ffiryilda SIDAS MEDYA Bitkisel Gtdalarrn iglenmesi ve Hazrrlanmasr Straslnda Mineral Biyoyararh I rs t n r n Arttlrr lmast na Yiinel ik Uyg u lamalar

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ffiryilda SIDAS MEDYA Bitkisel Gtdalarrn iglenmesi ve Hazrrlanmasr Straslnda Mineral Biyoyararh I rs t n r n Arttlrr lmast na Yiinel ik Uyg u lamalar"

Transkript

1 o SIDAS MEDYA ffiryilda Grda Bilimi vs Teknolojisi Dergisl Akademik Grda 6(6) (2008) Derleme Makale / Review Paper 6zer Bitkisel Gtdalarrn iglenmesi ve Hazrrlanmasr Straslnda Mineral Biyoyararh I rs t n r n Arttlrr lmast na Yiinel ik Uyg u lamalar Prnar Ercan, Sedef Nehir El Ege Universitesi, Mrihendislik Fakiltesi, Grda Mtihendisligi Boliimii, Bornova, lzmir E-posta: sedef.el@ege.edu.tr Bitkisel grdalara dayalr beslenme srk srk mineral yetersizli$i ile iligkilendirilir. Bunun en onemli nedeni bitkisel gtdalarda minerallerin biyoyararhhgrnrn dtigtik olmasrdrr. Mineral biyoyararlrlr$rnr etkileyen faktorler, diyetin kendisi, mineralin kimyasal formu, besin ogesi ile di$er organik bilegikler (orn. fitat, polifenoller, diyet lifi, okzalik asit, askorbik asit) arastnda meydana gelen reaksiyonlar ve grda igleme ve/veya hazrrlama strastnda grdalara uygulanan on iglemlerdir. Basit gtda igleme ve hazrrlama tekniklerini, bitkisel grdalardaki minerallerin biyoyararlrlr$tnt artttrmak igin uygulamak mtimk[indur. Bunlar rsrl iglemler, mekanik iglemler, gimlendirme, fermantasyon ve tslatma gibi uygulamalardtr. Bu uygulamalar minerallerin fizikokimyasal olarak ulagrlabilirli$ini arttrrmayr, fitat gibi besin o$elerinin vticutta emilimini engelleyen faktorlerin igerigini azaltmayt veya biyoyararlrlr$r arttrran bilegenlerin igeri$ini artttrmayt amaglar. Mineral yetersizli$ini onlemek igin bazrfarkh iglemlerin kombine olarak uygulanmasr gerekmektedir. Bu derleme minerallerin biyoyararltlt$tnt etkileyen diyete bagh faktorleri ve biyoyararlrlrlr arttrrmak igin kullantlan gtda igleme ve haztrlama uygulamalartnt 6zetlemektedir. Anahtar Kelimeler: Mineral, Biyoyararl t I tk, Fitik asit Food Processing and Preparation Practices to Enhance the Bioavailability of Minerals in Plant Foods ABSTRACT Plant-base diets are often associated with mineral deficiency. The most important reason of this is poor mineral bioavailability in plantfoods. Diet-related factorsthat affect mineralbioavailability include:the chemicalform of the mineral; interactions between nutrients and otherorganiccomponents (e.9. phytate, polyphenols, dietaryfiber, oxalicacid, ascorbic acid); pretreatment of food as a result of processing and/or preparation practices. Simple food-processing and preparation methods can be used to enhance the bioavailability of minerals in plant-basediets. These include thermal processing, mechanical processing, germination, fermentation and soaking. These strategies aim to increase the physicochemical accessibility of minerals, decrease the content of antinutrients, such as phytate, or increase the content of compounds that improve bioavailability. A combination of strategies is probably required to prevent mineral deficiency. This review summarizes the dietary factors that effect bioavailability of minerals and food preparation and processing practices to enhance bioavailability. Key Words: M ineral, Bioavailabil ity, Phytic acid

2 I clrlg ldeal beslenme, besin o$esi yetersizliklerini onleyen, diyetle ilgili kronik hastahklann riskini azaltarak sa$lr$r olumlu etkileyen ve uzun yagamayr sa$layan, ulagrlabilil guvenilir lezzetli grdalardan olugur [1]. Mikro besin ogeleri olarak tanrmlanan vitamin ve mineraller grdalarda dtigtik miktarlarda bulunan ancak viicutta onemli fonksiyonlarr olan besin ogeleridir. G0n0m0zde vitamin ve mineral yetersizlikleri dtinya niifusunun tigte birini etkileyen 6nemli bir halk sa$h$r sorunudur. Zihinsel ve bedensel performansr etkileyen ve yagam kalitesini diigi.iren vitamin ve mineral yetersizlikleri Ttirkiye'de ozellikle gocuk ve hamile bayanlar gibi risk altrndaki gruplarda yaygrn olarak gozlenmektedir Ozellikle s0t ve stit, yumurta, et rirrinferinin az, tahrl bazlr Urrinlerin fazla tiiketilmesine ba$lr olarak demir, kalsiyum ve ginko yetersizlikleri saptanmrgtrr [2]. Birgok geligmekte olan rilkede bebek ve gocuklarrn diyetlerinde yaygrn olarak yetersizligi gorrilen mineraller; kalsiyum (Ca), demir (Fe) ve ginko (Zn)'dur. Diyetlerindeki yetersizli!in yanr srra bu minerallerin drigtik oranlarda emilimi btiyiime ve geligmede onemli sorunlara yol agmaktadrr [3]. Genelde diyetle ilgili faktorlerin, bitkisel grdalarda bulunan mikro besin d$elerinin dzellikle Ca, Fe ve Zn'nun biyoyararlrlr$r iizerine etkisi makro besin o$elerine gore daha fazladu 14,51. P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008)28-37 saptanmasr nedeniyle bu grdalann daha fazla t0ketilmesi de 6nerilmektedir. Yetersizli$in en 6nemli nedeni bitkisel grdalarda bulunan minerallerin biyoyararlrlr$rnrn diigiik olmasrdrr[4]. Biyoyararhhk, sindirilen grda ile ahnan bilegi$in, normal metabolik ve fizyolojik fonksiyonlar igin kullanrlan veya depofanan krsmr olarak tanrmlanrr [4, 5, 10, 11, 121. Biyoyararhhk grdada bulunan bilegigin miktannrn metabolik olarak aktif formda emilebilme potansiyeline oranr olarak da tanrmlanabilir. Emilim ince ba$rrsakta villuslarda gergeklegir. Villuslarrn 0zerinde epitel hticreleri emilim h0creleri olarak gorev yapar. Emilim sfireci, besin 6$esinin epitel hiicreleri tarafrndan ince ba$rrsak li.imeninden gekilmesi, besin dlesinin transferi ve di$er doku ve organlara tagrnmasrn r igerir [11]. Ancak, alrnan besin d$elerinin sadece bir b6[imtin0n biyolojik olarak kullanrlabiliroldu$u son galrgmalar ile ortaya konmugtur. Biyoyararhhk hem beslenme modelinden hem de onunla iligkili faktorlerden etkilenir. Bu, grdanrn fiziksel ozelli$i, kimyasal bilegimi ve bireysel sindirim kapasitesi gibi birgok nedene balhdrr [4, 5, 10, 11]. $ekil 1 ve Tablo 1'de biyoyararhlr$r etkileyen faktdrler gosterilmigtir. En onemli faktorlerden biri, bazr besin o$elerinin sindirimini ve emilimini inhibe eden bilegenlerin varh!r gibi gortinmektedir [3]. Besin 6$esinin biyoyararhk$r, besin o$esi emilimini azaltan veya arttrran faktorler ve/veya diyetin tamamr ile arasrndaki dengeye ba$lrdrr [13]. GrdadakiBilegik I I Ulkemizde 0-5 ya9 grubu gocuklarrn ortalama %50'si, okul galr gocuklannrn %30'u ile gebe ve emzikli kadrnlarrn %SO'sinde demir yetersizli$ine ba$h anemi gortilmektedir [6]. Qinko yetersizli$i ise o/o15-24,9 oranrndadrr [7]. Ayrrca iilkemizde orta derecede iyot yetersizligi de gorrilmektedir [8]. Grdanrn matriksi Gastrik ph ve Redoks Potansiyeli Gastrik Fonksiyon Gastrik hastahklar Unicef, Trirkiye'de gortilen mineral yetersizli$ini de!erlendirildi$inde tahmini sonuqlarr Su gekilde dzetlemektedir [9]: o Demir yetersizliline ba$h olarak, 6-24 ay arasl gocuklarrn yaklagrk %40-60'rnrn beyin geligiminde sorunlarla kargr lagr lmaktad r r.. Yineileriderecededemiryetersizligianemisinebaglr olarak, her yrl 100 Ttirk kadrnr gebelik ve do$umla ilgili sorunlar nedeniyle hayatlarrn r kaybetmektedir. o Annenin gebelik donemindeki iyot yetersizligine bag Ir olarak, her yrl bebek zihinsel kusurlarla drinyaya gelmektedir. Vitamin ve minerallerin yetersizli$inin gdriilme nedenlerinin en bagrnda geligmekte olan rilkelerde diyetin bitkisel grdalara dayalr olmasr gelmektedir [4]. Ozellikf e bitkisel grda a!rrl r kl r beslenmede Ca, F e, Zn ve bazr vitaminlerin yetersizli$i dikkati gekmektedir. Bunun yanr srra bitkisel grda triketiminin artmasr ile kronik hastahklann gorrilme srkh$r arasrndaki ters iligkinin Beslenme durumu Yag ve cinsiyet Yagam stili Endokrin faktorler Fizyolojik durum (hamilelik, laktasyon, fiziksel aktivite) Elementin Trlrri <- lnce Ba$rrsakta Emilim vtlcutta ailkoni rn miktar Fizyolojik Fonksiyon *J Biyoyararhlrk Grdanrn bilegenleri Genotip Beslenme durumu $ekil 1. Biyoyararh I r$ r etkileyen faktorler [1 4].

3 P. Ercan, S. Nehir El Akademik Gtda 6(6) (2008) GIDALARDA MIN ERAL BIYOYARARLILGIN I ETKILEYEN FAKTORLER Grdalar ttiketildi$i zaman besin o$esi biyoyararltlt$tnt etkileyen fakt6rler; o Mineralinkimyasalformu r Mineralin grdada bulunan di$er organik bilegenler iligkisi. Grda igleme ve/veya haztrlama straslnda grdalara uygulanan on iglemlerdir. Tablo 1. Biyoyararl t I t g r etkileyen faktorler [11] Divetin kompozisyonu o Protein kalitesi (protein kayna$r, aminoasit dengesi) r Protein miktarr o Besin o$esinin miktarr o Besin o$esinin kimyasal formu o Reaksiyonlar (element-element, elementorganik bilegikler) o Arttrrrcr faktorler (et, askorbik asit, sitrat, D vitanini, ya$, protein...). Azaltrcr faktorler (fitat, okzald, polifenol, lif, goitrojenler...). Besin cigesi yetersizli$i (askorbik asit, E vitamini) Grda isleme ve hazrrlama. gig o lsrl iglemler o Fermantasyon o Qimlendirme. Ogiitme r lslatma Di6er faktiirler. Yag. Cinsiyet. Etnik faktorler (segilen grdanrn gegidi, yaganrlan yer). Ekonomik durum (segilen grdantn gegidi, kalitesi, miktan). Fizyolojik durum (hamilelik, laktasyon, fiziksel aktivite). Beslenme durumu (yetersizlik, zaytf vticut ktitlesi). Hastahklar MINER.ALIN KIMYASAL FORMU Ozellikle Fe, Se, Zn minerallerinin emilimi ve/veya kullanrmrnda kimyasal formlan onemli rol oynar [4]. Orne$in, demir diyette hem demir (Fe.') ve hem olmayan demir (Fe-') bigiminde bulunur. Hem demir do$rudan mukoza membranlanndaki reseptcirlerce altntr, emilim yolu daha etkindir. Hem formunda bulunan demirin emilimi, hem olmayan demire gore daha fazladtr. Hem demir, kangrk bir diyefte toplam demir miktartntn %10'unu, emilen demirin o/o25'ini tegkil eder. Etteki demirin %40'r hem demirdir ve emilim Yo25-30 arastnda de$igir[15]. MINERALIN GIDADA BULUNAN DIGER ORGANIK BILE$ENLEn lt.e lr-lgxlsl Aynr emilim mekanizmasr yolunu kullanan benzerfizikokimyasal 6zelliklere sahip iki (veya daha fazla) inorganik besin 6!esi arasrnda dolrudan rekabetgi reaksiyonlar bitkisel grdalarda olmaz. Qtinkti do$al olarak bulunan mineral miktan diigtiktrir. Hatta gtdalardaki ligandlartn vadr$r nedeniyle, zenginlegtirme yaptlan bitkisel gtdalarda bu gibi reaksiyonlartn riski d0gukttir [4,16]. Yaptlan galrgmalar demir-ginko, ginko-baktr-demir ve vitaminmineral reaksiyon riskinin destek olarak altndt$tnda daha fazla oldu$unu gostermektedir. Aynca bebekler, ergenler, hamile ve laktasyon donemindeki kad tnlar gibi yiiksek ginko gereksiniminde olan gruplar demir-ginko reaksiyonuna daha duyarlrdrr [13]. Bitkisel gtdalarda bulunan birkag organik bilegen mide ve ince ba$trsaklarda midenin asit ph'srnda belirli mikro besin oleleriyle goztinmeyen veya goztinrir bilegikler olugturabilirler. Boylece bu besin o$eferinin emilimi zayrflar veya artar [4,13]. Grdalardaki organik bilegenlerin besin 6$esi biyoyararltltgtna etkileri Tabfo 2 ve 3'te azaltan ve arttrran faktorler olarak ozetlenmigtir [4]. Fitatlar Fitik asit, miyoinositol halkasr ve buna ba$lr inorganik fosfattan ibaret serbest bir ester asididir. Kimyasal adt, miyoinositol'1,2,3,4,5,6 hekza dihidrojen fosfatttr. Fitatlar ise, fitik asitin Ca, magnezyum (Mg), potasyum (K) ve Fe tuzlarrdrr. Fitik asit ve fitatlar, bitki tohumlannda, kok ve yumrularda yaygrn olarak farklr diizeylerde (%0,1-6,0) bulunurlar. Yemeklik baklagiller diyette onemli fitat kaynaklandrr [17]. Fitik asit beslenme agrsrndan onemli bazt minerallerle [Ca, Zn, Fe, mangan (Mn) vb.l bilegik olugturmaktadtr. Bu bilegikler normal gastrointestinal ph'da yani ph 4-8 arasrnda en az gozinirhiktedir. Olugan bilegiklerin gozrinrirhi$rinr.in az olmasr.minerallerin biyoyararltlt$tnt zayrflatmaktadrr [18,19, 20]. Inositol fosfatlartn Cu emilimi tizerine etkisi yoktur. Ayrrca hekza ve penta fosfatlar Zn, Ca gibi minerallerle endojen olarak bilegik olugturabilirler. Kargrt olarak, begten az fosfat gruplarr (monofosfattetrafosfat) ile miyoinositol fosfatlar Zn emilimi [rzerine negatif etkiye sahip degildirler ve rigten az fosfat gruplart ile hem olmayan Fe emilimine azaltrcr etki gostermezler. Fe ve ekzojen Zn emilimi tizerine y0ksek fitath diyetin inhibe edici etkisine adaptasyon gor0nmese de, fekal Zn'un endojen olarak atrlrmr azaltrlabilir [4,21,221. Gibson ve ark. (1994) Zn'nin biyoyararltlt$tnt belirlemede fitatrn Zn'ye molar oranrnrn onemli oldu$unu gostermiglerd ir. FitatlZn oran I n I n 1 S'den b[iyii k olmas r zaytf Zn biyoyararhh$r ile iligkilendirilir. Rafine edilmemig tahtllar minerallerce zengindir fakat ytiksek fitat igeri$ine sahiptirler. Piring ve mrsrra dayalr diyetler de besin o$esinin biyolojik kullanrlabilirli$i oldukga drigtikttir. D0nyada fitat altm miktarrnda btiyiik de0iskenlik vardrr. Birgok geligmekte olan iilkede tahrl ve baklagillere dayalt diyetler; giinde 170 mg igeren Kuzey Amerika diyetlerile kargtlagttnldt$tnda, 600 mg'a kadarfitat igerebilir [3]. lnsanlar tarafrndan gtinde 2-8 g fitik asit (0,57-2,20 g fitat fosfora egit) alrndr$rnda Zn, Mg, Ca ve Fe'nin biyolojik yarayrghh$r etkilenmekte ve bu minerallerin dtgkt ile attltmt artmaktadrr. Bir vejeteryan diyeti gtinde 34 g fitik asit igermektedir. 7 giin streyle 16 g bu$day kepe$itriketiminde Ca emiliminin azaldrgr bildirilmigtir. Beyaz ekmeklere Na fitat ilavesi, Fe emilimini azaltmtg ve fitat igeri$i yiiksek

4 esmer ekmek tiiketimi sonucu insanlarda d090k Fe dengesi bulunmugtur. Qinko-fitik asit etkilegimile ilgiti yaprlan gahgmalarda g0nde 16 g bugday kepegilave edilmig diyetle beslenen yetigkinlerde Zn emiliminin azaldr$r ancak, kepek tiiketimine son verilince Zn emiliminin arttr!r gdzlenmigtir [18]. Fenolik bilegikler Fenolik bilegikler bitkilerde fazla miktarda bulunan ve bocek ve hayvan zararlanna kargr bitkiyi koruyan bilegiklerdir. Bitkilerde bulunan fenolik asitler, polifenoller, flavonoidler, isoflavonoidler, tokoferoller ve taninler baghca fenolik bilegiklerdendir [17]. Qayda, sebzelerde (orn. baklagiller, patlrcan), tahrllarda ve birgok tanede bulunurlar [4]. Beslenme agrsrndan fenolik bilegikler onemlidir, grink0 Fe ve protein gibi besin olelerine baglanrrlar, onlann yarayrgf rf r$rnt azal 'trlar. Birgok gahgma ile gay, kahve ve garaptaki taninin demiri bagladrgr ve gocuklarda demir P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008)28-37 yetersizli$ine neden oldugu kanrtlanmrgtrr. Taninin btiyrik krsmlnrn tane kabu$unda veya testada yer almasl nedeniyle, kabuk soyma veya 6g0tme iglemleri mineral biyoyararhh$rnr arttrran iyi bir yontemdir [3]. Okzalikasit Okzafat tuzlarrnrn ba!rrsak ph'srnda zayfi olarak goziindii$u ve okzalik asitlerin tek mideli hayvanlarda Ca emilimini azalftr$r bilinmektedir. Okzalatlarrn Ca emilimi 0zerine etkisi insanlarda gok belirgin degildir. Y0ksek okzafat igerigile rspanaktaki Cazaylf olarak emilir. Bununla birlikte bazr galrgmalarda rspanaktaki drigrik Ca emilimine bagka faktorlerin de etkili oldugu belirtilmektedir [19]. Kamchan ve ark. (2004) galrgmalarrnda diyet lifi, fitat ve okzalat arasrnda kalsiyum biyoyararlthlr tizerine en gtigl0 negatif etkiye sahip olanrn okzalat oldugunu belirtmiglerdir. Susam yiiksek okzalat igerigile drigtik Ca biyoyararhhgrna neden olur. Susamda diyet lifi ve fitat gibi besin ogelerinin vticutta emilimini engelleyen diger faktorler de yiiksek orandadrr [23]. Tablo 2. Gtdalardaki organik bilegenlerin mineral biyoyararlrlrgrna etkileri: Azaltrcr faktorler [4]. Divet bileseni Kaynaklar Temel etkiler Beslenme aerstndan sonuclan Fitat Rafine edilmemig Belirli katyonlara Zn, Fe, Ca ve muhtemelen Mg zayrf (miyoinositol tahrllar, baklagiller, ba$lanarak ba$rrsakta olarak emilirler. hekzafosfat) ile kabuklu yemigler, yaglr goziinmeyen bilegikler magnezyum, tohumlar olugtururlar. Demir ve ginko minerallerinin kalsiyum biyoyararhhgrnr belirlemede fitat veya potasyum demir ve fitat ginko molar oranr fitat onemlidir. Ornelin, fitat ginko molar oranrntn 1S'den btiyrik olmasr zayrf Qinko biyoyararl rhdr ile iliskilendirilir. Soya fasulyesi Soya fasulyesinin bazr Etkisi fitat igeri$ine dayalr Bazr trirleri Fe ve Zn emilimini proteini gegitleri, fermente agrklanamaz, fakat ture ve engeller. Bazrlarr demiri edilmemig tofu, iglem yontemine baghdrr. biyoyararhhgr yiiksek olabilen tekstrire sebze proteini fi toferritin formunda icerir. Fenolik bilegikler Belirli tahrllar Fe ile gozrinmeyen Hem olmayan Fe emilimini engeller. (Polifenoller, baklagiller, rspanak, bilegikler olugtururlar. Taninler) kekik, gay, kahve, kakao. krrmrzr sarao Okzalik asit lspanak, patates, Okzalatlar Ca ve Fe ile Ca ve muhtemelen Fe emilimi azalrr. susam, siyah gay goztinmeyen bilegikler Ca'un idrarla atrhmr artar. olustururlar. Diyet lifi Rafine edilmemig Yrlksek su tutma Besin o$elerinin emilimi igin gereken (gozrinmeyerr tahrllar, baklagiller, kapasiteleri sayesinde srire azahr. sefuiloz, lignin) kabuklu yemigler, suyu tutup gigerek sebzelerin kabuklan ba$ rrsak hacmini arttrrrrlar. Grdanrn ba$rrsaktan gegigini hrzlandrrrrlar. Mikroflora ile kalln ba$rrsakta diyet lifleri fermente olur. Ca goztin0rlti$iinr.i arttrran krsa zincirli ya$ asitleri riretilir. Diyet lifi Diyet lifi, dogal olarak grdalarrn yaprsrnda bulunan, genelde bitkilerin kabuk gibi krsrmlannda yo!unlagan, tahrllarda kepek olarak da bilinen ve ttiketildiginde insan metabolizmasrnda sindirilemeyen, kalrnbaglrsakta krsmen mikroorganizmalar taraflndan fermente edilen ancak sa$lrk lizerine olumlu etkileri olan bilegenlerdir. Seli.iloz, hemise[iloz, gumlar, pektinler, musilajlar, lignin ve vakslar diyet lifinin bilegenleridir. Tahrllarrn diyet lifi igerigi %16 civarrnda iken, meyve sebzelerin %1-10 araslndadrr [3]. Baklagiller gok miktarda diyet lifi igerirler. Bu oran bezelye, mercimek ve nohut igin %18, fasulye igin %28'dir [17]. Meyve ve sebzelerde bulunan lif gegitli tahrllarda bulunandan gok farkhdrr. Meyve sebzelerde gogunlukla suda gozrinrir pektin ve hemiseltiloz bulunurken, tahrllardaki lifin gogunlugu goztinmeyen seh.iloz ve lignindir. De$igik lif fraksiyonlarr bagrrsakta ve besin

5 o$elerinin biyoyararh I r! r tizerine de$igik etkilere sahiptir l3l. Suda gozuntir pektin ve gumlar yiiksek su tutma kapasitesine sahiptirler ve ba$trsaktan gtdantn gegigini yavaglatma e$ilimindedirler. Q6ziinmeyen bilegenler (seliiloz ve lignin) hacim verici ajan olarak davrantrlar ve g rdanrn ba$rrsaktan gegigini htzlandtrtrlar, boylece besin 6$eferinin emilimi igin gereken siireyi azalltrlar. Kapsamf r in vivo ve in vitro galtgmalar; soya, mlstr ve piringteki diyet lifinin seltiloz ve kepek fraksiyonlanntn mineralleri ba$lad t$ tn t ve kullantlabilirliklerini azalttt$tnt gostermigtir [3]. Organikasitler Tahrllarrn, sebzelerin ve bazt soya soslartntn fermantasyonu srrasrnda olugan organik asitler (sitrik, laktik, asetik, britirik, propiyonik ve formik asitler) gastrointestinal bolgede bazt iz metallerle goz0niir ligandlar olugtururlar, b6ylece hem olmayan Fe ve Zn'nin emilimini arftrrabilirler. Fe emilimi tizerine etki, organik asidin t0rune ve organik asiufe molar orantna ba$ltdtr t5l. Askorbikasit P. Ercan, S. Nehir El Akademik Gtda 6(6) (2008)28-37 Protein Protein miktarve gegide baglt olarak hem olmayan Fe, Zn ve Cu biyoyararhh$rnr etkiler. Hayvansal proteinin hem olmayan Fe emilimi Uzerine etkileri ile ilgili sonuglar bildirilmigtir. Mekanizma net de$ildir, fakat hayvansal proteinin sindirimi srrastnda bazt aminoasitlerin, oligosakkaritlerin veya belki sistein igeren peptitlerin agtga grkmasr ile iligkilendirilebilir. Yumurta ve siit tirtinlerinden gelen di$er proteinler Fe emilimini zayfiahn Yetigkinlerde yaprlan epidemiyolojik galtgmalar, serum ferritin ile et ve balrk alrmr arasrnda pozitif bir iligki oldu$unu, fakat stit 0rtinleri arasrnda negatif bir iligki oldu$unu gostermigtir. Toplam protein ahmr artttkga Zn emilimi artar. E$er protein hayvansal kaynaklt ise bu etki daha fazladr. Hayvansal protein Cu emilimini de arttrrmaktadtr [5]. Ayrtca proteince zengin diyetlerde idrarla kalsiyum attltmtnda artlg gozlenmigtir [5]. ctda I$LEME VE/VEYA HAZIRLAMA SIRASINDA MINERAL BlvovnmRuLtGtNt ETKILEYEN lglemlen Bitkisel grdalardaki bazt organik bilegiklerin besin o$elerinin biyoyararlrlr$rna kargt etkileri, gtda igleme ve haztrlama uygulamalarr ile azalttlabilir veya artttrtlabilir. Bu uygulamalar Tablo 4'te ozetlenmi gtir. Askorbik asit alrmr demir biyoyararltlt$tnda taninin inhibe edici etkisini gidermektedir [3]. Qegitli kaynaklarda askorbik asidin hem olmayan demir emilimini onemli d0zeyde arttrd r$ r belirtilmekted i r [11]. Eger askorbik asit okside olmug ise (tstl iglemlerstrastnda), demiremilimini arttrrrcr etkisi gok azalrr. Bu nedenle turunggil igeceklerinde olugan bu formdaki askorbik asidin Fe emilimini arttrrma etkisi yemek strastnda allnan turunggilden daha etkilidir. Sitrik, laktik veya malik asidin piring yeme$ine eklenmesi Fe biyoyararltltgtnt t3l, kromun emilimini ve selenyumun biyoyararltlt$tnt arttrrmrgtrr [5]. lsrliglemler Bu uygulama ile genellikle protein ve karbonhidratlartn sindirilirli$i arlar, gayet gtda ftnnlanmtg ise Maillard reaksiyonlan sonucu protein kalitesi ve sindirilirli$inin azalmasrna ra$men, rstl iglemler strastnda tstya dayanlkstz olan ve besin ogelerinin vticutta emilimini engelleyen faktorler tahrip edildi$i igin bazt minerallerin ve iyodun biyoyararlrlrgr artabilir. Pigirme lahana, galgam, tatlt patates, darr ve fasulyede bulunan goitrojenlere zarar verir. Goitrojenler iyotun emilimini veya kullantmtnt engelleyerek tiroid bezi tarafrndan altnmastnt engellerler [4]. Tablo 3. Grdalardaki mineral biyoyararh I r$ r na etkileri : Arttt nct faktorler Divet bileseni Kavnaklar Temeletkiler Beslenme aclsrndan sonuelan Diyet lifi Meyve sebzeler Suda g6zrinerek jel olugturur ve Vticudumuza besin oqelerinin emilimi (gciziiniir lif - grdanrn ince bagrrsaktaki igin zaman tanrr. pekin, gumlar) hareketini yavaglatrrlar. Organik asitler (sitrik asit, lakik, biitirik, propiyonik ve formik asit) Askorbik asit Fermente siit [irunleri (6rn. yosurtlar), sebzeler, turgular, soya soslart, fermente tahtllar Turunggiller ve sularr, mango, kivi, gilek, domates, kugkonmaz, lahana, rspanak Gastrointestinal bolgede bazt iz metallerle g6zriniir ligandlart olugtururlar. Fe'" daha gozrinebilir olan F e"'ye indirgenit Fe -askorbat gelatr olugur. ZnveFe emilimi artar. Hem olmayan Fe emilimi artar. Fitatrn engelleyici etkisini yok eder. Kimyasal forma ba$h olarak Se emilimi azalabilir veya artabilir. Askorbik asit Cr emilimini artfirabilir. Protein Miktar ve gegit (om. hawansal protein) Zn, Fe ve Cu ile gtiziinur Zn, Fe ve Cu emilimi artar. ldrarla Ca atllmr artar. lioandlar olusturur. 5'de gortilmektedir. lslatma ve pigirme iglemlerine gdre gimlendirme igleminin fitik asiti azaltmada daha etkili oldu$u anlagtlmaktadtr [11].

6 P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008) 2g-976 ablo 4. c;rda igleme veya hazrrlama mineral toyararhhdrna etkileri [4 lslem Temeletkiler Beslenme aclsrndan sonuclan lsrl iglemler lsrya dayanrksrz, besin 6gelerinin v0cutta lyotun biyoyararl rhgr artar. emilimini engelleyen faktorler (orn. goitrojenler) inaktive olur. Zn, Fe ve Ca biyoyararlrlr$r artar. Stcakltda badlr olarak fitat oarcalanrr. Kaynatma Okzalat iceridi azalrr. Ca emilimiartar. 9rmlendlrme ve De novo sentezi veya endojen fitaz Fitat pargalanrr, bundan dolayr Zn, Fe, Ca ve maltlama aktivasyonu yolu ile fitaz aktivitesi artar. Mg emilimiartar. Ogutme veya ezmelddvme. Mikrobiyal fermantasyon Bazr baklagillerin (6rn. bakla) polifenol igeri$iazalrr. Tah r llarr n q-amilaz igerigi artar. Tahrllarda drg aloron tabakasrnda bulunan (piring, bugday, sorghum) veya 6zde (darr) yer alan fitat ile fitat iqeridi azalrr. Mikrobiyal fitaz enzimi ile fitd pargalanrr. Organik asit igerigi artar. Ayrrca Fe, Zn ve Ca emiliminin kuwetli bir inhibitorrj olan fitatrn pargalanmasr tizerine rsrl iglemlerin etkisi ile ilgili sonuglar uyumlu degildir ve bitki ttirrine, srcakhga ve/veya ph'a ba$lrdrr 14,221. Hurrell ve ark. (2002\ pankek veya pankeke benzeyen Hint ekmeklerinin evde hazrrlanmasr srrasrnda uygulanan rsrl iglemlerin fitatr yeteri kadar pargalamadr$rnr ve Fe emiliminin artmadrgrnt belirtmiglerdir. Di$er aragtlrmacllar konvensiyonel tsl uygulamalannrn (ornegin kaynatma gibi) yumru koklerde, bazr baklagillerde ve tahrllarda fitik asitin orta derecede kaybrna neden oldugunu (orn.%5-15) 6ne srirmtiglerdir. Daha yriksek seviyede kayrplar kaynamadan sonra beyaz piringte (orn.%70) bildirilmigtir. Bu da goguntukla suda goztintir Na, K ve Mg fitatrn pigme suyuna gegmesine baglanmrgtrr [4]. Yr I maz ve U nal ( 1993) makarnan r n pigiritmesiyle %3.621ik bir fitik asit kaybr oldugunu belirtmiglerdir. Bu kayrp pigme suyunda fitatrn goztinmesi ile gergeklegmektedir [18]. Omoruyi ve Dilworth (2007) galrgmalannda kaynatma ve kavurma iglemlerinin besin ogelerinin vticutta emilimini engelleyen bazr faktorler rizerine etkisini incelemiglerdir. Qi$ ve kavrulmug formlarrndaki b0t0n yumru grdalarda fitik asivzn molar oranr 1S'den yriksektir. Kaynatma iglemi bu oranr 1S'den agagrya drigtirmrigtrir [241. yaprlan galrgmalarda baklagillerin pigirilmesi ile fitatrn bezelle ve fasulyede %36 ve %13 oranrnda azaldrgr saptanmrgtrr. Ologhobo ve Fetuga (1984), pigirmenin bortjlcedekitanin seviyesini o/o arasr nda d ri gri rdrigri nri bi ld irmigtir Basrng altrnda pigirme tanedeki fitik asit oranlnt onemli derecede drigtirmektedir. 115'C'de otoklavlama sonucunda bu$day, piring, mrsrr rugeymi ve soya gevreklerindeki fitik asit onemli oranda drigtirtilmektedir [18]. Kataria ve ark. (1989), basrnglr pigirmeninormal pigirmeye gore daha etkili oldugunu ve siyah fasulye ve bortilcede besin ogelerinin vricutta emilimini engelleyen bilegikleri azalttr$ r n r bildirmiglerdir [25]. Qimlendirme Hem olmayan Fe emilimi artar. Nigasta sindirimi kolaylagrr; yogunlukta meydana gelen degigiklik sayesinde hem olmayan Fe emilimi artabilir. Mineral igerigi azalmastna ragmen, Zn, Fe, Ca biyoyararlrlrgr artar. Zn, Fe ve Ca'un biyoyararlrlr$r artar. Hem olmayan Fe ve Zn ile gozunrir ligandlar olugabilir ve biyoyarayrshhk artar. Qimlendirme ile tahrllarda fitat, tanin ve okzalaflarrn igerigi azalmaktadrr. Qimlendirme srrasrnda C vitamini ve riboflavin sentezlenir, vitamin ve mineral igerigi artar. Qimlendirme srraslnda fitik asit, gekirdegin aloron tabakasrnda bulanan fitaz enzimi ile hidrolize olur [3]. Maltlama olarak da adlandrrrlan bu iglem, bazr tahrllarda (orn. mrsrr, darr, sorghum), baklagillerin gogunda ve yaglr tohumlarda de novo sentezi ve/veya dogal fltazlarrn aktivasyonu ile fitaz aktivitesinde bir artrga yol agar 14,22j. Mrsrr, sorghum gibi tropikal tahrllar; gavdar, bugday, tritikale (bu$day-gavdar melezi tahrl)ve arpaya gore daha dtigrik endojen fitaz aktivitesine sahiptir. Fitaztar (miyoinositol hekzafosfat 3-fosfohidrolaz), fitik asiti (miyoinositol hekzafosfat), fitaflarrn magnezyum, kalsiyum, potasyum tuzlarrnl pargalar. Fitat hidrolizi, gimlendirme srlresi, tanenin trirri, ph, nem igerigi, srcaklrk (en uygun aralk 45-57'C), fitatln gozrinebilirligi, bazt inhibitorlerin varlrgr gibi faktorlere baghdrr. Egli ve ark. (2002)'nrn yaptrklarr galrgmada fitat igerigind en btiytik drlgtlg (%50-%64) piring, dan ve fasulyeterin gimlenmesi srrasrnda gozlenmigtir [4]. Mahgoub ve Elhag (1998)'rn galrgmalarrnda sorghumun 4 grin gimlendirilmesi ile fitik asit vo68-87 oranrnda azalmrgtlr [10]. Tanedeki fitatrn tamamen pargalanmasr igin gimlenmenin 7-8 gtin srireyle devam ettirilmesi gerekmektedir. Qimlendirme ile fitat miktarr dtigririilm0g g rda tiretimi mrimktin olabilmektedir [5]. Vidal-Valverde ark. (1994)'nrn mercimek tanelerindeki fitat igeri$ine grda igleme tekniklerinin etkilerini inceledikleri galrgmalarrnrn sonuglarr Tablo 5'de goriilmektedir. lslatma ve pigirme iglemlerine gore gimlendirme igleminin fitik asiti azaltmada daha etkili oldu$u anlagrlmaktadrr [11].

7 P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008) Tablo 5. Mercimek tanelerindeki fitat igerigine grda igleme tekniklerinin etkisi [11] Tur ve Uygulama Fitik Asit (mq/q) Azalma (olol L. culinaris var. vuloaris lglem gormemig 6.2 r 0.01 Suda rslatrlmrg 4.5 f Suda rslatrlmrg ve oisirilmis Sitrik asitte rslatrlm Sitrik asitte rslatrlmrg ve oisirilmis Sodyum bikarbonatta rslatrlmrs Sodyum bikarbonata rslatrlmrs ve oisirilmis 3.8 r r g 3.9 r ! r t Qimlendirilmig 2.1! L. culinaris var. variabilis lglem gormemig 8.1 r 0.01 Qimlendirilmig 4.5 r Camacho ve ark. (1992) galrgmalarrnda, gimlendirme srrasrnda proteinlerle polifenollerin reaksiyonuyla karmagrk yaprdaki bilegiklerin olugumu ve oligosakkaritlerin kademe kademe pargalanmasr sonucu baklagillerde bulunan bazr taninler ve di$er polifenollerin azaldr$rnr belirtmiglerdir. Bu gibi pof ifenof deki azalmalar demir emil i mi n i kolaylagtr rabil i r 122,251. 9ig Hint fasulyelerinin gimlenmesi ile polifenollerde %70, taninlerde0/o46, fitik asitte %36, fitat fosforunda %30 dtistis goriilmrigtiir. Qimlendirme igleminin tanin, polifenol, fitik asit drizeylerini azaltmada gegitli pigirme uygulamalarrna gore daha etkili bir metot oldu$u belirtilmigtir [26]. Ayrrca tahrllarrn ozellikle darr ve sorghumun gimfendirilmesi srrasrnda -amilaz aktivitesi artar. Bu enzim amilaz ve amilopektini, dekstrinlere ve maltoza hidrolizler, boylece tahrl lapalannrn viskozitesi azallr. Yo$unlukta meydana gelen de$igiklik sayesinde hem olmayan Fe emil imi artabi l.r {4,221. Fitazenzimi ilavesi Qimlendirme yerine teknik olarak, direkt fitaz enzimi katrlarak fitat miktarrnrn diigtirulmesi daha gok tercih edifen bir uygulamadrr t181. Fitaz (miyoinositol hekzafosfat fosfohid rolaz EC ) bitki ler, hayvanlar ve mikroorganizmalarda genig bir dagrlrma sahip olan, fitik asidin inositol ve ortofosfatlara hidrolizini kataliz eden bir fosfomonoesterazd r [18]. Fitaz fitat ile birlikte tanenin yaprsrnda do$al olarak bulunabildigi gibi (endojen), ekzojen fitazlar da mevcuftur. Ekzojen fitazlar mikrobiyel ya da maya kaynakh ofabilmektedir. Rhizopus ve Aspergillus fitazrn baghca fungaf kaynaklannr, Bacillus subti/is ve Klebsie//a gibi mikroorganizmalar bakteriyel titaz kaynaklarrnl ofugturmaktadrr. Mayalardan ise Saccharomyces ve Schwanniomyces olasr fitaz kaynaklarr olarak tanrmlanmaktadrr. Tahrllardan fitaz eldesi ilk kez piring kepeginden sa$lanmrg, daha sonra bugday, mtstr, sorgum, arpa ve tritikaleden de elde edilmigtir. Kaynaklan farklr fitaz enzimleri igin en uygun srcaklrk degerleri 45-60"C arasrnda de$igmektedir (optimum 50"C). Fitaz aktivitesigin gerekli en uygun ph arah$r ise arasrndadrr (optimum 5.2) Bugday kepe$ine mg arasrnda bu$day fitazr ilavesi sonrasrnda endojen fitaza gore daha az aktivite gosterdili, Aspergillus nigelden izole edilmig mikrobiyal fitazrn ise daha etkili olabilece$i belirtilmigtir. Mikrobiyal fitaz demir em i I i m i n i 2 kat a rttr rm r 9tr r (% 14'ten 0/o26' y a) Mekanik iglemler Geligmekte olan tilkelerde bu iglemler; bugday, piring, mrsrr gibi tahrllardan kepek ve/veya 6zU ayrrmak igin kullanrlrr. E$er fitat d19 aloron tabakasrnda (orn. piring, bugday) veya ozde (orn. mrsrr) yer alryorsa, bu iglemler (ogtitme, soyma, parlatma, rugeym alma gibi) fitat igeri$ini azaltabilir:. Ogritme iglemi srrasrnda mineral igerigi azalmakla birlikte, mineral biyoyararhi r$ r artar [4, I 8, 22} Durum bugdayr o$ritme ririinlerinde fitik asit igeriqi agrsrndan onemli farklrlrklar bulunmugtur. Yan tirrin olarak ayrrlan kepek ve kepek tozu fraksiyonlarr ogtitme fraksiyonlarrndaki toplam fitik asitin %80'den fazlasrnr igermektedir. Ana tirlin olarak irmik trim fraksiyonlardaki toplam fitik asidin en fazla %6'srnr igermektedir [18]. Yaprlan bir galrgmada; kepelin fitik asit konsantrasyonunu azaltmak igin, kaba bugday kepe$inin inceltilmesi ve hava akrmr ile srnrflandrrrlmasr iglemled uygulanarak fitik asit igeri$i %38 oranrnda drigrir0lmtigtrir [18]. Attia ve ark. (1994), kabuk soymanrn onemli lif kaybrna neden oldu$unu, Ca, Zn, Mg, K, polifenol igeri$ini de drigiirdiigrinri bildirmiglerdir. Mineral kayrplan igleme, yetigti$i bolge ve elemente ba$h olarak % arasrnda de$igmektedir. Fitik asitteki ve polifenoldeki kayrplar srrasryla o/o24-34 ve o/o arasrnda bulunmugtur Kabu$un grkartrlmasrnrn belki de en biiy0k avantajr, ozellikle renkli tanelerde taninleri onlemesidir. Kabugu grkartmanrn besin olmayan maddelerdeki etkisi rizerine bir galrgmada, Deshpande (1985), kuru fasulyenin birgok gegidinde taninlerin %68-95 gibi 6nemli oranda dtigtri$iinri bildirmigtir t251. Fermantasyon Sindirilirli$i ve duyusal 6zellikleri geligtirirken aynr zamanda tahrllardan ve baklagillerden besin olelerinin vucutta emilimini engelleyen bilegikleri uzaklagtrrmada etkili olan

8 P. Ercan, S. Nehir Et Akademik Grda 6(6) (2OOB) grda igleme tekniklerinden bir di$er yaygrn olarak lslatma kullanrlanl fermantasyondur. Fermantasyonun birgok yararr vardrr. Mikroorganizmalarca riretilen enzimler Tahrllarrn ve baklagillerin suda rslatrlmasr ve suyunun nigasta ve proteinleri gekerlere ve aminoasiilere srizrilmesi srrasrnda pasif diftizyon ile suda gciziintir Na, pargalar. K Riboflavin, niasin, methiyonin artar ve B,, ve Mg fitatlar uzaklagtrrrlrr. Tanenin t0rti, ortam ph'sr, vitamini sentezlenir [3]. Protein kalitesini ve sindirilirlisini, rslatma siire ve srcakhgr etkili faktorlerdir [4, 22]. Basit bir B grubu vitaminlerin igerigini, mikrobiyal guventisi ve rslatma iglemi ile rafine edilmemig mrslr ununda %50 fitat kaliteyi saglamayr geligtirir. Ayrrca kullanrlabilir demir igeri$inin azaldrgrapor edilmigtir. piring Uzerine yaprlan bir miktarrndartrg otur [22]. aragtrrmada, pirincin su iginde rslatrlrp, rslatma suyu Mikrobiyal fitaz enziminin etkisiyle yriksek inositol fosfatlar dtigiik inositol fosfaflara hidrolize olurlar. Bu mikroorganizmalar tahrllarrn ve baklagillerin yrizeyinde do$al olarak olugabilir veya bir starter krllt0r ile inoktilasyon yoluyla ortaya grkabilirler. Inositol fosfat seviyesindeki azalmanrn genigligi fermantasyonun gegidine balhdrr. Bazen dan, soya fasulyesi, nohut ve kuru fasulyelerin fermantasyonu ile %90'dan tazla fitat ayrrfabilir 122, 41. Ekmek yaptmr srrasrnda fitik asidin pargalanmasr en tazla fermantasyon agamasrnda meydana gelmektedir. Fitatrn o/og2'si hidrolize olur. Bu durum fitatrn hidrolizi igin uygun kogullarr saglayan mayantn varh$rna ba$lanmaktadrr [3]. Hem beyaz ekmek ve tam un ekmeginde, hem de gavdar ekmeginde fermantasyon srrasrnda fitat orantntn azaldr$r, pargalanmanrn fermantasyonun uzatrlmasryla arttr$r bildirilmigtir [18]. Ayrrca mayalarla ekmek hamurunun fermantasyonu fitat hidrolizine neden olmakla birlikte, e$er zenginlegtirici olarak Ca ilave edilirse mayalarda fitaz aktivitesinhibe editir [4]. Tam bugday ununda ekgi hamur fermantasyonu (30"C, 4 saat) fitik asitte %60 azalmaya, srganlarda demir ve ginkonun in vivo emiliminde %30 artrga yolagmrgtrr [10]. Fermantasyon srrasrnda organik asifler tiretilir ve gozrin0r ligandlann olugumu ile Fe ve Zn emilimi artabilir. Aynr zamanda organik asifler fitat molektillerine baglr minerallerin bazllarr ile kompleks bilegikler olugturabilirler, bu durumda kurubaklagil ve tahrllarrn dogal yaprsrnda bulunan fitaz enzimile hidrolize kargr daha direngli olurlar [4] Liang ve ark. (2008) gahgmatarrnda fitik asit igerigini azaltmayr amaglayarak rslatma, gimlendirme ve fermantasyon iglemlerinin etkilerini incelemiglerdir. Fermantasyon iglemi fitik asidi azaltmada (%56-96 ayrrlma) en etkili metot otmugtur [10]. Mrsrr, Ttirkiye ve iran'da ginko mineralinin yeteriiztigine bagh iaghk sorunlarr rapor edilmigtir. iran'da yaprlan bir aragtrrmada daha gok koylerde kullanrlan tam bu$day unundan yaprlmtg yufka ekmekte, kenflerde kullanllan mayalr beyaz ekmege oranla dahafazla fitat bulundu$u rapor edilmigtir. Ozellikle krrsat kesimde Zn yetersizliginin nedeni, koyhilerin diyetinde esas olan ve fermantagron iglemi uygulanmayan bu yufka tipi ekmegin triketililesi gosterilmektedir [29]. uzaklagtrrrhpigirilmesiyle fitik asit konsantrasyonunun Vo82 oranlnda azaldr$r belirlenmigtir. lslatma suyu uzaklagtrnlmadan pigirildiginde fitik asit konsantrasyonu sadece %31 oranrnd azalmrgtrr. Mercimek ve bezelyelerin suda rslatrhp kaynatrlmasryla srrasryla 0/o76 ve %g2'lik fitik asit kaybr saptanmrgtrr. Mameesh ve Tomar (1993) bugday, gavdar, kavuzlu ve kavuzsuz arpantn 24 saatstireyle 55.C srcakhkta suda ve asetat tampon g6zeltisinde (ph a.g) bekletifmesi sonucunda fitat kaybrnl suda 0/o46-77, asetat tampon gozeltisinde %84-99 olarak belirtemigterdir [1g]. Qalrgmalarda darr, soya fasulyesi, mlsrr, sorghum ve mung fasufyelerinin 30"C'de 24 saat rslatllmasr ile fitik asit igeri$inin %4-51 oran rnda azaldrg r bitdiritmigtir [10]. Et-Hady ve Habiba (2003), yaptrklarr bir galrgmada su igerisinde rslatmanln baklagillerdeki toplam fenolik madde miktarrnda drigrige (552'den 437m9'a/100g) sebep otdugunu belirtmiglerdir [25]. lgrnlama Saftar ve ark. (1989) rgrnlamaya maruz brrakrldlgrnda baklagil tanelerinde besin o$elerinin vricufta emilimini engelleyen bilegiklerin (orn. fitik asit) onemli derecede inaktive edildigini bitdirmigterdir l21l. bzkaya ve ark. (2000) yaptrklarr gahgmada, rig farklr bugday gegidine *Co kaynagr kullanrlarak 5 farkh dozda (1.0, 2.5, 5.0, 10.0 ve 20.0 kgy) uygulanrlan rgrnlamanrn orneklerin fitat fosforu ve toplam fosfor igerikleri rizerine dnemli bir etkisinin bulunmadr$rnr ifade etmiglerdir [18]. Ultrafiltrasyon Diyaliz ve ultrafiltrasyon ile goz0ntir fitik asit ve fitaflann uzaklagtr n lmasr mtimkrindiir. Ticari dtizeydeki riretimlerde ultrafi ltrasyonun kullantlmasr daha uygundur. Ultrafi ltrasyon rhmh iglem kogullarrnda ytiksek segicilik sallamaktadrr. Ultrafiltrasyon teknigi diger yontemlerle kombine editerek kullanrfabifir. Ornegin fitaz enzimi ilavesi ya da fitaz enziminin aktivitesinin artttrrlmasr ile birlikte kombine edilebilir[18]. Depolama Depolamada slire, srcaklrk ve balrl neme ba$h olarak fitat miktarr azalrl boylece minerallerin biyoyararhhgr artar. Depolama suresinin fitat miktan iizerine etkisi konusunda yaprlan galrgmalarda ytiksek srcakllk ve nem ortamrnda artan depolama stiresinin bu$dayrn inorganik fosfor miktarrnr arttrrdrgr bildirilmigtir. Depolama stiresinin g-10 yrl oldu$u bir gahgmadarpantn fitat igeriginin o/o17.7 azaldrgr ifade edifmigtir. Bu gahgmada4l"c de 3 ay kuru depolama,

9 P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008)28-37 arpanf n fitat igeri$ini yaklagrk o/o2 azaltm'q;trr. Fasulyede ise 41"C'de o/o75 verilmemesi sonrasrnda Fe drizeyinde olumlu bir etki ba!il nemde 4 ay depolama fitat miktan n r o/o27 g6ri.ilmemigtir, ama bu oldukga ktigtik miktardaki kahve orantndazaltm lgtr [18]. alrmrna baglanmaktadtr [4]. MINERAL BIYoYARARL!LIGINI ARTTIRMA Malavi'deki uzun dcinemli bir galrgmada, grda igleme stratejilerinin STRATEJILERI kullanrmrnrn yant slra hayvansal kaynaklr grdalarr da igeren beslenme gekli kontrol grupla kargrlagtrrrldr$rnda, Geligmekte mineral yetersizlisi (kalsiyum, ginko) olan rilkelerde bitkisel kaynakh grdalann besinsel kalitesini geligtirmek onemli derecede azalmlgtrr. Aynca onemli enfeksiyon tekrar bir konudur. oranrnda azalma, Gegmigte hemoglobin tahrllarla ve zayfi baklagillerin vticut karrgtrrrlmasryla kritlesinde geligmelerle (genellikle 70:30 sonuglanm r gtr oranrnda zorunlu aminoasitler igin en [22]. uygun karrgrm sa$lamak amacryla) protein kalitesinin Bundan arttrnlmasr iyi bir yol bagka, Tanzanya'da yaprlan olarak uygulanrrken, bir galrgmada mineral tamamlyla iglem gorm09 grda biyoyararlrhlr ile ilgili sorunlar goz ve iglem gormemig ardr edilmigtir. aynr Oysa karrgrm tahrl-baklagil 6 ayhk karrgrmlarrnrn birgogu gok bebe$e 6 ytiksek ay igin yedirilmigtil Hb ve ginko fitat protoporfirin igeri$ine ve ytiksek veya b0yiime fitatlzn ile olgrilmrig, ve fitaufe 2 grup molar arasrnda oranrna sahiptir onemli bir farklrlrk bulunmamrgtrr. Belki bir krsmrndadrr, [4]. gtinkri iglem gormtig grdalarrn fitat igeriginde sadece %34 Bitkisel azalma kaynaklr olmugtur. Ayrrca iglenmigteki diyetlerdeki molar mineral fitat igerisini demir oranr ve (11.8) biyoyararlrlr$rnr geligtirmek iglenmemige (16.5) gore igin geleneksel grda dtigrik olsa da hata yriksek igleme bir orandadrr. ve hazrrlama uygulamalarrnrn yanrnda Ustelik iglenmemigrda (5.9 mg/100 g kuru az miktarlarda hayvansal kaynaklr grdalarrn agrrhk), iglenmige (4.7 mg/100 g kuru eklenmesi agrrhk) gore en iyi daha strateji ytiksek olacaktrr. Bu gibi toplam demir igerigine sahiptir stratejilerin kombinasyonu fitatl [4, 22]. uzaklagtrrmak igin onemlidir, grinkti drigrik Bu konsantrasyonlardaki sonuglar krigrik miktarda hayvansal fitik asit bile kaynaklr gldalarrn demir emiliminin potansiyel eklenmesini igeren, bir inhibitorrid daha once tartrgrlan nr stratejilerin bir?21. gegidini kombine eden brlttlnlegmig bir yaklagrmrn bitkisel grdalara Bugrine kadar, dayanan Fe ve diyetlerde mineral Zn emilimini arttrrmak igin grdaya biyoyararlrlrgrnr geligtirmek uygulanan igin iglemlere en iyi strateji olacagrnl dayalr stratejiler vurgulamaktadrr. kullanrlarak Mikro modifiye edilen bitkisel grdalardaki besin o$esi yeterliligini arttrrmak igin ek stratejiler Fe ve Zn'nun acil olarak gerekli biyoyararlrlr!rnr olgmek igin yaprlan oldugunda ise tahrl bazlr fitat igerigi in azaltrlmlg vivo izotop grdalann, galrgmalarr dengeli ve multi-mikro srnrrlldrr. besin ogelerinin fizyolojik Qallgmalarda, bebek seviyesini igeren besfenmesinde bir kaynak ile kullanrlan zenginlegtirmesi yaprlabilir fitat igerigini azaltan iglemler uygulanarak elde edilmig gegitli tahrllarla hazrrlanmrg l4l lapalarla beslenildi$inde, dogal fitat igerenlere oranla Fe ve Zn emiliminin arttlgr gozlenmigtir. sonu9 Hurrell ve ark. (2003) yaptr$r Fe emilimile ilgili bir gahgmada, fitik asit ekzojen ticari fitaz enziminin ilavesi ile pargalanmrgtrr. Yeterli mineral alrmtnr sa$layan beslenme modelininin Egli ve ark. (2004)'nrn Zn-emilim galrgmasrnda onemli bir yonri biyoyararlrlrgrdrr. ise Ulusal diizeyde bugday-soya fasulyesi uygulanabilecek karrgrmrnrn stratejiler fitat igeriginin ozellikle rilkemizde yetersizligi gortilen azaltrlmasr (F btittin tahrl tanelerinde e, Zn vb.) dogal minerallerin olarak biyoyararl olugan rl r g r arttrrrlabilir. fitazrn kullanrml ile Biyoyararlrllk baganlmrgtrr. Malavi'de yaprlan rizerinetkisi olan en onemlifaktorlerden biri, gahgmada, ticari fitaz sindirim enziminin srrasrnda kullanrmt besin ogelerinin ile darr-soya emilimini inhibe eden fasulyesi lapasrnda fitat gibi fitat besin azalmasr, tirberkrjloz o$elerinin v0cutta hastasr emilimini engelleyen gocuklarda Zn faktorlerdir. emiliminde Basit grda artma, igleme endojen Zn teknikleri kaybrnda bu problemi gozmede yardrmcr azalma oldu$u, fakat saglrkh gorrinen gocuklarda olabilir. Bunlar tsrl Zn iglemler, mekanik emilimi rizerine etkisi olmadrgr gozlenmigtir iglemler, gimlendirme, fermantasyon, rslatma vb.dir. Besin l4l. Teknolojik olarak fitaz o$elerinin vtcutta enziminin emilimini eklenmesi engelleyen bilegikleri uygulamalarrna yon pargalayan verilmelidir. enzim uygulamalan konusunda daha fazla gahgmaya gereksinim vard r r. Birkag galrgma, besin o$esi biyoyararlrlrgrnr arttrrmak amacryla tasarlanmrg grda bazlt KAYNAKLAR stratejileri de$erlendirmigtir. Onceki galrgmalar hem olmayan demirin biyoyararlrll$tnl arttrrma r.izerine toplanmrgtrr. t1l Nestle, M., Meat or wheat for the next millennium? Plenary Lecture Animal v. plant foods in human Son zamanlardaki galrgmalar Fe'in de$igmez izotoplannr kullanan in vivo emilimini, besinsel yeterlilik diets and health: is the historical record unequivocal?. ve biyokimyasal ve/veya fonksiyonel saglrk sonuglannr The Summer Meeting of the Nutrition Society, igeren gegitli sonuglarr olgmektedir [4]. University of Surrey, 29 June2 July 1998, Proceedings of th e N utrition Society, 58, L Meksika'da yaprlan bir gahgmada, 8 ayda 6 gtin/hafta [2] FAO, Nutrition Country Profile- TURKEY March. gtlnde 2keretaze rhlamursuyundan 25 mg askorbik asit Ftp://ftp.fao.org/es/esn/nutrition/ncp/turmap.pdf Erigim alan Fe eksikli$i olan kadrnlarrn hig almayan kontrol tarihi: Mayrs 2008 grubu ile kargrlagtrrrldr$rnda Fe emiliminde 2 kat artrg [3] Henry, C.J.K., Massey, D., Micro-nutrient gdzlenmigtir. Benzer gekilde, Guatemala'da yaprlan changes during food processing and storage. The Crop galrgmada Fe deste$i alanlar harig Fe yetersizligi olan Post-H arvest Research Programme, December 2001, yeni ytirrimeye baglayan gocuklarda 5 ay igin kahve lssues papers,1-8.

10 P. Ercan, S. Nehir El Akademik Grda 6(6) (2008) 2S-37 t4l Gibson, R.S., Perlas, L., Hotz, C., lmproving [17]Pekgen, E., Artrk, C., Antibesinsel maddeter ve the bioavailability of nutrients in plant foods at the yemeklik tane baklagillerin besteyici degerteri. OMA Zr. household level. Proceedings of the Nutrition Fak. De rgi si 2AQ): Society6S(2): [18]Bilgigli, N., Fitik asitin beslenme agrsrndan 6nemi t51gibson, R.S., The role of diet- and host-related ve fitik asit miktan d0gtiriilmri grda 0retim metoflarr. factors in nutrient bioavailability and thus in nutrientbased dietary requirement estimates. Food and [19]Sandberg, A.S., Bioavailability of minerats in S.U. Ziraat FakilttesiDergisi 16(30): N utrition Bu I leti n 28(1): legumes. British Journal of Nutrition 88(3): [6] Pekcan, G.D., Ttirkiye'de Beslenme Sorunlarr [20]Bhandari, M.R., Kawabata, J.,2004. Assessment of ve Boyutlan: Besin ve Beslenme Politikalan ve antinutritional factors and bioavailability of calcium and onemi. Ekim 2001, Ankara, zinc in wild yam (Dioscorea spp.) tubers of Nepal. Food hft p://undp. un.org.trlwho/nutrition/.. %5Cbulten%5C ChemistrySS: turk%5cbul5beslenmesorun.htm, Erigim tarihi: [21]Brune, M., Rossander, L., Hallberg, L., lron Haziran 2008 absorption: no intestinal adaptation to a high-phytate [7] Hill, D.1.,2007. Global Micronutrient Deficiencies diet. A m e ri ca n J o u rn a I C I i n i ca I N utriti o n 49 : and Programme Interventions. Unicef. l22lhotz, C., Gibson, R.S., Traditionat foodprocessing and preparation practices to enhance the wwwsaglik. gov.tr, Erigim tarihi : Haziran 2008 [8] Benoist, B., Andersson, M., Egli, 1., Takkouche, 8., bioavailability of micronutrients in plant-based diets. Allen, H., lodine status worldwide. WHO The Jou rn al of N utrition 137 : Global Database on lodine Deficiency, [23]Kamchan, A., Puwastien, P., Sirichakwal, p.p., http ://whq I ibdoc.who. inupu bl ications 2004 t Kongkachuichai, R., ln vitro calcium 2001.pdf, Erigim tarihi Mayrs 2008 bioavailability of vegetables, legumes and seeds. [9] Anonim, Vitamin and Mineral Deficiency, A Jo u rn al of Food Com position a n d An alysi s 1T : damage assessment report for Turkey, Leadership [24]Omoruyi, F.O., Dilworth, L., Anti-nutritional Briefing Unicef, factors, zinc, iron and calcium in some Caribbean tuber 05_advoca cy lo4 _dar lcou ntry/tu rkey_dar. pdf, crops and the effect of boiling or roasting. Nutrition and Erigim tarihi: Mayrs Food Science 37(1 ): [10]Liang, J., Han, B.2., Nout, M.J.R., Hamer, R.J., [25]Ertag, N Yemeklik baklagilter ve antibesinsel Effects of soaking, germination and faktorler. Selguk Universitesi Ziraat Fakilttesl Dergrsr fermentation on phytic acid, total and in vitro soluble 21(41): zi nc in brown rice. F ood C h e m i stry 11 O(4): [26]Ramakrishna, V., Rani, P.J., Rao, P.R., Antinutritional factors during germination in Indian bean [11] House, W.A., Trace element bioavailability as exempfified by iron and zinc. Field Crops Research (Dolichos lablab L.) seeds. World Journal of Dairy & 60: Food Sciences 1(1): [12]King, J.C., Garza, C., Harmonization of l27l6zkaya, 8., Ekmegi n Fitik Asit Miktarr na Qegit ve nutrient intake values. Food and Nutrition Bulletin Ekstraksiyonun Etkisi. Ankara Universitesi Bilimsel 28(1):3-12. Aragtlrma Projesi Raporu, Ankara, [13]Sandstrom, B., Micronutrient interactions: Erigim effects on absorption and bioavailabitity. British tarihi: Haziran Jou rnal of N utrition 85(2): [28]Allen, L.H., Ahluwalia, N., tmproving iron Status [14]Walczyk,T.,2001. The potential of inorganic mass Through Diet. The Application of Knowledge spectrometry in mineral and trace element nutrition Concerning Dietary lron Bioavailability in Human research. Fresenlus Journal Analytical Chemistry Populations. Opportunities for Micronutrient 370: Interventions John Snow, Inc./OMNI Project, [15]Brilbril, S.H., Qocuk beslenmesinde demirin hft p://www. mostproject.org/pd F/improvingo/o2lironyo2 yeri ve onemi. S ti re kl i T t p EQ iti m De rg i si 13(12): status. pdf, Erigim tarihi : Haziran [16]Sandstrom, 8., Davidsson, L., Cederblad, A., [29] Baysal,A.l 983. Beslenme. Hacettepe Universitesi Lonnerdal, 8., Oral iron, dietary ligands and Yayrnlarr:A,/1 3, Ankara. zinc absorpti on. J ou rn al N utritio n 115:

Fitik asit gıdaların fonksiyonel ve besinsel özellikleri üzerine önemli etkileri olan doğal bileşenlerin kompleks bir sınıfını oluşturmaktadır.

Fitik asit gıdaların fonksiyonel ve besinsel özellikleri üzerine önemli etkileri olan doğal bileşenlerin kompleks bir sınıfını oluşturmaktadır. FİTİK ASİT İN BESLENMEDEKİ ÖNEMİ FİTİK ASİT NEDİR? Fitik asit gıdaların fonksiyonel ve besinsel özellikleri üzerine önemli etkileri olan doğal bileşenlerin kompleks bir sınıfını oluşturmaktadır. Birçok

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON Hijyenin Tanımı ve Önemi... 1 Sanitasyon Tanımı ve Önemi... 1 Kişisel Hijyen... 2 Toplu Beslenme Sistemlerinde (TBS) Hijyenin Önemi... 3 Toplu Beslenme Sistemlerinde

Detaylı

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4-5 i minareldir.bununda yarıya yakını Ca, ¼ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar

Detaylı

YETERLİ DENGELİ BESLENME

YETERLİ DENGELİ BESLENME YETERLİ DENGELİ BESLENME Yeterli ve dengeli beslenme için günlük ihtiyaç duyulan ENERJİ ve BESİN ÖGELERİ besinlerle vücuda alınır. BESİNLER Besinler içerdikleri besin ögelerine göre 5 TEMEL BESİN GRUBU

Detaylı

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık ÖZEL FORMÜLASYON DAHA İYİ Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALİYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA İÇİN AGRALYX

Detaylı

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU Doç. Dr. Gülhan EROĞLU SAMUR 4. Baskı Prof. Dr. Nilgün Karaağaoğlu Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ISBN 978-605-364-200-8 Kitapta

Detaylı

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ Tüketicinin dikkate aldığı faktörler: Bu kalite bileşenleri tüketici talepleri ile ilişkilidir. Bunlar fiziksel faktörler (tohumun görünüşü, rengi, kokusu,

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta Verimi Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

Bitkide Fosfor. Aktif alım açısından bitki tür ve çeşitleri arasında farklılıklar vardır

Bitkide Fosfor. Aktif alım açısından bitki tür ve çeşitleri arasında farklılıklar vardır Fosfor alımı ve taşınımı Kök hücreleri ve > Bitkide Fosfor ksilem özsuyunun P kapsamı > toprak çözeltisinin P kapsamı (100-1000 kat) P alımı aktif alım şeklinde gerçekleşir Aktif alım açısından bitki tür

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

Sporcu Beslenmesi Ve Makarna. Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı

Sporcu Beslenmesi Ve Makarna. Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı Sporcu Beslenmesi Ve Makarna Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı BESLENME Genetik yapı PERFORMANS Fiziksel kondisyon Yaş Cinsiyet Yaş Enerji gereksinimi Vücut bileşimi

Detaylı

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hayvan Beslemede Vitamin ve Minerallerin Önemi Vitaminler, çiftlik hayvanlarının, büyümesi, gelişmesi, üremesi, kısaca yaşaması ve verim vermesi için gerekli metabolik

Detaylı

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik 2. Ders YB 205 Beslenme İkeleri 2015 Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr BESLENME Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)

Detaylı

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU Doç. Dr. Gülhan EROĞLU SAMUR 2. Baskı Prof. Dr. Nilgün Karaağaoğlu Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ISBN 978-605-364-200-8 Kitapta

Detaylı

YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN BESLENMEDEKİ ÖNEMİ. İnsan beslenmesindeki önemi

YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN BESLENMEDEKİ ÖNEMİ. İnsan beslenmesindeki önemi YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN BESLENMEDEKİ ÖNEMİ İnsan beslenmesindeki önemi Tüm baklagillerde olduğu gibi yemeklik baklagiller de bünyelerinde yüksek oranda (% 18-36) protein bulundurdukları için beslenmede

Detaylı

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan

Detaylı

GIDA ve TARIM KİMYASI LABORATUVARI TEST VE ANALİZLERİ - 2015

GIDA ve TARIM KİMYASI LABORATUVARI TEST VE ANALİZLERİ - 2015 BİTKİSEL VE HAYVANSAL YAĞ ANALİZLERİ GT 1 KIRILMA İNDİSİ TS 4960 EN ISO 6320 50 GT 2 ÖZGÜL AĞIRLIK (YOĞUNLUK) TS 4959 40 GT 3 İYOT SAYISI (Katı ve Sıvı Yağlarda) EN ISO 3961 60 GT 4 İYOT SAYISI (Ekstre

Detaylı

NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir.

NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir. NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir. Tüm hayvanlar besinleri sindirmek için enzimleri kullanırlar. Bunlar hem hayvanın kendi sentezlediği hem de bünyelerinde

Detaylı

Kanatlı Beslemede Yemler Yönetim ve Değerlendirme Stratejileri

Kanatlı Beslemede Yemler Yönetim ve Değerlendirme Stratejileri Kanatlı Beslemede Yemler Yönetim ve Değerlendirme Stratejileri 2017-2018 ZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü Kanola

Detaylı

Wf,IDN Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi

Wf,IDN Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi SIDAS MEDYA Wf,IDN Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi 6zet Akademik Grda 6(1) (2008) 23-27 Derleme Makale / Review Article Grda Endiistrisinde Kullanrlan Tatlandrncrlar Saime xu)axxouurler, Osman TAg Gazi

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta verimi Kabuk kalitesi Civciv kalitesi Döllülük Çıkım oranı Karaciğer sağlığı Bağırsak sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA

Detaylı

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar Mikro Besinler Vitaminler ve Mineraller Makro besin maddelerine oranla çok daha az miktarlarda ihtiyaç duyulmaları nedeniyle vitamin ve mineraller mikro besin maddeleri olarak adlandırılır. Bununla birlikte,

Detaylı

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Mikroorganizmaların gıdalarla gelişmesi; Gıdanın karekteristik özelliğine, Gıdada bulunan m.o lara ve bunlar arası etkileşime, Çevre koşullarına bağlı

Detaylı

@ffitna Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi

@ffitna Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi SIDAS MEDYA @ffitna Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi Akademik Grda 7(1) (2009) 21-30 Aragtrrma Makalesi / Research Paper Ankara'da Farkh Sosyo-Ekonomik Diizeylerdeki 14-15 Yag Grubu O$rencilerin Beslenme

Detaylı

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT.

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT. .... YILI KURS PLANI KURS MERKEZİNİN ADI ALAN ADI KURSUN ADI KURSUN SÜRESİ AY HAFTA GÜNLER DERS SAATİ KONULAR. AİLE VE TÜKETİCİ BİLİMLERİ 18 SAAT MODÜL VE YETERLİLİK MODÜL SÜRESİ TOPLAM SÜRE BAŞLAMA TARİHİ

Detaylı

Akademik Grda 6(2) (2008)7-12. Nar Suyu Uretiminde Kabuklu ve Kabuksuz Presleme ile Mikrodalga Uygulamasrnrn Bazr Kalite Ozellikleri Uzerine Etkileri

Akademik Grda 6(2) (2008)7-12. Nar Suyu Uretiminde Kabuklu ve Kabuksuz Presleme ile Mikrodalga Uygulamasrnrn Bazr Kalite Ozellikleri Uzerine Etkileri SDAS MEDYA Akademik Grda 6(2) (2008)7-12 Aragtrrma Makalesi / Research Paper xry l Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi Nar Suyu Uretiminde Kabuklu ve Kabuksuz Presleme ile Uygulamasrnrn Bazr Kalite Ozellikleri

Detaylı

BESİNLER. Süt, yumurta, peynir, et, tavuk, balık gibi hayvansal kaynaklı besinler

BESİNLER. Süt, yumurta, peynir, et, tavuk, balık gibi hayvansal kaynaklı besinler BESİNLER Yaşam için gerekli besin öğelerini sağlayan bitkisel ve hayvansal gıdalar BESİN olarak tanımlanır. Besinler, elde edildikleri kaynaklara göre iki gruba ayrılır: Süt, yumurta, peynir, et, tavuk,

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI

SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Beslenme; insanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin vücuda alınıp kullanılabilmesidir.

Detaylı

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR ANTİOKSİDANLAR Aktif oksijen türevleri (ROS) normal metabolizma sırasında vücudumuzun ürettiği yan ürünlerdir. Ancak bazı dış kaynaklardan da serbest

Detaylı

EMZİREN ANNE BESLENMESİ NASIL OLMALIDIR?

EMZİREN ANNE BESLENMESİ NASIL OLMALIDIR? EMZİREN ANNE BESLENMESİ NASIL OLMALIDIR? Gebe ve emziren annede yeterli ve dengeli beslenme gereklidir. 1 Tüm annelerin kendi fizyolojik gereksinimlerini karşılamaları Kendi vücut besin depolarını dengede

Detaylı

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA ESER ELEMENTLER İnsan vücudunda en yüksek oranda bulunan element oksijendir. İkincisi ise karbondur. İnsan vücudunun kütlesinin %99 u sadece 6 elementten meydana gelir. Bunlar:

Detaylı

Biberon Maması İçerik ve Çeşitleri

Biberon Maması İçerik ve Çeşitleri Biberon Maması İçerik ve Çeşitleri Biberon Mamaları Annesütünün ikamesidir. Annesütü alamayan bebekler için Annesütü yetersizliğinde Annesütü ve inek sütünde enerji ve ana besin maddeleri Anne Sütü (100ml)

Detaylı

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir.

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Beslenme Planı Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Bu plan günlük 2000 kalorilik enerji gereksinimi karşılayacak şekilde gıda gruplarından tüketilmesi gereken

Detaylı

RASYON TANIM, KİMYASAL BİLEŞİM, VE RASYON HAZIRLAMA PROF. DR. AHMET ALÇİÇEK EGE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ

RASYON TANIM, KİMYASAL BİLEŞİM, VE RASYON HAZIRLAMA PROF. DR. AHMET ALÇİÇEK EGE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ RASYON TANIM, KİMYASAL BİLEŞİM, VE RASYON HAZIRLAMA PROF. DR. AHMET ALÇİÇEK EGE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ (Bağırsaklar) (Kırkbayır) (Yemek borusu) (İşkembe) (Şirden) (Börkenek) Yemin Süt Sığırı Midelerinde

Detaylı

ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ. 1 ph 14,00. 2 Elektriksel İletkenlik 14,00

ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ. 1 ph 14,00. 2 Elektriksel İletkenlik 14,00 ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ Sıra No: SULAMA SUYU ANALİZLERİ: 2014 FİYATI 1 ph 14,00 2 Elektriksel İletkenlik 14,00 3 Sodyum (Na)

Detaylı

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER İsim: Centrum Silver Birim formülü Bir film tablet içeriği : % ÖGD** Vitaminler Lutein 1000 mcg * A Vitamini 800 mcg 100 (% 50 Beta Karoten) B1 Vitamini 1.65 mg 150 B2 Vitamini 2.1 mg 150 Niasinamid 24

Detaylı

O2 tüketerek ya da salgılayarak ta redoks potansiyelini değiştirebilirler.

O2 tüketerek ya da salgılayarak ta redoks potansiyelini değiştirebilirler. RİZOSFER-Besin maddeleri ve kök salgıları bakımından zengindir. Kökler, H+ ve HCO3- (ve CO2) salgılayarak ph yı, O2 tüketerek ya da salgılayarak ta redoks potansiyelini değiştirebilirler. Düşük molekül

Detaylı

PROBİYOTİK Lactabasillus Acidophilus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Rhamnosus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Casei 1.25 milyar CFU Bifidobacterium

PROBİYOTİK Lactabasillus Acidophilus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Rhamnosus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Casei 1.25 milyar CFU Bifidobacterium ENTEROGİS 1 PROBİYOTİK Lactabasillus Acidophilus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Rhamnosus 1.25 milyar CFU Lactabasillus Casei 1.25 milyar CFU Bifidobacterium Bifidum 1.25 milyar CFU Çinko 15 mg 2 Probiyotik

Detaylı

Dr. Mehmet PENSE S.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

Dr. Mehmet PENSE S.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Dr. Mehmet PENSE S.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu İnsan ve hayvan organizması temel olarak; organik, inorganik maddelerden kuruludur. Organik Yapıyı: Karbonhidrat, Lipit, Protein, Hormon İnorganik

Detaylı

4.Sınıf Fen Bilimleri

4.Sınıf Fen Bilimleri Fen Bilimleri Adı: Soyadı: Numara: Besinler ve İçerikleri Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için yedikleri ve içtikleri maddelere besin denir.canlılar büyüyüp gelişmek, üremek ( çoğalmak ) ve solunum

Detaylı

ALKALİ BESLENME HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

ALKALİ BESLENME HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER ALKALİ BESLENME HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER VE ALKALİ GIDA LİSTESİ ph değerinin sağlığımız için önemi nedir? Asidik bir vücut hastalıkları kendine çeken güçlü bir mıknatıstır. Bu nedenle de vücudun ph

Detaylı

Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi

Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi N, P, K ve Mg un 1:5 ekstraksiyon çözeltisindeki standard değerleri Çok az Az Yeterli Fazla Çok fazla Oldukça fazla N (meq/l)

Detaylı

Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır.

Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır. 1- Canlılar neden beslenmeye ihtiyaç duyarlar? Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır. 2- İnsanlar ve hayvanlar hangi şekilde hareket ederler? İnsanlar ve hayvanlar yer

Detaylı

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ Protein Değerlendirilmesi Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi Karlılık BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI

Detaylı

Buharh ve Buhar Destekli Hibrit Frnnlarda Pigirme

Buharh ve Buhar Destekli Hibrit Frnnlarda Pigirme Akademik Grda 7(5) (2009) 37-43 Derleme Makale / Review Paper Buharh ve Buhar Destekli Hibrit Frnnlarda Pigirme Hilal lglero$lu, Melike Sakin, Figen Kaymak-Ertekin Ege Universitesi, M0hendislik Fakr.iltesi,

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME. AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL

SAĞLIKLI BESLENME. AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL SAĞLIKLI BESLENME AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL 1 İNSANLAR NEDEN YEMEK YER 2 3 Sağlığın temeli yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenmedir. İnsan vücudunu bir arabaya benzetebiliriz;

Detaylı

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME. Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME. Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ Gebelik kadınlar için doğal fizyolojik bir olaydır. Annenin yeterli ve dengeli beslenmesi bebeğin

Detaylı

Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları

Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları Balık Beslemede Balık Unu na Alternatif Yemler Bezelye Konsantresi Günümüzde balık yemi formülasyonlarında yaygın olarak kullanılan yukarıda adı geçen bitkisel

Detaylı

Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular. Prof. Dr. Özcan Bör Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi

Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular. Prof. Dr. Özcan Bör Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular Prof. Dr. Özcan Bör Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Demir eksikliğinin nedenleri Demir depolarının yetersiz olması Prematürelik,

Detaylı

ERİTROSİTLER ANEMİ, POLİSİTEMİ

ERİTROSİTLER ANEMİ, POLİSİTEMİ ERİTROSİTLER ANEMİ, POLİSİTEMİ 2009-2010,Dr.Naciye İşbil Büyükcoşkun Dersin amacı Eritrositlerin yapısal özellikleri Fonksiyonları Eritrosit yapımı ve gerekli maddeler Demir metabolizması Hemoliz Eritrosit

Detaylı

ÝÇÝNDEKÝLER. 1. ÜNÝTE Vücudumuzdaki Sistemler SÝNDÝRÝM SÝSTEMÝ... 12. Ölçme ve Deðerlendirme... 16. Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...

ÝÇÝNDEKÝLER. 1. ÜNÝTE Vücudumuzdaki Sistemler SÝNDÝRÝM SÝSTEMÝ... 12. Ölçme ve Deðerlendirme... 16. Kazaným Deðerlendirme Testi - 1... ÇNDEKLER 1. ÜNTE Vücudumuzdaki Sistemler SNDRM SSTEM... 12 Ölçme ve Deðerlendirme. 16 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1... 18 BOÞALTIM SSTEM... 21 Ölçme ve Deðerlendirme. 23 Kazaným Deðerlendirme Testi -

Detaylı

GİRİŞ. Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi. Ana Gıda Grupları

GİRİŞ. Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi. Ana Gıda Grupları SAĞLIKLI BESLENME GİRİŞ Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi Ana Gıda Grupları Meyve ve Sebzeler Hububat ve Bakliyat Süt ürünleri Nişasta, Şeker ve Yağlar Vitaminler ve Mineraller

Detaylı

BUItDUfi DIYABET OKUTU. Aragtrrma,Bilgi Sistemleri,safh[rn Geligtirilmesi ve HaIk Saflr[r gube Miidiirliifii

BUItDUfi DIYABET OKUTU. Aragtrrma,Bilgi Sistemleri,safh[rn Geligtirilmesi ve HaIk Saflr[r gube Miidiirliifii BUItDUfi DIYABET OKUTU Aragtrrma,Bilgi Sistemleri,safh[rn Geligtirilmesi ve HaIk Saflr[r gube Miidiirliifii 1.1Giriq I.2Dayanak 1.2.a'Grirev tantmtmrz 1.2.b St. Vincent. Deklarasyonu ve Ulusal Diyabet

Detaylı

ĐÇERĐK. Vitamin B6 Formları. LOGO www.themegallery.com. Tarihsel Bakış. Yapısal Formüller. 4 Piridoksin Piridoksal Piridoksamin Piridoksal-fosfat

ĐÇERĐK. Vitamin B6 Formları. LOGO www.themegallery.com. Tarihsel Bakış. Yapısal Formüller. 4 Piridoksin Piridoksal Piridoksamin Piridoksal-fosfat LOGO ĐÇERĐK Tarihsel Bakış B6 Vitamininin Genel Özellikleri Kimyasal Ve Biyolojik Fonksiyonları Biyokimyasal Fonksiyonları YRD. DOÇ. DR. BEKİR ÇÖL SUNAN: DUYGU BAHÇE Emilim, Transport ve Metabolizma İmmün

Detaylı

TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ )

TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ ) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ ) Amaç MADDE 1- (1) Bu Tebliğin amacı, kilo verme amacıyla enerjisi

Detaylı

KALSİYUM, FOSFOR, Vit-D 3 VE FİTAZ

KALSİYUM, FOSFOR, Vit-D 3 VE FİTAZ Sayı : 2003 / Lyr 04 Sayfa : 26 30 KALSİYUM, FOSFOR, Vit-D 3 VE FİTAZ KONU : Yumurtacı Rasyonları İLGİ : KANATLI BESLEME KELİMELER : Emilim ph Kemik Yapısı Yumurta Kabuğu KAYNAKÇA : Tercüme: Seyfi Ay -

Detaylı

RDA. Ek 1. Türkiye İçin Enerji ve Besin Ögeleri Referans Değerleri. Öngörülen Miktar. Diyetle Alınması

RDA. Ek 1. Türkiye İçin Enerji ve Besin Ögeleri Referans Değerleri. Öngörülen Miktar. Diyetle Alınması Ek Tolere Edilebilir Üst Düzey Alım Miktarı AI UL RDA Makrobesin Ögelerinin Referans Alım Aralığı Türkiye İçin Enerji ve Besin Ögeleri Referans Değerleri Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Ek.. Enerji İçin Referans

Detaylı

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek,

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, YEMLERİ EVREK & ÇİPURA L 1 Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, Çipura ve Alabalık yemlerinin

Detaylı

Hatice YILDIRAN. Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ

Hatice YILDIRAN. Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ Hatice YILDIRAN Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ GIDA TAKVİYELERİ Eğitim Yeri Eğitim Konusu : HOLLANDA-TNO : Gıda Takviyeleri Eğitim Süresi : 21 Aralık 2012-20 Mart 2013 Danışman : Dr. Koen VENEMA Eğitim

Detaylı

b) Bitkiye Uygulama Püskürtülerek uygulama (yaprak gübreleri, % 0,2-0,4) Tohuma bulaştırılarak (kaplama) uygulama (% 0,2)

b) Bitkiye Uygulama Püskürtülerek uygulama (yaprak gübreleri, % 0,2-0,4) Tohuma bulaştırılarak (kaplama) uygulama (% 0,2) b) Bitkiye Uygulama Püskürtülerek uygulama (yaprak gübreleri, % 0,2-0,4) Tohuma bulaştırılarak (kaplama) uygulama (% 0,2) 1 2 Püskürterek uygulama Bitkiler gereksinim duydukları besin maddelerinin büyük

Detaylı

EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr

EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr Ağacın kökü toprak İnsanın kökü EKMEK tir. 2 BİR AYDA 7-12 KG. VERMEK

Detaylı

Yağlar ve Proteinler

Yağlar ve Proteinler Yağlar ve Proteinler Yağlar Yağlar, yağ asitleri ve gliserolden oluşmuş organik bileşiklerdir. Yağlar en ekonomik enerji kaynaklarıdır. Yağlar aynı miktardaki karbonhidrat ve proteinlerin iki katından

Detaylı

NPK GÜBRE SERİSİ. Formüller. Formüller. Formüller

NPK GÜBRE SERİSİ. Formüller. Formüller. Formüller NPK GÜBRE SERİSİ Techfert serisi bitkinin çeşitli dönemlerdeki ihtiyaçları göz önüne alınarak 7 farklı formülasyonda üretilmiştir. Her formülasyon dengeli besin içeriğine sahiptir. EC ve ph değerleri sayesinde

Detaylı

SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR

SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR Süt ve süt ürünleri mikrobiyolojisinde yararlı mikroorganizmalar temel olarak süt ürünlerinin üretilmesinde kullanılan çeşitli mikroorganizmaları tanımlamaktadır.

Detaylı

SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ

SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ Doğada yeterli ve dengeli beslenmenin gerektirdiği ögelerin tümünü amaca uygun biçimde içeren ve her yaştaki insanın beslenme kaynağı olarak kullanılabilecek

Detaylı

DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0)

DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0) DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0) Gıda Mühendisliği Anabilim Dalında Enstitümüz tarafından yüksek lisans tez programları kabul edilen yüksek lisans öğrencileri için danışman

Detaylı

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER Canlıların yapısında bulunan moleküller yapısına göre 2 ye ayrılır: I. İnorganik Bileşikler: Bir canlı vücudunda sentezlenemeyen, dışardan hazır olarak aldığı

Detaylı

Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz. Diyetisyen Serap Orak Tufan

Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz. Diyetisyen Serap Orak Tufan Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz Diyetisyen Serap Orak Tufan İstanbul 2015 NEDEN OKULA GİDERİZ? PEKİ NEDEN YEMEK YERİZ? Hastalanmamak için Daha Güçlü olmak için Daha çabuk büyümek için Karnımızı

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

GSM 1009 Gastronomiye Giriş

GSM 1009 Gastronomiye Giriş GSM 1009 Gastronomiye Giriş 3. Hafta ASLI ÖZEN Beslenme Besin: Gıdanın yapısında bulunan bileşenlerdir. Besinler 6 ana grupta toplanmaktadır: Karbonhidratlar Proteinler Yağlar Mineraller Vitaminler Su

Detaylı

8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ

8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ 8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ BİTKİ GELİŞMESİNİ KONTROL EDEN ETMENLER IŞIK TOPRAK (durak yeri) ISI HAVA SU BİTKİ BESİN MADDELERİ BİTKİLER İÇİN MUTLAK GEREKLİ ELEMENTLER MUTLAK GEREKLİ

Detaylı

Bu evrak güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır. http://evraksorgu.meb.gov.tr adresinden41c6-a13d-31b6-987d-b1f0 kodu ile teyit edilebilir.

Bu evrak güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır. http://evraksorgu.meb.gov.tr adresinden41c6-a13d-31b6-987d-b1f0 kodu ile teyit edilebilir. Bu evrak güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır. http://evraksorgu.meb.gov.tr adresinden41c6-a13d-31b6-987d-b1f0 kodu ile teyit edilebilir. 101 Kurumsal iliqkiler NUhiARA: l13 trbo YA$AR HOLDING GrDA

Detaylı

Ekmeğe maya katarak ekmeği daha yumuşak ve lezzetli hale getirdiler. Ekmek o kadar değer kazanmaya başladı ki para yerine bile kullanıldı.

Ekmeğe maya katarak ekmeği daha yumuşak ve lezzetli hale getirdiler. Ekmek o kadar değer kazanmaya başladı ki para yerine bile kullanıldı. 1 Tarihte bilinen ilk değirmenlerin İç Anadolu da olduğu bilinmektedir. Un tahılların öğütülmesi ile elde edilen değerli bir ürün olup modern insanın kullandığı ilk besindir. Şanlıurfa da bulunan Cilalı

Detaylı

ISIL İŞLEMİN SÜT BİLEŞENLERİNE ETKİSİ

ISIL İŞLEMİN SÜT BİLEŞENLERİNE ETKİSİ ISIL İŞLEMİN SÜT BİLEŞENLERİNE ETKİSİ Yaşar Karaca 1 ve Z. Guzel-Seydim 2 1 Tarım Kredi Kooperatifi, Beyşehir 2 Gıda Mühendisliği Bölümü, Suleyman Demirel Universitesi, Isparta 2 Süt Bütün memeli hayvanların

Detaylı

AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn

AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn Geçen sayıda beslenme konusuna genel bir giriş yaparak besin öğeleri hakkında bilgiler vermiştim. Bu sayıda ise temel besin grupları ve doğru

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ

SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK; Fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. BESLENME; Büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken

Detaylı

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ) TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak

Detaylı

TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620)

TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620) TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620) Amaç Madde 1 Bu Tebliğin amacı, kilo verme amacıyla enerjisi kısıtlanmış diyetler için hazırlanan

Detaylı

Beslenme Dersi sunusu

Beslenme Dersi sunusu Beslenme Dersi sunusu Beslenme ile ilgili kavramlar Besin (lat.aliment): Yenebilen bitki ve hayvan dokularıdır. Su, organik ve inorganik ögelerden oluşur. Hayvansal ve bitkisel olarak iki kaynaktan elde

Detaylı

Cultavit Nedir. Cultavit Üretimi. Karabuğday Tercih Nedeni

Cultavit Nedir. Cultavit Üretimi. Karabuğday Tercih Nedeni Nedir, karabuğdayı filizlendirirken vitamin ve mineral ekleyip öğütülmesi ile elde edilen, GDOsuz ve Glütensiz bitkisel vitaminler ve mineraller hammaddesidir. Üretimde kullanılan yöntem yeni gelişmiş

Detaylı

Akademik GtdaT(2) (2009) 25-30. Derleme Makale / Review Paper. Emine A9rk, Yricel Grlnal, Kezban Cando$an

Akademik GtdaT(2) (2009) 25-30. Derleme Makale / Review Paper. Emine A9rk, Yricel Grlnal, Kezban Cando$an SIDAS MEDYA *"'-""!E1 Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi Akademik GtdaT(2) (2009) 25-30 Derleme Makale / Review Paper Et ve Et Urtinlerinde Karsinoienik Heterosiklik Aromatik Aminler Emine A9rk, Yricel

Detaylı

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL Multivitamin ve Mineral Kombinasyonu FORMÜLÜ : PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL 11 Vitamin Vitamin A 10.000 I.U Vitamin B 1 20 mg Vitamin B 2 5 mg Vitamin B 6 10 mg Vitamin B 12 0.005 mg Vitamin C 150

Detaylı

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü

Detaylı

Premium quality Dry Dog

Premium quality Dry Dog ECOPET Premium quality Dry Dog Food Happy pet. Happy you. Puppy Formula ECOPET Alimento completo ed equilibrato per cuccioli e per cagne in gestazione o in allattamento Happy pet. Happy you. Farmina Pet

Detaylı

İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: DÜNYA KANATLI HAYVAN ÜRETİMİ 2. BÖLÜM: YEM HAMMADDE DEĞERİNİN SAPTANMASI VE YEM FORMULASYONU

İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: DÜNYA KANATLI HAYVAN ÜRETİMİ 2. BÖLÜM: YEM HAMMADDE DEĞERİNİN SAPTANMASI VE YEM FORMULASYONU İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: DÜNYA KANATLI HAYVAN ÜRETİMİ 1. Dünya hayvan üretimi 2. Kanatlı eti üretimi 3. Yumurta üretimi 4. Kanatlı üretiminin geleceği 5. Dünya yem üretimi 2. BÖLÜM: YEM HAMMADDE DEĞERİNİN

Detaylı

Diyabette Beslenme. Diyabet

Diyabette Beslenme. Diyabet Diyabette Beslenme Diyabet BR.HLİ.044 Diyabet Hastası Nasıl Beslenmeli? Halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan diyabet, düzenli beslenme programı gerektirir. Düzenli ve bilinçli bir beslenme

Detaylı

SÜT SIĞIRLARININ BESİN MADDE İHTİYAÇLARI

SÜT SIĞIRLARININ BESİN MADDE İHTİYAÇLARI Sayı : 2003 / Rm 02b Sayfa : 17-24 SÜT SIĞIRLARININ BESİN MADDE İHTİYAÇLARI KONU : 2001 NRC- SÜT SIĞIRLARI İLGİ : RUMİNANT BESLEME KELİMELER : MP (Metabolize Protein) RDP (Rumende Parçalanabilen Proteinler)

Detaylı

03.04.2016 GEBELİKTE BESLENME

03.04.2016 GEBELİKTE BESLENME Hayatımızın her döneminde önemli olan beslenme, gebelikte de çok önemlidir. GEBELİKTE BESLENME Prof. Dr. Nursan ÇINAR Beslenme Ģekli MERAK KONUSU 1 / 76 2 / 76 Yetersiz ve dengesiz beslenme sorunlarından

Detaylı

HUBUBAT TEKNOLOJİSİ 26.02.2013. Buğday danesinin kimyasal yapısı: Buğday danesinde bulunan su miktarı,

HUBUBAT TEKNOLOJİSİ 26.02.2013. Buğday danesinin kimyasal yapısı: Buğday danesinde bulunan su miktarı, HUBUBAT TEKNOLOJİSİ Buğday danesinin kimyasal yapısı: 1. Karbonhidratlar (Mono, oligo ve polisakkaritler) 2. Kompleks karbonhidratlar (Pentozanlar, Hemiselüloz, Selüloz) 3. Azotlu maddeler (Proteinler

Detaylı

BİTKİ BESLEME DERS NOTLARI

BİTKİ BESLEME DERS NOTLARI BİTKİ BESLEME DERS NOTLARI Dr. Metin AYDIN KONYA 2011 BİTKİ BESİN ELEMENTLERİNİN GÖREVLERİ, ALINIŞ FORMLARI ve KAYNAKLARI Besin Elementi Bitkideki Görevi Alınış Formu Kaynakları Karbon (C) Karbonhidratların

Detaylı

HAYVAN BESLEMEDE BİYOTEKNOLOJİ PROF.DR. SAKİNE YALÇIN

HAYVAN BESLEMEDE BİYOTEKNOLOJİ PROF.DR. SAKİNE YALÇIN HAYVAN BESLEMEDE BİYOTEKNOLOJİ PROF.DR. SAKİNE YALÇIN BİYOTEKNOLOJİ Biyolojik organizmaların, sistemlerin veya olayların üretim ve hizmet safhalarında kullanılması İnsanların yararı için, genetik bilginin

Detaylı

AZOT (N) amonyum (NH + 4 ) nitrat (NO3 )

AZOT (N) amonyum (NH + 4 ) nitrat (NO3 ) AZOT (N) Azot tüm yaşayan canlıların temel yapı taşıdır. Bitki gen, enzim ve klorofilinin temel bileşenidir. Proteinin yapısının %16 sı azottur. Toprağı oluşturan materyalde azot bulunmadığı için, ayrıca

Detaylı

BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ. İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü. vücudun biyokimyasal süreçlerinin etkin bir şekilde

BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ. İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü. vücudun biyokimyasal süreçlerinin etkin bir şekilde BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü Proteinler, yağlar ve karbohidratlar balıklar amino asitlerin dengeli bir karışımına gereksinim tarafından enerji

Detaylı