YOLSUZLUK VE DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YOLSUZLUK VE DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR"

Transkript

1 YOLSUZLUK VE DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR Doç. Dr. smail AYDOU * Doç. Dr. Erol KUTLU ** Ar. Grv. Selim YILDIRIM *** ÖZET Bu çalmann amac yolsuzluun dorudan yabanc yatrm üzerine etkisini incelemektir. Birinci bölümde, yolsuzluun nedenleri, ikinci bölümde yolsuzluun ekonomi üzerine etkisi, üçüncü bölümde dorudan yabanc yatrm kavram ve türleri, incelenmitir. Çalmann son bölümünde yolsuzluk ile dorudan yabanc yatrm arasndaki iliki incelenmitir. ABSTRACT The purpose of this article is to examine the impact of the corruption on foreign direct investments. In section one, causes of corruption, in section two, impact of the corruption on economy, in section three, concept of the foreign direct investments and foreign direct investments types are examined. In the last section of the study, the relationship between corruption and foreign direct investments is investigated. GR Yozlama 'ngilizcedeki corruption sözcüünün karlk gelmektedir. Ancak, Türkçe de bu kelimenin (bu makalede kullanlan anlamda) manasn yolsuzluk sözcüü karlar. Yolsuzluk Türk Dil Kurumu sözlüüne göre kurallara aykr, uygunsuz, yöntemsiz, düzensiz, usulsüz, nizamsz anlamlarna gelmektedir 1. Bu tanmda da belirtildii gibi yolsuzluun ana tanmlaycs kurallara aykr yaplm olmas. Ancak yolsuzluun kurallara aykrl kani hukuki aya * Afyon Kocatepe Üniversitesi, 'ktisadi 'dari Bilimler Fakültesi, 'ktisat Bölümü ** Anadolu Üniversitesi, 'ktisadi 'dari Bilimler Fakültesi, 'ktisat Bölümü *** Anadolu Üniversitesi, 'ktisadi 'dari Bilimler Fakültesi, 'ktisat Bölümü 1 Burada TDK sözlüündeki yolsuzluk tanmna ait ikinci madde kullanlmaktadr. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 1

2 dnda birde etikle ilikili taraf vardr. Bardhan 2 buna dikkat çekmi, ahlaki ve hukuki taraflarnn birçok kez birbirine kartrldn belirtmitir. Ayrca politik yolsuzluk ile ekonomik yolsuzluun ayrmnn da belirgin olmadn söylemitir. Bu belirsizliin nedenini Marti ve Hauk 1999 da yaymlanm makalelerinde yolsuzluun sadece ekonomik bir kavram olmamasna, ayn zamanda bir nesilden dierine aktarlan sosyal bir davran olmasna balamaktadrlar. Yolsuzluk literatüründe en çok referans verilme özelliini sürdüren Shleifer ve Vishny nin "Corruption" balkl makalelerinde yolsuzluun tanmn hükümet malnn, kiisel çkar için hükümet görevlilerince satlmas olarak yapmlardr. Yukardaki tanmn geçerli olmas (sadece devlet yolsuzluu için deil tüm yolsuzluk türleri için) ve bu tür yolsuzluun ortaya çkp, kalc olabilmesi için iki koul var olmaldr: (i) Kstlanmam güç: yolsuzluk yapan devlet görevlisinin düzenleme ve/veya yönetme konusunda istedii gibi davranabilme otoritesine sahip olmas gerekir. (ii) Ekonomik rant: bu otoritenin kullanlmas ile var olan ya da yolsuz faaliyet ile yaratlarak kullanlabilmeli. Yolsuzluk tanmn güçletiren bir dier neden ise ekonomik rant kouludur. Rüvetin parasal deeri bellidir, ancak yolsuz faaliyet sonunda elde edilen rant her zaman rüvet olarak tanmlanan kazanç ekli olmayabilir....akraba kayrma ( nepotism ), tandk-dost kayrma ( cronyism ), rant kollama ( rent seeking ) gibi, özünde kiisel çkar salama amacna yönelik yolsuzluk görünümlerinin yan sra, dorudan siyasal dürtülerle biçimlenen yolsuzluk türleri de vardr. 3 Bu tür yolsuzluun deerini ya da devlet görevlisinin bu davran sonucu elde ettii fayday ölçmek kolay deildir. Üstelik bir 2 Pranab BARDHAN, Corruption and Development: A Review of Issues, Journal of Economic Literature, 35(September), 1997, s Fikret ADAMAN ve Ali ÇAKIROMLU ve Burhan OENATALAR, Hanehalk& gözünden Türkiyede Yolsuzlu.un nedenleri ve önlenmesine ili0kin Öneriler, TESEV yaynlar, 2001, s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

3 davrantan dolay devlet görevlisinin rant elde edip etmediini bilemeyiz. Örnein akraba kayrmay ele alalm. Aile bir topluluktur ve üyelerinden herhangi birinin iyi duruma gelmesi, iyi durumda olmas aileyi daha önceki durumundan daha yukar bir düzeye tar. Yani ekonomik olarak bu yolsuzluktan elde ettii fayday ölçemeyiz. Üstelik akraba kayrma yapan devlet görevlisini ele alrsak birçok durumda hangi kriterlere göre kendi akrabasn seçtiinden emin olamayz, gerçekten seçilmesi gerektii için kendi akrabasn seçmitir ya da yolsuzluk sonucu da bu akraba seçilmi olabilir. Bir politikac ise tekrar seçilmek isteyeceinden, ona oy verenleri düünür. Ekonominin geneli için kötü sonuçlar douracan bile bile kendine oy verenlerin lehine olan projeleri kabulü için bask uygulayabilir. Böylece bir dahaki seçimde seçilme ansn arttrr. Bu durumda da politikacnn kazancn ölçemeyiz. Üstelik her hangi bir projeyi destekleyen politikacnn bunu hangi nedenle yapt bilenemeyeceinden yolsuzluk yapp rant elde edip etmediini belirlemek oldukça zordur. Ayrca politikacnn örnekte olduu gibi ekonomiyi etkileyebilecek kararlara olan etkisi ekonomik ve politik yolsuzluk arasndaki ayrmn belirsiz olmasndaki önemli etkenlerden biridir. Yolsuzluk tüm dünyada suç saylmaktadr ve yolsuzlua karanlarn cezalandrlmasna ilikin birçok yasalar çkarlmtr. Fakat hala yolsuzlukla ilgili özel bir durum vardr. Yolsuzluk, dier suçlarla beraber incelendiinde dierlerinden ayrlan özellikler tad gözlemlenmitir. Daniel, Loayza ve Soares çalmalarnda yolsuzluk ve dier baz suçlar arasndaki korelâsyonu incelemitir. Bu çalmada gözlenen odur ki yolsuzluk dndaki dier suçlar arasnda oldukça yüksek korelasyon vardr. Yani hrszlk, cinayet, gasp vb. gibi suçlar arasnda balant vardr. Fakat ayn iliki dier suçlar ve yolsuzluk arasnda gözlenmemitir. Yolsuzluu dier faktörlerden ayran özellikler, bunun hükümet faaliyetlerine, otoriteye ve insanlar arasndaki ilikiye dayanmasdr. Dier suçlar ele alndnda bir kiinin dier bir bireye zarar söz konusu iken yozlamada iki ya da daha fazla bireyin karlkl anlaarak en az birinin görevini kötüye kullanmas sonucu topluma zaral olmas gözlenmektedir. Topluma zarar vermesinin nedeni oldukça basittir. Devlet toplum refah için Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 3

4 kamu mallarnn dalmn salar. Yolsuzluk ile bu dalm etkinlikten saptrlmaktadr. Görüldüü gibi, en az iki kiinin anlamas gerekmektedir. Yani devlet görevlisinin görevini kötüye kullanaca teklif eden kii tarafndan kabul görmü olmas gerekir. Üstelik eer toplum tarafndan kabul görmü bir davran deilse birey her hangi bir teklifi ortaya atmaktan çekinecektir. Eer tam tersini düünürsek toplum tarafndan kubül edilmi bir davran olmasayd rüvet veren kii buna rza göstermezdi. Sonuç olarak Marti ve Hauk'un (1999) belirttikleri gibi yolsuzluun kültürel bir yan vardr. Bir toplumda eer dankl dövü yerlemi ise yani "sen benim imi yap ben de seninikini", "senin de yarn bir gün bana iin düer" ya da al gülüm ver gülüm" düünce tarznn yerlemi olmas bir kii için yolsuzluun maliyetini azaltr, böylece yolsuzluun birey için getirisi daha fazla yüksek olur. Denetleyici bir kurumun varln ele alsak bile yolsuzluk denetlemesini yapan müfettiin rüvet almayaca kesin olarak bilinemez. Bu durumda dentleyici mekanizma da aksaklk gösterir hatta iini yapamad için devletin bütçesinden bu kurulua ayrlan miktarda bouna yaplm bir harcama olur. I. YOLSUZLUUN NEDEN NEDR? Daha önce belirtildii gibi yolsuzluun var olabilmesi için otorite sahibi kiinin (burada devlet memuru) snrlandrlmam güce sahip olmas gerekmektedir. Yani devletin müdahale ettii bir alanda görevlendirdii memurun otoritesi tam olmaldr. Öyleyse yolsuzluun meydana gelmesi için devletin müdahalesi arttr. Örnein eitim, salk, güvenlik, karayollar yapm ve idamesi gibi devletin -özel kurumlarn bu hizmetleri sunmas zor olduu içintoplum için yapt hizmetlerdir. Ancak bilindii gibi bu hizmet sektörlerinde birçok yolsuzluk olay olmaktadr. Bu nedenle yolsuzluk için hemen hemen her zaman hükümet müdahalelerinin doal sonucudur denilebilir. Fakat Banerjee nin 4 iaret ettii gibi yolsuzluk, rant gelirlerinin varl durumunda ve kontrol mekanizmasnn ilemedii ya da 4 Abhijit BANERJE, 1997, A Theory of Misgovernance, Quarterly Journal of Economics, 112(4) 4 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

5 çalmad durumlarda oluabilir. Bu denetim mekanzmasndan farkldr. Burada anlatlmak istenen devletin gelirlerinin harcama üstünde kontrolu olmasdr ki, bu durum yolsuzluun en uç noktalarndan biridir. Presson, Tabelllini ve Trebbi nin 5 iaret ettii üzere politik organizasyonlar genel olarak yolsuzluun temelini oluturmaktadr. II. YOLSUZLUUN EKONOM ÜZERNDEK ETKLER Ekonomide yolsuzluun var olmasnn nedenleri yukarda belirtilmitir. Oimdi ise yolsuzluun ekonomi üzerindeki etkileri incelenecektir. Birincisi, yönelimlerin yada bireylerin kendi kararlarna göre oluan i gücü dalmn bozar. Yolsuzluun yüksek seviyede olduu bir çevrede yetien bireyler enerjilerini rant kollama ve yolsuz davranlara harcayp, üretime katkda bulunmazlar. Birçok durumda bu aktivitelerin sonuçlar negatif katma deere neden olur. Bu yüzden, Murphy, Shleifer ve Vishny'nin 6 belirttii gibi yetenekli insanlarn rant arayna girdii ülkelere ekonominin büyüme hz dümektedir. kincisi, yolsuzluun devlet müdahalesine bal olmasndan kaynaklanr. Sosyal, salk ve eitim politikalar devletin ekonomik müdahalelerinden bir kaçdr. Yolsuzluun var olmas bu alana yaplan harcama miktarnn gerçekte yaplandan farkl olmasna neden olur. Ayrca Mauro'ya göre baz alanlar yolsuzlua daha az izin vermektedir, örnein eitim. Bu sektörlerden yolsuzluk ile fazla rant elde edilemez. Bu nedenle bu tür alanlarda daha az kamu yatrm olur. Yolsuzluk yapan devlet görevlileri bu alanlara yaplan yatrmlarda oluturduklar çkar grubu yoluyla bask yaparak itiraz etmekte ve gruplarnn gücüne bal olarak reddedilmesini salamaktadrlar. Bu iddiaya destek olarak Tanzi ve Davuudi nin 1997 tarihli çalmasnn sonucu gösterilebilir. Bu çalma göstermitir 5 Torsten PERSSON ve Guido TABELLINI ve Francisco TREBBI, Electoral Rules and Corruption, Manuscript IIES Stocholm University. November Kevin M. MUPHY ve Andrei SHLEIFER ve Robert W. VISHNY, The Allocation of Talent: Implication for Growth, Quarterly Journal of Economics, 106 (May) Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 5

6 ki kamu yatrm projeleri kolaylkla ekonomik kazançtan çok o srada projeyi yöneten hükümet görevlisinin kiisel kazançlarna uygun olarak manüple edilmilerdir. Üçüncü olarak yolsuzluk yatrmlar böylece de büyüme orann düürür. Mauro ya (1995) göre bir ülkenin yolsuzluk endeksindeki 1 standart-sapmalk deime ülkenin yatrmn miktarnda GSY'H nin yüzde 3'ü kadar bir arta neden olmaktadr. Bu artn nedeni yolsuzluun yaratt belirsizliin azalmas olduu düünülmektedir. Son olarak yolsuzluun varl dorudan yabanc yatrmlarn ülkeye giriinde büyük bir azalmaya yol açmasdr. Konu edilen son etkinin derinlemesine incelenmesi gerekir. Özellikle ülkemizde 1980 sonras saman alevi gibi gündeme girip, çkan bu konuyu irdelemekte fayda görüyoruz. Bugün kalknma çabasndaki ülkelerin sermaye açn gidermek amacyla birçok tavizler vererek ülkelerine çekmeye çaltklar dorudan yabanc yatrmlar, ne yazk ki yukarda da belirtildii gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Yolsuzlukta bunlardan birisidir. Ne yazk ki sermaye ihtiyac içindeki azgelimi ve gelimekte olan ülkelerde de yolsuzluk çok ileri boyutlardadr. Bu durum, kalknma sürecinde dorudan yabanc yatrmlara umut balayan ülkelere doudan yabanc sermaye giriini engelledii düünülmektedir. III. DORUDAN YABANCI YATIRIM Literatürde dorudan yabanc yatrmlarn (DYY) çeitli tanmlar bulunmaktadr. Rutherford 7 DYY yi bir baka ülkede, yerel üretim tesisi açmak ya da hâlihazrda var olan bir iletmeyi alma eklindeki ticari yatrmdr diye tanmlamtr. UNCTAD n (Birlemi Milletler Kalknma ve Ticaret Konferans) çeitli basn bildirilerinde 8 DYY, bir ekonomideki yerleik bir iletmenin yönetiminin bir baka ekonomideki iletme tarafndan kontrolünü içeren bir yatrm olarak tanmlanmtr. 7 Dictionary of Economics. London, 1995, s UNCTAD basn bildirileri için baknz 6 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

7 Dorudan yabanc sermaye yatrmlar, bir firmay satn alma veya yeni bir firma için ilk sermayeyi temin etme veya mevcut bir firmann sermayesinin artrma yolu ile bir ülkede bulunan firmalar tarafndan baka bir ülkede bulunan firmalara yaplan yatrmlardr. Bu yatrm; teknoloji, iletmecilik bilgisi ve yatrmcnn kontrol yetkisini beraberinde götürmektedir. 9 Dorudan yatrm portföy yatrmndan ayran en önemli faktör, sermaye ile birlikte deien ölçülerde teknoloji, iletmecilik bilgisi ve kontrol unsurlarnn da yatrmn yapld ülkeye gitmesidir. 10 Dorudan yabanc sermayenin ksa bir tarihçesine bakacak olursak bugün çeitli ülkeler arasnda gelitirilen ekonomik ilikilerin temel özelliklerinden bir ksm, 'ngiltere de balayp Bat Avrupa ülkelerinde gelien sanayi devrimi srasnda ortaya çkmtr. 11 Birinci Dünya Savandan önceki dönemde yaklak olarak üç asr boyunca sermaye, tabii kaynaklar ve nüfusa oranla youn olduu alanlardan daha az youn olduu alanlara akmtr. Bu akm 19. yüzylda daha yaygn hale gelmitir. 12 Baldwin ve Martin ini (1999) ylnda belirttikleri gibi 1880 li yllarn ilk yarsnda 'ngiltere bata olmak üzere ekonomisi güçlü devletlerin, ihtiyaç duyduklar hammadde, madenler ve dier kaynaklarn çkarlmas için sömürgelere yapt yatrmlar, yabanc sermeye yatrmlarnn balangcn oluturmaktadr. Burada dikkat edilmesi gereken bir noktada o zamanki hâkim olan iktisadi görütür lü yllarn hâkim görüü klasik iktisadi felsefedir. Bu görü açs da devletin gücünün ya da etki alannn az 9 R. BARREL and N. PAIN, ReaI Exchange Rates, Agglomerations, and IrreversibiIities: Macroeconomic Policy and FDI in EMU, Oxford Review of Economie Policy, 14, 1998, s A.E. SAFARIAN, Perspectives on Foreign Direct Investment from the Viewpoint of a Capital Receiving Country, The Journal of Finance, l (2) (Papers and Poceedings of the Thirty-First Meeting of the American Finance Association Toronto, Canada, Decmber 28 30, May 1973.) 11 Branko MILANOVIÇ, The Two Faces of Globalization: Against Globalization as We Know It, World Development, 31(4), 2003, S Peter H. LINDERT ve Jeffrey G. WILLIAMSON, Globalization and Inequality: A Long History, NBER Working Paper 8228, April Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 7

8 olmasdr 13. Yani sömürgelere yatrm yapan devlet deil aslnda özel ya da yar özel firmalard. Bu firmalar yatrmlarn finanse edebilmek amacyla genellikle hisse senedi ve tahvil çkard (genellikle hükümetin, ister destek ve ister dier firmalar özendirmek amacyla olsun ya da firmann kararlarnda etkili olmak için olsun, bu kâtlar satn ald da bir gerçektir) görülmütür. 14 Böylece yaplan yatrmlarn finansman bu araçlarla yaplmtr. Endüstri Devriminin sonucu olarak 19.yüzyln ikinci yarsnda, özellikle batnn sanayileen ülkelerindeki hzl sermaye birikimi büyük irketleri bu sermayeden en fazla kar salayacak yatrm alanlarn aramaya yöneltmitir. Bu yatrm alanlar ise, Avrupa endüstrisinin ihtiyac olan hammaddeleri salayacak, doal kaynak ve ucuz i gücüne sahip dönemin sömürgeleri ve bamsz az gelimi ülkeleri olmutur yüzyla kadar yabanc sermaye olarak Bat Avrupa sermayesinden söz edilirken, 1914 ylndan sonra A.B.D devreye girmitir. Birinci Dünya Savan izleyen yllarda A.B.D yabanc sermaye yatrmlarnda ön sray almtr. 16 Ancak bu hzl yükseli 1929 dünya ekonomik buhran nedeniyle sekteye uramtr. Daha önce yabanc sermaye yatrm yapan ülkeler bu yatrmlarn tasfiye etmeye yönelmilerdir. 'kinci Dünya Savann patlak vermesi ile DYY ve YPY ( Yabanc Portföy Yatrmlar) arasnda ilginç bir gelime yaanmtr. Daha önceki yllarda yabanc sermaye yatrmlar portföy yatrm eklinde iken sava srasnda DYY de bir art gözlenmitir. 17 Buna 13 Jr. EKELUND, B. ROBERT ve Robert F. HÉBERT, A History of Economic Theory and Method, McGraw Hill Companies, 4 th ed., Richard E. BALDWIN ve Philippe MARTIN, Two Waves of Globalization Superficial Similarities Fundamental Differences,NBER Working Paper No 6904, Kevin H. O ROURKE ve Jeffrey G. WILLIAMSON, From Maltus to Ohlin: Trade, Growth and Distribution Since 1500, NBER Working Paper No 8955, May R.D. GERMAIN, The Internat&onal Organization of Credit: States and Global Finance in the World Economy, Cambridge University Press, Cambridge, BALDWIN VE MARTIN, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

9 neden olarak sava nedeniyle yurtlarnda göçen insanlarn sahip olduklarnn büyük bölümünü savan eriemeyecei bölgelere götürüp yeniden hayat kurmaya çalmalar gösterilebilir. 18 Savatan sonraki dönemde dorudan yatrm eklindeki yabanc özel sermaye yatrmlar daha çok önem kazanmaya balamtr. Bu gelimede 1950 li yllardan sonra dünya ekonomisinde giderek önemli bir güç tekil etmeye balayan ve dorudan yabanc sermaye yatrm niteliinde olan çok uluslu irketlerin rolü büyük olmaktadr. 'kinci Dünya Savandan sonra gelimekte olan ülkelerin kalknma çabalar artmtr. Bu ülkeler sanayilemi ülkelere hammadde salayp çeitli sanayi ürünleri ve sermaye mal ithal eder durumdan kurtulmann yollarn aramaya balamlardr. 'te bu aamada yabanc sermaye yatrmlar ihtiyaç içindeki gelimekte olan ülkelerde, teebbüs yetenei, teknoloji, yönetim bilgisi ve pazarlama gibi sermaye kaynaklarnn potansiyel bir kayna olarak kabul edilmitir. 19 Sava yllarndan sonra YPY cephesinde çok büyük gelime olmamtr. Buna iki neden gösterilebilir. Birincisi, sava yllarnda ortaya çkan güvensizlik, ikincisi ise 'kinci Dünya Savandan sonra ülke paralarnn birbirilerine dönüümünün zorluudur, bu nedenle yatrmclar yabanc piyasalara ancak kt olan yabanc paraya ulaabildiklerinde girebilmeleridir. Ayrca baz durumlarda yabanclarn hisse senedi almasna izin verilmiyordu yada kararlarda etkin olma yetileri kanunen yok kabul edilmekteydi. 20 Gelimekte olan ülkelerin yabanc sermayeye pragmatik bir ekilde yaklamalar 1960 lardan sonra deien dünya artlar ile ortaya çkmtr., Bu durum, ülkelerdeki yabanc sermaye yatrmlarnn miktarnn artmasna yol açmtr yl itibar ile 18 Patrick GEARY ve Mark KISHLANSKY ve Patricia O BRIAN, Civilization in the West; Volume II: Since 1500, Longman, 3 rd ed, Ali ALP, Finansn Uluslararaslamas; Finanasal Krizler, Çözüm Önerileri ve Türkiye Açsndan Bir Deerlendirme, Yap Kredi Yaynlar, Nisan René M. STULZ, Globalization of Equity Markets and the Cost of Capital, NBER Working Paper No 7021, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 9

10 gelimekte olan ülkelerdeki yabanc sermaye miktar 2 milyar dolar civarnda iken, 1982 ylnda 10 milyar dolara yükselmitir. 21 Son elli ylda uluslararas portföy yatrmlarnn önündeki engellerin kalkmas ile bu yatrm aracda tekrar ilgi görmeye balad. 22 Hatta 1980 lerden sonra bu alandaki yatrm son yirmi ylda tekrar 'kinci Dünya Sava öncesindeki gibi lider yatrm arac olmay baarmtr. 23 Sanayi devrimini gerçekletiren 'ngiltere nin sömürgelerindeki yatrmlar ile balayan, ABD nin Birinci Dünya Sava sonrasnda devreye girmesi ile artan yabanc sermaye ülke ayrm yapmakszn bugün dünyann her tarafnda yatrmlarn gerçekletirmektedir. Doal olarak her ülke yabanc sermaye yatrmlarnda ayn oranda pay alamamaktadr. Yabanc sermaye yatrmclarnn dier ülkelerde yatrm yaparken göz önüne aldklar çeitli faktörler bulunmaktadr. Bu faktörler, milliyeti olmayan ve artk uluslar ötesi bir nitelik kazanm olan yabanc sermaye yatrmlarnn yönünü belirlemektedir. Uluslararas sermaye hareket olarak klasik d ticaret teorisinin varsaymlar içinde dorudan yabanc yatrmlar açklamak olanakszdr. Her ülkede üretim fonksiyonlarnn ve talep eiliminin özde olduu, faktörlerin ülke içinde hareketli fakat ülkeler arasnda hareketsiz olduunu, üretimin sabit maliyetle gerçekletiini varsayan teori günümüz dünyasnn uluslararas sermaye hareketlerini ve uluslararas üretimi açklayamamaktadr. 24 Neo-klasik d ticaret kuramnda ise faktör fiyatlarnn gelien d ticaretle birlikte eitlenecei bir uluslararas mal dolamnn, üretim faktörleri dolamnn yerini alaca ve dolaysyla sermaye hareketlerinin uluslararas düzeyde yer alamayaca öne sürülmektedir. Neo-klasik teoride dorudan yatrmlar finans arbitrajnn bir biçimi olarak ele alnr. Çokuluslu firmalar sermayenin marjinal 21 IMF Occasional Paper 33, STULZ, GERMAIN, EKELUND, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

11 verimliliinin yüksek olmas artyla sermaye donanm yetersiz ülkelerde yatrma gidebilirler. Çünkü sermaye donanm yüksek ülkelerde uluslar aras getirisi farkl yatrmlarn nispeten uygun faiz ile finanse edebilirler. Ne-oklasik teori direkt yatrmlar, gelir farkllklar, faiz farkllklar ve risk indirimi gibi nedenlerle açklamaya çalmaktadr. Bu ekilde, deiik menkul kymetlere yaplan yatrmlar açklamak mümkündür. Ancak genel anlamda bakldnda, teori dorudan yatrmlara ilikin baz sorular cevaplamaktan uzaktr; Portföy yatrmlar ile dorudan yatrmlar arasndaki karar nasl verilecektir? Dorudan yatrmlarla firmalarn ibirlii biçimleri arasndaki seçim nasl olacaktr? 'ki ülke arasnda ayn sektördeki deiik yönlü yatrmlarn nedeni açklanabilir mi? Geleneksel d ticaret kuramlarnn amac, ülkelerin ne gibi mallar ihraç ve ithal edeceklerini, ticaretten saladklar gelirlerin ülke arasndaki bölüümünün nasl yaplacan ortaya çkabilecek aksaklklarn yeniden düzenlenmesinin nasl olabileceinin açklamasn yapmaktadr. Dolaysyla uluslararas sermaye hareketleri, sermayenin marjinal verimlilik ilkesi gereince sermayesi bol olan ülkelerden, sermayesi kt olan ülkelere gidecektir. Dier bir deyile, karn düük olduu yerden yüksek olduu yere doru tek yönlü bir akn olaca varsaymna göre beklentiler olumaktadr. Günümüzde çokuluslu irketler, uluslararas ticaret ve sermaye hareketlerini kontrol edebilecek noktaya gelmilerdir. Geleneksel d ticaret kuram, ülkeler birbirleriyle niçin ticari ilikiler kurar? Sorusunu sormaktadr. Oysa çokuluslu irketler, mallarn ana merkezle balants olmayan bamsz kurululara deil, ayn merkezden yönetilen, çeitli ülkelerde ki yavru irketlere transfer ederek, yukardaki soruyu mal ve hizmetler, ülkeler arasnda niçin transfer edilir? biçimine dönütürmektedir. Böyle bir soruya verilecek yantta artk karar ünitesi devlet deil firmadr. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 11

12 Yabanc ülkedeki piyasa talebini, firma çeitli yollardan karlayabilir. Ticaret bu yollardan sadece birisidir. 'hracat yapmakszn yabanc ülkede üretime geçmek, mal üretimini lisansa balamak gibi yollarla da d talep karlanabilir. Ancak geleneksel d ticaret kuramnn, sermaye yatrmlarn ülkeler aras hareketsiz kabul etmesiyle teknolojik bilgi, yenilik yaratma kapasitesi, yönetim ve pazarlama yöntemleri gibi rekabet üstünlüü salayacak üretim faktörlerine gereken önemin verilmemi olmas ve bu faktörlerle yaratlabilecek alternatif avantajlarn ihmali büyük eksikliktir. Uluslar aras sermaye hareketlerinin gelien teknolojiye paralel olarak inanlmaz bir hzla gelitii, mal ve faktör piyasalarnda eksik rekabetin bulunduu bir ortamda, geleneksel d ticaret kuramlar yatrm ve üretim olgusunu açklamakta yetersiz kalmaktadr dan önce direkt olarak, dorudan yabanc sermaye yatrmlar ile ilgili kuramlar bulunmamaktadr. Kendi ülke snrlar dnda faaliyet gösteren firmalar, ilk kez portfolio kuram içinde deerlendirilmitir. 25 Bunu dorudan yabanc sermaye yatrmlar ile ilgili ülke çalmalar izlemitir. Dorudan yabanc sermaye yatrmlarna hangi açdan bakld önem tamaktadr. 'ktisat politikas yönünden bakldnda, firmalarn çokuluslu olmas ve tekelci konuma yükselmeleri kapitalist sistemin vazgeçilmez bir sonucudur. 26 Dier taraftan organizasyon kuramclar, yabanc yatrmlar belirleyen faktörler, firmann karar alma süreci içinde deerlendirmektedir. Bu iki ar uç arasnda üç önemli yaklam bulunmaktadr. Çokuluslu irket faaliyetlerine makroekonomik açdan yaklaarak niçin ülkelerin dorudan yabanc sermaye yatrmlar ile ilgilendikleri açklanmaktadr. Neoklasik d ticaret modellerinden 25 J. H. DUNNING, The Multinational Enterprises The Background, The Multinational Enterprises, Ed: J.H. Dunning, George Allen&Unwin, London, 1971, s Paul M. SWEEZY and Paul A. BARAN, Monopoly Capital, Onthly Review Press, New York, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

13 hareketle, uluslararas üretimin nedenleri ve izledii aamalar açklanmaktadr. Bu yaklam altnda çalan Kojima ve dierleri, baz ülkelere ait firmalarn d ticaret ve uluslararas üretim eilimlerinin neden farkl olduu sorusuna yant aramakta ve bölgeye ait özel deikenler üzerinde durmaktadrlar. 27 Çokuluslu irketler bireysel firmann davran biçimi açsndan incelenerek, uluslararas ara mal ve hizmet piyasalarn içselletiren bir organizasyonel hiyerari olarak deerlendirilmektedir. 28 Stephan Hymer in önderliindeki üçüncü grup ise, baz ülkelere ait firmalarn, yabanc piyasalarda, yerel piyasalara oranla niçin daha baarl olduunu ve bu firmalar kendi ülke snrlar dnda, katma deer yaratan faaliyetlere yönelten motivasyonlar aratrmaktadr. Kuramn özünde yatrm yapan irketlerin yerel firmalar karsnda bir takm tekelci avantajlara sahip olduu görüü yatmaktadr. Daha öncede belirttiimiz gibi uluslararas üretim olgusunu açklayan tek bir kuram veya kuram grubu bulunmamaktadr. Farkl kuramlar incelenirken önemli olan husus, bir kuramda endojen olan deikenin dier bir kuramda egzojen olarak kabul edildiinin unutulmamasdr. Yabanc sermayenin transferi, makine ve donanm, patent, lisans, teknik bilgi gibi haklar veya hizmetler ya da yabanc sermaye irketlerinin kârlarn oto finansman yöntemiyle tekrar yatrma kaydrmalar gibi hususlar içerir. Dorudan yatrmlar ile çokuluslu irketler vastasyla ülkeler aras nitelikte üretim gerçekletirilmektedir. Tam rekabet, karlatrmal üstünlükler, faktörlerin nispi hareketlilii gibi klasik unsurlar tayan yaklamda, tam rekabetin benimsenmesi d ticarette iletmelerin önemini ihmal edilmesine neden olmakta, çokuluslu irketlerin varl açklanmaktadr. 27 Kiyoshi KOJIMA, "Comment: Services in the Japanese Economy", Managing the Service Economy Ed:Robert P. INMAN, Cambridge University Press, New York Peter BUCKLEY and Mark CASSON, The Economic Theory of Multinational Enterprise. St. Martin's (B&C), New York, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 13

14 Yeni bir mal küçük ölçekte üretilir, daha çok iç talebe yöneliktir. Üretim yeri yeniliin ortaya çkt ülkedir. Üretime dair problemler aldkça, ihracata da yönelim olur. Bu ikinci aamadr. Ürünün iç üretim ve tüketimi artar, d talep de söz konusudur. Yenilikçi firma hala tek üreticidir. Üretim teknolojisi standartlatkça, yenilikçi firma içte ve dta lisans vererek üretimi yaygnlatrr. Standart ürün aamas denilen bu üçüncü aamada üretim maliyetlerin düük olduu ülkelere kaymaya balar. Ürün devrelerine en tipik örnekler, tekstil ve elektronik sektörleridir. Ürün dönemleri modeli üretimde u sralamay getirmektedir: yurtdna yaplan belirli yatrm, yeni ürünlerin yurtd üretimi, üretim safhalar ve sat metotlarnn uyumlu hale getirilmesi, direkt yatrmlar yoluyla yerli firmalarn lisansl üretim yapabilmesi. IV. NE TÜR DORUDAN YABANCI YATIRIM? Firmalarn yabanc bir ülkede dorudan yatrm yapma kararn vermeleri basitçe u ekilde geliir: Büyümek ve uluslararas piyasaya açlmak isteyen firma yabanc bir ülkede uygun bir yatrm olana görür. Bu yatrm; ube açma ve yeni tesis kurma, birleme (irket evlilii) veya satn alma, uluslararas ortak giriim ya da lisans anlamas eklinde olabilir. Sonraki aamada bu yatrmn o ülkede yaplp yaplamayaca aratrlr. Ülke koullar da uygunsa bu yatrm engelleyecek hiçbir neden yoktur. Ancak bu yukarda verilen tarife her zaman uyulmayabilir, bazen önce ülkenin DYY ye uygun olduu kefedilir sonra uygun yatrmn ne olaca aratrlp bulunur. Ancak bir firma için ülke dnda mülkiyet sahibi olarak faaliyet gösterme en karmak konulardan biri olduu için, ayn zamanda en önemli tercihlerini oluturur. Dorudan yabanc yatrm türleri içinde en önemli yeri ube açma ve tesis kurma almaktadr. Burada yatrm yapan ana irket ksmen veya tamamen ubenin veya tesisin mülkiyetini elinde bulundurmaktadr. Ana merkeze bal d üretim birimlerindeki mülkiyetin dalmna bal olarak, karar ve kontrol mekanizmasna getirecei 14 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

15 snrlamalar yüzünden ana irket genellikle ubelerin %100 sahipliini tercih eder 29. DYY nin bir baka türü ise irket evlilikleri ya da baka deyile birlemelerdir. Bu yatrm türünde firmalar yabanc bir ülkede yeni bir tesis veya ube açmak yerine mevcut yerli bir firma ile birleme yoluna gidebilir ya da firmann tamamn satn alabilir. Oirket birlemesinde bir irketin dier bir irket içinde erimesi veya iki irketin yeni bir varlk oluturmas söz konusudur. Bu tür oluumlarda taraflar birbirlerinden bamsz deillerdir. Çalmalar da istikrarl ve basittir. Birleen irketlerin ayrlmas ise oldukça zordur. Oirket evlilikleri ülke için net yatrm veya üretimde nadiren bir arta yol açmaktadr. Çou zaman uluslararas yatrmc ile birleen irkette oluacak politika ve perspektif deiikliinden ötürü yatrmlarda bir azalma bile söz konusu olabilir. Bu aslnda ilk bakta göründüü kadar olumsuz bir gelime deildir. Uluslararas yatrmc bu ekilde gerçekletirdii yatrmlarn çounu sermaye ile birlikte deien ölçülerde teknoloji, iletmecilik bilgisini firmaya dolaysyla ülkeye sokmaktadr. 30 Ayrca bu yatrmlar çou zaman yerel irketlerin yaamas ve rekabet edebilmesini salamaktadr. Uluslararas dorudan yatrmlarn bir baka türü de ortak giriimlerdir. Bu yatrm türü genellikle irket evlilikleri ile kartrlr. Ancak uluslararas ortak giriimler benzer amaçlar gerçekletirmek için iki ya da daha fazla irketin yetenek ve varlklarn birletirerek kurduklar bir organizasyon eklidir. Bu yatrmlarn üç türü vardr: Birincisi iki farkl ülkedeki yatrmclarn üçüncü bir ülkede yatrm yapmasdr. kincisi ülkeye duyulan özel ilgi dolaysyla bir ortak giriimin kurulmasdr. Üçüncüsü, mahalli hükümetin ortak olduu yatrmlardr. Lisans anlamalar yabanc ülkelere girmenin dier bir yoludur. Yerli firma, üretim patentini, üretim know how unu, teklif ücreti karlnda ticaret markas ve maln datm hakkn yabanc ülkedeki firmaya devreder. Tam bir lisans anlamas ise ürün ihrac 29 OATIROMLU, SAFARIAN, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 15

16 yerine teknoloji ihracnn ikame edilmeyi anlamna gelir. 31 Teknolojinin yabanc ülkeye transfer edilmesiyle söz konusu ürünün o ülkede üretimi salanm olur. Lisans anlamalarnda lisans satan (lisansör) ile alc arasnda bir sözleme yaplr. Bu satlarda, alc bir kullanm hakk kazanm olmaktadr. Literatürde, genellikle dorudan yabanc yatrmlarn bir türü olarak ele alnmayan lisans anlamalar, yabanc ülkelere açlmada ihracat ve dorudan yabanc yatrmlar arasnda özel bir basamak olarak görülür. Bu anlamalar uzun vadede deerlendirildiinde asl yatrmn bir hazrlk anlamas gibi kabul edilebilir. Bu yüzden yabanc ülkelerde belli bir yer edinmek amacyla yaplan lisans anlamalarna teknik bilgi yatrm da denilebilir. Dier yandan irketin uluslararas faaliyetlerinde uluslararas rekabetten ileri gelen bir gizlilik ve güven ilkesi zorunludur. Oirketlerin sahip olduklar üstünlüklerin ve özellikle yeni teknik srlarn korunmas da bunun bir parçasdr. Teknolojik üstünlüklerin aslnda satn alnmas ya da kiralanmas mümkündür. Fakat irket bu üstünlüü teknik sr olarak gizli tutup bundan bizzat yararlanmay tercih edebilir ya da lisans anlamas yapaca irketlere bu srlarn korunmas konusunda güvenmeyebilir. Dorudan yatrmlar içindeki özelletirme gelirlerinin hesaplanmasnda sorunlarla karlalmaktadr. Bu sorunlarn en önemlisi özelletirme yoluyla gerçekleen yatrmlarn dier dorudan yatrmlardan ayr olarak kayt altnda tutulmasdr. Ülkelerin dorudan yatrm çekme konusunda baarlar deerlendirilirken yatrm ekilleri baznda bir inceleme yapmak gerekmektedir. Ancak her ülke için bu tarz kaytlara ulamak birçok güçlük içermektedir. Orta Dou Avrupa ve Güney Amerika ya yaplan dorudan yatrmlarn çounluu özelletirme yoluyla gerçeklemitir. Özelletirme kaynakl dorudan yatrmlar 1995 ylna kadar Çek Cumhuriyeti ne yaplan dorudan yatrmlarn yaklak olarak tamam 32, 2000 ylnda ise Bulgaristan a yaplan yatrmlarn yaklak 31 Kazm CANATAN, Gelimekte olan Ülkelere Teknoloji Transferi Semineri, MPM Yaynlar No 171, UNCTAD, World Investment Report Trend and Determinants Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

17 olarak %15 inin özelletirme kaynakl olduu görülmütür. ( IFC, 1997, Foreign Direct Investment Lesson Of Experience 5 ) V. YOLSUZLUK VE DORUDAN YATIRIM LKS Yolsuzluk dorudan yabanc yatrm, aynen bir vergi uygulanmçasna düürür. Wei nin (1997a) belirttii gibi yolsuzluun toplad gelir aynen vergi gibi bir etki yapmaktadr. Yolsuzluk düzeyi ne kadar az tahmin edilebilir olursa (yani varyans ne kadar yüksek olursa) dorudan yabanc yatrma etkisi o kadar büyük olur. Wei' ye (1997b) göre yolsuzluk ve tahmin edilemezliindeki art giriimler üzerindeki vergi oranndaki bir arta e deerdir. Ayrca yolsuz davranlarn ortaya çkard el deiimlerinin belirsizlii yurtiçine doru sermaye akmlarn negatif yönde etkiler, buda ekonomi için vergilerden daha zararldr. Bunun nedeni ise vergilerin devlet tarafndan (eer hiç bir ekilde yolsuzluktan etkilenmedii varsaylrsa) toplumun refahn arttrmak için kullanlacak olmasdr. Ayrca dorudan yabanc yatrm zaten yönlendirilmi bir yatrmdr yani yurt içinde bir giriimcinin varlna ihtiyaç duymaz. Üstelik getirdii bilgi birikimi teknoloji ile bir ekonominin büyümesi için en gerekli yakt da salar. Fakat yukarda da belirtildii gibi yolsuzluun dorudan yabanc yatrm ters etkilemesi bir ekonominin bütün bu faydalardan yararlanamamasna neden olmaktadr. Yolsuzluk nedeniyle hem istikrarl olmayan bir ekonomi hem de ekonomiyi düzlüe çkaracak giriimcilerin ve sermayenin olmamas bu tür bir ülke için dorudan yabanc yatrm bir can simidi haline getirmektedir. Ancak yolsuzluk, dorudan yabanc yatrm ülkeye girmesini engelledii için bu ekilde ki bir durumun olmas söz konusu deildir. Yolsuzluk ve dorudan yabanc yatrm arasndaki ilikiyi inceleyen çok sayda çalma bulunmaktadr. Habib ve Zurawicki (2001) 111 ülke için yatay kesit veriler kullanarak yapm olduklar çalmalarnda bir ülkede yolsuzluk düzeyi azaldkça bu ülkeye daha fazla dorudan yabanc yatrmn girdiini bulmulardr. Drabek ve Payne (1999) yolsuzluklarn effaf olmayan iktisat politikalarna yol açtn bunun sonucunda yabanc yatrmclarn bu ülkelere yatrm yapmadn ileri sürmektedirler. Çalmalarnn bulgularna göre yolsuzluk düzeyi ile dorudan yabanc yatrmlar arasnda negatif bir Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 17

18 iliki bulunmaktadr. Baar (2004) yllar aras ve 58 ülkeyi kapsayan çalmasnda yolsuzluklarn yabanc yatrmlar olumsuz etkilediini bulmutur. SONUÇ Dorudan yabanc yatrmlar (DYY) gittii ülke ekonomilerinde sermaye birikimi ve üretim kapasitesine dorudan katkda bulunmaktadr. Sermaye birikimini ve üretim kapasitesini artrmak isteyen ülkeler, dorudan yabanc yatrmlar özendirmek için daha iyi bir yatrm iklimi oluturmakta ve liberal politikalar uygulamaktadrlar. Dorudan yabanc yatrmlar etkileyen ekonomik, sosyal, siyasal ve kurumsal faktörler bulunmaktadr. Son yllarda yaplan çalmalar yolsuzluun dorudan yabanc yatrmlar etkileyen bir faktör olduunu ortaya koymutur. Yolsuzluklar yabanc ülkelerde yatrm yapmak isteyen yatrmclar için ilem maliyetlerini artrmaktadr. Daha fazla dorudan yabanc yatrm çekmek isteyen ülkeler daha effaf politikalar uygulamal ve ayn zamanda yolsuzlukla mücadele stratejileri gelitirmelidirler. KAYNAKÇA ADAMAN, Fikret, Ali ÇAKIROMLU ve Burhan OENATALAR, Hane halk& gözünden Türkiye de Yolsuzlu.un nedenleri ve önlenmesine ili0kin Öneriler, TESEV Yaynlar, ALP, Ali, Finansn Uluslararaslamas; Finanasal Krizler, Çözüm Önerileri ve Türkiye Açsndan Bir Deerlendirme, Yap Kredi Yaynlar, Nisan BALDWIN, Richard E., Philippe MARTIN, Two Waves of Globalization Superficial Similarities Fundamental Differences, NBER Working Paper No 6904, BANERJEE, Abhijit, A Theory of Misgovernance, Quarterly Journal of Economics, 112(4), BARDHAN, Pranab, Corruption and Developmen: a Review of Issues, Journal of Economic Literature, 35(September), 1997, s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

19 BARREL, R. and N. PAIN, ReaI Exchange Rates, Agglomerations, and IrreversibiIities: Macroeconomic Policy and FDI in EMU, Oxford Review of Economie Policy, 14(1998), s BAOAR, S., Yolsuzluklarn Dorudan Yabanc Yatrmlar(DYY) Üzerindeki Etkisi, 'ktisat, 'letme ve Finans Dergisi, 19(222), 2004, s BAOOMLU, Ufuk, Nalân ÖLMEZOMULLARI ve 'lker PARASIZ, Dünya Ekonomisi; Küreselle0me, Finansal Kurumlar ve Küresel Makro Ekonomi, Ezgi Kitabevi Yaynlar, Bursa, B'LD'R'C', Melike ve 'lker PARASIZ, Finansal Makro Ekonomi, Ezgi Yaynlar, Bursa, BRIGHAM, F. Eugene ve F. Houston JOEL, Fundamentals of Financial Management, Harcourt College Publishers, BUCKLEY, Peter and Mark CASSON, The Economic Theory of Multinational Enterprise, St. Martin's (B&C), CANATAN, Kazm, Gelimekte olan Ülkelere Teknoloji Transferi Semineri, MPM Yaynlar No 171, DRABEK, Z., W. PAYNE, The Impact of Transparency on Foreign Direct Investments, Staff Working Paper, World Trade Organization, Economic Research and Analysis Division, DUNNING, J. H. The Multinational Enterprises The Background, The Multinational Enterprises, Ed: J. H. Dunning, George Allen & Unwin, London, EKELUND, Jr., B. ROBERT ve Robert F. HÉBERT, A History of Economic Theory and Method, McGraw Hill Companies, 4 th ed., GEARY, Patrick, Mark KISHLANSKY ve Patricia O BRIAN, Civilization in the West; Volume II: Since 1500, Longman, 3 rd ed., Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 19

20 GERMAIN, R. D., The Internat&onal Organization of Credit: States and Global Finance in the World Economy, Cambridge University Press, HABIB, M.ve L. ZURAWICKI, Country Level Investments and the Effect of Corruption Some Empirical Evidence, International Business Review, 10(2001), ss HAUK, Ester ve Maria SAEZ-MARTI, On the Cultural transmission of Corruption, IUI Working Paper Series No 546, IFC, Foreign Direct Investment, Lesson Of Experience 5, 1997 IMF, Occasional Paper 33. KOJIMA, Kiyoshi, "Comment: Services in the Japanese Economy" Managing the Service Economy, Ed: Robert P. INMAN, Cambridge University Press, New York, LEDERMAN Daniel, Norman LOAYZA ve Rodrigo RE'S SOARES, Acoountability and Corruption, Political Instutitions Matter, World Bank Working Paper no 2708, LINDERT, Peter H. ve Jeffrey G. WILLIAMSON, Globalization and Inequality: A Long History, NBER Working Paper 8228, April MAURO, Paolo, Corruption And Growth, Quarterly Journal of Economics, 110,(August 1995), s MILANOVIC, Branko, The Two Faces of Globalization: Against Globalization as We Know It, World Development, 31(4), 2003, s MURPHY, Kevin M, Andrei SHLEIFER ve Robert W VISHNY, The Allocation of Talent: Implication for Growth, Quarterly Journal of Economics, 106(May 1991). O ROURKE, Kevin H. ve Jeffrey G WILLIAMSON, From Maltus to Ohlin: Trade, Growth and Distribution Since 1500, NBER Working Paper No 8955, May Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

2 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir:

2 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir: SORU 1: 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir: (i) Ayla dönütürülebilir yllk nominal %7,8 faiz oran ile her ay eit taksitler halinde

Detaylı

TÜRKYE DE DI TCARETN GELM (2000-2007) EVOLUTION OF FOREIGN TRADE IN TURKEY (2000-2007)

TÜRKYE DE DI TCARETN GELM (2000-2007) EVOLUTION OF FOREIGN TRADE IN TURKEY (2000-2007) TÜRKYE DE DI TCARETN GELM (2000-2007) Yrd.Doç.Dr.Sevim AKDEMR * Ar.Gör.Fatih KONUR ** ÖZET Türkiye ekonomisinde 2001 y(l(ndan itibaren yüksek oranlarda büyüme gerçeklemitir. Ancak ekonomide yüksek büyüme

Detaylı

Keynesyen makro ekonomik modelin geçerli oldu(u bir ekonomide aa(daki ifadelerden hangisi yanltr?

Keynesyen makro ekonomik modelin geçerli oldu(u bir ekonomide aa(daki ifadelerden hangisi yanltr? SORU 31: 3 / 4 Bir ekonomide kii ba üretim fonksiyonu y = 2k biçiminde verilmektedir. Nüfus art hz %2, teknik ilerleme hz %2 ve amortisman oran %6 iken tasarruf oran da %30 ise bu ekonomideki kii ba sermaye

Detaylı

Mali Yönetim ve Denetim Dergisinin May s-haziran 2008 tarihli 50. say nda yay nlanm r.

Mali Yönetim ve Denetim Dergisinin May s-haziran 2008 tarihli 50. say nda yay nlanm r. HURDAYA AYRILAN VARLIKLARIN MUHASEBELELMELER VE YAPILAN YANLILIKLAR Ömer DA Devlet Muhasebe Uzman info@omerdag.net 1.G Kamu idarelerinin kaytlarnda bulunan tarlar ile maddi duran varlklar doalar gerei

Detaylı

MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI)

MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI) MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI) I- SORUN Toprak ve su kaynaklarnn canllarn yaamalar yönünden tad önem bilinmektedir. Bu önemlerine karlk hem toprak hem de su kaynaklar

Detaylı

novasyon KalDer zmir ubesi 8. Mükemmellii Aray Sempozyomu zmir, 18 Nisan 2007 irin Elçi Technopolis Türkiye Direktörü Teknoloji Yönetim Dernei Bakan

novasyon KalDer zmir ubesi 8. Mükemmellii Aray Sempozyomu zmir, 18 Nisan 2007 irin Elçi Technopolis Türkiye Direktörü Teknoloji Yönetim Dernei Bakan novasyon KalDer zmir ubesi 8. Mükemmellii Aray Sempozyomu zmir, 18 Nisan 2007 irin Elçi Technopolis Türkiye Direktörü Teknoloji Yönetim Dernei Bakan novasyon Ekonomik ve toplumsal fayda yaratmak için ürünlerde,

Detaylı

TÜRKYE DE TARIM SEKTÖRÜNE YAPILAN DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR ve GELM SEYR

TÜRKYE DE TARIM SEKTÖRÜNE YAPILAN DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR ve GELM SEYR TÜRKYE DE TARIM SEKTÖRÜNE YAPILAN DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR ve GELM SEYR ÖZET Mustafa Terin 1 brahim Yldrm 1 Ülkelerin ekonomik kalknmasnda yatrmlar büyük önem tamaktadr. Sermaye birikiminin yetersiz

Detaylı

1) Ekonominin Genel Durumu ve Piyasalar:

1) Ekonominin Genel Durumu ve Piyasalar: 01/01/2005-30/06/2005 DÖNEMNE LKN YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU FAALYET RAPORU 1) Ekonominin Genel Durumu ve Piyasalar: 2005 yl gelimekte olan ülke

Detaylı

3 1 x 2 ( ) 2 = E) f( x) ... Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln göstermek üzere, sigortal saysnn

3 1 x 2 ( ) 2 = E) f( x) ... Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln göstermek üzere, sigortal saysnn SORU : Aada tanm verilen f fonksiyonlarndan hangisi denklemini her R için salar? f + = f t dt integral e A) f = e B) f = e C) f D) f = E) f = e ( ) = e ( ) SORU : Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln

Detaylı

KURUMSAL T BAR YÖNET M PROF. DR. HALUK GÜRGEN

KURUMSAL T BAR YÖNET M PROF. DR. HALUK GÜRGEN KURUMSAL T BAR YÖNET M PROF. DR. HALUK GÜRGEN KURUMSAL T BAR tibar alglamalardan oluur. Kurumsal itibar, bir kuruma yönelik her türlü alglamann bütünüdür. Kurumsal itibar; sosyal ortaklarn kurulula ilgili

Detaylı

TÜRK TEKSTL SANAYNDE ENERJ KULLANIMININ GENEL DEERLENDRLMES. Emel KAPLAN ve Erdem KOÇ Ç.Ü., Tekstil Mühendislii Bölümü, Adana/Türkiye

TÜRK TEKSTL SANAYNDE ENERJ KULLANIMININ GENEL DEERLENDRLMES. Emel KAPLAN ve Erdem KOÇ Ç.Ü., Tekstil Mühendislii Bölümü, Adana/Türkiye ISSN 1019-1011 Ç.Ü.MÜH.MM.FAK.DERGS CLT.19 SAYI.2 Aral'k December 2004 Ç.Ü.J.FAC.ENG.ARCH. VOL.19 NO.2 TÜRK TEKSTL SANAYNDE ENERJ KULLANIMININ GENEL DEERLENDRLMES Emel KAPLAN ve Erdem KOÇ Ç.Ü., Tekstil

Detaylı

Yavuz HEKM. Egekons Prefabrike Metal Yap San. Tic. Ltd.!ti. ve. Hekim Gemi n$a A.!. Firmalarnn Kurucusu ve Yönetim Kurulu Ba$kan.

Yavuz HEKM. Egekons Prefabrike Metal Yap San. Tic. Ltd.!ti. ve. Hekim Gemi n$a A.!. Firmalarnn Kurucusu ve Yönetim Kurulu Ba$kan. Yavuz HEKM Egekons Prefabrike Metal Yap San. Tic. Ltd.!ti. ve Hekim Gemi n$a A.!. Firmalarnn Kurucusu ve Yönetim Kurulu Ba$kan. 8. Mükemmelli+i Aray$ Sempozyumu Ana Tema, Yerellikten Küresellie EGE Oturum

Detaylı

OKUL ÖNCES E M KURUMLARINDA ÇALI AN ANASINIFI ÖZET

OKUL ÖNCES E M KURUMLARINDA ÇALI AN ANASINIFI ÖZET OKUL ÖNCES EM KURUMLARINDA ÇALIAN ANASINIFI RETMENLERLE MÜZK ÖRETMENLERN MÜZK ÇALIMALARINA N TUTUM VE YETERLKLERN KARILATIRILMASI ÖZET r. Gör. Dr. lknur ÖZAL GÖNCÜ GÜMEF. ÇGEB.Okul Öncesi EABD. Okul öncesi

Detaylı

TÜRKYE EKONOMSNN MAKROEKONOMK DENGELERNN ANALZ (1990-2006) 1

TÜRKYE EKONOMSNN MAKROEKONOMK DENGELERNN ANALZ (1990-2006) 1 2. Ulusal ktisat Kongresi / 20-22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir - Türkiye TÜRKYE EKONOMSNN MAKROEKONOMK DENGELERNN ANALZ (1990-2006) 1 Rahmi Ak n Türeli 2 ÖZET Çalmada ele alnan 1990-2006 dönemi,

Detaylı

Sigorta irketlerinin Yaps ve Aktüerin Rolü. Aktüerler Derneği Nisan 2010

Sigorta irketlerinin Yaps ve Aktüerin Rolü. Aktüerler Derneği Nisan 2010 Sigorta irketlerinin Yaps ve Aktüerin Rolü Aktüerler Derneği Nisan 2010 Türkiye de sigortaclk ve bireysel emeklilik sektörü RKET SAYISI - NUMBER OF COMPANY 2006 2007 2008 Hayat D - Non Life (Alt adedi

Detaylı

ARTVN L GELME PLANI. Artvin l Geneli-2000. Bilinmeyen 80+ 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4

ARTVN L GELME PLANI. Artvin l Geneli-2000. Bilinmeyen 80+ 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 ARTVN L GELME PLANI Artvin l Geneli-2000 Bilinmeyen Erkek 80+ 75-79 70-74 65-69 60-64 Kad n Y a Gruplar 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34. 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 12 9 6 3 0 3 6 9 12 % NÜFUS

Detaylı

www.seyfettinartan.gen.tr/dysoru.pdf

www.seyfettinartan.gen.tr/dysoru.pdf Doru-Yanl Sorular: 1. nsan ihtiyaçlarn dorudan ya da dolayl olarak karlama özelliine sahip ve bu amaçla kullanlmaya hazr olan fiziksel varlklara hizmet denir. 2. Tüketicinin ihtiyaçlarn dorudan karlayan

Detaylı

KÜRESEL EKONOMK GELMELER VE TÜRKYE

KÜRESEL EKONOMK GELMELER VE TÜRKYE KÜRESEL EKONOMK GELMELER VE TÜRKYE Doç.Dr. smail AYDOU * ÖZET Gelimi dünya ülkelerinde faiz oranlarnn düük seviyelere inmesi küresel ekonomide likidite bolluuna neden olmutur. Artan likiditenin yükselen

Detaylı

Kare tabanl bir kutunun yükseklii 10 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (2, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr.

Kare tabanl bir kutunun yükseklii 10 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (2, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr. SORU : Kare tabanl bir kutunun yükseklii 0 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr. Kutunun hacminin olaslk younluk fonksiyonu g(v) a%adakilerden hangisidir? v

Detaylı

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Cahit YILMAZ Kültür Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul c.yilmaz@iku.edu.tr Key words:kredi,büyüme. Özet Banka kredileri ile ekonomik büyüme arasında

Detaylı

Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey Eitim Proram

Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey Eitim Proram Temel Düzey Eitim Proram Amaç : Sermaye Piyasas Kurumlarnda görev yapanlar veya bu görevlere atanacaklar, SPK nn düzenleyecei Lisanslama snavna hazrlama. Katlmclar Hisse Senetleri Piyasas Mü"teri Temsilcileri,Yatrm

Detaylı

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. İÇ KONTROL ve RİSK YÖNETİMİ 1 İÇ İÇ KONTROL

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. İÇ KONTROL ve RİSK YÖNETİMİ 1 İÇ İÇ KONTROL T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlğ İÇ KONTROL ve RİSK YÖNETİMİ 1 İÇ İÇ KONTROL EYLÜL 2015 1-) İç Kontrol Nedir? Üniversite varlklarnn korunmas, kurumsal ve yasal düzenlemelere

Detaylı

DI TCARET HADLERNN GELR ETKS: TÜRKYE ÜZERNE BR UYGULAMA

DI TCARET HADLERNN GELR ETKS: TÜRKYE ÜZERNE BR UYGULAMA DI TCARET HADLERNN GELR ETKS: TÜRKYE ÜZERNE BR UYGULAMA Doç. Dr. smail AYDOU * Ar. Grv. H. Gonca DLER ** ÖZET Türkiye de d ticaret hadlerinin hesaplanmasnda kullanlan ihracat ve ithalat deerlerindeki reel

Detaylı

KONUT FNANSMAN SSTEM. TBB Gayrimenkul Çalma Grubu stanbul, 14.10.2005. Dr.Önder Halisdemir

KONUT FNANSMAN SSTEM. TBB Gayrimenkul Çalma Grubu stanbul, 14.10.2005. Dr.Önder Halisdemir KONUT FNANSMAN SSTEM TBB Gayrimenkul Çalma Grubu stanbul, 14.10.2005 Dr.Önder Halisdemir Genel Hatlar ile Tasar SPK nn hazrlad+ tasar 31 maddeden olumaktadr. Özel bir yasa de+il, de+iiklik yasasdr. TBB

Detaylı

2000 L YILLARDA TÜRKYE DE UYGULANAN MALYE POLTKALARININ DEERLENDRLMES

2000 L YILLARDA TÜRKYE DE UYGULANAN MALYE POLTKALARININ DEERLENDRLMES 2000 L YILLARDA TÜRKYE DE UYGULANAN MALYE POLTKALARININ DEERLENDRLMES Yrd. Doç. Dr. Habib YILDIZ * ÖZET Bu çalmada, 2000 2006 döneminde Türkiye de uygulanan maliye politikalarnn ana çizgileri ortaya konulmu

Detaylı

Prof. Dr. Orhan ŞENER. Görevi Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı ( dan itibaren)

Prof. Dr. Orhan ŞENER. Görevi Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı ( dan itibaren) Prof. Dr. Orhan ŞENER Görevi Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı (2.11.2010 dan itibaren) İlgi Alanları Kamu Ekonomisi, Siyasal Maliye, Uluslararası Vergileme, Sanat

Detaylı

Sa lk Ekonomisi. Berk KÜSBEC Bozok Üniversitesi Berk KÜSBEC (BOZOK) KT / 18

Sa lk Ekonomisi. Berk KÜSBEC Bozok Üniversitesi Berk KÜSBEC (BOZOK) KT / 18 Sa lk Ekonomisi Berk KÜSBEC Bozok Üniversitesi berk.kusbeci@bozok.edu.tr 01.03.2017 Berk KÜSBEC (BOZOK) KT310 01.03.2017 1 / 18 Ceteris Paribus Latince kökenli bir iktisat terimidir ve "Di er tüm faktörler

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. 7. Yayınlar 7.1. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler (SCI & SSCI & Arts and Humanities)

ÖZGEÇMİŞ. 7. Yayınlar 7.1. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler (SCI & SSCI & Arts and Humanities) ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Gonca ATICI 2. Doğum Tarihi: 07.05.1975 3. Unvanı: Doçent 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İngilizce İktisat İstanbul Üniversitesi 1997 Y. Lisans Para-Banka

Detaylı

TÜRKYE DE SABT SERMAYE YATIRIMLARININ EKONOMK BÜYÜME ÜZERNDEK ETKS:KO-ENTEGRASYON ANALZ(1980-2006)

TÜRKYE DE SABT SERMAYE YATIRIMLARININ EKONOMK BÜYÜME ÜZERNDEK ETKS:KO-ENTEGRASYON ANALZ(1980-2006) TÜRKYE DE SABT SERMAYE YATIRIMLARININ EKONOMK BÜYÜME ÜZERNDEK ETKS:KO-ENTEGRASYON ANALZ(1980-2006) Yusuf BAYRAKTUTAN* brahim ARSLAN** ÖZET 20.yüzylda küreselle"me e#ilimleri bilimsel ve teknolojik yeniliklerin

Detaylı

BR BÜYÜME STRATEJS OLARAK FRANCHSNG SSTEM; FRMALAR AÇISINDAN ÖNEM, MEVZUAT BOYUTU VE MUHASEBE UYGULAMASI Dr.Suphi ASLANOLU

BR BÜYÜME STRATEJS OLARAK FRANCHSNG SSTEM; FRMALAR AÇISINDAN ÖNEM, MEVZUAT BOYUTU VE MUHASEBE UYGULAMASI Dr.Suphi ASLANOLU BR BÜYÜME STRATEJS OLARAK FRANCHSNG SSTEM; FRMALAR AÇISINDAN ÖNEM, MEVZUAT BOYUTU VE MUHASEBE UYGULAMASI Dr.Suphi ASLANOLU ÖZET Günümüzde, firmalar açsndan uluslararaslama ve uluslararas faaliyetlerde

Detaylı

ARTVN L GELME PLANI. TCARET, MAL YAPI ve BANKACILIK RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Y(lmaz OLGUN

ARTVN L GELME PLANI. TCARET, MAL YAPI ve BANKACILIK RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Y(lmaz OLGUN ARTVN L GELME PLANI TCARET, MAL YAPI ve BANKACILIK RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Y(lmaz OLGUN Artvin, 2005 ÇNDEKLER Sayfa no ÇNDEKLER...i TABLO LSTES... iii 1. TCARET...1 1.1 Giri...1 1.2

Detaylı

BÖLÜM 2 D YOTLU DO RULTUCULAR

BÖLÜM 2 D YOTLU DO RULTUCULAR BÖLÜ 2 DYOTLU DORULTUCULAR A. DENEYN AACI: Tek faz ve 3 faz diyotlu dorultucularn çalmasn ve davranlarn incelemek. Bu deneyde tek faz ve 3 faz olmak üzere tüm yarm ve tam dalga dorultucular, omik ve indüktif

Detaylı

ARSAN TEKST L T CARET VE SANAY ANON M RKET SER :XI NO:29 SAYILI TEBL E ST NADEN HAZIRLANMI YÖNET M KURULU FAAL YET RAPORU

ARSAN TEKST L T CARET VE SANAY ANON M RKET SER :XI NO:29 SAYILI TEBL E ST NADEN HAZIRLANMI YÖNET M KURULU FAAL YET RAPORU 1. Raporun Dönemi : 01.01.2008 31.03.2008 2. Faaliyet Konusu Arsan Tekstil Ticaret Ve Sanayi A.. (irket) 1984 ylnda Türkiye de kurulmu# olup faaliyet konusu; her türlü pamuk ipli)i üretimi, sentetik iplik

Detaylı

VE SÜRDÜRÜLEB L R YEK UYGULAMALARI

VE SÜRDÜRÜLEB L R YEK UYGULAMALARI YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARI MALYET ANALZ VE SÜRDÜRÜLEBLR YEK UYGULAMALARI Ömer Faruk ERTURUL omerfarukertugrul@gmail.com TEA 16. letim Tesis ve letme Grup Müdürlüü, Batraman Yolu Üzeri 2. km. 72070, Batman

Detaylı

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU 1 OCAK - 31 MART 2007 ARA HESAP DÖNEMNE AT FNANSAL TABLOLAR VE NCELEME RAPORU ARA DÖNEM FNANSAL TABLOLAR HAKKINDA NCELEME RAPORU Yap Kredi

Detaylı

irketlerde Kriz Yönetimi

irketlerde Kriz Yönetimi thinking growth * connected with client issues irketlerde Kriz Yönetimi Hüsnü Can Dinçsoy PricewaterhouseCoopers Dan manlk Hizmetleri, Ortak 18 Nisan 2007 *connectedthinking çindekiler PwC Kriz Yönetimi

Detaylı

2017 ÖNCESİ NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT NÖ-İÖ BÖLÜMLERİ LİSANS ÖĞRETİM PLANI

2017 ÖNCESİ NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT NÖ-İÖ BÖLÜMLERİ LİSANS ÖĞRETİM PLANI I. YIL İKT101 Z Davranış Bilimleri Behavioral Sciences 3+0-3 3 İKT103 Z Genel Muhasebe I General Accounting I 3+0-3 5 İKT105 Z Matematik I Mathematics I 3+0-3 3 İKT107 Z Hukuka Giriş Introduction to Law

Detaylı

Proje Döngüsünde Bilgi ve. Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1

Proje Döngüsünde Bilgi ve. Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1 Proje Döngüsünde Bilgi ve letiim Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1 Proje Döngüsünde Bilgi ve letiim B: Ana proje yönetimi bilgi alan B: Tüm paydalara ulamak ve iletiim kurmak için

Detaylı

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SATINALMA VE BİRLEŞME STRATEJİLERİNİN ŞİRKET PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SATINALMA VE BİRLEŞME STRATEJİLERİNİN ŞİRKET PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SATINALMA VE BİRLEŞME STRATEJİLERİNİN ŞİRKET PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Endüstri Müh. Işıl ÜNLÜ Anabilim Dalı: ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ

Detaylı

2013 YILI II. SEVYE AKTÜERLK SINAVLARI FNANS TEORS VE UYGULAMALARI ÖRNEK SINAV SORULARI

2013 YILI II. SEVYE AKTÜERLK SINAVLARI FNANS TEORS VE UYGULAMALARI ÖRNEK SINAV SORULARI SORU 1: 013 YILI II. SEVYE AKTÜERLK SINAVLARI FNANS TEORS VE UYGULAMALARI ÖRNEK SINAV SORULARI ABC hisse senedinin spot piyasadaki fiyat 150 TL ve bu hisse senedi üzerine yazlm alivre sözle mesinin fiyat

Detaylı

Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme. Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan

Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme. Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan Öretmen Yeterlikleri Toplumsal geliim için, Eitimin kalitesini artrmak

Detaylı

ÖZEL EMEKLLK FONLARININ FNANSAL PYASALARIN GELMNE ETKLER

ÖZEL EMEKLLK FONLARININ FNANSAL PYASALARIN GELMNE ETKLER ÖZEL EMEKLLK FONLARININ FNANSAL PYASALARIN GELMNE ETKLER Yrd.Doç.Dr. Nagihan Oktayer Dr. Asuman Oktayer ÖZET Sosyal güvenlik reformunun bir parças olan Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatrm Sistemi 2001

Detaylı

Rekabet Teorisi ve Politikalar

Rekabet Teorisi ve Politikalar Rekabet Teorisi ve Politikalar Berk KÜSBEC Bozok Üniversitesi berk.kusbeci@bozok.edu.tr 10 Aralk 2015 Berk KÜSBEC (Bozok) KT405 10 Aralk 2015 1 / 24 Overview Berk KÜSBEC (Bozok) KT405 10 Aralk 2015 2 /

Detaylı

THOMAS ALVA EDISON UN BETONARME EV PATENT VE TOPLU KONUT YAPIMINI BALATMA GRM. Özet

THOMAS ALVA EDISON UN BETONARME EV PATENT VE TOPLU KONUT YAPIMINI BALATMA GRM. Özet THOMAS ALVA EDISON UN BETONARME EV PATENT VE TOPLU KONUT YAPIMINI BALATMA GRM Sinan T. ERDOAN naat Müh. Bölümü Teksas-Austin Üniversitesi, ABD Turhan Y. ERDOAN naat Müh. Bölümü ODTÜ, Ankara Özet T.A. Edison,

Detaylı

Semester I. PSPA 105 Introductionto Law Hukuka Giriş C 3 5 ECON 101 Introduction to Economics İktisada Giriş I C 3 5

Semester I. PSPA 105 Introductionto Law Hukuka Giriş C 3 5 ECON 101 Introduction to Economics İktisada Giriş I C 3 5 s Offered in the Undergraduate Program Semester I PUBF 101 PSPA 103 Mathematics for Public Mali Matematik C 3 5 Finance I I Introduction to Social Sosyal Bilimlere Giriş C 3 6 Sciences PSPA 105 Introductionto

Detaylı

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU 2003 YILINA LKN YILLIK RAPOR

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU 2003 YILINA LKN YILLIK RAPOR YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU 2003 YILINA LKN YILLIK RAPOR BU RAPOR EMEKLLK YATIRIM FONLARININ KAMUYU AYDINLATMA AMACIYLA DÜZENLENEN YÜKÜMLÜLÜKLER

Detaylı

DERS KODU DERS ADI ZORUNLU TEORİ UYGULAMA LAB KREDİ AKTS Atatürk İlkeleri ve İnkılap AIT181 Tarihi I Zorunlu 2 0 0 2 2

DERS KODU DERS ADI ZORUNLU TEORİ UYGULAMA LAB KREDİ AKTS Atatürk İlkeleri ve İnkılap AIT181 Tarihi I Zorunlu 2 0 0 2 2 1.YARIYIL LERİ KODU ADI ZORUNLU TEORİ Atatürk İlkeleri ve İnkılap AIT181 Tarihi I Zorunlu 2 0 0 2 2 IKT101 İktisada Giriş I Zorunlu 3 0 0 3 6 IKT103 İktisatçılar İçin Matematik I Zorunlu 3 0 0 3 6 IKT105

Detaylı

DENZL TEKSTL SEKTÖRÜNDE HRACAT TEVKLERNN PAZARLAMA FAALYETLERNE ETKLER

DENZL TEKSTL SEKTÖRÜNDE HRACAT TEVKLERNN PAZARLAMA FAALYETLERNE ETKLER DENZL TEKSTL SEKTÖRÜNDE HRACAT TEVKLERNN PAZARLAMA FAALYETLERNE ETKLER Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi letme Anabilim Dal Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dal brahim

Detaylı

KIRSAL ÇEVRE ve ORMANCILIK SORUNLARI ARATIRMA DERNE The Research Association of Rural Environment and Forestry

KIRSAL ÇEVRE ve ORMANCILIK SORUNLARI ARATIRMA DERNE The Research Association of Rural Environment and Forestry KIRSAL ÇEVRE ve ORMANCILIK SORUNLARI ARATIRMA DERNE The Research Association of Rural Environment and Forestry 9 Mart 1998 Say* : F-1998/ Konu : Krsal Kalknmada Ekolojik Boyut Konulu Eitim TKV K*rsal Kalk*nma

Detaylı

Prof.Dr. Ayten Ayşen Kaya

Prof.Dr. Ayten Ayşen Kaya Dersin Adı DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Kodu ECO 516 Dersin Türü (Zorunlu, Seçmeli) Dersin Seviyesi (Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) Dersin AKTS Kredisi 5 Haftalık Ders Saati 3 Haftalık Uygulama

Detaylı

zmir Büyük ehir Belediyesi Ba kanl k Makam na ve belediyemizi ziyarete gelen yabanc ülke temsilcilerine gerekti inde tercümanl k hizmeti vermek.

zmir Büyük ehir Belediyesi Ba kanl k Makam na ve belediyemizi ziyarete gelen yabanc ülke temsilcilerine gerekti inde tercümanl k hizmeti vermek. ABVEDILKLERUBEMÜDÜRLÜÜ DIÞ ÝLÝÞKÝLER ÞUBE MÜDÜRLÜÐÜ Yetki,GörevveSorumluluklar zmirbüyükehirbelediyesi'ninuluslararaslikilerinidüzenlemek. zmirbüyükehirbelediyesibünyesindeyeralanbirimlereavrupabirliiveçeitli

Detaylı

AVRUPA BRL NDE REKABET POLTKALARI, TÜRKYE VE AVRUPA BRL NN HRACATTA REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMES. Bülent ALTAY DOKTORA TEZ. ktisat Anabilim Dal)

AVRUPA BRL NDE REKABET POLTKALARI, TÜRKYE VE AVRUPA BRL NN HRACATTA REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMES. Bülent ALTAY DOKTORA TEZ. ktisat Anabilim Dal) AVRUPA BRL NDE REKABET POLTKALARI, TÜRKYE VE AVRUPA BRL NN HRACATTA REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMES Bülent ALTAY DOKTORA TEZ ktisat Anabilim Dal) Dan)*man: Doç. Dr. smail AYDOU0 Afyonkarahisar Afyonkarahisar

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ Ahmet Kibar ÇETİN

ÖZGEÇMİŞ Ahmet Kibar ÇETİN KİŞİSEL BİLGİLER ÖZGEÇMİŞ Ahmet Kibar ÇETİN Doğum Yeri ve Tarihi : Arhavi/Artvin & 1971 Uyruğu Medeni Hali Adres E-mail EĞİTİM DURUMU : TC : Evli, 1 çocuk : Çankırı Karatekin Üniversitesi, İİBF İktisat

Detaylı

ORMAN KÖYÜ KALKINDIRMA KOOPERATFLER YÖNETC VE ÜYELERNN ORMAN EKOSSTEMLERNDEK BYOLOJK ÇETLL YERNDE KORUMA ETM PROJES (GEF SGP TUR/98/G52)

ORMAN KÖYÜ KALKINDIRMA KOOPERATFLER YÖNETC VE ÜYELERNN ORMAN EKOSSTEMLERNDEK BYOLOJK ÇETLL YERNDE KORUMA ETM PROJES (GEF SGP TUR/98/G52) ORMAN KÖYÜ KALKINDIRMA KOOPERATFLER YÖNETC VE ÜYELERNN ORMAN EKOSSTEMLERNDEK BYOLOJK ÇETLL YERNDE KORUMA ETM PROJES (GEF SGP TUR/98/G52) K I R S A L K A L K I N M A D A K A D I N L A R Sibel DEMR Birle(mi(

Detaylı

V.A.D. Yaklamnn avantajlar. Ünite 9 Veri Ak Diagramlarnn Kullanm. Ana Konular. Temel semboller. Harici Varlklar. Veri Ak Diagramlar

V.A.D. Yaklamnn avantajlar. Ünite 9 Veri Ak Diagramlarnn Kullanm. Ana Konular. Temel semboller. Harici Varlklar. Veri Ak Diagramlar V.A.D. Yaklamnn avantajlar Ünite 9 Veri Ak Diagramlarnn Kullanm Sistem Analiz ve Tasarm Sedat Telçeken Verinin hareketinin hikayeletirilmesine nazaran 4 avantaj mevcuttur. Teknik uygulamann gerçekletirilmesinden

Detaylı

Finansal Kurumlar ve Piyasalar. Zorunlu Yüksek Lisans. 1. yıl 1. yarıyıl / Güz Doç. Dr. Mehmet Güçlü. Uzaktan Öğrenim Türkçe Yok

Finansal Kurumlar ve Piyasalar. Zorunlu Yüksek Lisans. 1. yıl 1. yarıyıl / Güz Doç. Dr. Mehmet Güçlü. Uzaktan Öğrenim Türkçe Yok Dersin Adı Dersin Kodu Dersin Türü DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Seviyesi Dersin AKTS Kredisi 0 Haftalık Ders Saati 3 Haftalık Uygulama Saati - Haftalık Laboratuar Saati - Dersin Verildiği Yıl Dersin Verildiği

Detaylı

TÜRK YE DE TARIMSAL MAK NELE ME (1923 1933)

TÜRK YE DE TARIMSAL MAK NELE ME (1923 1933) TARHNPENDE ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS Yl:2010,Say:3 Sayfa:119136 THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH Year:2010,Issue:3 Page:119136 TÜRKYE DETARIMSALMAKNELEME(19231933)

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü Dersin Adı DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Kodu ECO 77 Dersin Türü (Zorunlu, Seçmeli) Dersin Seviyesi (Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) Dersin AKTS Kredisi 5 Haftalık Ders Saati 3 Haftalık Uygulama

Detaylı

Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi TR-06590 Cebeci, Ankara Tel.: (0312) 319 77 20 den 340 Faks: (0312) 319 77 36 E-posta: kibritci@dialup.ankara.edu.tr URL: http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/

Detaylı

Onüçüncü Bölüm Zaman Serisi Analizi

Onüçüncü Bölüm Zaman Serisi Analizi OnüçüncüBölüm ZamanSerisiAnalizi Hedefler Buüniteyiçalktansonra; Zaman serisine en uygun tahmin denklemini belirler, Tahmin denklemini kullanarak projeksiyon yapar, Tahminler için yaplan hatay ölçer, Belli

Detaylı

ARSAN TEKST L T CARET VE SANAY ANON M RKET SER :XI NO:29 SAYILI TEBL E ST NADEN HAZIRLANMI YÖNET M KURULU FAAL YET RAPORU

ARSAN TEKST L T CARET VE SANAY ANON M RKET SER :XI NO:29 SAYILI TEBL E ST NADEN HAZIRLANMI YÖNET M KURULU FAAL YET RAPORU 1. Raporun Dönemi : 01.01.2009 31.03.2009 2. Konusu Arsan Tekstil Ticaret Ve Sanayi A.. (irket) 1984 ylnda Türkiye de kurulmu# olup faaliyet konusu; her türlü pamuk ipli)i üretimi, sentetik iplik üretimi,

Detaylı

YAPI KRED EMEKLLK A.. 1 OCAK - 31 MART 2010 HESAP DÖNEMNE AT FNANSAL TABLOLAR VE FNANSAL TABLOLARA LKN AÇIKLAYICI DPNOTLAR

YAPI KRED EMEKLLK A.. 1 OCAK - 31 MART 2010 HESAP DÖNEMNE AT FNANSAL TABLOLAR VE FNANSAL TABLOLARA LKN AÇIKLAYICI DPNOTLAR 1 OCAK - 31 MART 2010 HESAP DÖNEMNE AT FNANSAL TABLOLAR VE 1 31 MART 2010 TARH TBARYLE DÜZENLENEN FNANSAL TABLOLARIMIZA LKN BEYANIMIZ liikte sunulan 31 Mart 2010 tarihi itibariyle düzenlediimiz finansal

Detaylı

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri 1. Yıl - Güz 1. Yarıyıl Ders Planı Mikroekonomik Analiz I IKT751 1 3 + 0 8 Piyasa, Bütçe, Tercihler, Fayda, Tercih,

Detaylı

EKG Sinyallerinde Gürültü Gidermede Ayrk Dalgack Dönüümünde Farkl Ana Dalgacklarn Ve Ayrtrma Seviyelerinin Karlatrlmas

EKG Sinyallerinde Gürültü Gidermede Ayrk Dalgack Dönüümünde Farkl Ana Dalgacklarn Ve Ayrtrma Seviyelerinin Karlatrlmas EKG Sinyallerinde Gürültü Gidermede Ayrk Dalgack Dönüümünde Farkl Ana Dalgacklarn Ve Ayrtrma Seviyelerinin Karlatrlmas Cengiz Tepe 1 Hatice Sezgin 1, Elektrik Elektronik Mühendislii Bölümü, Ondokuz May#s

Detaylı

Yýllýk Ekonomik Rapor

Yýllýk Ekonomik Rapor Yýllýk Ekonomik Rapor 2012 T.C. MALYE BAKANLII YILLIK EKONOMK RAPOR 2012 i Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Yllk Ekonomik Rapor, Maliye Bakanl internet sitesinde (http://www.maliye.gov.tr) yer almaktadr. ii

Detaylı

MÜZ K Ö RETMENL PROGRAMLARININ KPSS SONUÇLARI

MÜZ K Ö RETMENL PROGRAMLARININ KPSS SONUÇLARI Bildiriler. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, Eylül 00, OMÜ MÜZK ÖRETMENL PROGRAMLARININ KPSS SONUÇLARI DORULTUSUNDA BRBRLERYLE VE EM FAKÜLTELERN DER RETMENLK PROGRAMLARI LE KARILATIRILMASI Doç. Enver TUFAN

Detaylı

Sigortac tazminatn ödedii sigortal maln sahibi olur. Sigortacnn bu ekilde sahip olduu mallarn satndan elde ettii gelire ne ad verilir?

Sigortac tazminatn ödedii sigortal maln sahibi olur. Sigortacnn bu ekilde sahip olduu mallarn satndan elde ettii gelire ne ad verilir? SORU 1: Aadaki sigorta türlerinden hangisi sigorta snflandrmas bakmndan dierlerine göre farkllk arz etmektedir? A) Kasko Sigortas B) Yangn Sigortas C) Nakliyat Sigortas D) Makine Montaj Sigortas E) Trafik

Detaylı

yurdugul@hacettepe.edu.tr VB de Veri Türleri 1

yurdugul@hacettepe.edu.tr VB de Veri Türleri 1 yurdugul@hacettepe.edu.tr 1 VB de Veri Türleri 1 Byte 1 aretsiz tamsay Integer 2 aretli Tamsay Long 4 aretli Tamsay Single 4 Gerçel say Double 8 Gerçel say Currency 8 Gerçel say Decimal 14 Gerçel say Boolean

Detaylı

HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ

HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ 12. ULUSAL MAKNA TEORS SEMPOZYUMU Erciyes Üniversitesi, Kayseri 09-11 Haziran 2005 HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ Kutlay AKSÖZ, Hira KARAGÜLLE ve Zeki KIRAL Dokuz Eylül Üniversitesi,

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Siyasal Bilgiler Fakültesi / Ankara Üniversitesi 1992

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Siyasal Bilgiler Fakültesi / Ankara Üniversitesi 1992 Adı Soyadı: Hasan VERGİL Ünvanı: Prof. Dr. Öğrenim Durumu: ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Siyasal Bilgiler Fakültesi / Ankara Üniversitesi 1992 İktisat Bölümü Y.

Detaylı

SIEMENS Siemens Sanayi ve Ticaret A..

SIEMENS Siemens Sanayi ve Ticaret A.. SIEMENS Siemens Sanayi ve Ticaret A.. Deerli Tedarikçilerimiz, Türk Vergi Usul Kanunu ve ana ortamz olan Siemens AG nin kurallar gerei, firmamza gelen faturalarn muhasebeletirilmesi, takibi ve vadesinde

Detaylı

MERKEZ BANKASI DÖVZ REZERVLERNN SOSYAL MALYET

MERKEZ BANKASI DÖVZ REZERVLERNN SOSYAL MALYET MERKEZ BANKASI DÖVZ REZERVLERNN SOSYAL MALYET Doç.Dr.smail AYDOU * Yrd.Doç.Dr.Harun ÖZTÜRKLER ** ÖZET 1990 l yllar gelimekte olan ülkelerin birçounun derin finansal krizlerle kar karya kald bir on yl oldu.

Detaylı

TÜRK TEKSTL SEKTÖRÜ VE TÜRK TEKSTL FRMALARININ ETKNLK DÜZEYLERNN BELRLENMES

TÜRK TEKSTL SEKTÖRÜ VE TÜRK TEKSTL FRMALARININ ETKNLK DÜZEYLERNN BELRLENMES TÜRK TEKSTL SEKTÖRÜ VE TÜRK TEKSTL FRMALARININ ETKNLK DÜZEYLERNN BELRLENMES Yrd.Doç.Dr.Ali Cüneyt ÇETN ÖZET Türk tekstil sektörü, ülke ekonomisini dorudan etkileyen bir role sahiptir. Artan ticaret hacmine

Detaylı

T.C. BABAKANLIK Hazine Müstearl. T.C. Babakanlk Hazine Müstearl

T.C. BABAKANLIK Hazine Müstearl. T.C. Babakanlk Hazine Müstearl T.C. BABAKANLIK Hazine Müstearl BLGLENDRME TOPLANTISI 10.03.2010 Sunum Plan Tarihçe Görev ve Sorumluluklar Tekilat Yaps Dier Kurumlarla likiler Kariyer Olanaklar Soru Cevap Tarihçe Osmanl Devletinde; Hazine,

Detaylı

LKÖ RETM ÇA INDAK Ö RENCLERN VERGLER ALGILAMASI: AFYONKARAHSAR L ÖRNE 1

LKÖ RETM ÇA INDAK Ö RENCLERN VERGLER ALGILAMASI: AFYONKARAHSAR L ÖRNE 1 LKÖ RETM ÇA INDAK Ö RENCLERN VERGLER ALGILAMASI: AFYONKARAHSAR L ÖRNE 1 Doç.Dr.sa SABA Adem BAOLU ÖZET Çalmada ilköretim çandaki örencilerin vergiyi nasl algladklar ve vergiyi alglamalar üzerinde etkili

Detaylı

KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK?

KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK? KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK? Dünyada mal ve hizmet hareketlerinin uluslararası dolaşımına ve üretimin uluslararasılaşmasına imkan veren düzenlemeler (Dünya Ticaret Örgütü, Uluslararası

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü Dersin Adı Dersin Kodu DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Türü (Zorunlu, Seçmeli) Dersin Seviyesi (Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) Dersin AKTS Kredisi 5 Haftalık Ders Saati 3 Haftalık Uygulama Saati

Detaylı

Revolution I TDL101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II

Revolution I TDL101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II (NORMAL ÖĞRETİM) I. YIL I BF101 Z Genel İşletme Introduction to Business I 3+0-3 4 BF103 Z Mikro İktisada Giriş Introduction to Microeconomics 3+0-3 3 BF105 Z Genel Muhasebe-I Financial Accounting I 3+0-3

Detaylı

TÜRKYE DE VERG GELRLER VE EKONOMK BÜYÜME LKS: 1960-2006 DÖNEM

TÜRKYE DE VERG GELRLER VE EKONOMK BÜYÜME LKS: 1960-2006 DÖNEM 2. Ulusal ktisat Kongresi / 20-22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir-türkiye ÖZET TÜRKYE DE VERG GELRLER VE EKONOMK BÜYÜME LKS: 1960-2006 DÖNEM Dilek Temiz 1 Bu çalma, Türkiye ekonomisi için, vergi

Detaylı

DERS PROFİLİ. Türkiye Ekonomisi ECO420 Bahar 8 3+0+0 3 5. Prof. Dr. Nesrin Sungur Çakmak

DERS PROFİLİ. Türkiye Ekonomisi ECO420 Bahar 8 3+0+0 3 5. Prof. Dr. Nesrin Sungur Çakmak DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS Türkiye Ekonomisi ECO420 Bahar 8 3+0+0 3 5 Ön Koşul Yok Dersin Dili Ders Tipi Dersin Okutmanı Dersin Asistanı Dersin Amaçları

Detaylı

PARA POLTKASI STRATEJLER VE ENFLASYON HEDEFLEMES

PARA POLTKASI STRATEJLER VE ENFLASYON HEDEFLEMES PARA POLTKASI STRATEJLER VE ENFLASYON HEDEFLEMES Prof. Dr. Gülsün Gürkan Yay Y!ld!z Teknik Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi ktisat Bölümü (gyay@yildiz.edu.tr) (27 Mart 2004 de FMC Dama Talar

Detaylı

Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ! Yar. Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi TR-06590 Cebeci, Ankara Tel.: (0312) 319 77 20 den 340 Faks: (0312) 319 77 36 E-posta: kibritci@dialup.ankara.edu.tr URL: http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/

Detaylı

T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ.

T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ. T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal AVRUPA B RL SÜREC NDE TÜRK BEYAZ E#YA SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ Özge KOÇMAN DANI#MANI : Prof. Dr. REZAN

Detaylı

TÜKET C KRED LER FA Z ORANLARININ R SK ESASLI F YATLAMASI

TÜKET C KRED LER FA Z ORANLARININ R SK ESASLI F YATLAMASI T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ KTSAT ANABLM DALI PARA BANKA PROGRAMI YÜKSEK LSANS TEZ TÜKETC KREDLER FAZ ORANLARININ RSK ESASLI FYATLAMASI Eray YEDLER Danman Yrd. Doç. Dr. Hakan KAHYAOLU

Detaylı

Revolution I TDLİÖ101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II

Revolution I TDLİÖ101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II (İKİNCİ ÖĞRETİM) I. YIL I BFİÖ101 Z Genel İşletme Introduction to Business I 3+0-3 4 BFİÖ103 Z Mikro İktisada Giriş Introduction to Microeconomics 3+0-3 3 BFİÖ105 Z Genel Muhasebe-I Financial Accounting

Detaylı

YUNANSTAN LE TÜRKYE DE UYGULANAN TURZM YATIRIM TEVKLERNN KARILATIRILMASI

YUNANSTAN LE TÜRKYE DE UYGULANAN TURZM YATIRIM TEVKLERNN KARILATIRILMASI YUNANSTAN LE TÜRKYE DE UYGULANAN TURZM YATIRIM TEVKLERNN KARILATIRILMASI Doç. Dr. smail AYDOU * Yrd. Doç. Dr. H. Hüseyin SOYBALI ** Ör. Grv. Ahmet BAYTOK ** ÖZET Turizm sürekli büyüyen yapsyla dünyann

Detaylı

Yeni Dış Ticaret Teorileri

Yeni Dış Ticaret Teorileri Yeni Dış Ticaret Teorileri Dr.Dilek Seymen Dr. Dilek Seymen Nitelikli İşgücü Teorisi (Skilled Labor-Keesing&Kenen) Sanayi ülkeleri arasındaki ticaretin büyük bir bölümü nitelikli işgücü farklılıkları ile

Detaylı

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU

YAPI KRED EMEKLLK A.. GELR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (DÖVZ) EMEKLLK YATIRIM FONU EMEKLLK YATIRIM FONU 1 OCAK - 31 MART 2005 ARA HESAP DÖNEMNE AT MAL TABLOLAR VE SINIRLI DENETM RAPORU EMEKLLK YATIRIM FONU 1 OCAK - 31 MART 2005 ARA HESAP DÖNEMNE AT SINIRLI DENETM RAPORU 1. Yap Kredi

Detaylı

Courses Offered in the MSc Program

Courses Offered in the MSc Program Courses Offered in the MSc Program Compulsory Courses Course Code Course Title Dersin Adı PUBF 501 Public Expenditure in Theory and Practice Teori ve Uygulamada Kamu Harcamaları PUBF 502 Public Revenue

Detaylı

Courses Offered in the MsC Program

Courses Offered in the MsC Program Courses Offered in the MsC Program Compulsory Courses Course Code Course Title Dersin Adı PUBF 501 Public Expenditure in Theory and Practice Teori ve Uygulamada Kamu Harcamaları PUBF 502 Public Revenue

Detaylı

Endüstri Meslek Lisesi Örencilerinin Yetenek lgi ve Deerleri le Okuduklar Bölümler Arasndaki li"ki

Endüstri Meslek Lisesi Örencilerinin Yetenek lgi ve Deerleri le Okuduklar Bölümler Arasndaki liki Eitim Fakültesi Dergisi http://kutuphane.uludag.edu.tr/univder/uufader.htm Endüstri Meslek Lisesi Örencilerinin Yetenek lgi ve Deerleri le Okuduklar Bölümler Arasndaki li"ki Salih Baatr *, Reat Peker**

Detaylı

Yap Kredi Emeklilik A..

Yap Kredi Emeklilik A.. 1 Ocak - 30 Eylül 2012 ara hesap dönemine ait finansal tablolar ve finansal tablolara ili$kin açklayc dipnotlar 30 EYLÜL 2012 TAR*H* *T*BAR*YLE DÜZENLENEN F*NANSAL TABLOLARIMIZA *L*K*N BEYANIMIZ liikte

Detaylı

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 çindekiler: Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu nda örtülü sermaye YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE Bilindii üzere, 21.06.2006 tarihli Resmi Gazete de

Detaylı

KURUMSAL YÖNET M VE YATIRIMCI LER PORTALI HRAÇÇI PORTAL ÜYEL K LEMLER KILAVUZU

KURUMSAL YÖNET M VE YATIRIMCI LER PORTALI HRAÇÇI PORTAL ÜYEL K LEMLER KILAVUZU KURUMSAL YÖNETM VE YATIRIMCI LER PORTALI HRAÇÇI PORTAL ÜYELK LEMLER KILAVUZU 2012 çerik Bilgileri 1. HRAÇÇI RKET PORTAL KATILIM SÜREC...3 2. RKET KULLANICISI PORTAL KAYIT LEMLER...6 2 / 12 1. HRAÇÇI RKET

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Rekabet Ölçüm Teknikleri ve Türk Sabun Sanayiinin Rekabet Gücü. Danışman Prof.Dr.Nejat ERK

ÖZGEÇMİŞ. Rekabet Ölçüm Teknikleri ve Türk Sabun Sanayiinin Rekabet Gücü. Danışman Prof.Dr.Nejat ERK ÖZGEÇMİŞ ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: NURİYE ZEYNEP ÖKTEN Doğum Tarihi: 28/04/1964 Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Maliye İstanbul Üniversitesi 1985 Y. Lisans İktisat Çukurova Universitesi

Detaylı

Tarm Ürünleri Dolu Sigortas nda aa1da verilen seçeneklerden hangisi yanltr?

Tarm Ürünleri Dolu Sigortas nda aa1da verilen seçeneklerden hangisi yanltr? SORU 1: Sedan irketçe kabul edilen sigortalar için üst snr önceden belirtilmi olan saklama paynn (sigorta bedeli veya hasar tazminat tutarnn) almas halinde uygulanan ve reasürörün anlamaya katlma payna

Detaylı

Cari lemler Dengesi, Sermaye Hareketleri ve Krediler

Cari lemler Dengesi, Sermaye Hareketleri ve Krediler Cari lemler Dengesi, Sermaye Hareketleri ve Krediler Bankaclar Dergisi, Say 78, 2011 Prof. Dr. Sübidey Togan * Prof. Dr. Hakan Berument ** Gelimi ülke merkez bankalarnn 2010 ylnn son üç aylk döneminde

Detaylı