Prof. Dr. Zehra ODYAKMAZ Ümit KAYMAK İsmail ERCAN THEMIS İDARİ YARGI

Transkript

1 Prof. Dr. Zehra ODYAKMAZ Ümit KAYMAK İsmail ERCAN THEMIS İDARİ YARGI

2 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM İDARENIN DENETLENMESI I. GENEL OLARAK...1 II. YARGI DIŞI DENETİM...2 A. İdari Denetim Genel İdari Denetim Özel İdari Denetim...4 B. Siyasal Denetim Hükümetin TBMM Tarafından Denetlenmesi Dilekçe Hakkı...12 C. Kamuoyu Denetimi...14 D. Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Genel Olarak Tarihsel Gelişimi Kamu Denetçiliği Kurumu...16 III. YARGI DENETİMİ...19 A. Genel Olarak...19 B. Yargı Denetiminde Uygulanan Belli Başlı Sistemler Yargı Birliği Sistemi Yargı Ayrılığı Sistemi (İdari Yargı Sistemi)...20 C. Ülkemizdeki İdari Yargı Sistemi...21 İKİNCİ BÖLÜM İDARI YARGI DENETIMININ KAPSAMI VE SINIRLARI I. İDARİ YARGI DENETİMİNİN KAPSAMI...23 A. Genel Olarak...23 B. Yasama Kısıntıları Kavram ve Tarihsel Süreç Pozitif Hukukta Durum...24 C. Yargı Kısıntıları (Hükümet Tasarrufları)...29 II. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI...30 A. Genel Olarak...30 B. Bağlı Yetki - Takdir Yetkisi Ayrımı Bağlı Yetki Takdir Yetkisi...32 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İDARI YARGI ÖRGÜTÜ I. GENEL İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ...37 A. Danıştay Daireler Danıştay Genel Kurulu İdari İşler Kurulu İdari Dava Daireleri Kurulu ve Vergi Dava Daireleri Kurulu...43

3 VI THEMIS İdari Yargı II. 5. İçtihatları Birleştirme Kurulu Başkanlar Kurulu Başkanlık Kurulu Yüksek Disiplin Kurulu Disiplin Kurulu...48 B. Bölge İdare Mahkemeleri Genel Olarak Kuruluşu Örgütü, Organların Görevleri ve Çalışma Usulleri Karşılaştırma: 6545 Sayılı Kanun la Getirilen Yenilikler ve Kaldırılan Hükümler...53 C. İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri Kuruluşu Yapısı ve Görevleri...54 D. Nöbetçi Mahkemeler Danıştayda İdare ve Vergi Mahkemelerinde...56 ASKERİ İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ...56 A. Daireler...57 B. Daireler Kurulu...57 C. Başkanlar Kurulu...58 D. Yüksek Disiplin Kurulu...58 E. Genel Kurul...59 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İDARI YARGI GÖREVLILERI I. GENEL İDARİ YARGI GÖREVLİLERİ...61 A. Danıştay Personeli Meslek Mensupları Diğer Görevliler...65 B. Bölge İdare Mahkemesi Personeli...66 C. İdare Mahkemeleri ile Vergi Mahkemelerinin Personeli...66 II. ASKERİ İDARİ YARGI PERSONELİ...67 III. YARGICIN YASAKLILIĞI (ÇEKİNMESİ) VE REDDİ...68 A. Genel Olarak...68 B. Yargıcın Yasaklılığı ile Reddinin Karşılaştırılması...69 C. Hukuk Yargılamasında Yargıcın Çekinmesi ve Reddi Yargıcın Yasaklılığı Yargıcın Reddi...70 D. İdari Yargılamada Çekinme ve Ret Danıştayda Çekinme ve Ret Mahkemelerde Çekinme ve Ret Çekinme ve Reddin Sonuçları...75 BEŞİNCİ BÖLÜM İDARI YARGININ GÖREV ALANI I. GÖREV KAVRAMI...77 II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANININ ANAYASAL DAYANAĞI SORUNU...78 III. İDARİ YARGININ GÖREV ALANINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER...79

4 İçindekiler VII IV. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI DIŞINDA KALAN UYUŞMAZLIKLAR...80 A. Yasama ve Yargı İşlemleri...80 B. Adli Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar Abonman Sözleşmeleri İdari Para Cezaları İdarenin Özel Kişilere Karşı Açtığı Davalar İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar Kamu Görevlilerine Karşı Açılan Davalar Tapu Siciliyle İlgili Davalar Kamulaştırmadan Doğan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları Nüfus Kayıtlarına İlişkin Davalar İcra ve İflas Dairesi Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Tazminat Davaları Hizmet Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklar Fiili Yol (İdarenin Haksız Fiilleri) İdareye Ait Taşıtlarının Yaptığı Kazalardan Doğan Uyuşmazlıklar Vakıf Üniversitelerine İlişkin Uyuşmazlıklar...99 C. Askeri İdari Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar AYİM in Görev Alanının Belirlenmesi AYİM in Görev Alanına İlişkin Örnekler V. GÖREV VE HÜKÜM UYUŞMAZLIKLARI A. Genel Olarak B. Görev Uyuşmazlığı Olumlu Görev Uyuşmazlığı Olumlu Görev Uyuşmazlığının İkinci Türü Olumsuz Görev Uyuşmazlığı C. Hüküm Uyuşmazlığı Genel Olarak Koşulları Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi D. Uyuşmazlık Çıkarılamayacak Durumlar E. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarını Bekletici Sorun Sayma F. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Sonuçları Kararların Bağlayıcılığı Kararların Kesinliği Kararlar Arasındaki Çelişkilerin İlke Kararıyla Giderilmesi ALTINCI BÖLÜM İDARI DAVALAR I. GENEL OLARAK A. Edim (= Eda) Davaları B. Tespit Davaları C. Yenilik Doğuran (İnşai) Davalar II. İDARİ DAVA TÜRLERİ III. İPTAL DAVALARI A. Genel Olarak B. İptal Davasının Özellikleri C. İptal Davasının Konusu D. İptal Davasının Ön Koşulları Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar (Görev ve Yetki) Davanın Konusuna İlişkin Ön Koşullar...133

5 VIII THEMIS İdari Yargı 3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar Davalıya İlişkin Ön Koşullar İptal Davasının Süresine İlişkin Ön Koşullar İptal Davasının Biçimine İlişkin Ön Koşullar E. İptal Davasının Esasa İlişkin Koşulları Yetki Unsuru Şekil Unsuru Sebep Unsuru Konu Unsuru Amaç (Maksat) Unsuru F. Yürütmenin Durdurulması Genel Olarak Hukuksal Niteliği Koşulları Yürütmenin Durdurulması Kararlarına İtiraz Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Durumlar Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde Yürütmenin Durdurulması G. İptal Davasının Sonuçları İptal Davasının Reddedilmesinin Sonuçları İptal Davasının Kabul Edilmesinin Sonuçları H. İptal Kararının Uygulanması İdarenin Sorumluluğu Kamu Görevlisinin Sorumluluğu IV. TAM YARGI DAVALARI A. Genel Olarak B. Türleri C. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar Dava Konusuna İlişkin Ön Koşullar Davacıya İlişkin Ön Koşullar Davalıya İlişkin Ön Koşullar Süreye İlişkin Ön Koşullar Biçime İlişkin Ön Koşullar D. Tam Yargı Davasının Esasına İlişkin Koşullar Kusurlu Sorumluluk (Hizmet Kusuru) Kusursuz Sorumluluk E. Tam Yargı Davasının Sonuçları Davanın Reddinin Sonuçları Davanın Kabulünün Sonuçları F. Tam Yargı Davasında Verilen Kararların Uygulanması V. İDARİ YARGIDA YER ALMAYAN DAVA TÜRLERİ A. Temyiz Davaları B. Yorum Davaları Genel Olarak Özellikleri Pozitif Hukukumuzda Yorum Davasının Durumu C. Tespit Davaları Genel Olarak Özellikleri Koşulları...174

6 İçindekiler IX 4. Türleri Pozitif Hukukumuzda Tespit Davalarının Durumu YEDİNCİ BÖLÜM İDARI DAVALARIN AÇILMASI VE YÜRÜTÜLMESI I. İDARİ DAVALARIN AÇILMASI A. Dava Dilekçesi B. Dava Dilekçesinde Gösterilmesi Gereken Hususlar Tarafların ve Varsa Vekillerinin veya Temsilcilerinin Ad ve Soyadları veya Unvanları ve Adresleri ile Gerçek Kişilere Ait Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası Davanın Konusu Davanın Nedenleri Davanın Dayandığı Kanıtlar Davaya Konu Olan İdari İşlemin Yazılı Bildirim Tarihi İstem Sonucu Diğer Hususlar Sonuç Olarak C. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler D. Dava Dilekçesinin Kaydı ve Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlem E. Tarafların Kişilik ve Niteliğinde Değişiklik F. Aynı Dilekçe ile Dava Açılabilecek Durumlar Tek Dilekçe ile Birden Çok İdari İşleme Karşı Dava Açılması Birden Çok Kişinin Tek Dilekçe ile Dava Açması G. Islah II. İDARİ YARGIDA İLK İNCELEME A. Genel Olarak B. Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme C. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar D. İlk İnceleme Üzerine Verilen Kararlara Karşı Başvuru E. İlk İncelemeye Genel Bakış ve Örnek Olay III. TEBLİGAT VE CEVAP VERME IV. DURUŞMA A. İlk Derece Yargı Yerinde Duruşmaya Karar Verilmesi Tarafların İstemi Üzerine Yargı Yerinin Kararı Üzerine B. Temyiz ve İstinaflarda Duruşmaya Karar Verilmesi C. Duruşmaya İlişkin Diğer Hükümler V. DOSYALARIN İNCELENMESİ VE KARARA BAĞLANMASI A. Dosyaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması B. Karalarda Bulunması Gereken Hususlar SEKİZİNCİ BÖLÜM İDARI YARGIDA GÖREV VE YETKI I. GÖREV A. Kavram B. Özellikleri C. İdari Yargı Sistemimizde Yer Alan Mahkemelerin Görevleri...204

7 X THEMIS İdari Yargı 1. Danıştayın Yargısal Görevleri Bölge İdare Mahkemesinin Görevleri İdare Mahkemeleri ile Vergi Mahkemelerinin Görevleri II. YETKİ A. Kavram B. Özellikleri C. Genel Yetki Kuralı D. Özel Yetki Kuralları Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki Taşınmaz Mallara İlişkin Davalarda Yetki Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki Tam Yargı Davalarında Yetki Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki III. GÖREVSİZLİK VE YETKİSİZLİK HALLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER DOKUZUNCU BÖLÜM İDARI YARGIDA SÜRELER I. GENEL OLARAK II. DAVA SÜRELERİ A. Genel Süreler B. Özel Süreler III. SÜRELERİN BAŞLAMASI IV. SÜRELERİN HESAPLANMASI A. 60 Günlük Süreler B. 30 Günlük Süreler C. Şubat Tebligatları V. SÜRELERİN DURMASI A. İlgililerin, Haklarında İdari Davaya Konu Olabilecek Bir İşlem ya da Eylemin Yapılması için İdari Makamlara Başvurması (İYUK. m.10 Başvurusu) B. Üst Makamlara Başvurma (İYUK m. 11 Başvurusu) İYUK 10 ve 11. Madde Başvurularının Karşılaştırılması İYUK 10 ve 11. Madde Başvurularına İlişkin Pratikler C. Bilgi Edinme Kapsamında Yapılan Başvuru D. Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılan Başvuru VI. SÜRELERİN KESİLMESİ A. Görevli Olmayan Yargı Yerlerine Başvurma B. Dilekçelerin Reddi Kararından Sonraki Ek Süre C. İdari İşlem Nedeniyle İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması Durumunda Tam Yargı Davasının Süresinin İşlememesi VII. TAM YARGI DAVALARINDA SÜRE A. İdari İşlemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK. m.12) Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması İptal ve Tam Yargı Davalarının Birlikte Açılması İptal Davası Açıldıktan Sonra Tam Yargı Davası Açılması B. İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK. m.13) C. İYUK 12. ve 13. Maddelerinin Karşılaştırılması D. İYUK 11, 12 ve 13. Maddelerinin Uygulanmasına İlişkin Yöntem VIII. SÜRELERE GENEL BAKIŞ...240

8 İçindekiler XI ONUNCU BÖLÜM İDARI YARGIDA ÖZEL DURUMLAR I. İDARİ DAVALARDA İSPAT VE KANITLARIN TESPİTİ II. YARGI YERİ BELİRLENMESİ (MERCİ TAYİNİ) III. BAĞLANTILI DAVALAR A. Genel Olarak B. Koşulları C. Bağlantı Kararının Verilmesi D. Bağlantı İsteminin İlk Derece Yargı Yerince Kabul Edilmemesi Kararına İtiraz IV. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN İDARİ DAVALARDA YER ALMASI A. Davaya Katılma Genel Olarak Koşulları Usul Sonuçları Giderler B. Davanın İhbarı (Duyurulması) Tanımı ve Koşulları Usul Sonucu V. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ A. Davadan Feragat B. Kabul VI. İDARİ YARGIDA HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU İLE VERGİ USUL KANUNUNUN UYGULANACAĞI DURUMLAR VII. İDARİ YARGILAMADA YENİ BİR KURUM: İVEDİ YARGILAMA A. Genel Olarak B. Yargılama Yöntemi C. C... Yargılama Konusu Uyuşmazlıklar ONBİRİNCİ BÖLÜM İDARI YARGIDA KANUN YOLLARI (KARARLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI) I. GENEL OLARAK II. AMACI III. TÜRLERİ IV. KANUN YOLLARINA BAŞVURULAMAYACAK KARARLAR V. KANUN YOLLARI DIŞINDA DİĞER BAŞVURU YOLLARI A. Kararın Açıklanması veya Aykırılıkların Giderilmesi ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi Yolları Açıklama veya Aykırılıkların Giderilmesi Yanlışlıkların Düzeltilmesi B. Kanun Yolu Niteliği Taşımayan Özel İtiraz Yolu VI. OLAĞAN KANUN YOLLARI A. İstinaf Genel Olarak İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması...268

9 XII THEMIS İdari Yargı 3. İstinaf Mercii İstinaf Konusu Olan Kararlar İstinafa Konu Olmayan Kararlar İstinaf Süresi İstinaf Yöntemi ve Dilekçenin İncelenmesi İstinaf İncelemesi Üzerine Verilen Kararlar B. Temyiz Temyiz Yeri Temyiz İstemi Temyiz Konusu Kararlar Temyiz Edilemeyecek Kararlar Temyiz Süresi Temyiz Dilekçesinin Verilmesi ve İncelenmesi Temyiz İncelemesi Temyiz Nedenleri Temyiz İncelemesi Sonucunda Verilen Kararlar Temyizden Vazgeçme İstinaf ve Temyiz Yollarında Yürütmenin Durdurulması C. İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması VII. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI A. Kanun Yararına Temyiz B. Yargılamanın Yenilenmesi Koşulları Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin İnceleneceği Yer ve Usulü VIII. ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİNDE KANUN YOLLARI A. Genel Olarak B. Olağan Kanun Yolu: Kararın Düzeltilmesi C. Olağanüstü Kanun Yolu: Yargılamanın Yenilenmesi EK 6545 SAYILI KANUNUN (5.YARGI PAKETI) KABULÜNDEN ÖNCEKI ESKI KANUN YOLLARI A. İtiraz Genel Olarak İtiraz Mercii İtiraz Konusu Olan Kararlar İtiraz Süresi İtiraz Yöntemi ve İtiraz Dilekçesinin İncelenmesi İtirazın İncelenmesi ve İtiraz Üzerine Verilen Kararlar B. Temyiz Temyiz Mercii Temyiz İstemi Temyizin Konusu Olan Kararlar Temyiz Edilemeyecek Kararlar Temyiz Süresi C. Kararın Düzeltilmesi Kanun Yararına Bozma...296

10 İçindekiler XIII ÇÖZÜMLÜ ÇIKMIŞ SORULAR İDARİ YARGI TEMEL KANUNLARI DANIŞTAY KANUNU BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ, İDARE MAHKEMELERİ VE VERGİ MAHKEMELERİNİN KURULUŞU VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ KANUNU...505