TEMEL KAVRAMLAR VE DÜNYA GELİŞ İŞME BAKIŞ

Transkript

1 TEMEL KAVRAMLAR VE DÜNYA GELİŞ İŞME SÜRECİNE GENEL BAKIŞ

2 Şekil 2.1. İktisadi Gelişme Sürecinde S 2 Amaçlar ve Araçlar ARAÇ: İKTİSADİ BÜYÜME İKTİSADİ BÜYÜMEYİ İYİLEŞTİREN KOŞULLAR Beşeri Sermayedeki artış Beşeri sermayenin etkin kullanılması Sağlıklı iktisat politikaları İNSANİ GELİŞMEYİ İYİLEŞTİREN KOŞULLAR Sağlık Hizmetleri Eğitim Hizmetleri İş Olanakları Demokrasi Çevre Koşulları AMAÇ: İNSANİ GELİŞME

3 Şekil 2.2. Dünya D Gelir Dağı ğılımı (1960) 3 Dünya Gelir Dağılımı (1960) Veriler: Dünya Bankası Gelirin Yüzdesi Nüfusun Yüzdesi

4 Şekil 2.3. Dünya D Gelir Dağı ğılımı (1993) 4 Dünya Gelir Dağılımı (1993) Veriler: Dünya Bankası Gelirin Yüzdesi Nüfusun Yüzdesi

5 Şekil 2.4. Dünya D Gelir Dağı ğılımı (2001) 5 Dünya Gelir Dağılımı (2001) Veriler: Dünya Bankası Gelirin Yüzdesi Nüfusun Yüzdesi

6 Şekil 2.5. Dünya D Genelinde β Yakınsamas nsaması 6 Büyüme Oranları - g g = y R 2 = Kişi Başına GSYİH - y (1962)

7 7 Şekil 2.6. Azgelişmi miş Ülkeler İçin β Yakınsamas nsaması 12 g = y R 2 = Büyüme Oranları Kişi Başına GSYİH (1962)

8 8 Şekil 2.7. Gelişmi miş Ülkeler İçin β Yakınsamas nsaması 12 g = y R 2 = Büyüme Oranları Kişi Başına GSYİH (1962)

9 9 Şekil 2.8. OECD İçinde β Yakınsamas nsaması Ortalama Büyüme Oranları ( ) g = y (0.000) (0.003) R 2 = Başlangıçtaki Kişi Başına GSYİH (1962)

10 Şekil 2.9. Dünya D Genelinde σ Yakınsamas nsaması Varyans

11 Şekil Türkiye T GSYİH si ( ) 2002) (1987=100) Y = e t R 2 =

12 Şekil Türkiye T GSYİH si ( ) 2002) (1987=100) lny = t R 2 =

13 Şekil Türkiye T GSYİH si (ABD Doları) ( ) 2002) (1987=100)

14 Şekil Türkiye T GSY rkiye GSYİH Büyüme Oranları ( ) 2002) (1987=100)

15 Şekil Türkiye T GSYİH si (Üç Üçer Aylık) (1987.I-2002.IV) (1987=100) Q1 1987Q4 1988Q3 1989Q2 1990Q1 1990Q4 1991Q3 1992Q2 1993Q1 1993Q4 1994Q3 1995Q2 1996Q1 1996Q4 1997Q3 1998Q2 1999Q1 1999Q4 2000Q3 2001Q2 2002Q1 2002Q4 Mevsimsellik içeren GSYİH serisi X-12 yöntemiyle mevsimsellikten arındırılmış GSYİH serisi

16 Şekil TürkiyeT rkiye de σ Yakınsamas nsaması Standart Sapma Dönem

17 Şekil TürkiyeT rkiye de β Yakınsamas nsaması 17 Yıllık Ortalama Büyüme Oran ( ) (Log) Kişi Başına GSYİH (1979) g = y R 2 =

18 Şekil TürkiyeT rkiye de Bölgelerin Göreli G Yakınsama SüreciS 18 Göreli Gelir Düzeyleri Dönemler Akdeniz Doğu Anadolu Ege G.D.Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara

19 Şekil GAP BölgesindeB Göreli Yakınsama Süreci Göreli Gelir Düzeyleri Ad ıyaman Diyarbakır Gaziantep Mardin Siirt Şanlıurfa Dönem ler

20 GSMH de Büyümenin B Belirlenmesi 20 Türkiye GSMH si belirli bir dönem için yıllık ve üçer aylık olarak aşağıda verilmiştir. Her iki zaman dilimindeki ardışık ve ortalama büyüme oranlarını bulalım. Yıllar GSMH (1987=100) (Milyar TL)

21 Genel olarak (yıllık) büyüme oranının belirlenmesi: 21 g t Y Y Y = = Y Y t t t 1 t 1 t 1 Örneğin 1951 yılındaki büyüme oranını bulalım: g 1951 Y Y Y = = = Y Y g 1951 = = %11.29

22 Belirli bir dönemdeki ortalama büyüme hızının belirlenmesi: 22 Y = Y e lny = lny + gt t gt 0 t 0 g = lny t t lny 0 Y 0 dan Y t ye geçen süre 1 yıl ise ( t=1) büyüme oranı: g = lnyt lnyt 1

23 23 Diğer yıllara ilişkin büyüme oranları da aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır: Yıllar GSMH (1987=100) (Milyar TL) Büyüme Oranları (%) Ortalama Büyüme Oranları (%)

24 Tablo 5.2. TürkiyeT rkiye nin Üçer Aylık k GSMH Gelişimi imi 24 Üçer Aylık Dönemler GSMH (1987=100) (Milyar TL)

25 Genel olarak (üçer aylık) büyüme oranının belirlenmesi: 25 g ti. Y Y Y ti. ti. t 1. i = = i = Y Y t 1. i t 1. i, 1,2,3,4 Örneğin 1981 yılının ikinci üç oranını bulalım: aylık dönemindeki büyüme g Y Y Y = = = Y Y g = = %7.03

26 Diğer dönemlere ilişkin büyüme oranları da aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır: 26 Üçer Aylık Dönemler GSMH (1987=100) (Milyar TL) Büyüme Oranları (%)

27 İNSANİ GELİŞ İŞME İNDEKSLERİNİN N HESAPLANMASI 27 Uzun ve Sağlıklı Bir Yaşam GENEL İNSANİ GELİŞ İŞME ENDEKSİ Bilgi Asgari Yaşam Standardı Ortalama Yaşam Süresi Okur-Yazar Oranı Okullaşma Oranı Kişi Başına GSYİH (SGP, ABD Doları) Okur-Yazar Oranı Endeksi Okullaşma Oranı Endeksi Ortalama Yaşam Süresi Endeksi GSYİH Endeksi Eğitim Endeksi Genel İnsani Gelişme Endeksi

28 Gelişmekte Olan Ülkeler için i in Yoksulluk Endeksi 28 Uzun ve Sağlıklı Bir Yaşam Bilgi Asgari Yaşam Standardı Ortalama Yaşam Süresi (40 Yaşa Ulaşamayan) Okur-Yazar Oranı Temiz Su Kaynaklarına Ulaşmayan Nüfusun Oranı Yaşına Göre Zayıf Çocukların Oranı Gelişmekte Olan Ülkeler için i in Yoksulluk Endeksi

29 ENDEKS NASIL HESAPLANIR? 29 GERÇEK DEĞER ENDEKS DEĞERİ= MAKSİMUM DEĞER MİNİMUM DEĞER MİNİMUM DEĞER İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNİN HESAPLANMASINDA TEMEL ALINAN DEĞERLER GÖSTERGE MAKSİMUM MUM DEĞER ER MİNİMUM MUM DEĞER ER ORTALAMA YAŞAM SÜRESİ OKUR-YAZAR ORANI (%) OKULLAŞMA ORANI (%) KB GSYİH (SGP, ABD DOLARI)

30 ÖRNEK Türkiye nin 2003 İnsani Gelişme Raporu ndaki indeks değerini hesaplayalım: 30 İNDEKSTEKİ YERİ ORTALAMA YAŞAM SÜRESİ (OYS) OKUR- YAZAR ORANI OKULLAŞMA ORANI KİŞİ BAŞINA GSYİH OYS ENDEKSİ EĞİTİM ENDEKSİ KB GSYİH ENDEKSİ İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ OrtalamaYaşam Süresi Endeksi = = Okur Yazar Oranı Endeksi = =

31 31 OkullaşmaOranı Endeksi 60 0 = = Eğitim Endeksi = Okur Yazar Oranı Endeksi + Okullaşma Oranı Endeksi = (0.855) + ( 0.60) = Kişi Başına GSYİH Endeksi ln(5890) ln(100) = = ln(40000) ln( 100) 0.68

32 32 Genel İnsani OYS Endeksi + Eğitim Endeksi + KB GSYİH Endeksi Gelişme Endeksi = = =