Dr. MEHMET ZEK BEREKET

Transkript

1 T.C. SALIK BAKANLII L ETFAL ETM VE ARATIRMA HASTANES ALE HEKML KOORDNATÖRLÜÜ KOORDNATÖR: DOÇ. DR. YÜKSEL ALTUNTA Tez Dan!"man!: Doç. Dr. Yüksel ALTUNTA MR (MENSTRÜEL REGÜLASYON) ÇN BAVURAN KADINLARDA DANIMANLIK ETM HZMET ÖNCES VE SONRASI DOUM KONTROL YÖNTEMLERNN NCELENMES (Uzmanl#k Tezi) Dr. MEHMET ZEK BEREKET STANBUL-2009

2 ÇNDEKLER ÖNSÖZ..ii TABLOLARIN DZN.. iii KISALTMALAR.. V GR VE AMAÇ...1 TARHÇE KONTRASEPTF YÖNTEMLERN TARHÇES - STEML DÜÜÜN TARHÇES GENEL BLGLER DÜÜK - KONTRASEPTF YÖNTEMLER MATERYAL-METOD...44 BULGULAR..46 TARTIMA...71 SONUÇ. 78 ÖZET...80 KAYNAKLAR EK-1 (Tez anket formu)..92

3 ! "# $! % & & ' $())$" * +,-! "# & &.- +/)!$'$0'$* '!"# &&$ 12(0 +,-!- *! &-!"# &,&$3$4! &-! &$#$!'1( - * 5! "# & & 1-!$6$7)$.$(812(0 5! - *9:!"# 5#&$;$'!$0 9:! - *<&!"# &. ;16(0 <&!- *==> & / $7$(0 * ) > -- - & = $)8(?$ - > * -- * $ - & $ 1 )@6!0/* & (, $'&80$* &!$'$12(0$* = = &?! $* & 1&$;$"&,+/(! *- = * = = = -- 7-/3:?$6$0 -- ;-==-, =, ;/6/!/)0/* ;/6/!/)0/ * 7 : ;/6/!/)0 #* = =- &7;/6/!/)

4 TABLOLARIN DZN Tablo 1. MR yapt!ranlar!n ya" gruplar!na göre da3!l!m!.(s.46) Tablo 2. MR yapt!ranlar!n meslek gruplar!na göre da3!l!m! (s.47) Tablo 3. MR yapt!ranlar!n medeni durumlar!na göre da3!l!m! (s.47) Tablo 4. MR yapt!ranlar!n ö3renim durumlar!na göre da3!l!m! (s.47) Tablo 5. MR yapt!ranlar!n ö3renim durumlar!na göre da3!l!m! (s.48) Tablo 6. MR yapt!ranlar!n karde" say!lar!na göre da3!l!m! (s.48) Tablo 7. MR yapt!ranlar!n sosyal güvencelerine göre da3!l!m! (s.48) Tablo 8. MR yapt!ranlar!n sigara kulan!m!na göre da3!l!m! (s.49) Tablo 9. MR yapt!ranlar!n alkol kullan!m!na göre da3!l!m! (s.49) Tablo 10. MR yap!ranlar!n ilk adet ya"!na göre da3!l!m! (s.50) Tablo 11. MR yapt!ranlar!n yapm!" oldu3u do3um say!s!na göre da3!l!m! (s.50) Tablo 12.. MR yapt!ranlar!n ya"ayan çocuk say!s!na göre da3!l!m! (s.50) Tablo 13. MR yapt!ranlar!n dü"ük say!s!na göre da3!l!m! (s.51) Tablo 14. MR yapt!ranlar!n daha önceki MR say!lar!na göre da3!l!m! (s.51) Tablo 15. MR yapt!ranlar!n ileride çocuk sahibi olma istemelerine göre da3!l!m! (s.51) Tablo 16. MR yapt!ranlar!n MR yapt!rma sebeblerine göre da3!l!m! (s.52) Tablo 17. MR yapt!ranlar!n daha önceki gebeliklerinde sa3l!k sorunu ya"ama durumlar!na göre da3!l!m! (s.52) Tablo 18. MR yapt!ranlar!n sa3l!k sorunu nedeniyle MR yapt!rma durumlar!na göre da3!l!m! (s.53) Tablo 19. MR yapt!ranlar!n MR!n sa3l!klar!na zararl! bulu"lar!na göre da3!l!m! (s.53) Tablo 20. MR yapt!ranlar!n partnerlerinin MR yapt!rmalar!n! bilme durumuna göre da3l!m! (s.53) Tablo 21. MR yapt!ranlar!n MR a karar verme durumlar!na göre da3!l!m! (s.54) Tablo 22. MR yapt!ranlar!n aile yak!nlar!n!n MR yapt!rmalar!na bak!" aç!lar!na göre da3!l!m! (s.54) Tablo 23. MR yapt!ranlar!n son 3 ay içinde kulland!klar! korunma yöntemine göre da3!l!m! (s.55) Tablo 24. MR yapt!ranlar!n dan!"manl!k e3itimi öncesi MR sonras! kullanmay! dü"ündükleri korunma yöntemlerine göre da3!l!m! (s.55)

5 Tablo 25. MR yapt!ranlar!n daha önce dan!"manl!k e3itimi hizmeti al!m!na göre da3!l!m! (s.56) Tablo 26. MR yapt!ranlar!n dan!"manl!k e3itimi sonras! MR sonras! kullanmay! dü"ündükleri korunma yöntemlerine göre da3!l!m! (s.56) Tablo 27. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3ine göre da3!l!m (s.57). Tablo 28. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi dü"ündükleri kontrasepsyon yöntemi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3ine göre da3!l!m! (s.58). Tablo 29. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin ya" grubuna göre da3!l!m! (s.59) Tablo 30. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin meslek grubuna göre da3!l!m! (s.60). Tablo 31. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin e3itim durumuna göre da3!l!m! (s.61). Tablo 32. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin gelir durumuna göre da3!l!m!. (s.62). Tablo 33. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin sa3l!k güvencesine göre da3!l!m! (s.63). Tablo 34. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin sigara kullan!m!na göre da3!l!m! (s.64). Tablo 35. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin do3um say!s!na göre da3!l!m! (s.65).

6 Tablo 36. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin ya"ayan çocuk say!s!na göre da3!l!m! (s.66). Tablo 37. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin MR yapt!rma nedenlerine göre da3!l!m! (s.67). Tablo. 38. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin Sa3l!k durumu nedeniyle MR yapt!rma durumuna göre da3!l!m! (s.68). Tablo. 39. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin etkinli3inin ileride çocuk sahibi olma iste3ine göre da3!l!m! (s.69). Tablo. 40. MR yapt!ranlar!n MR ve dan!"manl!k e3itimi hizmeti öncesi ile MR ve dan!"manl!k e3itimi sonras! kullanmay! dü"ündükleri do3um kontrol yöntemlerinin daha önce dan!"manl!k e3itimi hizmeti al!m!na göre de3i"imi (s.70).

7 KISALTMALAR TNSA-2003: Türkiye Nüfus Ve Sa3l!k Ara"t!rmas! 2003 AP: Aile Planlamas! ICPD: International Conference on Population and Development (Uluslararas! Nüfus ve Kalk!nma Konferans!) MR: Menstrüel Regülasyon M.Ö: Milattan Önce RIA: Rahim çi Araç DMPA: Depo medroksiprogesteron asetat A.B.D.: Amerika Birle"ik Devletleri KOK: Kombine Oral Kontraseptifler HDL: Yüksek Yo3unluklu Lipoproteinler SHBG: Seks Hormonu Ba3layan Globülin LH: Luteinizan hormon NET-EN: Norethisterone enantate NSAID: Nonsteriodal anti inflamatuvar ilaç AIDS: Acquired Immunodeficiency Syndrome 'un (Edinilmi" Ba3!"!kl!k Yetersizli3i Sendromu) DSÖ: Dünya Sa3l!k Örgütü Ba=-Kur: Esnaf ve Sanatkarlar ve Di3er Ba3!ms!z Çal!"anlar Sosyal Sigortalar Kurumu SSK: Sosyal Sigortalar Kurumu NSD: Normal Spontan Do3um AÇSAP: Ana Çocuk Sa3l!3! ve Aile Planlama Merkezi KS: Kontraseptif C/S: Sezaryen vi

8 GR VE AMAÇ Aile planlamas!, ailelerin istedikleri zaman, bakabilecekleri say!da çocuk sahibi olmalar!d!r. Aile planlamas! hizmetleri ailedeki ki"i say!s!n! s!n!rland!rma anlam! ta"!maz. Çocuk yapmada aileler tamamen serbest olup, kendi iradeleri ile istedikleri ve bakabilecekleri say!da çocuk sahibi olabilirler (1,2). Aile planlamas! yöntemleri sayesinde do3umlar!n aral!3!n!n artmas! ve gerekti3inde s!n!rland!r!lmas! kad!nlar aç!s!ndan da sa3l!3! koruyan ba"l!ca faktörlerdendir (3). Günümüzde aile planlamas! çal!"malar! kapsam!nda son derece güvenilir yöntemler kullan!ma sunulmu" olsa da, dünyadaki ve ülkemizdeki çiftlerin önemli bir bölümü güvenilirli3i dü"ük geleneksel yöntemler ile korunmaya devam etmektedirler (4). Halihaz!rda geli"mekte olan ülkelerde, 300 milyon kadar çiftin çocuk istemedikleri halde herhangi bir aile planlamas! yöntemi kullanmad!klar! hesaplanmaktad!r Türkiye nüfus ve sa3l!k ara"t!rmas!nda (TNSA-2003) elde edilen sonuçlara göre, Türkiye'de a"!r! do3urganl!k hala önemli sa3l!k sorunlar!ndan biridir. Türkiye'de toplam do3urganl!k h!z! 2,3 civar!ndad!r. Ülkemizin y!ll!k nüfus art!" h!z! % 1,7'dir. Türkiye'deki evli kad!nlar!n % 64'ü herhangi bir aile planlamas! yöntemi kullanmaktad!r; fakat, kad!nlar!m!z!n yaln!zca % 42,5'i etkin yöntemle korunmaktad!rlar. Ayr!ca ülkemizde canl! do3um gerçekle"tiren her 100 bin kad!n!n 70'inin do3um sebebiyle geli"en sorunlardan dolay! öldü3ü hesaplanmaktad!r. Ülkemizde olan do3umlar!n % 17'sine sa3l!k personeli refakat etmemektedir (5,6,7,8). Aile planlamas! çal!"malar! artan nüfus sorunlar!na ba3l! olarak özellikle geri kalm!" ve geli"mekte olan ülkelerin üzerinde hassasiyetle durduklar! konulard!r. Yeni bir fikir gibi görünmesine kar"!n, a"!r! do3urganl!3! önleme çabalar!n!n insanl!k tarihi kadar eski oldu3u bilinmektedir. Zaman içinde bilimin geli"mesine paralel olarak çe"itli mekanik ve fizyolojik yöntemler de aile planlamas! hizmetleri sürecinde geli"me göstermi"tir ve uygulamaya geçmi"tir. Ba"lang!çta h!zl! nüfus art!"!n! hedef alan ve yapt!r!mc! olma e3ilimi gösteren aile planlamas! anlay!"!, 20. yüzy!l!n ikinci yar!s!ndan sonra yerini daha!l!ml! ve nüfusun sa3l!3!n! ön planda ele alan bir anlay!"a terk etmi"tir. Böylece aile planlamas! kavram! ça3da" tan!m!na ula"m!"t!r (9,10).

9 Aile planlamas! ve dan!"manl!k hizmetlerinin, cinsel e3itim uygulamalar!n!n varl!3! ile kalitesinin artmas! iste3e ba3l! dü"ü3e ba"vurmalar! da azalacakt!r. Tüm bu uygulamalara ra3men, iste3e ba3l! dü"ükler tamamen ortadan kalkmaz. Çünkü AP uygulamalar! s!ras!nda ya"anan ba"ar!s!zl!klar nedeniyle istenmeyen gebelikler olu"abilir ve istenmeyen gebelikleri ortadan kald!rman!n da tek yolu isteyerek yap!lan dü"üklerdir (11). Türkiye Nüfus ve Sa3l!k Ara"t!rmas! 2003 kay!tlar!na göre ülkemizde evlenmi" kad!nlar!n % 24'ü isteyerek dü"ük yapm!"t!r. Kad!n sa3l!3! yönünden son derece önemli olan isteyerek dü"ükler, toplumun aile büyüklü3ü ile ilgili güçlü motivasyonunun ve kontraseptif hizmetlerin yetersizli3inin de göstergesidir (7). Dü"ük sonras!nda; sa3l!ks!z dü"ük yapan kad!nlar!n %10-50'sinde tamamlanmam!" dü"ük (inkomplet abortus), sepsis, kanama, uterin perforasyon gibi komplikasyonlar geli"mektedir. Uzun dönemde ise, kronik pelvik a3r!, pelvik enflamatuar hastal!k, infertilite, Ektopik gebelik ve prematür do3um gibi komplikasyonlar meydana gelmektedir (12). stenmeyen gebeliklerin kad!n sa3l!3!na olan olumsuz etkileri yaln!zca ölüm veya hastal!k/sakatlanma ile s!n!rl! kalmay!p, kad!n!n statüsü ve sosyal ya"am! ile ilgili i"e devams!zl!k i" kayb!, e3itimine ara verme, yeni sorumluluklar yüklenme, e"inden veya erkek arkada"!ndan ayr!lma ve gelece3inin etkilenmesi gibi sorunlar! da kapsar. stenmeyen gebeliklerin erkeklere ve aileye de s!ras!yla, haz!r olmad!3! bir sorumlulu3u üzerine alma, e3itimine ara verme ve di3er çocuklar!n sa3l!3!n!n tehlikeye dü"mesi, ekonomik güçlükler, ailede çat!"ma gibi olumsuz etkileri görülür (12). stenmeyen gebeliklerin sonland!r!lmas! asla bir aile planlamas! yöntemi olarak de3erlendirilmemeli, te"vik edilmemelidir ('1994 ICPD Eylem Plan!'). Herhangi bir nedenle (plans!z cinsel ili"ki, etkili aile planlamas! yöntemlerini bilmeme, etkili aile planlamas! yöntemlerine ula"amama veya etkili aile planlamas! yöntemlerinin ba"ar!s!zl!3! gibi nedenlerle) gebe kalan ama bunu dünyaya getirmek istemeyen kad!n! olumsuz sa3l!k ko"ullar!ndan korumak amac!yla bir "can simidi" sunulmas!d!r. Kad!n gebeli3i istemiyorsa her ne pahas!na olursa olsun bu gebeli3i sonland!racakt!r, ya"am! pahas!na bile olsa... stenmeyen gebeliklerin sonland!r!lmas! hizmetleri, s!k!nt!l! ve sa3l!3! ciddi risk alt!nda olan bu kad!nlara sa3l!kl! ortamlarda, ehil ki"iler taraf!ndan yard!m elinin uzat!lmas!d!r.

10 Dü"üklerin tekrar!n!n önlenmesi için, dü"ük sonras! aile planlamas! hizmetleri verilmelidir. Ancak her ne ko"ulda olursa olsun, dü"ü3e ba"vuran kad!na özellikle komplikasyonlar!n önlenmesi, tedavi edilmesi için gereken her türlü t!bb! yard!m sa3lanmal!d!r. Ancak ne kadar iyi ko"ullarda yap!l!rsa yap!ls!n dü"ü3ün de sa3l!k riskleri vard!r. Bu risklere de maruz kal!nmamas! için en iyi koruyucu yakla"!m "etkili aile planlamas! dan!"manl!3!" yap!lmas!, etkili AP hizmetlerinin gereksinimi olan herkese ula"t!r!lmas!n!n sa3lanmas!d!r (12). Bu çal!"mada ocak nisans 2008 tarihleri aras!nda Sa3l!k Bakanl!3! i"li Etfal E3itim ve Ara"t!rma Hastanesi Kad!n Hastal!klar! ve Do3um Klini3i Aile Planlamas! Poliklini3ine MR istemi ile ba"vuran kad!nlar!n MR olma nedenleri ve kürtaj öncesi kulland!klar kontraseptif yöntem ile dan!"manl!k e3itimi ve MR sonras! seçtikleri kontraseptif yöntemleri ara"t!r!lmas! amaçland!.

11 TARHÇE Kontraseptif Yöntemlerin Tarihçesi Do3um kontrol yöntemleri insanl!k tarihi kadar eskidir. Bulunabilen en eski yaz!mlarda sünger ve tampondan bahsedilir. M.Ö:1850 y!l!ndan kalma M!s!r papirüslerinde tampon olarak bal, sak!z ve timsah d!"k!s! kullan!ld!3! bilinmektedir. Soranus taraf!ndan tan!mlanan do3um kontrol teknikleri modern ça3lara kadar yap!lan en iyi tan!mlamalard!r (13). Soranus meyve ve f!nd!ktan macun yap!lmas!n! veya servikal aç!kl!3a yumu"ak ipek yerle"tirilmesini önermi"tir. Tarihte vajen içine yerle"tirilen yöntemler izole kültürler aras!nda çok farkl!l!k gösterir. Japonlar bambudan yap!lm!" kâ3!tlar, müslüman kad!nlar palmiye yapraklar!, Pasifik adalar!nda ya"ayan kad!nlar deniz ürünlerini kullanm!"lard!r. En erken penis koruyucular Gabriello Fallopius taraf!ndan 1564 y!l!nda tan!mlanm!"t!r. Ancak bu koruyucular enfeksiyondan korunmak amac! ile kullan!l!yordu. Kondom orijini hakk!nda çok söylentiler vard!r. Pek ço3u 1600'lü y!llarda ngiltere'de ya"ayan Dr. Condom ile ilgilidir. Kondom ancak 1800'lü y!llarda Avrupa'da yayg!n olarak kullan!l!r hale gelmi"tir. Spermisit ajanlar!n ke"fi ve bu ajanlarla ilgili çal!"malar 1800'lü y!llar!n ba"lar!na rastlar. 1950'lerde 90'dan fazla spermisit ilaç marketlerde pazarlanmaktayd! (14). Servikal kapak 1860 y!l!nda New York'lu bir jinekolog olan E.B.Foote taraf!ndan geli"tirilmi"tir. Diyafram kullan!m! da bu döneme rastlamaktad!r. Tarihte RIA'n!n ilk defa uzun seyahatlerde develerin gebe kalmamas! için kervan sürücüleri taraf!ndan develerin rahimlerine küçük ta"lar yerle"tirmek suretiyle kullan!ld!3! bilinir. 1800'lerde rahim içi araçlar!n öncüleri küçük dü3me "eklinde araçlard!, serviks a3z!n! tamamen kapl!yorlard! ve kanala uzanan ipleri vard! (15) y!l!nda Alman Hollveg taraf!ndan rahime yerle"tirilen bir peser do3um kontrolü amac! ile kullan!ld!. Bu peser kullan!c! taraf!ndan yerle"tiriliyordu ve korkunç boyutlarda enfeksiyona yol aç!yordu (16) y!l!nda Grafenberg gümü", alt!n ve çelik kapl! yüzükler denedi (17). 1934'de Japonya'da Oto bu yüzüklerin ortas!na destekleyici bir yap! koydu (18). 1960'larda polietilenden yap!lan araçlar geli"tirildi, bu araçlara X-!"!nlar! ile çekilen radyografilerde

12 görülebilmesi için baryum sülfat emdirildi. Lazer Marguiles 1960 y!l!nda rahime yerle"tirilen ve orada tekrar "ekil alan ilk plastik arac! geli"tirdi. Bu araç büyük oldu3u için kullan!c!lar!n fazla kanama ve kramp "ikayetleri oluyordu, ayr!ca sert plastikten olan kuyru3u peniste irritasyona neden oluyordu. DMPA gibi içinde yaln!zca progesteron bulunan enjektabl formlar 1950'li y!llarda endometriozis, endometrial kanser, dismenore, hirsutismus ve kanama düzensizliklerinin tedavisi için kullan!lmaya ba"land!. 1960'larda ise do3um kontrol yöntemi olarak gündeme gelmi"tir (19) y!l!ndan beride ülkemizde ba"ar!yla uygulanmaktad!r. çinde östrojen ve progesteron komponenti bulunan Mesigyna 1960'lardan beri ara"t!r!lmakta olup, 1997 y!l!ndan beri de ülkemizde kullan!lmaktad!r. DMPA ve Mesigyna kullan!ma girmesinden sonra 1970'li y!llarda tek ince kuyru3u olan Lippes Loop geli"tirildi. lk bilinen bak!rl! RIA Tantum- T'dir (T- Cu 200). Ard!ndan 1982 y!l!nda Cu-T 380 A otuzu a"k!n ülkede kullan!m imkan! buldu. Bir y!l süre ile koruma sa3layan ve yap!s!nda progesteron bulunan Progestasert isimli rahim içi araçlar da, bak!rl! rahim içi araçlarla ayn! dönemlerde geli"tirilmi"tir ve 1976 y!l!ndan beri kullan!m alan! bulmu"tur. Do3um kontrol haplar! son 40 y!l içinde pek çok ülkede yayg!n olarak kullan!l!r hale gelmi"tir. 1900'lü y!llar!n ba"!nda Avustralya'da nnsbruck Üniversitesi'nde fizyoloji profesörü olarak çal!"an Ludwig Haberlandt a3!zdan verilen ovaryan özütlerin do3urganl!3! önledi3ini bildirdi. 1920'lerde Haberlandt, Otfried Otto Fellner hayvanlara steroid özütler verilerek do3urganl!3!n bask!land!3!n! belirttiler y!l!nda Haberlandt hormon replasman! ile do3urganl!3!n bask!lanabilece3inden bahsediyordu. nfecundin isimli bir ilaç bu amaçla haz!rlanm!"t!, ancak 1932'de Haberladt'!n erken ölümü nedeni ile kullan!ma giremedi, böylece do3um kontrol haplar!n!n kullan!m! ertelenmi" oldu (20). Do3um kontrol haplar! ile ilk deneme 1956 y!l!nda Porto Rico'da Edris Rica-Winey taraf!ndan yap!ld! (21) y!l!nda A.B.D.'de do3um kontrol haplar!n!n onaylanmas!ndan bu yana yan etki ve risklerinin azalt!lmas! amac!yla içerdikleri östrojen ve progestin miktarlar! azalt!lm!"t!r, böylece do3um kontrol haplar! güvenle kullan!l!r hale gelmi"tir. Ülkemizde de 1965 y!l!ndan

13 beri kullan!lmaktad!r. T!p dünyas!nda do3um kontrol yöntemi aray!"lar!n!n son ürünü olan ve kola yerle"tirilen bir çubukla kad!nlar! 3 y!l süreyle yüzde 100 gebelikten korudu3u bildirilen "Implant" yöntemi dünyada 1998'de Türkiye'de 2002 y!l!nda t!bb!n hizmetine verilmi"tir. stemli DüEü=ün Tarihçesi Milattan önce ya"amm!" olan Çinli hekim T'ang Shenwei, yazd!3! kitab!nda dü"ükler hakk!nda geni" yer vermi" ve dü"ük yap!c! maddelerin neler oldu3unu tarif etti3i gibi, bunlardan c!val! maddelerin çok etkili olduklar!n! belirtmi"tir (22). Okunabilen Sümer Kitabe'lerinde istemli dü"üklerin yap!ld!3!n! ve bunu yapanlar hakk!nda cezalar!n kondu3u tespit edilmi"tir. Hammurabi'nin Kanunnamesi'nde 209. ve 214. maddeler kriminal dü"ükler hakk!nda hükümler içerir. Ayn! "ekilde eski Yunan'da Lykurg ve Solon'un hükümdarl!klar! s!ras!nda kriminal dü"ükler cezaland!r!lmaktad!r. Hipokrat eserlerinde dü"üklerin "ekillerini tarif etmi" ve hastaya zarar verilmeksizin yap!lmas!n!n do3ru oldu3unu savunmu"tur. Yine Hipokrat devrindeki bilgilere bak!lacak olursa, bugün kullan!lan Abort penslere ve küretlere benzeyen aletlerle bujilerin kullan!ld!3! anla"!ld!3! gibi, dü"üklerin sebepleri hakk!nda bilgi vererek gebelere bunlardan sak!n!lmas! önerilmi"tir.eski M!s!r'da Ebers papirüslerinde dü"ük endikasyonlar!, kontrendikasyonlar ve ilgili kanuni yasaklamalar anlat!lmaktad!r. Roma mparatorlu3unun ilk evrelerinde dü"ük yapanlar veya yapt!ranlar kanunlarla cezaland!r!lmakta iseler de sonradan bir kad!n!n istemli dü"ük yapabilmesi için kocas!ndan izin almas!n! yeterli oldu3unu kabul etmi"lerdir (22,23). slam dini istemli dü"ü3ü suç saymakla beraber, bu konu 8-10 haftal!k gebelikler için tart!"mal!d!r (24). Milattan sonra 979 y!l!nda ya"am!" olan ünlü slam hekimi Avicena yazm!" oldu3u Kanuni T!p adl! kitab!nda dü"üklerin sebeplerini, dü"ük belirtilerini ve dü"ük olduktan sonra kendisi taraf!ndan kullan!lan baz! aletlerin kullanma "ekillerini anlatm!"t!r. Buna göre pelvis darl!3! olanlar, gebelikle beraber a3!r hastal!3! bulunanlar do3um yapamayaca3! için bu kad!nlar!n fetüslerinin t!bbi tahliye ile al!nmas!n!n gereklili3ini ileri sürmü"tür (22).

14 Osmanl! toplumunda gebeli3i önlemek için ebegümeci gibi bitki kökleri, ç!k!n tabir edilen tamponlar kullan!lmaktayd!. Ayr!ca kat!rt!rna3! gibi inan!"lara dayanan uygulamalar!n da oldu3u ve korunma için bunlar!n kullan!ld!3!n! biliyoruz. Parado 1873'te yazd!3! makalesinde, stanbul'da pek çok istemli dü"ük yap!ld!3!n! belirtmektedir. Oppenheim 19. yüzy!l!n sonlar!nda stanbul'da herhangi bir bask! olmadan çok say!da dü"ük vakas! oldu3una dikkat çekmi"tir (23). Birinci Dünya Sava"!'ndan hemen sonraki y!llarda Rusya'da t!bbi dü"ük endikasyonlar! içerisine sosyal endikasyonlar da dahil edilmi" ve ilk defa istek üzerine küretaj yap!lmas! serbest b!rak!lm!"t!r. kinci Dünya Sava"! s!ras!nda ise bu fikir tüm dünyada yayg!nla"maya ba"lam!"t!r (23,24). La Haye'de 1964 y!l!nda toplanan Uluslararas! Ceza Hukuku Kongresi'nde istemli dü"üklerin ba"tan yasad!"! olarak kabul edilmemesi, istek üzerine çocuk ald!rmay! kolayla"t!rmak ve suç te"kil eden hükümlerin istisnalar!n! ço3altmak fikri savunulmu"tur (24). 23 Müslüman ülkenin kat!ld!3! 1971 Rabat Konferans!'nda al!nan karara göre annenin sa3l!3!n! tehdit etmesi durumu d!"!nda gebeli3in özellikle dördüncü ay!ndan sonra küretaj yasaklanm!"t!r (24). Halen Fransa ve talya gibi birçok ülkedeki kanunlar, sadece birinci trimesterda veya fetal anomali ve kad!n!n ya"am!n! tehdit eden t!bbi durumlardan dolay! ikinci trimesterda küretaja izin vermektedir (25) y!l!na kadar ülkemizde Türk Ceza Kanunu'nun 468. ve onu takip eden maddeleri ile çocuk dü"üren ki"iye, dü"ürtene, yol gösterene ceza verilmekte idi. Ülkemizde 1965 y!l!nda 557 say!l! nüfus planlamas! ile ilgili yasayla ba"lat!lan aile planlamas! çal!"malar!, 1983 y!l!nda ç!kar!lan 2827 say!l! yasa ile yeniden düzenlenmi"tir. Bu düzenlemeler çerçevesinde yaln!z t!bbi nedenlerle yap!lan gebelik sonland!r!lmas!na yeni bir yakla"!m getirilmi"tir. Sa3l!ks!z ko"ullarda yap!la gelen, kad!n sa3l!3!n! ve ya"am!n! olumsuz etkileyen dü"ük, devlet denetimine al!nm!", istenmeyen gebeliklerin gebeli3in 10. haftas! doluncaya kadar istek üzerine sonland!r!lmas! 2827 say!l! yasa ile yasalla"m!"t!.

15 2. GENEL BLGLER 2.1 Kürtaj Tarihin eski dönemlerinden beri, istenmeyen gebelikler isteyerek yap!lan dü"üklerle sonland!r!lm!"lard!r (27,50). Do3um kontrolünde uygulanan metotlar! gösteren Medical History of Contraception'da dü"ük yapt!racak ilaçlar! gösteren bir reçete bulunmaktad!r. Bu reçete M.Ö y!llar! aras!nda yaz!lan bir Çin Kitab!nda bulunmu"tur. Ayn! y!llarda yaz!lan bir Çin kitabesinde dü"ük yapt!rmak için civan!n kullan!ld!3! kay!tl!d!r (32,51). Hamburabi kanunnamesinde çocuk dü"ürmeyi yasaklam!" ve yapanlar!n cezaland!r!laca3!n! belirtilmi"tir (32).Tarihte ilk defa Aristo bakabilece3inden fazla çocuk sahibi olmaman!n ailenin hakk! oldu3unu savunarak, istedikleri taktirde provake abortus yapabileceklerini savunmu", Eski Yunanistan'da Aristo, gibi Plato da do3um kontrolünün gerekli oldu3unu ve ideal nüfusunu korumak için yeterli çocuklar! olan ailelerin provake abortuslar!n yapabilece3ini savunmu"tur (27,32).Buna kar"!n Eski Yunan da Lykurk ve Solon zaman!nda provake abortus yapanlar!n cezaland!r!ld!3! bilinmektedir. Hipokrat, isteyerek dü"ük yapmak isteyenlere tavsiyelerde bulunmu", fakat bunun için alet kullanmas!n! kesinlikle yasaklam!"t!r. Roma'da dü"ük; ahlaka ayk!r! bir suç olarak kabul edilmi", Justinyen zaman!nda, H!ristiyanl!3!n etkisi alt!nda isteyerek dü"ük yapmak cinai bir suç olarak kabul edilmi" ve bu görü" Ortaça3 boyunca etkili olmu"tur (32,51). 17. yüzy!ldan itibaren nüfus art!"! h!zlanm!" buna ba3l! olarak sosyal ve ekonomik de3i"me ile sorun yeni boyutlar kazanm!"t!r (27) Frans!z ihtilali sonras!nda Avrupa'da teröpatik abortuslar hakk!ndaki dü"ünceler aç!kça tart!"!lm!" ve anne hayat! tehlikede ise gebeli3i sonland!rabilece3i dü"üncesi yayg!nla"m!"t!r (32). 18. yy ba"lar!nda ngiltere ve Amerika'da kad!nlar istemedikleri gebeliklerini herhangi bir dönemde isteyerek dü"ükle sonland!rmada özgür b!rak!lm!"t!r (27). 19. yy'dan beri çe"itli tekniklerle uygulanan diagnostik kürtaj i"lemlerinde kavitenin aspirasyonuna ba"vurulmakta ise de modern menstruel regülasyon tekni3inin geli"tirilmesi 1960'lar!n sonunda Dr. Harvey Karman taraf!ndan bükülebilir polietilen kanüllerin modifiye edilmesi ve aspirasyon için uygun enjektörlerin imal edilerek kanüllere aplike edilmesi ile mümkün olmu" ve bu gün pek çok ülkede resmen kabul edilmi" bir gebelik sonland!rma tekni3idir. Daha sonra geli"tirilen sabit bas!nçl! enjektörler ve daha geni" çapl! kanüllerle yöntemin birinci trimester içinde gebeli3i rahatl!kla sonland!rabilecek düzeye gelmesi sa3lanm!"t!r (27).

16 2.2. Türkiye de Yasal Durum Birinci Dünya Sava"! ve Kurtulu" Sava"! s!ras!nda a3!r kay!plar verilmesi, ülkenin savunma gereksinimleri, tar!msal ekonominin gerekli insan gücü yetersizli3i ve yüksek bebek-çocuk ölümlü3ü gibi sebeplerle cumhuriyetin ilk y!llar!nda do3urganl!3! ve nüfusu art!rmaya yönelik bir politikan!n gerekli oldu3u dü"üncesi hakim olmu"tur. Türkiye'de nüfus konusu ilk kez 1920'de Atatürk taraf!ndan bir politika olarak ele al!nm!" ve günün ko"ullar!n!n gerektirdi3i üzere pronatalist politika benimsenmi"tir (31,32,33,38,47,51,53,50). Do3urganl!k ve nüfus art!"!n! do3rudan ve dolayl! olarak etkilemeye yönelik bir dizi kanun ç!kar!lm!"t!r (31,38). Pronatalist politika, isteyerek çocuk dü"ürmenin, gebeli3i önleyici ilaç ve araçlar!n sat!lmas!n!n, kullan!lmas!n!n ve bu konuda e3itim ve propaganda yap!lmas!n!n yasaklanmas!, alt!dan fazla çocu3u bulunan annelere ikramiye ve madalya verilmesi ve çok çocuklu ailelerin yol vergisinden muaf tutulmas! gibi önlemleri kapsayan yasalarla yürütülmü", 1926 y!l!nda kad!nlar!n dü"ük yapmas! kesin olarak yasaklanm!", 1936 y!l!nda bu suç için öngörülen ceza daha da art!r!lm!" ve 1935'de bir nüfus politikas! olarak d!"ar!daki Türklerin ülkeye göçleri de benimsenmi"tir (27,31,33,38,39,47,50,63) Pronatalist politikan!n sonucu; h!zl! nüfus art!"!, a"!r! do3urganl!k, uyar!lm!" dü"ük ve ana ölümlerinde art!"la belirti vermi"tir (31,33,51) 1958 y!l!nda çocuk dü"ürme ve dü"ürtme konusunu incelemek, t!bbi endikasyonlar!n! tespit etmek ve kriminal çocuk dü"ürmeleri önleyecek tedbirleri saptamak amac! ile Dr. Zekai Tahir Burak ba"kanl!3!nda bir komisyon kurulmu", bu komisyon iste3e ba3l! dü"ü3ün yasalla"mas!na gerek olmad!3!n! ancak t!bbi dü"üklere ve gebeli3i önleyici yöntemlere izin verilmesini bir yaz! ile Sa3l!k ve Sosyal Yard!m Bakanl!3!na bildirmi"tir (39,50,51,52). Dr. Zekai Tahir Burak daha sonraki yaz!s!nda iste3e ba3l! dü"ü3e izin verilmesi gerekti3ini belirtmi"tir (57). Türkiye ise nüfus ve aile planlamas! yönünden daha farkl! bir geli"im tablosu göstermektedir (32).Ülkenin nüfus art!" h!z!, Osmanl! mparatorlu3u zaman!ndan ba"layarak aras!nda da sürdürülen çabalar!n sonunda, 1945'te binde 18'ye ula"m!"t!r, Nüfus art!"! sorun olmaya 1950'de ba"lam!", binde 22'ye ç!km!"t!r. Sorunun öneminin 1955'te aç!kça ortaya ç!kmas!na kar"!n hiç bir önlem al!nmadan 1960'a gelinmi"tir (47). Önlem alma çabalar! 1960'ta ba"lam!", 1962'de Türkiye Büyük Millet Meclisi(TBMM) Birinci Be" Y!ll!k Sosyal ve Ekonomik Kalk!nma Plan!'nda ilk kez ifade edilmi" ve TBMM antinatalist politikay! kabul etmi"tir (30,31,47,51,57). Konu Türkiye

17 Büyük Millet Meclisi'nde büyük tart!"malara yol açm!"; uygulamaya geçilmesi 10 Nisan 1965'te 557 say!l! Nüfus Planlamas! Hakk!nda Kanunun yay!m! ile mümkün olmu"tur (27,28,31,32,46,47).Nüfus Planlamas! Hakk!ndaki Kanun y!l!nda antinatalist politika kabul edilmi" ve aile planlamas! politikas!n! yürütme sorumlulu3u Sa3l!k Bakanl!3!na verilmi"tir (28,38,53,58).Bu yasal düzenlemenin s!n!rl! olmas! nedeniyle yasal olmayan yollarla yap!lan dü"ükler ve buna ba3l! olarak geli"en anne ölümleri engellenmi"tir (43). 10 Nisan 1965 te 557 say!l! Nüfus Planlamas! Hakk!nda Kanunla; Kontraseptif yöntemlerin halka tan!t!m!n!n yap!lmas! X Halk!n bilgilendirilmesi ve e3itimi X Halka bu konuda klinik hizmet verilmesi X Cerrahi sterilizasyon ve gebelik sonland!r!lmas!n!n t!bbi endikasyonla yap!labilece3i kabul edilmi"tir (30,31,35,36,37,42,43,50,51,54,55,62) Antinatalist politika, 1980'e kadar hiç bir hükümet taraf!ndan de3i"tirilmemekle beraber, çe"itli "ekillerde ele al!nm!"t!r. Birinci Be" Y!ll!k Sosyal ve Ekonomik Kalk!nma Plan!nda nüfus sorunu ekonomik bir sorun olarak kabul edilmi", kinci Be" Y!ll!k Sosyal ve Ekonomik Kalk!nma Plan!nda aile planlamas! terimi kullan!lm!", ana ve çocuk sa3l!3! düzeyinin yükselmesinin ekonomik kalk!nmaya yard!mc! olaca3! belirtilmi"tir. Üçüncü ve Dördüncü Be" Y!ll!k Sosyal ve Ekonomik Kalk!nma Planlar!nda aile planlamas! sadece sa3l!k için gerekli görülmü", uygulamada, Sa3l!k ve Sosyal Yard!m Bakanl!3! taraf!ndan Aile Planlamas! Klinikleri aç!lm!", e3itim çal!"malar! yap!lm!"t!r (27,38,47,51). Türkiye'de de, yüksek ö3renim görmü" kesimde dahil olmak üzere, toplumun çe"itli katmanlar!ndaki bilgi eksikli3i veya yanl!" bilgilendirilme ve siyasi polemikler halen Devlet taraf!ndan benimsenmi" bulunan antinatalist politikan!n yanl!" anla"!lmas!na ve çe"itli haks!z ele"tirilere maruz kal!nmas!na neden olmu"tur (47). Yasal olmad!3! halde, özel muayenehanelerde veya baz! hastanelerde hekimler taraf!ndan yapt!r!lan dü"üklerin yayg!nl!3!na ve pek çok hastanede mükerrer sezaryen sonras!nda uygulanan cerrahi k!s!rla"t!rma ameliyatlar!na kar"!n, yasada 18 y!l boyunca hiçbir de3i"iklik yap!lmam!", hükümetler istenmeyen do3umlar! azaltmak ve halk!n hizmet gereksinimlerini kar"!lamak konusunda yetersiz kalm!"lard!r (44).1965 y!l!ndan itibaren uygulamaya konulan Nüfus

18 Planlamas! Hakk!ndaki Kanunla istenmeyen gebelikler tam olarak önlenememi", ilkel yöntemlerle ve sa3l!ks!z ko"ullarda çocuk dü"ürme olaylar! devam etmi"tir (27,31,38) Aile planlamas! ile ilgili ikinci yasal düzenleme günün ihtiyaçlar!na cevap verecek "ekilde 27 May!s 1983 gün ve 2827 say!l! Nüfus Planlamas! Hakk!nda Kanun ile yap!lm!", dünyadaki liberal mevzuat aras!nda yer alan yeni yasada, iki yenilik daha yer alm!" devletin sorumluluklar! geni"letilmi"tir (31,32,38,47,53). Bu yasa ile: X Gebeli3in ilk 10 haftas!nda iste3e ba3l! dü"ükler yasalla"t!r!lm!"t!r. X Gebelik sonland!rma i"lemi (Menstruel regülasyon-mr), kad!n-do3um uzman! gözetimi alt!nda e3itilmi" pratisyen hekimler taraf!ndan yap!labilmektedir. X Pratisyen hekimler vazektomi uygulayabilmektedir. X Her iki cinsiyet için cerrahi korunma yöntemlerinin iste3e ba3l! yap!labilmektedir. X E3itilmi" ebe/hem"irelere, RA uygulama gibi etkili gebeli3i önleyici yöntem verme yetkisi verilmi"tir. X Yeni yasayla, aile planlamas! etkinlikleri için sektörler aras! i"birli3i ve uyum vurgulanm!"t!r (41,46,47,50,53,57,65). Dü"ü3ün yasal hale getirilmesi ile, istenmeyen gebelikleri güvenli bir biçimde sonland!racak ortam! sa3lay!p, sa3l!ks!z ko"ullarda yap!lan dü"ükler önlenerek anne morbidite ve mortalitesine olumsuz etkileri yok etmek amaçlanm!"t!r (36,37). T!bbi tahliye, medikal abortus, terapötik abortus tan!mlar! ayn! anlamda kullan!lan kavramlar olup, ülkemizde 1983 y!l!nda ç!kar!lan "2827 say!l! Nüfus Planlamas! Hakk!nda Kanun (NPK)" ve 18 Aral!k 1983 tarihli "510 say!l! Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine li"kin Tüzük " ile düzenlenmi" olup 10 haftaya kadar olan denetiminde e"lerin r!zas!yla uzman veya denetiminde e3itimli hekimler taraf!ndan yap!labilmektedir.(36,65). Gebelik haftas! 10 haftay! geçen gebeliklerde anne hayat! tehdit eden hastal!klardan birinin bulunmas! ve do3acak çocuk ile onu takip edecek nesiller için a3!r maluliyete neden olacak durumda do3um ve kad!n hastal!klar! uzman! ve ilgili daldan bir uzman!n objektif bulgulara dayanan gerçekçi raporuyla t!bbi abortus yap!l!r (27,43,65). Gebelikten ötürü kad!n için hayati tehlikenin varl!3!, gebelikten ötürü kad!n!n hayati organlar!ndan biri için tehlikenin varl!3!, do3acak çocu3un a3!r maluliyete u3ramas! tehlikesinin varl!3! olarak NPK da ola3an endikasyonlar olarak s!ralanmakta, derhal müdahale edilmedi3i takdirde, gebe kad!n!n hayat! ve hayati organlar!ndan birisini tehdit eden durumlar acil hal olarak tan!mlan!p, ola3an üstü endikasyonlar denilmektedir (27,65).

19 2.3 Kürtaj BaEvurma Nedenleri steyerek dü"ükler, yasad!"! veya sak!ncal! olmalar!na ra3men y!llardan beri bir do3um kontrol yöntemi olarak kullan!ld!3! için, özellikle geli"mekte olan ülkelerde kad!n sa3l!3!nda önemli bir soran olu"turmakta; üreme ça3!ndaki kad!nlar!n ba"l!ca ölüm nedenleri aras!nda yer almaktad!r (30,65). Aile planlamas! hizmetlerine ula"!m!n veya psikososyal faktörlerle yöntem kullan!m!n!n yetersiz kalmas!, yöntemlere ula"amama, yöntemlerin etkili olmamas!, yöntem kullan!m!ndaki hatalara ba3l! yöntem ba"ar!s!zl!3! veya etkili yöntem kullan!lmamas!, kad!n! isteyerek dü"ü3e yönelten istenmeyen gebeliklere yol açmaktad!r (28,30,33,57). stemsiz veya planlanmam!" gebelikleri sonland!rmak amac!yla ba"vurulan istemli dü"ükler aile planlamas!, dan!"manl!k ve hizmet sunumunun yayg!nla"t!r!lmas!yla azalt!labilir (36). Yaln!zca istenmeyen gebelikleri de3il, anne ve çocuk ölümlerinin yakla"!k üçte birini önleyebilen aile planlamas! hizmetlerine bugün dünyada 300 milyon çift ula"amamaktad!r (66). Aile planlamas! etkili olabilmesi için sa3l!k programlar!, kontraseptif seçimi, gebeli3in sonland!r!lmas!, kad!n!n sa3l!k ünitelerinden yararlanmas! ve sa3l!k e3itimi programlar! gereklidir (62). stenmeyen gebeli3in meydana gelmesinde, e"ler aras!nda do3urganl!3!n düzenlenmesi ve gebelikten korunma uygulamalar!na ili"kin diyalo3un yeterli olmamas!, kad!n!n ço3u zaman karar verici konumda olmamas!, kad!n!n toplumsal statüsünün dü"üklü3ü de önemli etmenlerdir (33). Gebeliklerini dü"ükle sonland!rma yolunu seçen kad!nlar!n özelliklerinin bilinmesi, bu istemsiz gebelikleri önlemek için sunulacak hizmetlerin planlanmas! aç!s!ndan önemlidir (33). Kad!nlar!n yar!s!n!n 45 ya" dönemine gelene kadar kürtaj olabilme "ans! yüksektir (31). Türkiye'de dü"ük yapan kad!nlar!n %17'sinin sa3l!k nedenleri ile dü"ü3e ba"vurdu3u, %93 ünün gebelikler aras! süre azl!3! ve fazla say!da çocu3a sahip olma gibi sosyal ve ekonomik nedenlerle dü"ük yapt!klar! saptanm!"t!r (35). Günümüzde kullan!lan hiçbir yöntemin ba"ar! oran! %100 de3ildir (58). Teorik etkilili3i %100 olanlar!n bile kullan!m etkililikleri daha dü"ük olabilir ve sonuçta kontraseptif yönteme ra3men istenmeyen gebelik olacakt!r (28,33).Her y!l 8-10 milyon gebeli3in kontraseptif yöntemlerin ba"ar!s!zl!3! nedeni ile olu"tu3u tahmin edilmektedir (28). steyerek dü"üklerin, kontraseptif yöntemlerle önlenmemesinin en önemli nedenleri "u "ekilde s!ralanabilir:

20 1-Kontraseptif yöntemlerin kullan!lmamas!; yöntemlere ili"kin yetersiz bilgi, ihmal, ensest ili"ki ve tecavüz, ki"isel dini inançlar, gebelik riskleri ile ilgili yeterince bilgi sahibi olunmamas! ve kad!n!n karar verme hakk!n!n s!n!rl! olmas!, 2- Kontraseptif yöntemlerin ba"ar!s!zl!3!; kullan!c!ya ait nedenlerle ba"ar!s!zl!k (unutma, ihmal, yanl!" kullanma, vs.) ve yöntemlere ait nedenlerle ba"ar!s!zl!k olu"mas!d!r (28,33,36). Toplumun küçük aileyi norm olarak kabul etmesindeki art!", h!zl! kentle"me, e3itim düzeyindeki art!", tüm bunlara kar"!l!k etkili kontraseptif yöntemlerin yeterli ölçüde halka ula"t!r!lamamas!, halk!n kontraseptif yöntemlerle ilgili yanl!" bilgileri, e3itim eksikli3i de isteyerek dü"ü3ün ülkemizde halen yayg!n olmas!n!n nedenleridir (27,28). Ülkemizde gebeliklerin ço3unlu3u evlilik içinde meydana gelmekte ve istenilen çocuk say!s!na ula"!ld!ktan sonra kürtaja ba"vurulmaktad!r, TNSA(Türkiye Nüfus Say!m! Ara"t!rmas!)1998 e göre, dü"ükten bir ay sonra kad!nlar!n %32,5'inin bir yöntem kullanmad!3! görülmü"tür (31). Ayr!ca kürtaj olan kad!nlar!n kürtaja neden olan gebeliklerin %60'!n!n bir yöntem ba"ar!s!zl!3!ndan sonra olu"tu3u; yöntem ba"ar!s!zl!3!nda en büyük grubun (%68) geri çekme oldu3u saptanm!"t!rlar (28,31). Kad!nlar!n dü"ükten bir ay sonra; özel ve kamu sektöründe kürtaj in ard!ndan %31'i geleneksel bir yöntem seçtikleri belirlenmi"tir (31). TNSA (2003) göre kad!nlar!n % ü gebelik öncesi ayda hiçbir gebeli3i önleyici yöntem kullanmam!" olup, dü"üklerin yakla"!k yar!s! geri çekme yöntemi (%46) kullan!m! esnas!nda, %23' ü modern bir yöntem kullan!m! s!ras!nda meydana gelmi"tir (37). TNSA (2003) göre gebeli3in sonland!r!lmas!n! takip eden ay içinde herhangi bir modern yöntem kullanmaya ba"lama toplam! %40'd!r (37). Kürtajlar!n %60! kontraseptif yöntem ba"ar!s!zl!3! nedeni ile, %18 i kullan!lan yöntemin b!rak!lmas!na ba3l! olarak gerçekle"mektedir TNSA'ya göre evli kad!nlar!n % 76 s! ba"ka bir çocuk istemezken, etkili yöntemle korunan kad!nlar bu oran!n yakla"!k yar!s!n! (% 37.7) olu"turmaktad!r, 1994 Türkiye Üreme Sa3l!3! Hizmetleri Durum Analizi Ara"t!rmas!nda (TÜSDA) kad!nlar!n %90'! kürtaj sonras! aile planlamas! yöntemi kullanmak istemesine kar"!n, ancak %46 s! yöntem alarak kurulu"tan ayr!lmaktad!r (31). TNSA 1993 sonuçlar!na göre, kad!nlar!n istemli kürtaja ba"vurma nedenleri; sahip olduklar!ndan ba"ka çocuk istememesi (%58), sosyoekonomik nedenler %17, doktor tavsiyesi %12 ve %8'i bir önceki gebeli3i bitiminden sonra çok k!sa süre geçmi" olmas!d!r (27). Türkiye 1998 TNSA sonuçlar!na göre, dü"ük yapan her on kad!ndan alt!s!n!n belirttikleri neden, sahip