Binalardaki HVAC Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi: Bir Saha Çalışması

Transkript

1 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 12, No: 4, 2015 (1-11) Electronic Journal of Machine Technologies Vol: 12, No: 4, 2015 (1-11) TEKNOLOJĠK ARAġTIRMALAR e-issn: Makale (Article) Binalardaki HVAC Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi: Bir Saha Çalışması Oğuzhan DAĞCI*, Emrah ÖZAHĠ ** ve AyĢegül ABUġOĞLU*** *Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü, Gaziantep **Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü, Gaziantep ***Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü, Gaziantep Özet Binalardaki HVAC sistemleri çok büyük miktarlarda enerji tüketen birçok alt bileşenlerden oluşmaktadır. Son yıllarda, enerji kaynaklarının azalmasından ve ekolojik nedenlerden dolayı, enerji tüketimi çok önemli bir husus haline gelmektedir. Enerji tüketimi bakımından, binalarda kullanılan toplam enerjinin büyük bir kısmı HVAC sistem bileşenlerinden kaynaklanmaktadır. Bu yüzden, termodinamik ve ekonomik bakış açısından, HVAC uygulamalarındaki enerji tüketiminin optimizasyonu hayati önem taşımaktadır. Bunun yanısıra, enerji tüketiminin düşürülmesi için harcanan çaba ekonomik geri kazanıma dönüşmektedir. Bu çaba ayrıca insan sağlığı ve daha temiz bir çevre için yarar sağlamaktadır. Bu makalede, Kilis 7 Aralık Üniversitesi nde mevcut 8852 m 2 ısıtma ve soğutma alanına sahip bir sosyal tesis için VRF ve geleneksel HVAC sistem karşılaştırması yapılarak termodinamik ve ekonomik bir analiz sunulmaktadır. Daha sonra elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Bu sonuçlar sayesinde, her iki sisteminde avantaj ve dezavantajları termodinamik ve ekonomik açıdan tartışılmıştır. Anahtar Kelimler: HVAC, VRF, Termodinamik analiz, Ekonomik analiz. Thermodynamic Assessment of HVAC Application in Buildings: A Case Study Abstract HVAC systems in buildings are composed of many subcomponents which consume energy in huge amounts. In recent years, energy consumption becomes very important aspect due to the lack of energy resources and environmental reasons. In terms of energy consumption, the components of HVAC systems account for large portion of total energy used in buildings. Therefore optimization of energy consumption in HVAC applications is an essential requirement in terms of thermodynamic and economic point of views. Besides, the efforts for decreasing energy consumption turn into economic recovery. It also provides benefits for health of people and cleaner environment. In this paper, thermodynamic and economical analysis of an existing social and cultural building in Kilis 7 Aralik University, which has a heating and cooling area of 8852 m2, is presented conducting by comparison of VRF and conventional HVAC systems. Then, the obtained results were compared. Due to these results, the advantages and disadvantages of both systems were discussed in view of thermodynamic and economic aspects. Keywords: HVAC, VRF, Thermodynamic analysis, Economic analysis Bu makaleye atıf yapmak için Dağcı O. *, Özahi E.**. *, Abuşoğlu A.***., Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi: Bir Saha Çalışması Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2015, 12(4) 1-11 How to cite this article Dağcı O. *, Özahi E.**. *, Abuşoğlu A.***., Thermodynamic Assessment Of Hvac Application In Buildings: A Case Study Electronic Journal of Machine Technologies, 2015, 12(4) 1-11

2 Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi 1. GĠRĠġ Bilinen tüm sistemler ile her bina ısıtılıp, soğutulabilir. Ancak önemli olan hangi sistemin binanın işletme senaryosuna en uygun olabileceğinin belirlenmesidir. Seçilen sistem ortalama 20 yıldan fazla süre kullanılacağına göre, işletme maliyeti (ekonomik olup olmadığı), sessiz ve sorunsuz çalışması, havalandırma yeteneği, vb. sistem seçim kriterlerindeki beklentileri ne kadar karşılayabileceği irdelenmelidir. Mimari açıdan bina cephesinin sistem seçiminden ne kadar etkileneceği çok önemlidir. Mimar; sistemleri ve sistemlerin performanslarını bilmeli ve mimari tasarımında bu faktörleri mutlaka dikkate almalıdır. Ancak tesisat mühendisleri de mimarların hayal güçlerine ve tasarımına sınırlamalar getirebilecek baskılar oluşturmamalıdır. Mimari projeye, mal sahibinin isteklerini de dikkate alarak en uygun olacak klima sistemi tasarlanıp, projelendirilmelidir [1]. Mimari estetiğin yanı sıra günümüzde nüfusun artması, doğal kaynakların azalması, uluslararası rekabet, enerji maliyetlerinin artması, çevre kirliliği ve konfor şartlarının iyileştirme gibi sebepler bina tasarım yaklaşımının değişimini zorunlu kılmıştır. Diğer bir ifade ile artık binalar estetik özellikler taşımalarının yanında, olabildiğince az enerji tüketmek zorundadır. Enerji yönünden büyük ölçüde dışa bağımlı olduğumuzdan, gelişmiş ülkelerde bu yönde yerleşen yaklaşımlar ülkemizde de uygulama alanı bulmaya başlamıştır. Örneğin Türkiye Enerji Verimliliği Kanunu, Yenilenebilir Enerji Kanunu gibi Kanunlarla AB 2002/91/EC Binalarda Enerji Performansı Yönergesine uyum için Enerji Verimliliği Yönetmeliği çıkarılmıştır [2]. Bu makalede yukarıda bahsettiğimiz enerji verimliliği esas alınarak, geleneksel sisteme göre tasarlanmış olan Sosyal Kültürel Tesis in işletme, bakım ve ilk yatırım maliyetleri yönünden, günümüzün daha teknolojik bir sistemi olan VRF sistemle kıyaslaması yapılmıştır. Öncelikle binanın yalıtım özellikleri yeniden incelenmiş, ısıtma ve soğutma hesapları yeniden yapılmış ve kapasiteler yeniden belirlenmiştir. Bulunan teorik sonuçlar çeşitli turizm beldelerinde bulunan işletmecilerle de konuşularak mukayese edilmiştir. 2. SAHA ÇALIġMASI ġekil 1. Sosyal Tesisin 3d max programında modellenmiş görüntüsü Bina 700 kişilik öğrenci ve 400 Kişilik idari ve akademik olmak üzere 2 adet yemekhanesi, ofis odaları, 300 kişilik çok amaçlı salon, kafeterya, bilgisayar laboratuvarı ve 22 adet misafirhane odasının yer aldığı toplam m 2 lik alana sahiptir. Kapalı alanı 8852 m 2 dir. 2

3 Dağcı O., Ozahi E., Abuşoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) Binada Kullanılan Isıtma sistemi Binada 2 Adet 1500 KW lık 3 geçişli C çalışan çelik sıcak su kazanı bulunmaktadır. Sıcak su kazanları binadaki 3 ana hattı beslemektedir. Klima santralleri Fan coil hattı Sıcak su kullanım eşanjör hattı. Sistemin genel şekli şöyledir: 2.2 Binada Kullanılan Soğutma Sistemi ġekil 2. Isıtma sistemi genel görünüş Binada soğutma işlemi 2 adet 1000 KW lık hava soğutmalı chiller ünitesi ile sağlanmaktadır. Sistemde dolaşan soğutma suyunun hacmi 300 m 3 /h tür. Chillerde soğutulan su pompalar vasıtasıyla, klima santralleri ve fan coiller olmak üzere 2 ana hatta gönderilir. Chiller-1 üzerinde bulunan salamura tank sayesinde sistemde bir kısım soğutma suyunun depolanması sağlanır. Böylece küçük yüklemelerde chiller grubunun sürekli devreye girip çıkması önlenmiş olur. Salamura tankın bir diğer görevi de sisteme ani sıcak su girişini önlemektir. 2.3 Binada VRF Uygulaması Variable Refrigerant Flow kelimelerinin baş harflerinden oluşan VRF; Değişken Debili Soğutucu Akışkan Akışlı Klima Sistemi anlamında kullanılır. Bir dış ünite ile gaz akış dağıtıcıları yardımıyla birden çok iç ünitenin birbirinden bağımsız olarak kontrol edilebildiği direkt genleşmeli klima sistemleridir [ ]. Gerektiği kadar soğutucu akışkan doğru faz ve doğru zamanda ihtiyaç duyulan iç üniteye sevk edilerek ısıtma ve soğutmada kullanılması sağlanır. Soğutucu akımı inverter kontrollü bir kompresör veya kompresörlerle varyasyonlandırılarak, havası şartlandırılmış mekânlara göre soğutucu akışkanın uyum göstermesi sağlanır. VRF sistemlerde belli bir sayıya kadar iç ünite modüler bir dış kondens üniteye bağlanır. İleri düzey bir kontrol sistemi ısıtma ve soğutma modları arasında geçiş sağlar. Heat recovery 3

4 Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi adını verdiğimiz daha ileri versiyonlarda, iç üniteler gerek ısıtma gerek soğutmada birbirlerinden bağımsız olarak çalışırlar. Binadaki soğutulan mahaller göz önüne alındığında aşağıdaki iç ünite kapasiteleri elde edilir. Tablo 1. VRF kullanım mahalleri ve kapasiteleri Bodrum Kat Adet Kapasite Toplam Kapasite KW KW Zemin kat Adet Kapasite KW KW KW 40.5 KW 1. Kat Adet Kapasite KW KW 2.Kat Adet Kapasite KW KW KW 67.2 KW KW 31.5 KW 3. Kat Adet Kapasite KW KW KW 18 KW KW 36 KW KW 12.8 KW Toplam 1981 KW 3. TERMODĠNAMĠK AÇIDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ 3.1 Binanın Yalıtım Yönünden Ġncelenmesi Binanın ısıtma ve soğutma hesaplarının yapılmadan önce, binanın TS 825 standardına göre incelemesinin yapılması gerekmektedir. TS 825 standardı binanın yalıtım yönünden uygunluğunu ve bina yapı bileşenlerinin difüzyon oluşumunu inceler. Tablo 2. Malzemelerin ısı kaybı [4]. Isıl Isı Sıra Yapı Elemanı Ġletkenlik Geçirgenlik Alanı Isı Kaybı Direnci Katsayısı (A) (AxU) (R) (U) 1 Andezit Kaplı Dış Duvar Toprağa Temas Eden Dış Duvar Toprak Temaslı Taban Çatılı Tavan Üzeri Açık Tavan Dış Kapı Dış Pencere

5 Dağcı O., Ozahi E., Abuşoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 ΣAU = U DD.A DD + U TDD.A TDD U T.A T U ÇT.A ÇT Ut.At + U.A K K + U P.A P (1) Özgül Isı Kaybı ΣAU = x x H V =0.33 x n Σ AU = H T H = HT + H V h xv h = W/K =0.33 x 0.8 x H = = W/K (2) (3) Bölgede derece gün bölgesine göre müsaade edilen en büyük ısı kaybı (TSE) = < ' ( kwh/m 2 =yıı / V brüt 3 = kWh / m 3 = kwh/m < kwh/m 2 ) olduğundan standarda uygundur. (4) Aylar Isı Kaybı Isı Kazançları Tablo 3. Yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı [4]. 5

6 Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi Özgül Isı Kaybı H=H i +H h (W/K) Sıcaklık Farkı T i -T d (K, C) Isı Kayıpları H(T i - T d ) (W) Ġç Isı kazancı i (W) GüneĢ Enerjisi Ġhtiyacı g (W) Toplam T = i + g KKO (-) Kazanç Kullanım Faktörü ay (-) Isıtma Enerjisi Ġhtiyacı ay (kj) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Yüksek Yüksek Temmuz Yüksek Yüksek 0 Ağustos Yüksek Yüksek 0 Eylül Yüksek Yüksek 0 Ekim Kasım Aralık ay = [H (T i - T d ) - ( i,ay + g,ay )]. t (J) (1k J = x 10-3 kwh) yıl = ay = kj = kwh 3.2 Yapı BileĢenlerindeki YoğuĢma ve BuharlaĢma Miktarının Belirlenmesi Bu bölümde yapı bileşenlerinin yoğuşma ve buharlaşma miktarları tüm bileşenler için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Eğer yoğuşma miktarı standartların üzerinde ise bileşen değiştirilip, geçerli standartları sağlayacak yapı malzemeleri seçilmelidir. Tablo 4. Malzemelerin aylık yoğuşma ve buharlaşma miktarları [4]. DıĢ Ortam Sıcaklığı( C) DıĢ Ortam Bağıl Nem Oranı (%) m y (kg/m 2 ) m y (kg/m 2 ) m y (kümülatif) Kasım Aralık 3, Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Yoğuşmanın gerçekleştiği 4 aydaki yoğuşan suyun toplam kütlesi kg/m 2 dir. Yapı elemanında biriken su, Nisan ayından itibaren buharlaşmaya başlamakta ve mayıs ayından sonra sistemde su kalmamaktadır. Sonuç: 6

7 Dağcı O., Ozahi E., Abuşoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) İç yüzey sıcaklıkları Ɵ yi > 17 C olduğundan küf oluşma riski yoktur Kasım, aralık, ocak, şubat ve mart aylarında toplam kg/m yoğuşma gerçekleşmiştir. Ancak bu miktardaki su miktarı sınır değer olan 1 kg/m 2 den daha küçük olduğundan kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalmıştır. 3. Yoğuşan suyun tamamı yaz aylarında buharlaşmaktadır [5-6]. Yoğuşma tahkiki yapılan yapı bileşeni standartta verilen bütün kriterleri sağladığından standarda uygundur. Aynı hesaplama diğer bileşenler içinde yapıldığında standarda uygun olduğu görülmüştür. 3.3 Bina Isıtma Hesapları: Binanın ısıtma hesapları TS 825 standardı hesapları gibi genel bir hacim hesaplamasıyla değil, her bir mahalin ayrı ayrı hesapları toplamı şeklinde yapılmaktadır. Bunun için seçilen bir mahalin hesaplarının yapılıp, benzer hesapların diğer mahallere de uygulanması gerekmektedir. Hesaplama için projeden 2. Kat 221 numaralı oda seçilmiştir Binanın Ġletim Yoluyla OluĢan Isı Kaybının Hesaplanması: Odamızın dış yüzeye cephesi ve penceresi bulunmakta, üst ve alt katları ısıtılan mahalle çevrilidir. İç koridora açılan bir kapısı vardır ve iç duvarlarla çevrilidir. Sıra Yapı Elemanı Tablo 5. Mahalin toplam ısı kaybı Isı Geçirgenlik Katsayısı (U) Alanı (A) Mahaller Arası Sıcaklık Farkı (T in -T out ) Toplam Isı Kaybı 1 Andezit Kaplı Dış Duvar W/m 2 K 8.24 m (-6) C W 2 Isıtılan Üst Tavan Isıtılan Alt Taban Isıtılan Hacme Bakan İç Duvar İç Kapı Dış Pencere (-6) ISI KAYBI W Bulduğumuz ısı kayıplarına artırım katsayılarını eklemek gerekmektedir. Toplam artırım katsayısını Z ile ifade ederiz ve formül [7-8]; Z D = İşletme 0.15 alındı (TS 2164) Z W = Kat Yüksekliği 0 alındı Z H = Yön 0.05 alındı (TS 2164) Z =(1+%Z D +%Z W +%Z H ) (5) Z =( ) Z = 1.2 7

8 Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi =T x Z (6) =T x Z = x 1.2= W İnfiltrasyonla oluşan ısı kaybı nf i = a x l x R x Z x T (7) i nf inf =1.5 x 12.2 x 0.7 x 1 x 28 = 358,68 kcal/h= 417,14W Odanın toplam ısı kaybı Toplam =+ inf = = W Aynı metotla diğer mahallerde hesaplanır ve aşağıdaki tablo oluşturulur. Tablo 6. Isıtılan mahallerin toplam ısı kaybı Mahal Isıtma ġekli Isıtma Kapasitesi Zemin kat Fan coil 40000W 1.kat Fan coil 40000W 2.kat Fan coil 84800W 3.kat Fan coil 61200W Tüm katlar Klima santrali KW 3.4 Soğutma Hesabı Soğutma hesabında da aynı ısıtma hesabında olduğu gibi mahallerin ayrı ayrı hesaplanmasıyla elde edilmektedir. Kilis şartları için dış hava kuru termometre sıcaklığı 39 C, yaş termometre sıcaklığı 23 C ve bağıl nem %50 olarak alınmıştır [7-9-16]. Tablo 7. Soğutulan mahalin ısı kazancı hesabı Isı Kazancı ġekli Isı Kazancı Formülü Isı Kazancı Hesabı Cam yüzeylerden Gelen Isı Kazanımı dc =F ç x U c x A c x (CLTD) 8 dc =0.93x3x4.76x8 Toplam Isı Kazancı dc = W

9 Dağcı O., Ozahi E., Abuşoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Dış Duvarlardan gelen ısı kazanımı Çatıdan gelen ısı kazanımı Cam yüzeylerden gelen radyasyon etkisi İç duvarlardan iletim yoluyla gelen ısı kazancı Aydınlatma elemanlarından gelen kazanç İnsanlardan gelen ısı kazancı Havalandırma ve İnfiltrasyondan gelen ısı kazancı Cihazlardan gelen ısı kazancı dd = F ç x U d x A d x (CLTD) dç = F ç x U ç x A ç x (CLTD) dcs = F c x A x SC x SHGF x CLF dd =0.93x0.347x9.015x 9 dd = W Isı kazancı yok 0 dcs =0.93x4.76x0.60x6 81x0.82 dcs = W iç = U x A x TD Isı kazancı yok 0 aydınlatma = N x CLF x F c insan = S x SHG x CLF x F c + S x LHG D =V enf x C ph x r h x (T d -T i ) (kcal/h) = cihaz1 + cihaz2 ışık = 480 x 0.82 x 0.93 insan = 2 x 65 x 0,84 x x 55 D = 80 (m 3 /h). 1.22( kg/m 3 ) (kcal/kg. K ). (40 20) C ışık = W insan = W D = W 1 bilgisayar (116 W ) 1 yazıcı (290 W) = 406 W =duyulur + gizli =(110)+( = = 3144W =%15emniyet alarak 3600W ) (8) Benzer hesapla diğer mahallerdeki ısı kazancı hesaplanırsa aşağıdaki tabloyu elde edilir. Tablo 8. Soğutulan mahalin ısı kazancı hesabı [7-9]. Mahal Isıtma ġekli Soğutma Kapasitesi (w) Duyulur Gizli Toplam Zemin kat Fan coil 54610W 3790W W 1.kat Fan coil kat Fan coil kat Fan coil Tüm Katlar Klima Santrali KW 4. SĠSTEMLERĠN ĠLK YATIRIM, ĠġLETME VE BAKIM MALĠYETĠ HESABI 9

10 Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) 1-11 Binalardaki Hvac Uygulamalarının Termodinamik Değerlendirmesi Bu bölümde VRF ve geleneksel sistemin ilk yatırım, işletme ve bakım maliyetleri tek tek hesaplanmıştır. İlk yatırım maliyeti malzeme fiyatları 2014 yılı çevre ve şehircilik bakanlığı pozlarından alınmıştır. Bakanlığın pozunda bulunmayan özel fiyatlar ise piyasa araştırması yapılarak alınmıştır. İşletme maliyetleri hesaplanırken kazan yanma zamanları ve soğutma ihtiyacı için mevsim geçiş zamanları göz önüne alınmıştır ve aşağıdaki sonuç tabloda belirtilen karşılaştırma sonucu bulunmuştur [17-18]. Tablo 9. Geleneksel sistem ve VRF maliyet hesabı Geleneksel Sistem VRF Ġlk Yatırım Maliyeti TL TL ĠĢletme Maliyeti Elektrik Tüketimi Elektrik Tüketimi KW x 0,4 TL = TL KW x 0,4 TL= TL Yıllık Fuel-Oil Sarfiyatı kg/yıl x 2,19 TL (P.O. dan alınmıştır ) Fuel-Oil Sarfiyatı Bulunmamaktadır. = TL Bakım Maliyetleri TL TL TL TL 5. SONUÇ Bu makalede ısıtma ve soğutma ihtiyacı geleneksel sistemle çözümlenen bir binanın, öncelikle izolasyon ve bina durumu, TS 825 standardına uygunluğu ve bina enerji karnesi incelenmiş. Daha sonra ısıtma ve soğutma hesapları tekrar yapılarak ele alınmıştır. Mevcut sistemin daha yenilikçi bir sistem olan VRF ile ilk yatırım, işletme ve bakım maliyetleri kıyaslaması yapılmıştır. Sonuç olarak görülmüştür ki VRF sistemi her açıdan geleneksel sisteme göre daha ekonomik sistemdir. Ayrıca kullanımı daha kolay, arıza verme olasılığı daha azdır. Arıza durumunda VRF sisteminde lokal sorunlar oluşurken, merkezi sistemdeki arızalar tüm binanın işleyişinin durmasına sebep olabilir. Ayrıca VRF sistemi %10-%100 kapasite arasında kullanım olanağı sunmaktadır. VRF te her bir oda termostat hassasiyeti ± 0.5 C olan sistemler bulunurken, geleneksel sistemlerde bu hassasiyet ± 2-3 C. arasında değişmektedir. Her 1 C lik artışın, senelik yakıt tüketimine etkisinin %5-6 olduğunu düşünürsek, termostat hassasiyetinin ne kadar önemli olduğunu anlarız. İç ünitelerin sessizliği bakımından incelendiğinde VRF de 31 DB iç üniteler mevcutken, bu oran fan coiller de 43 DB dolaylarındadır. Teorik anlamda VRF sisteminin geleneksel sistemlerden daha uygun olmasına ek olarak, otel işletmecileri de VRF sisteminin hem ekonomik hem kullanım kolaylığı, hem de servis ağı avantajlarından dolayı tercih edildiğini söylemektedir. Birçok turistik belde de geleneksel sistemden VRF sistemine dönüşümleri gözlemlenmiştir [3-5-11]. 6. KAYNAKLAR 10

11 Dağcı O., Ozahi E., Abuşoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2015 (12) Rüknettin Küçükçalı; Mak. Yük. Müh. Çok Katlı Yüksek Konutlarda HVAC Sistemleri Seçimi, TTMD Dergisi 50 (2007) İbrahim ÇAKMANUS, Enerji Verimli Bina Tasarım Yaklaşımı, Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 84, s , Merve Ecemiş, VRF Sistemleri sunu, MMO Adana Şube ( ) 4. MMO TS 825 ısı yalıtım hesap programı 5. Isısan Klima Tesisatı Kitabı (Isısan çalışmaları no: 305) 6. TSE 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları 7. Yunus Çengel, Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik, Ekonomik Baskı 8. Resmi Gazete, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, 5 Aralık 2008 CUMA 9. Demirdöküm KTH 2.0 Kalorifer Tesisatı Hesap Programı 10. Mitsubishi Heavy Industries, Yüksek Performanslı VRF Klima Sistemleri Kataloğu, ETEM, A., 2002, Klasik (fancoil) ve değişken gaz debili (VRV) ısıtma soğutma sistemlerinin karşılaştırılması ve uygun sistemin belirlenmesi YL Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 12. MMO/2003/352 Kalorifer Tesisatı 13. ASHRAE, Standard user's manual, Atlanta: American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers, Atlanta, Simulation comparison of VAV and VRF air conditioning systems in an existing building for the cooling season Tolga N. Aynur, Yunho Hwang *, Reinhard Radermacher 15. ÖNEN, E Havalandırma ve Klima Tesisatı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Teknik Yayınlar: 9 Başbakanlık Basımevi, Ankara. 16. Tuncay Yılmaz, Hüsamettin Bulut, Türkiye İçin Yeni Dış Ortam Sıcaklık Tasarım Değerleri, V. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi 17. SARIASLAN, Halil, Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi, Ankara, AKGÜÇ, Öztin, Finansal Yönetim, 6. Baskı, Avcıol Basım Yayın, İstanbul, Alarko Carrier, Klima Sistemleri Temel Bilgiler, Genişletilmiş İkinci Baskı