S E T A S i y a s e t, E k o n o m i v e T o p l u m A r a ş t ı r m a l a r ı V a k f ı w w w. s e t a v. o r g O c a k

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "S E T A S i y a s e t, E k o n o m i v e T o p l u m A r a ş t ı r m a l a r ı V a k f ı w w w. s e t a v. o r g O c a k 2 0 1 1"

Transkript

1 seta Analiz. S E T A S i y a s e t, E k o n o m i v e T o p l u m A r a ş t ı r m a l a r ı V a k f ı w w w. s e t a v. o r g O c a k TÜRKİYE DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR M. EMIN ERÇAKAR, ERDAL TANAS KARAGÖL

2 S E T A A N A L İ Z seta Analiz. S ayı: 33 Ocak 2011 TÜRKİYE DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR M. EMİN ERÇAKAR, ERDAL TANAS KARAGÖL İÇİNDEKİLER GİRİŞ 4 DÜNYADA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR 6 TÜRKİYE DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARI 9 TÜRKIYE DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI: 2003 YILI ÖNCESI 9 TÜRKIYE DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI: 2003 YILI SONRASI 17 DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARI VE EKONOMIK PERFORMANS 21 SONUÇ VE ÖNERİLER Y a y ı n h a k l a r ı m a h f u z d u r

3 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR ÖZET Türkiye, içerisinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler kategorisi değerlendirmesinde yabancı sermaye çekmede gerek nüfus bakımından, gerekse jeostratejik konum ve ekonomik büyüklük bakımından bulunduğu konuma uygun bir pay alamamıştır. Türkiye, 2001 yılından başlayan reformları ile kamu bütçe dengesi, ekonomik büyüme ve enflasyon gibi makro ekonomik değişkenlerde önemli başarılar sağlamıştır. Makroekonomik anlamda küresel ekonomiye uyumu sağlayan yapısal reformlar, Türkiye nin doğrudan yabancı yatırımlar için cazip hale gelmesini sağlarken; finans alanında yapılan reformlar Türkiye nin küresel krizden hızlı bir şekilde çıkmasına yardım etmiştir yılından itibaren AK Parti hükümetinin, AB adaylığı üyeliği sürecinin de katkısıyla hızla gerçekleştirdiği reformlar, ekonominin daha liberal hale gelmesi, finans alanında verimliliğin ve direncin artırılması ve sosyal güvenlik sisteminin yeniden düzenlenmesi de ekonomiye istikrar sağlamıştır. Bu reformlar ayrıca öngörülebilir bir ekonomik yapının oluşturulmasına katkı sağlamış ve yatırım ortamını iyileştirmiştir yılında Anayasa da yapılan değişiklik ile Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz. denilmesinin de yatırımları artırıcı bir etki yapacağı öngörülmektedir. Dolayısıyla, uluslararası doğrudan yatırımları çekmek için, ekonomik, siyasi ve yasal yönden istikrarlı bir ülke olmak önem arz etmektedir. 3

4 S E T A A N A L İ Z TÜRKİYE DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR GİRİŞ Günümüz koşullarında ülkeler, gerek gelişmiş, gerekse gelişmekte olan niteliklerine sahip olsunlar makro ekonomik hedeflere ulaşma konusunda aslında ortak amaçlar gütmektedirler. Tam istihdama ulaşma, fiyat istikrarını sağlama, adil gelir dağılımı, ödemeler dengesinin sağlanması gibi hedefler, tüm ülkeler için çağdaş normların yakalanması noktasında ortak öncelikler arasında yer almaktadır. Gelişmiş ülkeler, alt yapılarının görece tamamlanmış oluşu, sosyal ve ekonomik göstergelerde daha üst seviyelerde yer almalarından dolayı dünyada söz sahibi olma vasfına erişebilmişler ve bu hedeflere ulaşma konusunda göreceli olarak genellikle daha başarılı olmuşlardır. Gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunda ise yurtiçi tasarruf düzeyleri düşüktür. Bu nedenle, bu ülkelerin gayrisafi milli hâsılaları yetersiz, nüfusları da nispeten fazla olduğundan kişi başına düşen gelir düzeyleri düşük kalmaktadır. Bu ülkelerde yüksek oranda tüketim eğilimi, gelirden tasarrufa ayrılan payın düşük miktarlarda kalmasına yol açarken, ülkede bir tasarruf açığı ortaya çıkacağından, kaynak yetersizliği söz konusu olmaktadır. Bunun yanında, gelişmiş ülkelerde var olan teknolojik yenilikleri de içerebilecek yatırımların gerçekleştirilebilmesi zaten yetersiz durumda olan iç tasarruflara ilave olarak yabancı yatırımların katkısını gerektirmektedir. 4 Doğrudan yabancı yatırım kavramını çeşitli şekillerde tanımlamak mümkündür. Buna göre; bir ülkenin kısa bir süre içinde kaynaklarını ve buna bağlı olarak da ekonomik gücünü etkileyebilmek için karşılığını değişik biçimlerde ileride ödemek üzere diğer ülkelerden sağladığı mali ve/veya teknolojik kaynaklardır şeklinde tanımlanabilir. 1 OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development Ekonomik İşbir- 1. Uras, T. G.(1979). Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımları, Formül Matbaası, İstanbul.

5 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR liği ve Kalkınma Teşkilatı) normlarına göre de; yabancı sermaye yatırımları (FDI - Foreign Direct Investment - Doğrudan Yabancı Yatırımlar) bir ülkede yerleşik kişi ya da kurumların bir başka ülkede kalıcı ekonomik çıkar elde etme amacını ifade etmektedir. Doğrudan yatırım denildiğinde; bir firmayı satın alma, yeni kurulacak bir firma için kuruluş sermayesi sağlama ve/veya mevcut bir firmanın sermayesine katılma yoluyla, bir ülkenin firmaları tarafından diğer bir ülkeye yapılan ve teknoloji, know-how, işletmecilik bilgisi, işgücü ve yatırımcının kontrol yetkisini de kendisi ile birlikte getiren yatırımlar anlaşılmaktadır yılında yürürlüğe giren 4875 sayılı yeni Yabancı Sermaye Kanunu na göre ise doğrudan yabancı yatırım dendiğinde; yabancı yatırımcı tarafından, a)yurt dışından getirilen Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası nca alım satımı yapılan konvertibl para şeklinde nakit sermaye, devlet tahvilleri hariç olmak üzere şirket menkul kıymetleri, makine ve teçhizat, sınai ve fikri mülkiyet hakları ile, b)yurt içinden sağlanan yeniden yatırımda kullanılan kar, hasılat, para alacağı veya mali değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar, doğal kaynakların çıkarılması ve aranmasına ilişkin haklar gibi iktisadi kıymetler aracılığıyla yeni şirket kurmayı veya şube açmayı, menkul kıymet borsaları dışında hisse edinimi veya menkul kıymet borsalarından en az % 10 hisse oranı ya da aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut bir şirkete ortak olmak anlaşılmaktadır. Görüldüğü üzere Türkiye ye yabancı yatırım çekilmesi amacıyla Kanun un güncellenmesinde yabancı sermaye tanımı ayrıntılı olarak yer almış bulunmaktadır. 3 Gelişmekte olan ülkelerin tasarruf açığını kapatmanın yanında, doğrudan yabancı yatırım, geldiği ülkeye rekabet faktörünü de beraberinde getirmektedir. Gelişmekte olan ülkelerin tasarruf açığını kapatmanın yanında, doğrudan yabancı yatırım, geldiği ülkeye rekabet faktörünü de beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla, doğrudan yatırımlar, hisse senedi ve tahvil ihraç ederek uluslararası piyasalarda satmak ve çeşitli kredi araçlarından yararlanmak biçimlerinde görülen diğer uluslararası sermaye hareketlerinden ayrılmış olmaktadır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, ilgili ülkeyi hemen terk edemeyecekleri için ülke riskini de üstlenmiş olmaktadırlar. Bu nedenle, bu yatırımlar gideceği ülkenin makro ekonomik verilerini ve geleceğe ilişkin beklentilerini çok iyi tahlil ederek en az oranda risk almaya çalışmaktadırlar. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları genelde çok uluslu şirketler tarafından, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelere doğru kaymaktadır. Genellikle emek yoğun üretim yapan firmaların, işgücünün ucuz bulunduğu gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelere yatırım yapma arzusu, doğrudan yabancı sermayeyi bu ülkelere kaydırmaktadır Selamoğlu, G.(1985). Yabancı Sermaye, Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul sayı ve tarihli Resmi Gazete. 4. Tuğlu, A.(2003). Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Bu Yatırımların Vergilendirilmesi, Yaklaşım, Sayı:125 Mayıs 2003, s

6 S E T A A N A L İ Z Uluslararası sermaye akımlarının bir türünü oluşturan doğrudan yatırımlar, üretime dönük yapıları ile yatırım yapılan ülkeye kaynak girişinin yanı sıra teknoloji, yönetim bilgisi ve ticari sırların da transfer edilmesini sağlamaktadır. Dunning (1993) 5 özellikle yirminci yüzyılın son çeyreğinden itibaren ekonomik alanda gözlemlenen değişim sürecinin, ülkeler arası karşılıklı bağımlılıklara yol açmasından ötürü, ülkelerin dış dünyaya kapalı ekonomik politikalar izlemesini olanaksızlaştırdığını belirterek, büyüme, ekonomik kalkınma ve refah düzeyine ulaşabilmek amacıyla, hem ülkeler hem de firma düzeyinde eski kuralların hâkimiyetini yitirdiğini ifade etmektedir. Bu değişimi zorunlu hale getiren unsurlar ise; rekabet, teknolojik gelişmeler, liberalizasyon ve küreselleşme olgularıdır. 6 Uluslararası sermaye akımlarının bir türünü oluşturan doğrudan yatırımlar, üretime dönük yapıları ile yatırım yapılan ülkeye kaynak girişinin yanı sıra teknoloji, yönetim bilgisi ve ticari sırların da transfer edilmesini sağlamaktadır. Bu nedenle, ülkeler tarafından daha fazla doğrudan yatırım çekebilmek amacıyla, yatırım ortamının iyileştirilmesine önem gösterilmektedir. Bu raporun amacı, Türkiye de doğrudan yabancı yatırımların yapısı ve kompozisyonunu incelemek ve günümüzde artan önemi nedeniyle bu yatırımları artırmak ve sürdürülebilir bir doğrudan yatırım yönetimi için öneriler sunmaktır. DÜNYADA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR Dünyada II. Dünya Savaşı sonrasında, belli özelliklere sahip yeni borçlanma türlerinin ortaya çıktığı bir dönem başlamıştır. Savaştan güçlü çıkan ABD, savaş sonrası dönemin daha ilk yıllarında, Marshall Planı çerçevesinde Amerika, yıkılan Avrupa ekonomilerinin onarımı için yardım yaparken, aynı zamanda Komünizmin Avrupa da yayılışını engellemeye çalışmış ve kendisini desteklemiş olan ülkelere çeşitli yardım programlarıyla çok büyük miktarlarda kaynak transferi sağlamıştır. Sermaye sahibi Batı ülkelerinin yaptıkları bağış veya kredi adı altındaki bu kaynak transferlerinin getirdiği siyasi, askeri ve ekonomik yükün hissedilir derecede artması sonucu söz konusu ülkelerin bu işlemleri kurumsallaştırmaya karar vermeleri ile uluslararası finansman kurumları dönemi başlamıştır. Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (WB), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ve Avrupa Yatırım Bankası (EIB) gibi kuruluşların süratle gelişmeleri bu döneme rastlamaktadır. Doğrudan yatırımlar başlangıçta ABD şirketlerinin önderliğinde gerçekleşmiştir. Bu yatırımlar önce Kuzey Amerika ve Kanada da başlamış, daha sonra Güney Amerika, Avrupa ve son olarak da Asya ya kaymıştır. ABD şirketleri, özellikle Avrupa da ticaret yoluyla elde etmiş oldukları pazarları sürdürmek amacıyla Avrupa ya yerleşmişlerdir. 7 Savaş sonrası ekonomilerini toparlamaya başlayan Avrupa ülkeleri ABD yi izlerken, 6 5. Dunning, J.(1993). Trade, Location of Economic Activity and the MNE: A Search for an Eclectic Approach, The International Political Economy of Direct Foreign Investment, Volume I, Edward Elgar Publishing Limited, England. 6. UNCTAD.(2003). FDI Policies for Development, World Investment Report. 7. DPT(2000). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara 2000, s. 6.

7 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR Japonya nın da devreye girmesiyle yabancı yatırımlar dünya üzerinde yayılmaya başlamıştır. Savaş sonrası dönemde, doğrudan yabancı yatırımlar iki grup halinde incelenebilecek özel şirketler tarafından gerçekleştirilmiştir. 8 Birinci grupta yer alanlar, savaş öncesi dönemde uluslararası boyutu olan ve az gelişmiş ülkelerle bazı gelişmiş ülkelerde temel madde, gıda ve tarımsal araç sanayilerinde faaliyet gösteren şirketlerdir. İkinci grup ise, dinamik yerel rekabet ve dış ticaret engelleri ile karşılaştıkları dış pazarlarını korumak amacıyla ihracattan doğrudan yatırımlara dönen firmalardan oluşmaktaydı. Bu grup firmaları ilgilendiren sektörler; kimya, elektronik, otomobil, dayanıklı tüketim malları gibi rekabet avantajları olan oligopol piyasalar olup, incelenen dönemde gelişmiş ülkelerin temel sektörlerini teşkil etmekteydi. Bu alanlarda faaliyet gösteren şirketler, çoğunlukla araştırma-geliştirme konusunda karşılaştırmalı üstünlüğü bulunan ve yatırımın finansmanını en azından başlangıçta kendi ülkelerinden sağlamak zorunda olduklarından paraları güçlü olan ülkelerden çıkmışlardır arası dönemin yabancı sermaye açısından en önemli özelliği, çok uluslu şirketlerin sayıca hızla artmaları ve aşırı biçimde büyümeleri olmuştur. Doğrudan yatırımlar bu yıllarda gerek mutlak rakamlar itibariyle, gerekse gayrisafi milli hasıla (GSMH), dış ticaret, yurtiçi yatırımlar gibi ekonomik göstergelerin büyüme hızlarına kıyasla çok önemli gelişmeler göstermişlerdir arası 13 OECD ülkesinin toplam uluslararası yatırımlarının yıllık ortalama büyüme hızı dolar fiyatlarıyla % 12 civarında olup, ortalama gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) artış hızının 1.5 katı üzerinde ve dış ticaret büyüme hızlarına yakındır. Menşe ülke olarak yine ABD önderliğini sürdürürken, bu ülke menşeli çok uluslu şirketlerin yurt dışındaki üretimleri ABD ihracatının 1960 yılında yaklaşık olarak 3 katı, 1971 de ise 4 katıdır lere kadar gelişmiş ülkelerin toplam dış yatırımlarının yarıya yakın bölümü ABD ye aittir lerden sonra kambiyo kontrolleri, cari işlemler kısıtlamaları, sermaye hareketleri işlemleri kısıtlamalarına son verilmeye başlanmasıyla önemli değişmeler ortaya çıkmıştır. 9 Takip eden yıllarda, üçüncü dünya ülkeleri doğrudan yatırımlar için uygun ekonomik ortamın tesisini sağlamak amacıyla çeşitli muafiyet ve teşvikler uygulamaya başlamışlardır. 10 Doğrudan yabancı yatırımların dünya genelindeki dağılımı içinde gelişmiş ülkeler aslan payını almakla birlikte son yıllarda birçok gelişmekte olan ülke de (nisbî olarak) önemli ölçüde doğrudan yabancı yatırım çekmeyi başarmışlardır. Doğrudan yabancı yatırımların dünya genelindeki dağılımı içinde gelişmiş ülkeler aslan payını almakla birlikte son yıllarda birçok gelişmekte olan ülke de (nisbî olarak) önemli ölçüde doğrudan yabancı yatırım çekmeyi başarmışlardır. 11 Bu ülkeler, aktif bir şekilde yabancı firmalara çeşitli vergi istisna, muafiyet ve teşviklerin yanı sıra pazar öncelikleri, altyapı hizmetleri ve hatta tekel hakları vererek yabancı yatırımları çekmeye çalışmaktadırlar. 12 Daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekme konusunda gelişmekte 8. Uzunoğlu, S., Alkin K., Gürlesel C.F.(1995). Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Gelişmekte Olan Ülkelere Etkileri ve Türkiye, İMKB Araştırma Yayınları No:6, İstanbul. 9. Esen, O.(1998). Sermaye Kontrolleri Üzerine Bazı Gözlem ve Değerlendirmeler, Türk İş 1998 Raporu, Türk İş, 1998, s Frank, I.(1985). Foreign Enterprise in Developing Countries, The John Hopkins University Press, 1985, s UNCTAD. (2006). Handbook of Statistics. 12. Bouoiyour, J. (2003).The Determining Factors of Foreign Direct Investment in Morocco, Erişim Bouoiyour, J. (2003).The Determining Factors of Foreign Direct Investment in Morocco, Erişim eg/cms/getfile.php?id=643. 7

8 S E T A A N A L İ Z olan ülkeler arasında kıyasıya bir rekabetten söz edilebilir. Eski Doğu Bloku ülkelerinin (geçiş ekonomileri) devreye girmesi ile birlikte bu rekabet daha da kızışmıştır. Verilen desteğin arkasında yeni ve/veya gelişmiş üretim teknolojisi bilgisinin (know-how) yerli firmalara aktarılmasını sağlamak, yönetim becerisini geliştirmek, işgücü verimliliğini artırmak, istihdam olanaklarını geliştirmek ve genel olarak ekonomik büyümeye katkı sağlama beklentisi yatmaktadır. Altyapı sorunu ve bu işler için ek masrafa gerek olmayışı, ekonomi ve politikalardaki kararlılık ve siyasi istikrarın varlığı gibi nedenlerle gelişmiş ülkelere doğrudan yabancı yatırım daha fazla gitmektedir. II. Dünya Savaşı ndan 1990 lı yıllara kadar, genel olarak gelişmekte olan ülkelerde doğrudan yabancı yatırımcılara karşı şüphe ve güvensizlik duyulan bir ortamın geçerli olduğu söylenebilir. Bu yaklaşımda, yabancı yatırımların sömürgeciliğin bir aracı olduğu, yerli sanayiyi öldüreceği ve uzun vadede döviz çıkışına yol açacağı inancının etkisi görülmektedir. 13 Ancak 90 lı yıllara doğru durum değişmiş, gelişmekte olan ülkelerin birçoğu çeşitli düzenlemeler yoluyla uluslararası yabancı sermaye hareketlerinden daha fazla pay alma gayreti içine girmişlerdir. Birleşmiş Milletler tarafından yapılan bir araştırmaya göre, 1990 lı yıllarda gelişmekte olan ülkelerde yatırım iklimiyle ilgili düzenlemelerin (toplam 750 adet) %94,2 si doğrudan yabancı sermaye lehine olmuştur. 14 Sadece 2001 yılında ise 71 ülkenin doğrudan yabancı yatırım kanunlarında 208 değişiklik yapılmış ve bunların 194 ü (% 93) daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekebilmek için gerçekleştirilmiştir. 15 Bu politika değişikliğinde bu ülkelerin birçoğunun aldıkları dış borç ve kredilerin faizlerini bile ödeyememeleri etkili olmuştur. Dünya üzerindeki doğrudan yabancı yatırımlarda daha çok gelişmiş ülkelerin tercih edildiği bilinen bir gerçektir. Altyapı sorunu ve bu işler için ek masrafa gerek olmayışı, ekonomi ve politikalardaki kararlılık ve siyasi istikrarın varlığı gibi nedenlerle gelişmiş ülkelere doğrudan yabancı yatırım daha fazla gitmektedir. Bununla birlikte 2004 yılında yeni yatırımın ü gelişmekte olan ve geçiş dönemi ülkelerine yapılmıştır. Bu yeni projelerde aslan payını adetle Çin elde etmeyi başarmıştır. Hindistan da 685, Rusya da 377, Brezilya da 258, Singapur da 173, Birleşik Arap Emirlikleri nde 156, Meksika da 154, Malezya da 125, Hong Kong da 122, Tayland da 121, Kore de 100 yeni proje gerçekleştirilirken, Türkiye de bu sayı 64 gibi çok düşük bir seviyede kalmıştır yılına gelindiğinde Türkiye, 20,1 milyar dolar ile en çok aşama kaydeden ülkelerdendir. Türkiye, 2005 yılında dünyada 23. durumda iken, 2006 yılında 16. sıraya yükselmiş ve böylece gelişmekte olan ülkeler sıralamasında beşinci sırada yer almıştır. Gelişmekte olan ülkeler arasında birinci olan Çin ise 70 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı almıştır. Ayrıca Türkiye kendisi de dış dünyada 2006 yılında 934 milyon dolar doğrudan yabancı sermaye yatırımı yapmış ve Türkiye bu yatırım seviyesi ile dünya sıralamasında 51. sıraya oturmuştur. Yabancı sermaye yatırımı girişi açısından sıralamada en çok sıçrama yapan ülkeler ise Avustralya, İsviçre, Lüksemburg ve İsveç tir DPT.(2000). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Yayın No: DPT:2514-ÖİK:532, Ankara. 14. DPT.(2000), a.g.e. 15. UNCTAD.(2003). FDI Policies for Development, World Investment Report.

9 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR Dünya genelinde, 2008 yılında % 14 oranında sınırlı bir daralma görülen global doğrudan yabancı yatırım akışlarına, krizin etkileri 2009 yılında daha derinden yansımıştır. UNCTAD ın ilk geçici verilerine göre, 2009 yılında %39 oranında düşüş ile 1 trilyon dolar civarında global doğrudan yabancı yatırım akışı gerçekleşmiştir. Gelişmekte olan ülkelere ve geçiş ekonomilerine girişlerde 2008 yılında düşüş değil yaklaşık %35 düzeyinde artış görülürken, 6 yıllık kesintisiz büyümenin ardından 2009 yılında bu grup ülkelere doğrudan yabancı yatırım girişlerinde %39 oranında düşüş görülmüştür. Gelişmiş ülkeler arasında, İngiltere, İsveç, İspanya, ABD ve Japonya ya doğrudan yabancı yatırım girişlerinde % 50 nin üzerinde düşüş gözlenmiştir. 16 Global sınır-ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinde 2008 yılında % 35 olan düşüş, 2009 yılında oldukça keskinleşerek ilk geçici verilere göre % 66 oranında olmuştur yılında global uluslararası doğrudan yatırım akışlarında kriz öncesi hacimlere ulaşılması beklenmese de, 2009 yılına göre sınırlı oranda bir toparlanma öngörülmektedir. 17 TÜRKİYE DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARI Türkiye de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: 2003 Yılı Öncesi Türkiye de doğrudan yabancı yatırım faaliyetleri 1954 te kabul edilen 6224 Sayılı Yabancı Sermaye Kanunu ile resmî bir çerçeveye oturtulmuştur. Bu Kanun; Türkiye de, 1950 lerden 2003 e kadar geçen sürede çıkarılan ve yabancı sermaye konusunda oldukça liberal hükümler içeren bir kanundur sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, yabancı yatırımı memleketin iktisadi inkişafına yararlı olması, Türk hususi teşebbüslerine açık bulunan bir faaliyet sahasında çalışması ve inhisar veya hususi bir imtiyaz ifade etmemesi koşullarıyla her alanda çalışmakta özgür bırakıyordu. Bu Kanun da, sermaye kavramı da geniş tutulmuştur. Kanun un 2. maddesine göre; bir kuruluşun kurulması, tevsii ya da yeniden faaliyete geçirilmesi için gereken; -Yabancı sermaye biçimindeki sermaye, -Makine, teçhizat, alet ve bu nitelikteki mallar, yedek parçalar ve malzeme ile Yabancı Sermayeyi Teşvik Komitesinin kabul edeceği diğer gerekli mallar, -Lisanslar, patent hakları ve alameti farika gibi fikri haklar ve hizmetler 9. madde gereği yeniden yatırılarak sermayeye eklenen karlar ana sermaye kapsamına alınırlar UNCTAD. (2010). World Investment Report Global Trends in FDI UNCTAD. (2010). a.g.e. 18. T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Yabancı Sermaye Mevzuatı, Yabancı Sermaye Genel Müd., Mayıs 2001, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Yabancı Sermaye Mevzuatı, Yabancı Sermaye Genel Müd., Mayıs 2001, Ankara, s.2. 9

10 S E T A A N A L İ Z 6224 sayılı Kanun la, yabancı yatırımlara mali konularda da birçok kolaylıklar tanınmıştır. En önemlisi, kar transferlerindeki kısıtlamalar kaldırılmıştır. Faaliyet sonucunda elde edilecek kâra vergi payı çıkarıldıktan sonra herhangi bir sınırlama olmaksızın transfer olanağı sağlanmıştır. Girişimin kısmen ya da tamamen tasfiyesi durumunda satış gelirinin yabancı ortağa isabet eden miktar ile girişimdeki ana sermayenin makul fiyatla satışı sonucu elde edilecek gelirin ve dış kredilerin taksit ve faizlerinin transferine de olanak sağlanmıştır. Hisse senetlerinin temettüleri ya da hisse senedi satışı sonucu elde edilecek gelirin de transferi mümkündür. Bir başka mali kolaylık da Maliye Bakanlığı nın, yabancı sermayeli kuruluşun alacağı dış kredilerin taksit ve faizleri için teminat ya da kefalet karşılığı 1 milyar TL nı geçmemek üzere Bakanlar Kurulu Kararı ile kefalet verebilmesi olanağıdır. 10 Yabancı sermayeli kuruluşlara etüt, kuruluş ve işletme dönemlerinde işçi, ustabaşı, teknik eleman, uzman ve kalifiye personeli Bakanlığın izniyle çalıştırabilme olanağı tanınmıştır. Bu kişilere bazı gümrük muafiyetleri ve kazançlarının dışarıya transferi olanakları da sağlanmıştır. Kanun, yerli girişimlere tanınan tüm haklar, muafiyetler ve kolaylıklardan aynı sahada çalışan yabancı sermayeli kuruluşların da yararlanabilmelerine imkân vermektedir (Md: 10). Herhangi bir çalışma alanında yabancı yatırımlara hiçbir sınırlama getirmeyen 6224 sayılı Kanun, kapsam olarak gayet liberal ve teşvik edici yapıdaydı. Ancak, bu Kanun un liberal olduğu kadar yeterince açık olmaması, farklı politik ve bürokratik çevrelerce çok değişik biçimlerde yorumlanması sonucunu doğurmuştur. Özellikle 1. maddede belirtilen yabancı sermayenin ülkenin ekonomik kalkınmasına yararlı olması konusunda nasıl ve hangi kriterlere göre karar verileceğinin belirsizlik taşıması söz konusuydu. Dünya genelinde bakıldığında, 1950 li yıllar, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının hızlanmaya başladığı bir dönemdir te Bretton Woods sistemi ile oluşturulan para sistemi ile doların uluslararası para olarak kabul edilmesiyle, bir yandan ABD orijinli çok uluslu firmalarca büyük miktarda yatırımlar yapılmaya, diğer yandan da ABD askeri ve ekonomik yatırımlar yapmaya başlamıştır. Türkiye de ise söz konusu dönemde yürürlükte olan 1954 tarihli 6224 sayılı yasa, daha önce bahsedildiği üzere dönemin koşullarına göre oldukça liberal bir yasa hüviyetindeydi. Daha sonraki süreçte ülkenin siyasi koşulları ve akabinde planlı kalkınma döneminin başlaması ile birlikte, yabancı sermaye girişi ile ilgili yapılan bir başka düzenleme 1963 tarihli 17 Sayılı Karar dır. 19 Bu karara göre; Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ve Petrol Kanunu dışında ülkenin ekonomik kalkınması için gerekli ve faydalı görülecek alanlarda iş yapmak veya ticari bir ortaklığa katılmak isteyen yabancı, gerçek ve tüzel kişiler yapacakları işin gerektirdiği öz sermayeyi dışarıdan döviz olarak getirmek zorundadır. Fakat bu kararla yurda girecek yabancı sermaye yatırımında, menkul-gayrimenkul, mal alım satımı, kar, faiz ve benzeri işlemlerden doğan kazanç- 19. Şahin, H. (1997). Türkiye Ekonomisi, Ezgi Yayınları, 4.b., Bursa, s. 306.

11 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR larının ülke dışına çıkarılması ve kullanılması yasaklanmıştır. Uygulamada ise bu yasak delinmiş ve hükümetlerin konu ile ilgili olarak zaman zaman aldıkları kararlarla 17 Sayılı Karar çerçevesinde faaliyet gösteren yabancı sermayeli ortaklıkların döviz işlemleri serbestleştirilmiştir. Bu nedenle, kar tahakkukunun fazla söz konusu olmadığı yabancı sermaye bu kararname çerçevesine girmektedir. Bunlar yabancı firmaların Türkiye de büro, şube, temsilcilik, acente gibi oluşumlar içinde bulunması halleridir. 20 Tablo 1 de görüldüğü üzere her ne kadar 6224 sayılı yasa döneminin çok ilerisinde bulunsa da, Türkiye ye döneminde gelen yabancı sermaye tutarı önemli bir miktara ulaşmamıştır yılı sonu itibariyle ancak 281 milyon dolar tutarında bir yabancı sermaye girişi gerçekleşebilmiştir. Bu tutarın 197 milyon dolarlık kısmının 1973 yılına kadar gerçekleştirilmiş olması da dikkat çekicidir de döviz sıkıntısının başlaması ile kar transferlerinin yapılamaması yabancı sermaye girişini yavaşlatmıştır. Diğer yandan, 1974 ve 1979 yıllarında ülkeye yeni sermaye girişi bir yana, ülkeden yabancı sermaye çıkışı bile olmuştur. Buradan da anlaşılmaktadır ki, bir ülkenin sadece yasal düzenlemelerle doğrudan yabancı yatırım çekmesi pek mümkün görülmemektedir. Gerçekleşen rakamlar, Türkiye gibi iç piyasası geniş, ekonomik potansiyeli zengin ve stratejik konumu elverişli bir ülke için son derece yetersiz kalmaktadır. Yabancı ortaklı kuruluşların bir kısmı elverişli ortam bulamadıkları için ülkeyi terk etmiştir. Dolayısıyla, bir ülkeye özel yabancı sermaye yatırımlarının girmesi için bu koşullar ve liberal mevzuat yeterli olmamaktadır. Her ne kadar 6224 sayılı yasa döneminin çok ilerisinde bulunsa da, Türkiye ye döneminde gelen yabancı sermaye tutarı önemli bir miktara ulaşmamıştır yılından sonra doğrudan yabancı yatırımlar konusunda bu trend önemli ölçüde değişmiştir. İç politikada istikrarın sağlanması, 24 Ocak Kararları ile birlikte ekonomik krizin atlatılmasında gösterilen çaba ve ekonomik reformların devam ettirilmesindeki kararlı tutum, yabancı yatırımcıların Türkiye ekonomisine olan güvenini artırmıştır. Bu gelişmede önemli rol oynayan faktörlerden birisi de, yetkililerin yabancı sermaye ile ilgili yasal düzenlemelerle idari işlemlerin daha basit ve açık hale getirilmesinde gösterdikleri gayrettir Hiç, S. (1994). Türkiye Ekonomisi, Filiz Kitabevi, 2.b., İstanbul, Istanbul, s.114.

12 S E T A A N A L İ Z Tablo 1: 6224 Sayılı Kanun Kapsamında Türkiye ye Gelen Yabancı Sermaye Yıllar Yıllık Birikimli Milyon $ Milyon TL Milyon $ Milyon TL 1954 Öncesi Kaynak: DPT, Hazine Müsteşarlığı 12 Tablo 2 de görüldüğü üzere, 1980 yılında yeni kurulan Yabancı Sermaye Dairesi, 97 milyon dolar değerinde yabancı sermaye yatırımına izin vermiştir de ise yabancı firmaların Türkiye de bağlı şirketlerinin hemen hemen tamamı, sermaye artırımı ve/ veya tevsi ve yeni yatırım projeleri için izin talebinde bulunmuş, toplam 104 yabancı firmaya, 338 milyon dolar yatırım için izin verilmiştir. Fiili giriş olarak 1980 yılında yalnızca 35 milyon dolar olarak gerçekleşen yabancı sermaye girişi, 1990 yılında 1 milyar dolar düzeyine kadar çıkmasına karşın, bu yıldan itibaren yatay bir seyir izlemeye başlamış ve neredeyse yerinde saymıştır yılına gelindiğinde Türkiye, 3,5 trilyon dolar tutarındaki yabancı yatırım miktarının ancak %03 ünü alabilmiştir li yıllarda oldukça liberal politikalar izlenmesine karşın, yabancı sermaye girişleri açısından Macaristan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti gibi yakın zamanda dışa açılmış ülkelerin dahi gerisinde kalmıştır. Yalnızca 1997 yılında Polonya 5 milyar dolar, Macaristan 2 milyar dolar ve Çek Cumhuriyeti 1,3 milyar dolar yabancı sermaye yatırımı çekmişlerdir Onaner, M.(1999). 21. Yüzyıla Girerken Türkiye de Yabancı Sermayeli Yatırımlar, Dış Ticarette Durum, Onaner, M.(1999). 21. Yüzyıla Girerken Türkiye de Yabancı Sermayeli Yatırımlar, Dış Ticarette Durum, İstanbul, 1999, s.47.

13 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR Tablo 2: Türkiye de Yıllara Göre Yabancı Sermaye Yatırımları Yıllar İzin Verilen Yabancı Sermaye (Milyon $) Yabancı Sermayeli Firma Sayısı (**) Fiili Giriş (Milyon $) Türkiye, içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle, Gümrük Birliği nin kabulünden sonra dahi beklendiği ölçüde yabancı sermaye çekememiştir. TOPLAM Kaynak: Hazine Müsteşarlığı **Birikimli. Türkiye, içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle, Gümrük Birliği nin kabulünden sonra dahi beklendiği ölçüde yabancı sermaye çekememiştir ten günümüze Gümrük Birliği nin yaratması gereken ticaret etkisinden yararlanılamamış, Türkiye nin Gümrük Birliği üzerinden ticaret etkisi-pazar genişlemesi gibi teoride beklenen olgular gerçekleşmemiştir. 22 Türkiye, 1990 larda Doğu Bloku nun çökmesi, Çin ve Uzakdoğu pazarının gelişme potansiyelinin çok büyük olması, Latin Amerika ülkelerine sermayenin yeniden yönelimi (Brady Planı) gibi belli başlı nedenlerden dolayı doğrudan yabancı yatırım miktarında artış yaratma imkânı bulamamıştır. Yasal prosedür açısından bakıldığında Türkiye nin diğer gelişmiş ülkelerden geri kalır yanı yoktur. Örneğin; 1980 de çıkarılan 8/168 sayılı Yabancı Sermaye Çerçeve Kararnamesi yayınlanarak yabancı sermaye ile ilgili faaliyetlerde uyum ve çabukluk sağlamak Akpınar, M. Keskin E.(2000). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Sermaye Yatırımlarının Trend Analizi ve AB Akpınar, M. Keskin E.(2000). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Sermaye Yatırımlarının Trend Analizi ve AB Üyeliğinin Sermaye Hareketlerine Etkileri, Dünya Ekonomisi Dergisi, İstanbul, 2000, s

14 S E T A A N A L İ Z Mevzuatın sermaye girişlerine uygun biçimde düzenleniyor olmasının, yatırımların gerçekleşmesinde tek başına etkili faktör olmadığı, bundan daha önemli olan unsurun sosyopolitik durum, ekonomik istikrar ve pratikte bunu gerçekleştirmek olduğu gözlenmiştir. ve konu ile ilgili yetkili bir organ oluşturmak amacıyla Yabancı Sermaye Dairesi nin kurulması dönüm noktası olmuştur. 83/7285 No lu kararname ile Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü kurulmuş ve Başbakanlığa bağlanmıştır. Serbest Bölgelerin işletilmesine ilişkin ilkeler, 1985 tarih ve 3218 Sayılı Kanun la yürürlüğe girmiştir tarih ve No lu Yasayla yabancıların Türkiye de taşınmaz mal edinmesine ilişkin sınırlamalar kaldırılmıştır. Petrol kanununda yapılan bir değişiklikle de, petrol şirketlerinin çıkardıkları doğalgazın ve petrolün % 35 ini ihraç etmesi, kıyıdan uzak olanlarda bu oranın % 45 e çıkması kabul edilmiştir. 23 Yine turizme teşvik için çıkarılan 1982 tarih ve 2634 No lu Kanun, yabancı sermaye yatırımlarını kolaylaştıracak No lu Yabancı Sermaye Çerçeve Kararnamesi ve Finansal Kiralama ya ilişkin düzenlemeler bu alanda yeni bir dönem başlatmıştır. Yabancı sermaye ile ilgili dikkat çekici diğer bir mevzuat kaynaklı düzenleme de yabancı sermayeyi teşvik ile ilgilidir. Bu değişiklikle kar transferi sırasındaki gecikme ortadan kaldırılarak, yerli ve yabancı ortakların kar dağıtımı sırasında eşitliği imkânı sağlanmıştır. Ayrıca yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşların kambiyo mevzuatı uyarınca, bloke veya blokaja tabi alacaklarının yabancı sermaye payı olarak kullanılması, Devlet Planlama Teşkilatı nın (DPT) izniyle mümkün hale getirilmiştir. Böylece getirilen teşviklerle Türkiye de yerleşik olmayan gerçek ve tüzel kişiler yabancı sermaye dairesinin izni ile Türkiye de taşınmaz mal satın alabilir, şube açabilir ve yabancı şirketlerin temsilcilikleri olarak çalışabilirler, fakat bu durumda sermayenin dışarıdan gelmesi gereklidir. 24 Mevzuatın sermaye girişlerine uygun biçimde düzenleniyor olmasının, yatırımların gerçekleşmesinde tek başına etkili faktör olmadığı, bundan daha önemli olan unsurun sosyo-politik durum, ekonomik istikrar ve pratikte bunu gerçekleştirmek olduğu gözlenmiştir. 25 Bunların yanında, özellikle AB ile Gümrük Birliği kurulmasının getirdiği koşullarda yabancı sermaye ile ilgili başka yasalar çıkarılmıştır. Bunlardan bazıları; Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (1994), Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1995), Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1995) ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (1995) gibi düzenlemelerdir. ABD tarafından 1994 yılında 2000 li yıllar için geliştirilen bir projeksiyonda, Yükselen 10 Büyük Pazar stratejisinde Türkiye, Çin den sonra 2. sırada yer almaktadır. Bu stratejiye göre, Türkiye nin 1998 yılında 45 milyar dolar yatırım çeken Çin in arkasında, 29 milyar dolar yatırım çeken Brezilya nın önünde olması gerekmektedir. 26 Oysa 1998 yılında Türkiye ye ancak 953 milyon dolar yabancı sermaye girişi gerçekleşmiştir YASED.(1989).Yabancı Sermaye Raporu, Yabancı Sermaye Derneği Yayınları, İstanbul. Istanbul. 24. Irbeç, İrbeç, Y..(1999). Z.(1999). Türkiye de Yabancı Sermaye Politikaları ve Yatırımlarda Görülen Gelişme Eğilimleri, Yeni Türkiye Dergisi, Türkiye Ekonomisi Özel Sayısı, II. Cilt, Ankara s Batur, E. (1994). Yurtdışı Sermaye Yatırımları ve Yabancı Sermayeden Türk Ekonomisinin Beklentileri, Politika, Tedbirler ve Günümüzdeki Konum, Uzmanlık Tezi, HDTM, s DPT. (2000) a.g.e.

15 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR ABD nin stratejisine göre, Türkiye ye yılda milyar dolar yabancı yatırım girmesi gerekirken, UNCTAD 27 tarafından yapılan uluslararası üretim endeksi (transnationality index) tahminlerine göre Türkiye, yabancı yatırım alan ülkeler arasında 5 in altında kalarak son sıralarda yer almaktadır. 28 Bu noktada bir diğer dikkat çekici yön ise; gerek izin verilen yabancı sermaye gerekse fiili giriş anlamında 2000 ve 2001 yılları göze çarpmaktadır. Söz konusu yıllarda Türk Telekom un varlık satışı olmadan lisans devri satış sözleşmeleri yapılmış ve İş Bankası A.Ş. ile İtalyan Telecom Italia ortak girişimi olan Aria adlı GSM operatörünün kuruluşu gerçekleşmiştir. Bundan dolayı bu yıllar Tablo 2 de de görüldüğü üzere trend dışına çıkan yıllar olarak dikkat çekmektedir. Türkiye ye gelen yabancı sermaye sektörler itibariyle incelendiğinde, önceliğin gerek firma sayısı gerekse toplam yabancı sermaye içerisindeki payları itibariyle hizmetler sektöründe olduğu görülmektedir. Diğerleri ise sırasıyla imalat sanayi, enerji, tarım ve madencilik sektörleridir. Hizmetler sektörüne alt sektörler itibariyle bakıldığında; başta ticaret, restoran, kafe, yeme-içme ve otel, pansiyon, kamping işletmeciliği gibi hizmet birimleri öncelikli olarak yer almaktadır. İmalat sanayinde önceliği gıda, taşıt araçları imalatı, elektrikli makine ve demir çelik, kimya gibi alt sektörler almakta iken, tarım sektöründe ise tarım hizmetleri, bitkisel üretim ve hayvansal üretim başı çekmektedir. Tablo 3 te yılları arası izin verilen yabancı sermayenin sektörel dağılımı yer almaktadır. Tablo 3 incelendiğinde, yılları arası izin verilen yabancı sermaye yatırımlarının toplam milyon dolarlık yabancı sermaye yatırımının % 52,7 si yani milyon dolarlık kısmı imalat sektöründe gerçekleşmiştir. İmalat sektöründeki yatırımların özelikle 1990 yılından itibaren geçmiş yıllara göre artış hızı daha fazladır. Özellikle 5 Nisan 1994 İstikrar Programının uygulamaya konulmasıyla yabancı sermaye ile ilgili alınan kararlar imalat sanayinde de etkisini göstermiş ve 1995 yılında imalat sanayinde toplam yabancı sermaye tutarı, milyon dolar olarak gerçekleşmiştir yılları arası izin verilen yabancı sermaye yatırımlarının toplam milyon dolarlık yabancı sermaye yatırımının % 52,7 si yani milyon dolarlık kısmı imalat sektöründe gerçekleşmiştir. İmalat sanayisini % 44,5 lik payla hizmet sektörü izlemektedir. Bu sektörde izin verilen yabancı sermaye yatırım tutarı milyon dolardır. İmalat sanayindeki yabancı sermaye tutarı, hizmetler sektörüne oranla daha fazla iken, artış yönünden bakıldığında hizmetler sektöründeki artış, imalat sanayine nazaran daha hızlıdır. Özellikle turizm sektörüne yönelik yatırımların arttırılması için bir takım teşvik ve tedbirlerin alınması, bu yıllar arasında hizmetler sektöründeki yabancı yatırımların artmasını beraberinde getirmiştir. Hizmetler sektöründe en fazla artış gene 5 Nisan Kararları nın yarattığı 27. UNCTAD. (2003)a.g.e. 28. Bu endeks, doğrudan yabancı yatırım girişi/sabit sermaye yatırımı (son 3 yıl için), uluslararası doğrudan Bu endeks, doğrudan yabancı yatırım girişi/sabit sermaye yatırımı (son 3 yıl için), uluslararası doğrudan yatırım giriş stoku/gsyih, yabancı ortaklıkların yarattığı katma değer/gsyih ve yabancı ortaklıkların yarattığı istihdam/toplam istihdam oranlarının ortalamasıdır. 15

16 S E T A A N A L İ Z olumlu hava ile 1996 yılında milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 29 İmalat sanayinde yabancı yatırım oranı yıllar itibariyle giderek azalırken, buna karşılık hizmet sektöründe ise yıllar itibariyle bir artış söz konusu olmuştur. Özellikle 2000 yılında hizmetler sektöründe % 61 i aşan bir pay söz konusu olmuştur. Bu durumun ortaya çıkış sebepleri sorgulanmalıdır. Şayet hizmet sektörünün gelişimi ile ülkemize gelen know-how, patent vb. konusunda artış gözlemleniyorsa diğer bir ifadeyle Türkiye nin insan sermayesine, teknolojik gelişimine bir katkı sağlanıyorsa elbette ki olumlu bir durum söz konusudur. Ancak bu kazanımların yeterince olamamasının altında yatan nedenler arasında ülkemizde eğitim, hukuki ve teknolojik altyapı konusundaki yetersizliklerin olduğu da düşünülmelidir. Tablo 3: Türkiye ye Gelen Yabancı Sermayenin Sektörel Dağılımı (Milyon $) Yıllar İmalat Tarım Madencilik Hizmetler Toplam , ,24 97, ,54 0,86 0,98 89,13 337, ,54 1,06 1,97 65,43 167, ,93 0,03 0,02 13,76 102, ,92 5,93 0,25 79,26 271, ,89 6,37 4,26 80,97 234, ,47 16,86 0,86 152,81 364, ,91 13,00 1,25 347,08 655, ,68 27,35 5,62 296,87 820, ,13 9,36 11,86 540, , ,06 65,56 47,09 534, , ,48 22,41 39,82 809, , ,28 33,59 18,96 493, , ,59 21,05 11,37 462, , ,29 28,27 6,20 335, , ,48 31,74 60,62 849, , ,59 64,10 8, , , ,81 12,22 26,70 767, , ,29 5,75 13,73 609, , ,22 17,19 6,76 553, , ,20 59,74 6, , , ,88 134,68 29, , , ,01 32,82 17, , ,00 Toplam ,95 608,64 318, , ,35 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı YSGM Yabancı Sermaye Raporu Türkiye ye gelen yabancı sermaye miktarının dünya genelindeki dağılımı yukarıdaki Tablo 4 te görülmektedir. Tablo 4 te görüldüğü üzere Türkiye, dünya genelinde ve içe- 29. Çetinkaya, M. (2004). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Çetinkaya, M. (2004). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Önemi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı 11,

17 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR risinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler kategorisi değerlendirmesinde de yabancı sermaye çekmede maalesef başarısız kalmıştır. Dünyada gerek nüfus bakımından olsun, gerekse jeostratejik konum ve ekonomik büyüklük açısından olsun, Türkiye maalesef dünya doğrudan yabancı sermaye dağılımında bulunduğu konuma uygun bir pay alamamaktadır. Üstelik son yıllarda, Tablo 4 te görüldüğü gibi, dünyadaki payı ortalaması 0,35 iken, bu oran 2003 yılında 0,10 a düşmüştür. Örneğin 1990 lar süresince yıllık doğrudan yabancı sermaye yatırımları Macaristan ve Çek Cumhuriyeti nde gayri safi milli hasılalarının ortalama yıllık %4 ü iken, Polonya da bu oran yıllık % 2 nin üzerinde gerçekleşmiştir. Türkiye de ise, aynı dönemdeki yabancı sermaye yatırımları gayri safi milli hasılasının ortalama % 0,5 inden daha az gerçekleşmiştir. 30 Tablo 4: Dünya da Yabancı Sermaye (Milyon $) Ort. Dünya G.Ü G.O.Ü Merkez ve Doğu Avr Türkiye Oran Olarak (%) G.Ü./Dünya 68,51 61,46 57,08 56,78 69,77 77,19 79,10 69,89 72,17 65,50 G.O.Ü./Dünya 29,77 34,23 39,62 39,20 27,20 20,65 18,90 26,87 23,22 30,76 Orta ve Doğu Avr. / 1,72 4,31 3,31 4,01 3,03 2,16 2,00 3,22 4,60 3,74 Dünya Türkiye / Dünya 0,35 0,27 0,19 0,17 0,14 0,07 0,08 0,39 0,15 0,10 Türkiye / G.O.Ü. 1,19 0,78 0,47 0,43 0,50 0,35 0,41 1,48 0,66 0,33 Kaynak: UNCTAD (2004) 31 Türkiye de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: 2003 Yılı Sonrası 1954 yılında yürürlüğe giren 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, 2003 yılında yürürlüğe giren 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. Türkiye de yatırım ortamının iyileştirilmesine ve bürokrasinin azaltılmasına ilişkin çabaların bir sonucu olarak ortaya çıkan ve yine Türkiye de bir türlü arzu edilen rakamsal büyüklüklere ulaşamayan doğrudan yabancı yatırımları artırmak için 30. Linn, J. (2002). Improvement of the Investment Climate and Promotion Model for Turkey, February 14, Ankara, UNCTAD. (2004). World Investment Report 2004, s den derlenmiştir. 17

18 S E T A A N A L İ Z yeni kanun ihdas edilmiştir. Bu düzenlemeye göre 32 ; izin yaklaşımı terk edilmekte, bunun yerine izleme amacına yönelik düzenlemeler ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye de yatırım yapmayı planlayan yabancı yatırımcının şirket kurmak ve yatırım yapmak için ön izin alma zorunluluğu kaldırılmıştır. Ayrıca, şirket kuruluşu, ortaklığa katılma ve şube açma durumlarında dolar ı asgari yabancı sermaye getirme uygulamasına da son verilmiştir. Türkiye de yatırım yapmayı planlayan yabancı yatırımcının şirket kurmak ve yatırım yapmak için ön izin alma zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu kanun, yabancı yatırımcının haklarının toplu bir halde ifade edildiği, rehber bir belge olma niteliğini de taşımaktadır. Bunların yanında, 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, doğrudan yabancı yatırım ve yatırımcı kavramlarını uluslararası uygulamalara paralel olarak tanımlamaktadır. Böylece yurt dışında yerleşik Türk vatandaşlarının da Türkiye ye bu kapsamda yatırım yapmaları mümkün hale gelmiştir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin, ekonomik büyüme ve kalkınma yolunda karşılaştıkları yapısal darboğazlar ve bunun hem nedeni hem sonucu olan sermaye birikimi yetersizliğinin üstesinden gelebilmelerinin en etkin yolu dış finansman kaynaklarıdır. Bunun için de başka devletlerin, uluslararası mali kurumların ve bankaların sundukları geleneksel dış finansmanlardan veya doğrudan yabancı yatırımlar ve uluslararası portföy yatırımları gibi özel kaynaklı alternatif dış kaynaklardan yararlanabilirler. Alternatif kaynakların avantajı, borç yükümlülüğü doğurmamalarıdır. Özellikle uluslararası doğrudan yatırım daha az oynak (volatile) olduğundan ve sadece sermaye değil, modern teknoloji ve know-how girişini de içerdiğinden çeşitli uluslararası örgütler ve danışmanlar tarafından dış finansman kaynağı olarak gelişmekte olan ülkelere tavsiye edilmektedir. 33 Yıllarca, Türkiye uluslararası doğrudan yatırımlarını çekmede düşük bir performansa sahip olmuştur. Özellikle bu alanda rakipleriyle karşılaştırıldığında doğrudan yabancı yatırım performansının ne denli düşük olduğu rakamlara açıkça yansımaktadır. Türkiye nin uluslararası doğrudan yatırım çekmedeki başarısızlığı ekonomik ve ekonomi-dışı nedenlere dayanmaktadır. 34 Bu nedenler; aşırı bürokrasi ve yaygın yolsuzluk algılaması nedeniyle yabancı yatırımcılar için giriş ve faaliyet işlemlerinin maliyetinin yüksek olması, kronik yüksek enflasyon, artan ekonomik istikrarsızlık, 1980 lere kadar süren içe dönük yapı, fikrî mülkiyet haklarının korunmasındaki eksiklik, enflasyon muhasebesi ve kabul edilmiş uluslararası muhasebe standartlarının bulunmaması, özelleştirmedeki başarısızlıklar, yetersiz yasal yapı ve elverişsiz altyapı olarak sıralanabilir. 35 Özellikle 2002 yılında, AK Parti iktidara geldikten sonra, ekonomik ve politik istikrar ortamı sağlanmıştır. AB ile üyelik müzakerelerinin başlamış olmasının yanı sıra yürü T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Basın Duyurusu, http// Nunnenkamp P. and Spatz, J. (2003). Intellectual Property Rights and Foreign Direct Investment: The Role of Industry and Host-Country Characteristics, Kiel Working Papers 1167, Kiel Institute for the World Economy. 34. DPT(2000). a.g.e. 35. Erdikler, Ş.(2004). Neden Yabancı Sermaye, Insight YASED, Volume 7, Temmuz 2004.

19 T Ü R K İ Y E D E D O Ğ R U D A N YABANCI YATIRIMLAR tülen reform çalışmalarına rağmen daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekilmesi noktasında yetersiz kalınmış, bu durum özelleştirmeler kanalıyla aşılmaya çalışılmıştır. Son zamanlardaki artışa karşın, Türkiye ye gelen doğrudan yabancı yatırım girişi kısıtlı kalmış ve yalnızca hizmet sektöründe mevcut olan işletmeleri edinmek üzerinde odaklanılmıştır. Türkiye deki uluslararası doğrudan yatırım akışı 2006 yılında 20 milyar doları aşan (GSYİH nın % 5 i) bir seviyeye yükselmiştir. Doğrudan yatırım girişi 2007 yılında 22 milyar doları aşarken, 2009 yılında küresel krizin etkisiyle keskin bir düşüş yaşamış ve 8 milyar dolara düşmüştür (Tablo 5). Ülke/ Ülke grupları Tablo 5: Doğrudan Yabancı Yatırım Girişleri (Milyon $) Türkiye GOÜ Gelişmiş Ülkeler Dünya Kaynak: UNCTAD Major FDI Indicators 2010 dan tarafımızdan derlenmiştir. Türkiye 2009 yılı itibariyle kümülatif verilerle yabancı sermaye yatırımı stoku açısından dünyada 27. sırada yer almaktadır. Dünyadaki toplam doğrudan yabancı sermaye yatırımı stoku 12 trilyon dolar büyüklüğündedir. Türkiye de ise doğrudan yabancı sermaye yatırımı stoku 79 milyar dolar düzeyindedir. Tablo 6 da, Türkiye ye gelen doğrudan nitelikli yabancı yatırımın yıllar itibariyle gelişimi görülmektedir. Bu gelişim trendine bakıldığında son 5 yıllık dönemde uluslararası krizlere bağlı olarak değişkenlik gösteren ancak geçmiş yıllarla kıyaslandığında ise oldukça büyük tutarlara ulaşan bir yabancı yatırım stoku gözlenmektedir. Son 5 yıllık dönemde uluslararası krizlere bağlı olarak değişkenlik gösteren ancak geçmiş yıllarla kıyaslandığında ise oldukça büyük tutarlara ulaşan bir yabancı yatırım stoku gözlenmektedir Tablo 6: Türkiye ye Gelen Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (Fiili Girişler, Milyon $) Ocak-Eylül Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Toplam (Net) Uluslararası Doğrudan Sermaye Sermaye (Net) Giriş Çıkış Diğer Sermaye Gayrimenkul (Net) Kaynak: T.C.M.B. Uluslararası Sermayeli Firmaların Yabancı Ortaklarından Aldıkları Kredi Geçici Veriler.

20 S E T A A N A L İ Z Tablo 7 de, yabancı yatırımların sektörlere göre dağılımına yer verilmektedir. Türkiye ye gelen yabancı yatırımların sektörlere göre dağılımına bakıldığında hizmet sektörüne yönelik bir yoğunluğun olduğu görülmektedir. Asıl katma değeri yaratması beklenen imalat sanayine yönelik yatırımlarda ise istenen miktarlara ulaşıldığı söylenemez. Özellikle 2009 yılı gibi krizin yoğun hissedildiği dönemlerde ülkemize gelen yabancı yatırımlardaki gerileme dikkat çekicidir. Tablo 7:Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon $) Ocak-Eylül Sektörler Tarım, Avcılık ve Ormancılık Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayii Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı Elektrikli Optik Aletler İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork İmalatı Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Kaynak: T.C. Merkez Bankası, Geçici Veriler 20 Tablo 8 ise Türkiye ye gelen uluslararası yatırımların ülkelere göre dağılımını göstermektedir. Buna göre; Türkiye ye gelen uluslararası doğrudan yatırımların dağılımında en büyük payı daima Avrupa Birliği ne üye olan ülkeler almaktadır. Elbette ki bu durumun oluşmasında coğrafi yakınlık, dış ticaretimizde bu ülkelerin payı ve bu ülkelerdeki vatandaşlarımızın nüfusunun yoğunluğu da önemli faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tabloda ilginç olarak coğrafi yakınlık, tarihi ve kültürel bağlara rağmen

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Aralık 2010 YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

UDY Akışları Önündeki Risk Faktörleri

UDY Akışları Önündeki Risk Faktörleri ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR DEĞERLENDİRME RAPORU Ağustos 2011 TÜRKİYE YE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ 2011 YILI İLK YARISINDA 6,2 MİLYAR DOLAR OLDU 2011 yılının ilk yarısında, Türkiye ye

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Ekim 2015 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Mart 2016 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

Ocak 2007 Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni

Ocak 2007 Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni Ocak 2007 Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni EK TABLOLAR 16 Tablo ek 1- Doğrudan Uluslararası Yatırım Girişleri (Fiili Girişler) (Milyon $) Doğrudan Yabancı Yatırımlar Toplam (Net) Ocak-Kasım

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Ağustos 2015 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

2010 TÜRKİYE VE İZMİR ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ DEĞERLENDİRMESİ

2010 TÜRKİYE VE İZMİR ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ DEĞERLENDİRMESİ 2010 TÜRKİYE VE İZMİR ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ DEĞERLENDİRMESİ Türkiye de son 6 yılda kurulan uluslararası sermayeli şirketlerin* sayısı 2010 yılı Kasım ayı itibariyle 26 bin 40 e ulaşmıştır.

Detaylı

Berlin Ekonomi Müşavirliği Verilerle Türkiye-Almanya Ekonomik İlişkiler Notu VERİLERLE TÜRKİYE-ALMANYA EKONOMİK İLİŞKİLERİ BİLGİ NOTU

Berlin Ekonomi Müşavirliği Verilerle Türkiye-Almanya Ekonomik İlişkiler Notu VERİLERLE TÜRKİYE-ALMANYA EKONOMİK İLİŞKİLERİ BİLGİ NOTU VERİLERLE TÜRKİYE-ALMANYA EKONOMİK İLİŞKİLERİ BİLGİ NOTU Berlin Ekonomi Müşavirliği Temmuz 2011 1 İÇİNDEKİLER Yönetici Özeti...3 1. Almanya dan Türkiye ye Doğrudan Yatırım Hareketleri...4 2. Türkiye den

Detaylı

Dünyada ve Türkiye de Doğrudan yabancı Sermaye Yatırımları

Dünyada ve Türkiye de Doğrudan yabancı Sermaye Yatırımları Dünyada ve Türkiye de Doğrudan yabancı Sermaye Yatırımları Uluslararası sermaye hareketleri temel olarak kalkınma amaçlı, hibe ve kredi şeklindeki resmi sermaye hareketleri ile özel sermaye hareketlerinden

Detaylı

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM Invest in DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM Türkiye de Doğrudan Yabancı Yatırımın Gelişimi Makroekonomik anlamda küresel ekonomiye uyumu sağlayan yapısal reformlar, bir yandan Türkiye yi doğrudan yabancı yatırım

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2010 YIL SONU DEĞERLENDİRME RAPORU

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2010 YIL SONU DEĞERLENDİRME RAPORU ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2010 YIL SONU DEĞERLENDİRME RAPORU (February 2011) 2010 YILINDA TÜRKİYE YE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ 8,9 MİLYAR DOLAR OLDU 2010 yıl sonu itibari ile uluslararası

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR DEĞERLENDİRME RAPORU

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR DEĞERLENDİRME RAPORU ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR DEĞERLENDİRME RAPORU Ağustos 2010 TÜRKİYE YE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ 2010 YILI İLK YARISINDA 3,2 MİLYAR DOLAR OLDU 2010 yılının ilk yarısında, Türkiye ye

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Şubat 2011 YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Aralık 2013 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

Detaylı

BAKANLAR KURULU SUNUMU

BAKANLAR KURULU SUNUMU BAKANLAR KURULU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 12 Aralık 2016 Ankara Sunum Planı Küresel Gelişmeler İktisadi Faaliyet Dış Denge Parasal ve Finansal Koşullar Enflasyon 2 Genel Değerlendirme Yılın üçüncü

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Mayıs 2012 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2008

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2008 UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2008 24 Eylül 2008 İstanbul 1 DÜNYA YATIRIM RAPORU Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü UNCTAD ın uluslararası yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı Dünya Yatırım

Detaylı

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $)

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $) 4.2. HİZMETLER 1. Hizmetler sektörünün ekonomideki ağırlığı bir refah kriteri olarak değerlendirilmektedir (1). (2) tarafından bildirildiği üzere, sanayileşmeyle birlikte, ulaştırma hizmetleri ve belirli

Detaylı

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL 24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü «UNCTAD» ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı Dünya Yatırım

Detaylı

-~-~- -----~ \1 j \ ~ J j \ \J r~ J ;..\ ;::: rj J' ıj j \ \1 ;::: J..r.l :_)..r.l J :J. :.J --.1 J.l J..r.l J _.

-~-~- -----~ \1 j \ ~ J j \ \J r~ J ;..\ ;::: rj J' ıj j \ \1 ;::: J..r.l :_)..r.l J :J. :.J --.1 J.l J..r.l J _. -~-~- -----~ li T \1 j \ ~ J j \ \J r~ J ;..\ ;::: rj J' ıj j \ \1 ;::: J..r.l :_)..r.l J :J. :.J --.1 J.l J..r.l J _. TÜRKiYE'DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI Türkiye'de özellikle 1950 sonrasında çıkarılan

Detaylı

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Aralık 2017 Şubat2018 N DEĞERLENDİRME NOTU

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Aralık 2017 Şubat2018 N DEĞERLENDİRME NOTU Şubat2018 N201806 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı DEĞERLENDİRME NOTU Makroekonomi Çalışmaları Programı TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Aralık

Detaylı

Büyüme Rakamları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Tablo 1. En hızlı daralan ve büyüyen ekonomiler 3. 2009'da En Hızlı Daralan İlk 10 Ekonomi

Büyüme Rakamları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Tablo 1. En hızlı daralan ve büyüyen ekonomiler 3. 2009'da En Hızlı Daralan İlk 10 Ekonomi POLİTİKANOTU Mart2011 N201126 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Sarp Kalkan 1 Politika Analisti, Ekonomi Etütleri Ayşegül Dinççağ 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Büyüme Rakamları Üzerine

Detaylı

Ekonomide Değişim. 15. ÇözümOrtaklığı Platformu. 15 Aralık

Ekonomide Değişim. 15. ÇözümOrtaklığı Platformu. 15 Aralık Ekonomide Değişim www.pwc.com.tr 15. ÇözümOrtaklığı Platformu Temel göstergelerde neler değişti? Ortalama Büyüme, % Milli gelir hesaplama yönteminde revizyon Ekonomik Büyüme Oranları % 12.0 10.0 8.0 6.0

Detaylı

2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü

2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü 2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü Prof. Dr. Sudi Apak Beykent Üniversitesi İçerik 2 Slayt 1 - Türk Bankalarında kurum riski bulunmaktadır. 140,00% Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü /

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2006

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2006 UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2006 ULUSLARARASI YATIRIMCILAR DERNEĞİ 16.10.200.2006 İSTANBUL DÜNYADA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR (milyar $) 1600 1400 1396 1200 1092 1000 800 693 826 716 710 916 600 400 331

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER 27 EKİM 2017 BÜYÜME VE MİLLİ GELİR Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2013 yılında 12.480 dolar, 2014 yılında 12.112 dolar, 2015 yılında 11.019 dolar, 2016 yılında

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı PERAKENDE. nerden, nereye? Sarp Kalkan. 20 Kasım 2013

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı PERAKENDE. nerden, nereye? Sarp Kalkan. 20 Kasım 2013 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı PERAKENDE nerden, nereye? Sarp Kalkan 20 Kasım 2013 Slayt 3 GSYH ile Perakende ve Toptan Ticarette Reel Büyüme (1998 fiyatlarıyla) 140,000 130,000 15,000

Detaylı

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER KASIM 2017 Ocak2018 N DEĞERLENDİRME NOTU

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER KASIM 2017 Ocak2018 N DEĞERLENDİRME NOTU DEĞERLENDİRME NOTU Ocak2018 N201802 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Makroekonomi Çalışmaları Programı TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER KASIM 2017

Detaylı

Büyüteç. Dünyada ve Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Etkileri. Prof. Dr. Gülden Ülgen GİRİŞ

Büyüteç. Dünyada ve Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Etkileri. Prof. Dr. Gülden Ülgen GİRİŞ Büyüteç Dünyada ve Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Etkileri Prof. Dr. Gülden Ülgen İstanbul Ünİversİtesİ İktİsat Fakültesİ GİRİŞ Bir ülkenin ekonomik kalkınması açısından yatırımların,

Detaylı

Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler

Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi TÜRKİYE EKONOMİSİ BÜYÜME VE MİLLİ GELİR Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2010 yılında

Detaylı

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler AB inin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Sayfa No Nüfus (Bin Kişi) 1 Nüfus Artış Hızı (%) 2 Cari Fiyatlarla GSYİH (Milyar $) 3 Kişi Başına GSYİH ($) 4 Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYİH

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

HOLLANDA ÜLKE RAPORU 12.10.2015

HOLLANDA ÜLKE RAPORU 12.10.2015 HOLLANDA ÜLKE RAPORU 12.10.2015 YÖNETİCİ ÖZETİ Uludağ İhracatçı Birlikleri nin kayıtlarına göre, Bursa dan Hollanda ya ihracat yapan 361 firma bulunmaktadır. 30.06.2015 tarihi itibariyle Ekonomi Bakanlığı

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI

MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI KKTC DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI 25.0 150 22.5 135 20.0 120 17.5 105 15.0 90 12.5 75 10.0 60 7.5 45 5.0 30 2.5 15 0.0 0 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7

Detaylı

ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KISA VADELİ KREDİ BORCU İSTATİSTİKLERİ Ağustos İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü

ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KISA VADELİ KREDİ BORCU İSTATİSTİKLERİ Ağustos İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KISA VADELİ KREDİ BORCU İSTATİSTİKLERİ Ağustos 2017 1 Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kısa Vadeli Kredi Borcu (2004-2017 Ağustos) 2 Özel Sektörün Yurtdışından

Detaylı

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU BÜYÜME 2012 yılı ikinci çeyreğe ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE HAZİRAN 2016 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 30 HAZİRAN 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 30 HAZİRAN 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 30 HAZİRAN 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU Ana Ortaklık Banka nın: Ticaret Unvanı : Arap Türk Bankası Anonim Şirketi Genel

Detaylı

İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI

İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI Gizem ERİM Araştırma Raporu Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü KONYA Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü Ağustos, 2017 1 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ... 3 2. DIŞ

Detaylı

Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar

Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü TÜRKİYE EKONOMİSİ DERS NOTLARI 1 1999 17 Ağustos 1999 depremi Marmara bölgesinde Üretim,

Detaylı

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR FDI doğrudan yabancı yatırım, bir ülke borsasında işlem gören şirketlerin hisselerinin bir diğer ülke veya ülkelerin kuruluşları tarafından satın alınmasını ifade eden portföy yatırımları dışında kalan

Detaylı

TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ. Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter

TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ. Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter 2013 yılı, dünya ekonomisi için finansal krizin etkilerinin para politikaları açısından

Detaylı

AB Krizi ve TCMB Para Politikası

AB Krizi ve TCMB Para Politikası AB Krizi ve TCMB Para Politikası Erdem Başçı Başkan 28 Haziran 2012 Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara Sunum Planı I. Küresel Ekonomik Gelişmeler II. Yeni Politika Çerçevesi III. Dengelenme IV. Büyüme

Detaylı

JAPON EKONOMİSİNİN ANA BAŞLIKLAR İTİBARİYLE ANALİZİ

JAPON EKONOMİSİNİN ANA BAŞLIKLAR İTİBARİYLE ANALİZİ JAPON EKONOMİSİNİN ANA BAŞLIKLAR İTİBARİYLE ANALİZİ Bu çalışmada, Japon ekonomisini temel bazı kalemler bazında iredelemek ve Japon ekonomisin gelişim sürecini mümkün olduğunca tarihi ve güncel perspektiften

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ

YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ 2014 OCAK SEKTÖREL YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ Nurel KILIÇ Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörü, ekonomiye döviz girdisi, yurt dışında istihdam imkanları, teknoloji transferi ve lojistikten ihracata

Detaylı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. Dünya da ve Türkiye de Ekonomik Görünüm

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. Dünya da ve Türkiye de Ekonomik Görünüm Dünya da ve Türkiye de Ekonomik Görünüm M. Rifat Hisarcıklıoğlu Kartepe, 12 Nisan 2014 Dünya 2013 Yeni Küresel Trendler 1. Finans haritası değişiyor 2. Ticaretin kuralları değişiyor 3. Enerji haritası

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 17 Ekim 2016, Sayı: 40. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 17 Ekim 2016, Sayı: 40. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 40 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya Deniz Bayram 1 DenizBank

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2013

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2013 UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2013 26 Haziran 2013 www.yased.org.tr 1 DÜNYA YATIRIM RAPORU Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü - UNCTAD ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı

Detaylı

ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 31 MART 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 31 MART 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU ARAP TÜRK BANKASI A.Ş. VE KONSOLİDASYONA TABİ BAĞLI ORTAKLIĞI 1 OCAK 31 MART 2016 KONSOLİDE ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU Ana Ortaklık Banka nın: Ticaret Unvanı : Arap Türk Bankası Anonim Şirketi Genel Müdürlük

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015)

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) Hane Halkı İşgücü İstatistikleri 2014 te Türkiye de toplam işsizlik %10,1, tarım dışı işsizlik ise %12 olarak gerçekleşti. Genç nüfusta ise işsizlik

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE HAZİRAN 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

2012 SINAVLARI İÇİN GÜNCEL EKONOMİ ÇALIŞMA SORULARI. (40 Test Sorusu)

2012 SINAVLARI İÇİN GÜNCEL EKONOMİ ÇALIŞMA SORULARI. (40 Test Sorusu) ZİRAAT BANKASI 2012 SINAVLARI İÇİN GÜNCEL EKONOMİ ÇALIŞMA SORULARI (40 Test Sorusu) 1 ) Aşağıdakilerden hangisi bir kredi derecelendirme kuruluşudur? A ) FED B ) IMF C ) World Bank D ) Moody's E ) Bank

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar. Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006

AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar. Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006 AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006 2005 GSYİH (cari ABD Doları, milyar) 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000

Detaylı

CAM SANAYİİ. Hazırlayan Birsen YILMAZ 2006. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

CAM SANAYİİ. Hazırlayan Birsen YILMAZ 2006. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi CAM SANAYİİ Hazırlayan Birsen YILMAZ 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi TÜRKİYE'DE ÜRETİM Cam sanayii, inşaat, otomotiv, meşrubat, gıda, beyaz eşya, mobilya,

Detaylı

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR Bu rapor ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş Gruplara Yönelik Gelir Amaçlı Kamu Borçlanma Araçları

Detaylı

Türkiye, 2012 yılında dünyada uluslararası doğrudan yatırım liginde iki basamak yükseldi

Türkiye, 2012 yılında dünyada uluslararası doğrudan yatırım liginde iki basamak yükseldi Basın Bülteni 26 Haziran 2013 YASED, UNCTAD 2013 Dünya Yatırım Raporu nu açıkladı Türkiye, 2012 yılında dünyada uluslararası doğrudan yatırım liginde iki basamak yükseldi 2012 yılında dünyada yüzde 18

Detaylı

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine

Detaylı

Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler

Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler tepav türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler Prof. Dr. Serdar TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE MART 2016 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 17 Ağustos 2015, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 17 Ağustos 2015, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni 17 Ağustos 2015, Sayı: 23 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya İnci Şengül

Detaylı

2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ

2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 YILI DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 yılı Ocak-Mart döneminde, Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı % 13,7 artışla 247,8 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde

Detaylı

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME 1 TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME 12.0 Türkiye GSYİH Büyüme Oranları(%) 10.0 9.4 8.4 9.2 8.8 8.0 6.0 4.0 6.8 6.2 5.3 6.9 4.7 4.0 4.0 5.0 2.0 0.7 2.1 0.0-2.0-4.0-6.0-8.0-5.7-4.8 Tahmin(%) 2014

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ...

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... 1-20 1.1. Temel Makro Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye nin Mevcut Durumu ve Dünyadaki Yeri... 1 1.2. Ekonominin Artıları Eksileri; Temel

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 23 Aralık 2015 Ankara

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 23 Aralık 2015 Ankara İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 23 Aralık 2015 Ankara Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Sıkı para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle yıllık kredi büyüme

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2012

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2012 UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2012 5 Temmuz 2012 İstanbul www.yased.org.tr 1 DÜNYA YATIRIM RAPORU Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü - UNCTAD ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER. (Ağustos 2015)

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER. (Ağustos 2015) TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (Ağustos 2015) TEPAV Perakende Güven Endeksi-TEPE (02.09.2015) TEPE, Ağustos ayında bir önceki aya göre artarken, geçen yılın aynı dönemine göre azaldı. Önümüzdeki

Detaylı

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ENFLASYON AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU % TÜFE ÜFE Ocak 2011 2012 2011 2012 Yıllık 4,90 10,61 10,80 11,13 Yıllık Ort. 8,28 6,95 8,89 11,11 Aylık 0,41 0,56 2,36 0,38 Yeni

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Aralık 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Şubat 2018 Nisan2018 N DEĞERLENDİRME NOTU

tepav TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Şubat 2018 Nisan2018 N DEĞERLENDİRME NOTU Nisan2018 N201816 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı DEĞERLENDİRME NOTU Makroekonomi Çalışmaları Programı TÜRKİYE YE GELEN VE TÜRKİYE DEN GİDEN DOĞRUDAN YATIRIMLARDAKİ GELİŞMELER Şubat

Detaylı

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik Görünümü IMF düzenli olarak hazırladığı Küresel Ekonomi Görünümü

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE TEMMUZ 2016 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME Niyazi ÖZPEHRİZ FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME 1. Giriş Finansal sistemin işleyişi, ekonomik büyüme üzerinde önemli etkilere sahip olabilmektedir. İyi işleyen bankacılık sistemi ve menkul

Detaylı

Tarım & gıda alanlarında küreselleşme düzeyi. Hareket planları / çözüm önerileri. Uluslararası yatırımlar ve Türkiye

Tarım & gıda alanlarında küreselleşme düzeyi. Hareket planları / çözüm önerileri. Uluslararası yatırımlar ve Türkiye Fırsatlar Ülkesi Türkiye Yatırımcılar için Güvenli bir Liman Tarım ve Gıda Sektöründe Uluslararası Yatırımlar Dr Mehmet AKTAŞ Yaşar Holding A.Ş. 11-12 Şubat 2009, İstanbul sunuş planı... I. Küresel gerçekler,

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 15 Ağustos 2016, Sayı: 32. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 15 Ağustos 2016, Sayı: 32. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 32 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya 1 DenizBank Ekonomi Bülteni

Detaylı

EKONOMİK GELİŞMELER Nisan

EKONOMİK GELİŞMELER Nisan EKONOMİK GELİŞMELER Nisan - 2011 AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT

Detaylı

GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME

GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME İZSİAD/ GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME Ender YORGANCILAR EBSO Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi İMALAT SANAYİSİ ÜRETİMİ EN BÜYÜK İLK 15 ÜLKE Türkiye nin %9,2 gibi çok yüksek bir oranda büyüdüğü

Detaylı

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Temmuz ayı içerisinde Dünya Bankası Türkiye

Detaylı

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 10 Nisan 2018 Ankara Sunum Planı Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Fiyat İstikrarı Stratejisi Genel Değerlendirme 2 I. Makroekonomik Görünüm

Detaylı

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ENFLASYON EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU % TÜFE ÜFE Ekim 2011 2012 2011 2012 Yıllık 7,66 7,80 12,58 2,57 Yıllık Ort. 5,93 9,53 10,26 7,80 Aylık

Detaylı

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici Ödemeler Dengesi Doç. Dr. Dilek Seymen Araş. Gör. Aslı Seda Bilman 1 Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom

Detaylı

Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyi durdurmak gerekmektedir

Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyi durdurmak gerekmektedir tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyi durdurmak gerekmektedir Ozan Acar 14 Aralık 2012, Ankara Çerçeve 1) Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme

Detaylı

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AYLIK EKONOMİK GÖSTERGELER EKİM 2015 Hazine Müsteşarlığı Matbaası Ankara, 22 Ekim 2015 İÇİNDEKİLER TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER i I. ÜRETİM I.1.1.

Detaylı

TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ?

TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ? TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ? Dr. Fatih Macit, Süleyman Şah Üniversitesi Öğretim Üyesi, HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Üyesi Giriş Türk Konseyi nin temelleri 3 Ekim 2009 da imzalanan Nahçivan

Detaylı

EKONOMİK GELİŞMELER Mayıs

EKONOMİK GELİŞMELER Mayıs EKONOMİK GELİŞMELER Mayıs - 2011 AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ MART 2018 Hazırlayan: Yağmur Özcan Uluslararası

Detaylı

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 24 Şubat 2016 Ankara

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 24 Şubat 2016 Ankara İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 24 Şubat 2016 Ankara Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi

Detaylı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ Kasım 2015 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Sayfa no Tablolar Listesi ii 1) Uluslararası Doğrudan Yatırım

Detaylı

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU BÜYÜME 2011 yılı dördüncü döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla

Detaylı

SPK Konferansõ-Abant Aralõk-2003

SPK Konferansõ-Abant Aralõk-2003 SPK Konferansõ-Abant Aralõk-2003 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI TÜRK FİNANSAL PİYASALARINDA YENİ BİR SIÇRAMA İçindekiler 1) VOB Hakkõnda 2) Dünyada Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarõ 3) Neden Vadeli İşlemler?

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Ağustos 2017 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME Yılın İlk 7 Ayında

Detaylı

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AYLIK EKONOMİK GÖSTERGELER KASIM 2016 Hazine Müsteşarlığı Matbaası Ankara, 30 Kasım 2016 İÇİNDEKİLER TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER i I. ÜRETİM I.1.1.

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE MART 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE EYLÜL 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI İstanbul Ekonomi ve Finans Konferansı Dr. İbrahim Turhan Başkan Yardımcısı 20 Mayıs 2011 İstanbul 1 Sunum Planı I. 2008 Krizi ve Değişen Finansal Merkez Algısı II. III.

Detaylı