Yayın No : 2557 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı Ekim 2011 İSTANBUL ISBN

Transkript

1 Yayın No : 2557 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı Ekim 2011 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Ferudun Kaya Baskı - Cilt : Express Basımevi Deposite İş Merkezi A6 Blok No: 309 İkitelli OSB Küçükçekmece/İstanbul (Sertifika No: 12046) ( 0212) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

2 İÇİNDEKİLER iii Önsöz Bu çalışma ile sigortacılık mevzuatı, sigortacılıkta kullanılan belge bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. On yedi bölümden oluşan bu eserde sigorta ve sigortacılık işlemlerine, bu işlemlerde kullanılan belgelere ve bu işlemlerin muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ve sair teknik ve hukuki iş ve işlemlere yer verilmiştir. Her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam etmekte, konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlanmaktadır. Eser içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Özetlemek gerekirse, bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlamak amacıyla sade bir dil anlatımına, yüzeysel ve sanal ortamdan öte daha çok günlük yaşamdan uygulamalarla vurgu yapan bu çalışma içerisinde yer verilen tüm bilgiler bölüm yazarlarının sorumluluğunda olup, amaç bilgi paylaşımını zevkli bir hale getirmektir. Bu nedenledir ki, okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı ve öğretici eserler hazırlamamızda önemli ölçüde bize katkı sağlayacağı inancındayız. İster öğretici, ister öğrenen isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkılar, eserin ilerleyen yıllardaki kaleme alınmasında yol gösterici niteliğinde olacaktır. Bu eserde gösterilen çabaların, okuyucuların sigorta ve sigortacılık teknikleri hakkında elde edecekleri bilgi düzeyi ile doğru orantılı olarak karşılığını alacağını umuyoruz.

3 iv SİGORTACILIK Bu çalışmada, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği ve Üyeleri nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımızı sunarız. Kitabın editörü, altı ayı aşan bir süreçte zihinsel olarak kitabın içeriğini oluşturduktan sonra kitaba çok değerli katkı sağlayan bölüm yazarlarıyla süreç içinde yapılan görüşmeler çerçevesinde kitabın bölümleri yedi ay önce yazılmaya başlanmıştır. Son haline ulaşıncaya kadar editör ve yayınevi tarafından gözden geçirilmiştir. Çok yazarlı çalışmaların zorluğuna rağmen, öncelikle kitaba bölüm yazma teklifime olumlu yaklaşan ve çok değerli katkılarını esirgemeyen çok değerli meslektaşlarım ve arkadaşlarım; Davut Karaman, Ebubekir Doğan, Emel Bahar, Emre Özkan, Faruk Akın, Fatma Zehra Savi, Hatice Yurtsever, Mehmet Canbaz, Mehmet İslamoğlu, Nadir Ateşoğlu, Oktay Salih Akbay, Selin Çavuşoğlu ve Tolga Ulusoy a tüm içten duygularımla teşekkür ederim. Ayrıca çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen ve Sigortacılık Denetimi bölümünü yazan ve bazı bölüm metinlerinin de gözden geçirilmesine katkı sağlayan T.C.Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Mehmet Kahya üstadımıza özellikle teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Elinizdeki bu çalışma onların çok değerli katkıları ile meydana gelmiştir. Ancak, bir eserin ortaya konulması sadece yazarların bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Gerçek şudur ki, karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman ders anlatma aşamasında dolaylı ve doğrudan katkılarını gördüğümüz öğrencilerimize, bilgi paylaşımında bulunduğumuz meslektaşlarımıza ve sektör temsilcilerine teşekkürü bir borç biliyoruz. Bugünlere gelmemizde çok değerli katkıları olan hocalarımıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık sahibi Sayın Seyhan Satar ın ve onun şahsında tüm yayınevi çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Bu eserin Türkiye nin sigortacılık sektörüne ivme kazandırması temennisiyle! Dr. Ferudun KAYA kayaferudun@gmail.com

4 İÇİNDEKİLER v Genişletilmiş ve Revize Edilmiş 2. Baskıya Önsöz Gerek sigorta sektörü mensuplarının gerekse konuyla ilgili kişilerin, sigortacılık konusunda zaman zaman eğitimsizlikten, eğitimin yetersizliğinden, sigorta hizmetini sigortalılara/sigorta ettirenlere sunan sigorta aracılarının bu hizmeti etkin bir biçimde sunabilecek kadar bilgili olmadıklarından yakındıkları, sigortacılığın ülke ekonomisine yeterince fon yaratamamasının nedenini de, toplumun bilgisiz ve bilinçsizliğine bağladıkları gözlenmektedir. Gerçekten de, toplumun bilinçlendirilmesi yanı sıra, birden çok şirketle çalışan sigorta aracılarının, onların yanında çalışan teknik personelin, işlerinin yoğunluğu arasında başlarını kaldıracak vakti olmayan bankacıların, şirketlerde çalışan personelin de sürekli eğitilmeleri ve konularında uzmanlaşmaları gerekmektedir. Sigortacılar işbaşında zamanla yetişmekte veya Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV) tarafından organize edilerek verilen Sigortacılık Seminerleri ne katılarak konu hakkında daha çok teorik ve pratik bilgiler edinmektedirler. TSEV, sigortacılık sektöründeki işgücünün niteliğinin ve verimliliğinin artırılması amacıyla, sigorta şirketlerinde çalışanlara, brokerlere, acentelere ve eksperlere yönelik kısa ve uzun süreli eğitim programları sunmaktadır. Günümüzde sigorta şirketlerinin geleceklerine yaptıkları en önemli yatırım insan kaynağına yapılan yatırım olduğundan yola çıkan TSEV; bu amaçla sigorta sektörüne güncel, nitelikli ve ihtiyaçlara en uygun eğitim programlarını sunabilmek için, sektörün talep ettiği eğitim programlarını bir anketle belirlemiştir. Anket sonuçlarına göre, sektörün ihtiyaç duyduğu eğitimlerin başında Sigorta Branşlar na yönelik eğitimler; ikinci sırada, Risk Yönetimi, Sigorta Hukuku, Sigorta Pazarlaması ve Sigorta Muhasebesi eğitimleri gelmektedir. Sektörün % 10 u ise, Sigortranın Temel Prensipleri, Reasürans, Avrupa Birliği ve Sigorta ile Bankasürans eğitimlerine ihtiyaç duymaktadırlar Diğer taraftan, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu nun 31 inci maddesine istinaden Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği bünyesinde ve tüzel kişiliği haiz olarak Sigortacılık Eğitim Merkezi kurulmuştur. SEGEM in görevleri arasında, sigortacılıkla ilgili özellik taşıyan mesleki nitelikteki konular için gerekli sınavların tarafsız bir şekilde yapılması, toplumda risk ve sigorta bilincinin oluşturulması, sigortacılık sektörüne yetişmiş eleman istihdamına katkıda bulunulması, sigortacılık konusunda mevcut eğitim programlarının geliştirilmesine ve etkinliğine katkı sağlanması, yurt içinde, yurt dışında ya da uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki eğitim taleplerinin eşgüdümünün sağlanması, sektörün gelişmesine katkı sağlayacak inceleme ve araştırmalarda bulunulması, elde edilecek bilgilerin ilgililerin paylaşımına sunulması ile bu konularda gerekli organizasyonların yapılması gibi işler vardır. Bankacılık ve Sigortacılık Meslek Yüksekokulları nda Bankacılık ve Sigortacılık Eğitim konularına ilişkin olarak gerek sigorta ve sigortacılığa gerekse sigortacılık kurumlarının işleyişine, yönetim ve organizasyonel yapılanmalarına, sigorta muhasebesine, denetimlerine, sigortacılığın tarihçesine, reasürans işlemlerine, sigorta hukukuna, tarife sistemine ve fiyatlandırmaya, sigorta pazarlamasına, bunun yanında dört yıllık Bankacılık ve Sigortacılık Yüksek Okulla-

5 vi SİGORTACILIK rında yukarıda sayılanlardan başka hayat ve bireysel emeklilik sigortalarına, sigorta matematiği ile istatistiğe, sigorta işletmeciliğine vs. ilişkin dersler okutulmaktadır. Diğer taraftan, ülkemizin üniversitelerinde mevcut ekonomi ve işletme eğitimi veren fakülte ve yüksek okullarında ise Bankacılık ve Finansal Kurumlar adı altında temel amacı gerek finansal kurumların işleyişine ve yönetimine egemen olan ilkeler ile evrensel uygulamaları aktarmak gerekse ülkemizde mevcut finansal kurumları her yönüyle öğrencilere tanıtmak olan genel nitelikte teorik dersler verilmektedir. Ancak, Finans Sektörü nün en önemli aktörü olan Banka ve Bankacılık konusunda önemli sayılacak kadar yayın olmasına karşın, ülkemizin sosyoekonomik kalkınma sürecinde ekonomik faaliyette rol alan aktörlere güvence vererek faaliyetlerin kesintisiz bir şekilde devam etmesini sağlayan, ayrıca, uzun vadeli fon oluşturması nedeniyle ekonomide sermaye birikimine ve kredi kapasitesinin genişlemesine katkıda bulunan önemli bir finansal sektör olan Sigortacılık hakkında maalesef yeterince başvurulacak el kitabı şeklinde kaynak üretilememiştir. Tekrar gözden geçirilen ve yeni yasal düzenlemeler doğrultusunda ilave ve çıkartmalar yapılan bu çalışma ile daha önceki yayın önsözünde işaret edilen sigortacılık mevzuatı, sigortacılıkta kullanılan belge bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiş; çalışma, sigorta ve sigortacılık işlemlerine, bu işlemlerde kullanılan belgelere ve bu işlemlerin muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ve sair teknik ve hukuki iş ve işlemlere yer verilerek her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam ettirilmiş, nihayet konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlandırılmıştır. Keza, daha önceki çalışmada olduğu gibi, çalışma içerisinde yer alan konulara ilişkin teorik açıklamalar ile pratik uygulamalar çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, çalışma anlaşılabilirliği daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler yanı sıra değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere gönderme yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Pek kısıtlı olanaklar içinde öğrenme ve öğretme savaşına atılıp, özlü gayret ve iyi niyetlerini harekete geçiren ve sigortacılıkta eğitimin ilerlemesi yolunda hiç de küçümsenmeyecek adımların atılmasına önayak olan hocalarımıza; çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık sahibi Sayın Seyhan Satar Bey ve onun şahsında tüm yayınevi çalışanlarına bir kez daha teşekkür ediyor, Türkçe kaynak sıkıntısını gidermek ve salt eğitsel amaçla hazırlanan Sigortacılık isimli çalışmamızın konuyla ilgilenen herkese faydalı olmasını diliyoruz. Saygılarımızla. Mehmet KAHYA Sigorta Denetleme Uzmanı

6 İÇİNDEKİLER vii İÇİNDEKİLER GİRİŞ Bölüm SİGORTA ve RİSK KAVRAMLARI 1. Sigorta ve Risk Kavramları Sigortanın Doğuşu Sigortanın Tanımı ve Önemi Risk Nedir? Risk Yönetimi ve Risk Unsurları Risk Analizi Bölüm SİGORTANIN TEMEL PRENSİPLERİ 2. Sigortanın Temel Prensipleri Azami İyi Niyet Prensibi Sigortalanabilir Menfaat Prensibi Tazminat Prensibi Halefiyet ve Rücu Prensibi Yakın Neden Prensibi Hasara Katılım Prensibi Bölüm SİGORTANIN İŞLEVLERİ 3. Sigortanın İşlevleri Sigortanın Güvence ve Risk Yönetimi İşlevleri Sigortanın Ekonomik İşlevleri Bölüm SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI 4. Sigortanın Temel Kavramları Sigortacı Sigorta Aracıları (Acenteler - Brokerler) Sigortalı / Sigorta Ettiren Lehdar / Menfaattar Sigorta Primi Kaynakça

7 viii SİGORTACILIK 5. Bölüm DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİGORTACILIĞIN TARİHÇESİ 5. Dünya da ve Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi Dünya da Sigortacılığın Tarihçesi Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi Kaynakça Konu SİGORTA SÖZLEŞMESİ 6. Sigorta Sözleşmesi Sigorta Dönemi ve Süresi Sigorta Menfaatinin Yokluğu Sigorta Kapsamı ve Değiştirilmesi Fesih ve Cayma Sigorta Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler Teklifname Poliçe Sigorta Geçici İlmühaberi Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi Zeyilname (Poliçe Eki) Tecditname Kaynakça Bölüm SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ 7. Sigorta Primi ve Tarife Sistemi Sigorta Primi (Premium) Tarifeler Kaynakça Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SİSTEMİNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR 8. Türk Sigortacılık Sisteminde Bulunan Kurum ve Kuruluşlar Sigortacılık Genel Müdürlüğü Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Sigorta Denetleme Kurulu Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurumlar Sigorta Şirketleri (Sigortacılar) Sigorta Aracıları - Üretim Organları Acenteler Brokerler Sigorta Eksperleri Aktüerler Bağımsız Denetim Kuruluşları Özellikli Kurumlar Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM)

8 İÇİNDEKİLER ix Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER) Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) Güvence Hesabı Yeşil Kart Sistemi ve Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB) Türkiye Yeşil Kart Reasürans Poolü Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV) Türk Loydu Vakfı Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM) Mesleki Kuruluşlar Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği (TSRSB) Sigorta Acenteleri İcra Komitesi Sigorta Eksperleri İcra Komitesi Dernekler Kaynakça Bölüm SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU 9. Sigorta İşletmelerinin Organizasyonu İç Organizasyon Yapısı Sigorta İşletmesinin Fonksiyonlarına Göre Organizasyonu Genel Yönetim Bölümü Yardımcı Bölümler Dış Hizmetler Bölümü Hasar Bölümü Aktüerya ve İstatistik Bölümü Reasürans Bölümü Denetim Bölümü Hukuk Bölümü İnsan Kaynakları Bölümü Muhasebe ve Tahsilat Bölümü Sigorta İşletmesinin Üretim Esasına Göre Organizasyonu Teklifname Kabul Bölümü Poliçe Düzenleme Bölümü Dış Organizasyon Yapısı Kaynakça Bölüm HASAR TESBİTİ ve HASAR YÖNETİM SİSTEMİ 10. Hasar Tesbiti ve Hasar Yönetim Sistemi Hasar Kavramı ve Önemi Hasar ve Tazminat Hasar Tesbit Süreci Hasar Yönetim Sistemi Hasar Maliyetlerinin Artması ve Hasar Denetimlerinin Güçleşmesi Rizikonun Belirsizliği

9 x SİGORTACILIK Sigorta Bedellerinin Güncel Değerlerinin Tespitinin Güçleşmesi ve Rayiç Değerlerinin Farklılık Arz Etmesi Sigortalanacak Unsurları ve Olası Hasar Unsurlarının Belirlenmesinin Zorlaşması Teknik Branşlar ve Hasar Konularına İlişkin Görüş Oluşturulması ve Sektör Bilgi İhtiyacına İlişkin Sorunlar Yurtdışı Sektör Gelişmelerinin Takip Edilmemesi Sigortalıların Sicili, Pertotal Araçların İzlenmesi ve Online Ekspertiz Hizmetleriyle İlgili Sorunlar Hızlı Teknolojik Gelişmeler Kaynakça Bölüm REASÜRANS 11. Reasürans Reasürans Tanımı Reasürans İşlemi Reasürans Tarihçesi I. Dünya Savaşına Kadar Olan Dönem I. Dünya Savaşı Sonundan Günümüze Kadar Olan Dönem Milli Reasürans T.A.Ş Reasürans Metotları Bölüşmeli (Orantılı) İhtiyari Resürans Bölüşmeli (Orantılı) Trete Reasürans Tretenin Özellikleri Eksedan Reasürans Metodu İhtiyari / Zorunlu (Fakültatif/Obligatuar) ve Açık Kuvertür (Open Cover) Reasürans Metodları Orantısız (Bölüşmesiz) Trete Reasüransı Finansal Reasürans ) Hasar Portföyü Devirleri (Loss Portfolio Transfers) ) Hasarda Artma Teminatları (Adverse Development Covers) ) Finansal Kotpar Anlaşmaları (Finite Quota Shares) ) Hasarı Yayan Anlaşmalar (Spread Loss Treaties) Kaynakça Bölüm BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) 12. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Bireysel Emeklilik Sistemine Genel Bir Bakış Bireysel Emeklilik Sisteminin Genel İşleyişi Özel Emeklilik Fonlarının Dünyada Ortaya Çıkışı Türkiye de Bireysel Emeklilik Sistemi Bireysel Emeklilik İle İlgili Kurumlar Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK) Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş. (EGM)

10 İÇİNDEKİLER xi Bireysel Emeklilik Şirketleri Bireysel Emeklilik Aracıları Bireysel Emeklilik Tasarrufu ve Yatırım Sisteminin İşleyişi Bireysel Emeklilik Sistemine Katılım Bireysel Emeklilik Sisteminin Finansmanı Emeklilige Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri Katkıların Yatırıma Yönlendirilmesi Emeklilik Yatırım Fonu Türleri Gelir Amaçlı Fonlar Büyüme Amaçlı Fonlar Para Piyasası Fonları Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü ve Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı ile İlgili Tahminler Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler Kaynakça Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI 13. Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası Avrupa Birliğine Genel Bakış Tek Sigorta Piyasasının Amacı ve Gelişimi Avrupa Birliğinde Sigortacılık Avrupa Birliğinde Tek Sigorta Piyasası Tek Sigorta Piyasasında Sigorta Aracıları Tek Sigorta Piyasası ve Türkiye Kaynakça Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI 14. Türk Sigortacılık Sektörünün AB Ülkeleri Sigortacılık Sektörü İle Karşılaştırılması Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Sigortacılık Sektörü Avrupa Birliği Ülkeleri Sigortacılık Sektörünün Türk Sigortacılık Sektörü ile karşılaştırılması Sigorta Şirketi Sayısı Çalışan Sayısı Toplam Prim Üretimi Kişi Başına Düşen Prim Üretimi Prim Üretiminin GSYİH ye Oranı Sonuç Kaynakça

11 xii SİGORTACILIK 15. Bölüm SİGORTA BRANŞLARI (TÜRLERİ) 15. Sigorta Branşları Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortalarında Teminat Türleri Bedensel Kaza Sigortalarında Uygulama Türleri Ferdi Kaza Sigortası Grup Ferdi Kaza Sigortası Yurtdışı Ferdi Kaza ve Ani Rahatsızlık Sigortası Profesyonel Futbolcu Ferdi Kaza Sigortası Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Kısa Mesafe Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası Kaza Sigortasında Tazminat Sigortalıların veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı ve Başvuru Süresi Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Sigorta Ettiren, Sigortalılar veya Hak Sahiplerinin Yükümlülükleri Tazminatın Belirlenmesi Teminat Türlerinin Birleşmesi Tazminatın Ödenmesi Sağlık / Hastalık Sigortası Sağlık Sigortası Sağlık Sigortası Teminat Kapsamı Sağlık Sigortası Teminatı Dışı Kalan Haller Genel Sorumluluk Sigortaları Zorunlu Sorumluluk Sigortaları Motorlu Araç Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik)Sigortası Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Genel Şartları Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanların Sorumluluk Sigortası Yeşil Kart (Green Card) Sigortaları Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları

12 İÇİNDEKİLER xiii Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri ve Üst Sınırları Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller Kapsam Dışında Kalan Haller Sigorta Kapsamına Girmeyen Taşıtlar Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları İsteğe Bağlı Sorumluluk Sigortaları Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası Ek Sözleşmeyle Teminat Kapsamına Alınabilecek Hal ve Teminat Dışında Kalan Haller Ürün Mali Sorumluluk Sigortası Sigortanın Kapsamı İşveren Mali Sorumluluk Sigortası İşveren Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Asansör Kazalarında Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Sigortası Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Mesleki Sorumluluk Sigortası Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Başlıca Mesleki Sorumluluk Sigortaları Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Mali Sorumluluk Zarar (Mal) Sigortaları Mal Sigortalarında Temel İlkeler Menfaat İlkesi Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine Denkliği İlkesi Halefiyet ilkesi Hasar Tazminatı Ödenmesi İlkeleri Sigorta Edilen Menfaat Sahibinin Değişmesi İlkesi

13 xiv SİGORTACILIK Zamanaşımı Tarafların Borç ve Yükümlülükleri Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri Yangın ve Doğal Afet Sigortaları Yangın Sigortası Sigortanın Kapsamı Sigorta Bedelinin Kapsamı Aksine Sözleşme İle Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Haller ve Kayıplar Teminat Dışında Kalan Haller Yangın Sigortaları İle Birlikte Verilen Ek Teminatlar Yangın ve İnfilak Mali Sorumluluğu Tazmin Kıymetlerinin Hesabı, Yangın Sigortalarının Uygulamadaki Örnekleri Zorunlu Deprem Kasko Sigortaları Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme İle Teminata Dahil Edilebilecek Haller Teminat Dışında Kalan Haller Eksik Sigorta ve Aşkın Sigorta Hükümleri Muafiyetler Hasar ve Tazminat Tazminatın Hesaplanması Kuralları Hasar ve Tazminatın Sonuçları Menfaat Sahibinin Değişmesi Nakliyat ve Ulaşım Sigortaları Tekne Sigortaları Taşıma Türlerine Göre Ayrım Teminat Türlerine Göre Ayrım Genel Zararlar Cam Kırılması Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları Hırsızlık Hırsızlık Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Mühendislik Sigortaları İnşaat Sigortaları, İnşaat Bütün Riskler (CAR Construction All Risks) Montaj Sigortaları, Montaj Bütün Riskler (EAR Erection All Risks)

14 İÇİNDEKİLER xv Makine Kırılması Sigortası (MBİ-Machinery Breakdown Insurance) Elektronik Cihaz Sigortaları (EEİ-Electronic Equipment Insurance) Dolu Sera Dolu Sera Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Sera Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Devlet Destekli Bitkisel Ürün Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Devlet Destekli Su Ürünleri Devlet Destekli Su Ürünleri Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Hayvan Hayat Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Teminat Kapsamındaki Haller ve Kayıplar Hayvan Hayat Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Kümes Hayvan Hayat Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Kümes Hayvan Hayat Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Kredi Sigortaları Kredi (Kredi-Borcun Ödenmemesi) Kredi Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Tanımlar Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı Sigortacının Ödeme Yükümlülüğü Teminat Dışında Kalan Haller Ek Sözleşme ile Teminat Altına Alınabilecek Haller Muafiyet Finansal Kayıplar (Kâr Kaybı) Yangına Bağlı Kâr Kaybı Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Teminatın Kapsamı Tazminat Süresi Teminat Dışında Kalan Haller Hukuksal Koruma Sigortaları Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Hususlar

15 xvi SİGORTACILIK Teminat Kapsamına Giren Giderler Teminat Dışında Kalan Giderler Teminat Dışında Kalan Genel Haller Hukuksal Korumanın Kasıtla İşlenen Suçlarda Ortadan Kalkması Sigortanın Coğrafi Sınırı Hayat Sigortaları Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları Birikimli Hayat Sigortaları Hayat Sigortaları Genel Şartları Bireysel Emeklilik Sistemi Kaynakça Bölüm TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN HÜKÜMLER IŞIĞINDA SİGORTACILIK SEKTÖRÜ VE VERGİLENDİRİLMESİ 16. Türk Vergi Sisteminde Yer Alan Hükümler Işığında Sigortacılık Sektörü ve Vergilendirilmesi Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükler Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükümlülükler Doğrudan Ödenen Vergiler Kurumlar Vergisi Gelir Vergisi Dolaylı Olarak Ödenen Vergiler Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Yangın Sigorta Vergisi Katma Değer Vergisi Damga Vergisi Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) Ödenen Fonlar Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu Güvence Hesabı Sigorta Şirketleri ve Aracılarının Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Belgeler Fatura Sigorta Komisyonu Gideri Belgesi Sigorta Aracılık Şirketlerinin Vergilendirilmesi Sigorta Aracılarının Vergilendirilmesi Gelir Vergisi Yükümlülüğü BSMV Yükümlülüğü KDV Mükellefiyeti Bireysel Emeklilik Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi Bireysel Emeklilik Primlerinin Vergilendirilmesi

16 İÇİNDEKİLER xvii Şahıs Sigortası Primlerinin Gelir Vergisi Matrahından İndirilmesi Katkı Payının Ödenmesi Aşamasında Vergilendirme Değerlendirme ve Sonuç Kaynakça Bölüm SİGORTACILIK FAALİYETİNİN DENETİMİ 17. Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi Denetimin Tanımı ve Türleri Denetimin Tanımı Denetimin Türleri Denetimin Amacı Yönünden Denetçi ile İşletme Arasındaki Örgütsel İlişki Yönünden İç Denetim Dış Denetim Sigortacılık Sektöründe Kamu Denetimi Kamu Denetimi ve Türleri Kamu Denetimine İlişkin Kurumlar Hazine Müsteşarlığı Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulu Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Devlet Tarafından Denetimi Sigortacılık Sektöründe Bağımsız Dış Denetim Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar Bağımsız Denetim Faaliyeti ve Denetçi Görüşü Sigortacılık Sektöründe İç Denetim İç Denetim Sisteminin Amacı İç Denetim Sisteminin Yapısı İç Denetim Biriminin Yapısı İç Denetçilerin Nitelikleri ve Yetkileri İç Denetim Faaliyetleri, Çalışma Esasları ve Denetim Planı İç Denetimde Denetim Dönemi Kaynakça Bölüm SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ 18. Sigorta İşlemleri Muhasebesi Sigorta ve Sigorta İşlemleri Muhasebesi Giriş Sigorta Muhasebesi Tekdüzen Hesap Planı (THP) Sigorta İşlemleri Muhasebesi Sigorta Konusu İktisadi Kıymetler

17 xviii SİGORTACILIK İşletme Varlıklarının Sigortalanması İşletme Aktifine Kayıtlı Varlıkların Hasar Görmesi ve Çalınması Sigorta dan Tazminat Alınması Hasar Gören Varlıklar İçin Sigorta Şirketinden Tazminat Alınması Ticari Malların Sigorta Tazminatları Duran Varlıklar ve Amortisman Konusu Varlıkların Sigorta Tazminatları Amortismana Tabi Duran Varlıkların Yenilenmesi İçin Yenileme Fonu Ayrımı ve Kullanımı Hasar Gören Ticari Mal ve Amortismana Tabi Duran Varlıkların Satılması Sigortalı İşletme Varlıklarının Çalınması Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi Sigorta Aracılık Hizmetleri Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi Poliçe Üretimi ve Primlerin İzlenmesi Sprim Tahsilatlarının İzlenmesi Dönemsonu İşlemleri Kaynakça EKLER Sayılı Sigortacılık Kanunu Sigortacılık Terimleri Sözlüğü KAYNAKLAR