EV TEKSTİLİNDE ÇEVRE DOSTU ÜRÜNLER

Transkript

1 EV TEKSTİLİNDE ÇEVRE DOSTU ÜRÜNLER Melisa KORKMAZ Genel olarak evleri dekore etmek amacıyla kullanılan ürünler olarak tanımlanan ev tekstilinde, sentetik iplikler ve kumaşların yanı sıra, pamuk, keten, ipek ve yün gibi doğal ipliklerden yapılan kumaşlar da sektörün ham maddeleri arasında sayılmaktadır. Ülkemizde döşemelik ve perdelik kumaş, yatak örtüleri, battaniyeler, tüller, dantelalar, masa örtüleri, yastık, yorgan ve uyku tulumları, elişi duvar halıları, perdeler ve yatak farbalaları, havlu ve bornozlar, yatak çarşafları ev tekstili sektöründe üretilen başlıca ürünlerdir. Ev tekstili sektöründeki ihracatın ithalattan daha fazla olması bir başka ifade ile ülkemizin cari açığını azaltması ve ihracatındaki yerli katma değer oranının yüksek olması gibi faktörler nedeni ile sektör, ülke ekonomisi için son derece önemlidir. Sektör aynı zamanda, gerek sağladığı istihdam ve yarattığı katma değer, gerek imalat sanayi üretimi ve GSYİH dan aldığı pay, gerekse küresel ölçekte rekabet edebildiğimiz bir sektör olması nedeni ile ülkemiz ekonomisi için son derece önemlidir. Türkiye ev tekstili sektörü, tekstil sektöründeki yüzyılların getirdiği bilgi birikimini teknoloji yatırımları ile birleştirmeyi başarmış ve bugün dünyanın en önemli tedarikçi ülkelerinden biri haline gelmiştir. Ülkemiz, 76 milyar dolarlık dünya ev tekstili ihracatındaki %4 payı ile dünyada 4 üncü büyük ihracatçı konumundadır. Ülkemiz aynı zamanda Avrupa Birliği nin Çin Halk Cumhuriyetinden sonra 2 nci büyük tedarikçisi konumundadır yılında ev tekstili sektöründeki ihracatımız, 3,4 milyar dolar, ithalatımız ise 841 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Bir başka ifade ile sektör, 2,6 milyar doların üzerinde dış ticaret fazlası vererek cari açığın kapanmasına katkıda bulunmuştur. Ev tekstili sektöründe artık bir çok firma kendi markasını yaratmış ve buna bağlı olarak da yurtiçi ve yurtdışında mağaza zincirleri kurmaya başlamıştır. 13

2 Türk malının dünya çapındaki imajının geliştirilmesi, tasarım yaratılması, markalaşma, moda yaratmada söz sahibi olunabilmesi ülkemizin hedefleridir. Ev tekstili sektörü bu hedefler doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedir Ev tekstili sektörü, makine parkı, kapasitesi, özgün tasarımları, kalitesi ile dünya ev tekstili sektöründe önemli başarılara imzasını atmaktadır. Ülkemizde, ev tekstili üretimindeki en önemli ilk beş il Bursa, Denizli, İstanbul, İzmir ve Uşak tır. Sektördeki üreticilerin büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletmeler olmakla birlikte bazı ünlü yabancı markaların da lisanslı üretimi yapılmaktadır. Türkiye de ev tekstili üretimi sektör ihracatının yükselmesine paralel olarak artış eğilimindedir. Sektörün yarattığı katma değer ile ülke ekonomisine oldukça önemli katkı sağlamaktadır. EV TEKSTİLİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Günümüzde artık, geleceğin bilinçli bir şekilde tasarlanması ve korunması olarak tanımlanabilen sürdürülebilirlik çerçevesinde, yaşamak için ihtiyacımız olan her şeyi, doğal dengeyi bozmadan, gelecek nesillere de aktarıp, onların da faydalanabileceği şekilde üretmek ve devamlılığı sağlamak hedeflenmektedir. Sürdürülebilirlikte temel amaç, gelecek kuşaklara yaşanabilir bir Dünya bırakabilmek için doğal kaynakların doğru yönetilmesi ve Dünyanın ekolojik dengesini düzenleyip korumaya çalışmaktır. Tekstil tüketiminin çok olması nedeniyle gerçekleştirilen hızlı ve yoğun üretim sonucunda çevreye bırakılan atıklar doğaya zarar vermekte; doğanın ekolojik dengesini bozmaktadır. Doğal kaynakların kullanılmasıyla bile bütünüyle doğal ve zararsız ürünler üretilememektedir. Bu durumda diğer sektörlerdeki üretimde olduğu gibi ev tekstili üretiminde de sürdürülebilirlik için; Çevreye zarar veren madde ve atıkların yok denecek kadar aza indirgenmesi ve bu amaçla geri dönüşüm aracılığı ile geri kazanımın sağlanması, Olabildiğince doğal öz kaynakların ve çevre dostu elyaf ve malzemelerin kullanılması, Üretimin her aşamasında oluşan çevre ve diğer kirliliklerin azaltılması, Oluşan kirlilik için geri dönüşüm ya da yok etme yöntemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. 14

3 Yukarıda belirlenen hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için bazı durumlarda yüksek teknolojiye başvurulmaktadır. Ancak daha yüksek teknoloji aynı zamanda, daha hızlı ve daha kaliteli üretim yapan makinelerin kullanılması anlamına da gelmektedir. Bu durumda bu makinelerin çevre kirliliğine ve atık üretimine doğrudan katkıları da göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle, teknoloji sürdürülebilirliğe hizmet etmeli, yeni teknoloji makineler ile atıkların azaltılması yoluyla çevreye verilen zararın minimuma indirilmesi sağlanmalıdır. Gelecek kuşaklara daha temiz bir Dünya bırakabilmek için sürdürülebilirlik ve ekolojik ürün çalışmalarına önem verilmesi, bu kavramların hayatımızın bir parçası haline getirilmesi gerekmektedir. Eskimeden bir kenara konulan ürünler farkına varmadan çevreye zarar vermektedir. Eskimeden yenisi alınan çarşaf, nevresim ya da pike takımlarının üretildiği pamuğun tarladan ürün haline gelene kadar pek çok işlemden geçmekte; pek çok kimyasal kullanılmaktadır. Pamuğun ekiminde kullanılan böcek ilaçları, kumaşın renklendirilmesinde kullanılan boyar maddeler üretim sırasında kullanılan kimyasallara örnektir. Özellikle ucuz tekstil ürünlerinde kullanılan boyar maddelerin insan sağlığına zararlı olduğu da dikkate alınmalıdır. Sürdürülebilirlikte önemli olan bir diğer konu da su tüketimidir. Ev tekstili üretim ve tüketimi aşamasında en çok su sarfiyatına neden olan sektörlerdendir. Özellikle mutfak ürünleri, çarşaf, yastık kılıfı, nevresim, perde gibi ürünler ev, otel ve iç mekanlarda kullanılan ve temizleme aşamasında en çok su sarfiyatına neden olan ürünlerdendir. Artık otellerde bir günden fazla konaklamalarda, çevrenin korunması ve su sarfiyatının azaltılması amacıyla yatak çarşafları, yastık kılıfları gibi ürünlerin her gün değil gün aşırı değiştirilmeye başlandığı; konaklayan misafirlerin, havluların daha uzun süre kullanımı amacıyla, teşvik edildiği gözlemlenmektedir. Artık evlerde de ev tekstili ürünlerinde kolay temizlenen, kir ve leke tutmayan ürünler tercih edilmektedir. Fakat bu kumaşlara bu özelliklerin kazandırılması sırasında kullanılan kimyasalların, üretimde uygulanan bitim ve apre işlemlerindeki sürecin, çevreye ve doğaya verdiği zararın göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Tüm bu işlemlerin doğaya ve çevreye en az zarar verecek şekilde ya da hiç zarar vermeden tamamlanması gerekmektedir. 15

4 SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ÇEVRE İÇİN EV TEKSTİLİ SEKTÖRÜNDE NELER YAPILABİLİR? Sürdürülebilir bir ev tekstili için başlangıç noktası ekolojik dengesi bozulmamış doğal malzeme kullanımı ve doğal malzemelerin üretiminin sürekliliğinin sağlanmasıdır. Diğer etken yollar ise geri dönüşüm, yenilenebilir malzeme, yeniden kullanım ve geleneksel üretim şeklindedir. Bakterilere karşı dayanıklı, kötü kokuları yok etme, güneş ışınlarına koruma sağlama, kendi kendini temizleme gibi özellikleri taşıyan ürünler tüketiciler tarafından sıkça tercih edilmektedir. Bu tür özellikleri taşıyan ürünlerin üretimi de pek çok farklı kimyasalın kullanımını da beraberinde getirmektedir. Ya bu ürünlerin üretimi sırasında çevreye daha az zarar veren kimyasallar kullanılmalı ya da onların yerine çevre dostu, organik malzeme ve kumaşlar tercih edilmelidir. Kir iticilik, leke tutmazlık, anti bakteriyel olma, güneş ışınlarına karşı koruma gibi ev tekstilinde kullanılan malzemelerin sonradan kazandıkları özellikler, doğadaki organik malzemelerin özellikleri taklit edilerek gerçekleştirilmektedir. Örneğin pamuk doğal bir anti bakteriyel malzemedir. Yün, kolay leke tutmaz, su iticilik yapısında bulunan bir özelliktir, ütüsü kolay bozulmaz, kırıştığında eski haline kolay döner, her tür iklim koşuluna karşı doğal bir termal özelliğe sahiptir. Bu çerçevede, ülkemizde pamuk, keten, rami, jüt gibi bitkisel liflerle, yün, keçi kılı, devetüyü gibi hayvansal doğal malzemelerin üretiminin ve soya lifi, muz lifi, ananas yaprağı lifi kahve lifi, hindistancevizi lifi gibi yeni üretilen liflerin çeşitliliğinin arttırılması gerekmektedir. Sürdürülebilirlikte diğer bir etken yol geri dönüşümdür. Geri dönüşüm ile doğal hammaddeden yapılmış ürünler tekrar kullanılabilen iplik, kumaş gibi ürünlere dönüştürülebilir. Dönüştürülemediği durumlarda ise malzeme olarak kumaş tasarımında görsel etkiler elde etmede kullanılabilmektedir. Modası geçmiş farklı amaçlarla üretilmiş ev tekstili ürünleri işlevleri değiştirilerek tekrar üretilebilir. Perde yerine koltuk örtüsü, bornoz yerine havlu ya da mutfak kurulama bezi yapılabilir. Bu sayede üretim sırasında tekrar boyama ve temizleme gibi işlemlere gerek kalmaz. Enerji ve su tasarrufu sağlanır. Kullanılamaz durumda olan iç ve dış mekan tekstilleri ise otomobil dolgu malzemesi, ses izolasyonu, panel kaplaması için kullanılabilir. 16

5 Sürdürülebilirlik için bir diğer yol da yenilenebilir malzeme kullanımıdır. Polyester yerine ısırgan otu, soya fasulyesi gibi yenilenebilir lifler, yün benzeri geri dönüşümlü lifler kullanılabilir. Ev tekstili sektöründe daha sürdürülebilir bir üretim için ayrıca, üretim ve tüketim arasında denge kurulması, tüketici taleplerinin doğru analiz edilmesiyle çok işlevli, kullanım hedefi odaklı, stoksuz, daha bilinçli bir üretim planlaması yapılması gerekmektedir. Bunun için tasarım da önemli bir yer tutmaktadır. Ürünlerin tasarımı sırasında doğal malzemelerin kullanımı, yenilenebilir, geri dönüştürülebilen malzemelerle tasarımların çeşitlenmesi önemlidir. DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER Ülkemiz AB normlarında, AB standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktadır. Bu durum, Türk malı ürünlerinin kalitesi dikkate alındığında, ülkemize avantaj sağlamakta, tercih edilirliğini arttırmaktadır. Ancak sektörde Ar-Ge faaliyetleri yeterli düzeyde olmasa da ülkemiz, makine parkı, üretim kapasitesi, özgün tasarımları, ürün çeşitliliği ve kalitesi ile ülkemiz, dünya ev tekstili sektöründe önemli bir yere gelmiştir. Kaliteli, giderek artan yüksek katma değerli ürünler üreten sektör, dünya pazarında rekabet avantajı sağlamaktadır. Sektör son yıllarda ayrıca markalaşmaya da önem vermektedir. Ev tekstili sektöründe Türk markaları yerel ve bölgesel düzeyde niteliklerini güçlendirmektedir. Ancak dünya genelinde tüketiciler artık üretimde kullanılan malzemelerden, üretim yöntemine, üretimde kullanılan kimyasallardan, paketleme aşamasında kullanılan ambalaj malzemesine kadar çevreye duyarlı ürünleri tercih etmektedir. Ülkemizde de ev tekstili sektöründe dünyadaki tüketici tercihleri doğrultusunda; Sürdürülebilir bir çevre için çevreye duyarlı, daha az su ve enerji tüketimini hedefleyen ürün geliştirme ve tasarım faaliyetleri desteklenmelidir, Tüketicinin çevreye duyarlı ürünleri tercih etmesine yönelik bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır, Çevreye duyarlı ürünlerde markalaşmaya önem verilmelidir. Çevreye duyarlı ürünlerin üretiminde kullanılan teknolojiye hakim insan kaynağının sağlanabilmesi için eğitim programları güncellenmelidir, Türk ev tekstili sektöründe çevreye duyarlı ürünlerle de dünya çapında söz sahibi olunabilmesi ülkemizin hedefleridir. Ev tekstili sektörü bu hedefler doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedir. 17

6 KAYNAK Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TETSİAD) T.C. Ekonomi Bakanlığı, Ev Tekstili Sektörü, Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Aylık Dergisi, Sayı 402, Haziran Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İşadamları Derneği Hometextile Dergisi Mayıs 2015 Sayı: 86. Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İşadamları Derneği Hometextile Dergisi Ekim 2015 Sayı: