmaları yapar. Migren ve başka tip baş ağrısı olan insanlar ve anlaşılmaları için bilgilendirir. Hastalığa uğramış olanlara bakım, rehabilitasyon ve sosyal güvence ile destek sağlar. Hastaların izole edilmiş durumlarını azaltan ve bunun önüne geçen çalışmalar yapar. Hasta yakınlarına enformasyon verir ve tavsiyelerde bulunur. Hastaların çıkarlarını kurum ve organizasyonlarda temsil eder. 5

6 İsveç Migrenliler Birliği nin (SMIF), tüm ülkede bugün itibarıyla sayısı yaklaşık yirmiyi bulan il merkezi ve yerel derneklerinde değişik faaliyetler yürütülmektedir. Üyelik aidatı 175 krondur, posta cirosu hesap numarası dur. Dernek üyesi olarak yılda dört kez MigränBladet dergisi verilir, bundan başka konferans ve eğitim seminerlerine de çağrılırsınız. Daha geniş bilgi istiyor musun? Mektup yaz, telefon et, SMIF ya da ait olduğun yerel derneğine elektronik posta gönder. Ġsveç Migrenliler Birliği (SMIF) Banergatan 55, Stockholm Tel: Faks: E-posta: Telif hakkı Fikir ve prodüsiyon Shahla Mahdavi, SMIF proje sorumlusu. 6