Elektrik Sektöründe Rekabet Hukukunun Uygulanması (2007)

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Elektrik Sektöründe Rekabet Hukukunun Uygulanması (2007)"

Transkript

1 Elektrik Sektöründe Rekabet Hukukunun Uygulanması (2007) Ali Ilıcak * Kör inanç rekabetçi bir pazar yaratmak için yeterli değildir. Seth Blumsack Giriş: Düzenlenmiş sektörde rekabet kurallarına olan gereksinim Ürettiği ürünün fiyatı ve kalitesiyle sanayinin bütün kolları üzerinde önemli etkiler doğuran elektrik sektörü, son yirmi içinde gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerde Dünya Bankası nın ve IMF nin ideolojik desteğiyle hızlı bir biçimde serbestleştirilerek rekabete açılmaya çalışılmaktadır. Üretim, iletim, dağıtım ve perakende kısımlarının birbirlerinden ayrılarak, bunların bir bölümünün özel teşebbüsler eliyle yürütüldüğü serbestleşme çalışmalarına, özelleştirmenin diğer nimetleri ile birlikte, rekabetçi piyasaların karar alım mekanizmalarının tüm ekonomi için daha etkin sonuçlar doğuracağı varsayımı ile büyük beklentiler bağlanmıştır. Serbestleşmeden beklenen faydaların gerçeğe dönüşebilmesi, sektörün rekabetçi piyasalar aracılığıyla işleyecek biçimde yeniden düzenlenmesi şartına bağlıdır. Bu kitabın diğer bölümlerinde değinildiği gibi, elektrik sektörünün maliyet yapısına ilişkin sorunlar nedeniyle, serbestleştirme sürecinin sonucunda otomatik olarak rekabetçi yapıya geçilememektedir. Bu durum serbestleşmenin rekabetçi kaygılarla dizayn edilmesini zorunlu kılmaktadır. Örneğin ihale tasarımında, mevcut pazar yapısına uygun olmayan bir sistemin benimsenmesi, rekabeti değil, danışıklılık sonucu manipüle edilmiş fiyatları doğuracaktır. BLUMSACK, ABD elektrik sektörünün yeniden yapılandırılmış ve yeniden yapılandırılmamış eyaletleri arasında yaptığı karşılaştırmada, Yeniden yapılandırılan eyaletlerde, fiyatlarda belirgin bir düşüşün olmadığı, faaliyetten doğan maliyetlerde düşme olmadığını ve termal etkinlik artışı yaşanmadığı, Zorunlu hizmetlere ilişkin piyasalarda rekabetin olmaması, kullanılmayan iletim hizmeti kapasitesi için de ücret ödeme gerekliliği, artan belirsizlik nedeniyle finansal maliyetlerin yükselmesi gibi serbestleşmenin getirdiği maliyet artışlarının olduğu, Perakende pazarında rekabetin yaratılamadığını, İletim sisteminin farklı bölgeler arasında elektrik iletimine uygun olarak dizayn edilmemesi nedeniyle, pazarın tam işlemediği sonuçlarına varmıştır. 1 Daha önceden dikey bütünleşmiş bir biçimde çalışan üretim, iletim ve dağıtım işlevleri birbirlerinden ayrılıp, üretimin rekabete açılması, toptan elektrik piyasasındaki fiyatın artık piyasa mekanizması ile * İktisatçı, ACTECON. 1 Seth Blumsack, J. A., Lester Lave (2006). "Lessons from the failure of U.S. Electricity Restructuring." The Electricity Journal 19(2): 15-32,s.16.

2 belirlenmesine yol açmaktadır. Kamunun elinde kalacak olan iletim hizmetinin fiyatı, bölgesel elektrik dağıtıcılarının ticari kararlarını alırken göz önünde bulunduracakları bir değişken olacaktır. Üretim firmaları kapasitelerinin ne kadarını kullanacaklarını, ne tip santrallere yatırım yaparak değişken maliyet ve kapasite yapılarını çeşitlendireceklerini, rakiplerinin ve dağıtım şirketlerinin hareketlerine bakarak kararlaştıracaklardır. Sektördeki karar alma mekanizmalarının işleyişinde gerçekleşecek bu tip değişikliklerin, serbest rekabetten beklenen etkinliğin doğurup doğurmayacağı önceden kestirmek mümkün gözükmemektedir. Ancak bu değişikliklerin üretim santrallerinin pazar gücü elde etmelerine ve bu güçlerini kötüye kullanma olasılığının ortaya çıkmasına neden olacağı kesindir. Yukarıda serbestleşmenin ABD tecrübesinde toplam refahı artırma amacının başarıya ulaşmadığına ilişkin tespitlerine yer verilen araştırmacılar, bunun ihale sisteminin amaca uygun dizayn edilmemesi, talep tarafının arz tarafı gibi esnek hareket edememesi, rekabete açılmanın daha önce ödenmeyen iletim, regülasyon gibi hizmetlerin maliyetini sisteme sokmasına, perakende şirketlerine olan bağımlılığın yatırımların riskini artırmasına, ve üretim şirketlerinin pazar güçlerini kullanmalarının engellememesine bağlamaktadır. Elektrik Sektöründe Pazar Gücü OECD nin elektrik sektöründeki rekabet sorunları ile ilgili 2002 yılında düzenlenen yuvarlak masa toplantısında, bu sektörün aşağıdaki nedenlerle pazar gücü kullanımına maruz kalabileceği sonucuna varılmıştır: Alıcıların fiyat değişimlerine hemen yanıt verememesinden kaynaklanan, talebin esnek olmayan yapısı, Elektriğin pratik bir biçimde depolanma olanağının bulunmaması nedeniyle arz esnekliğinin de düşük olması, İletim kapasitesinin sınırlı olması ve altyapının aksayabilir olması, Üretim kapasitesinin sınırlı olması ve farklı tipteki santrallerin marjinal maliyetleri arasında farklılıklar bulunması. 2 Ancak pazar gücü kavramının ölçümü elektrik endüstrisinde, elektriğin üretimi ve iletimi ile ilgili fiziksel özelliklerden ötürü, diğer endüstrilerden farklı biçimde yapılmak zorundadır. Bu nedenle pazar gücü kavramının konvansiyonel tanımı verildikten sonra, bunun elektrik sektöründe ne anlam ifade ettiği konusuna açıklık kazandırılmaya çalışılacaktır. Pazar Gücü Nedir? Pazar gücü, bir firmanın fiyatını önemli bir süre için 3 rekabetçi düzeyin üzerinde belirleyebilme gücünü ifade eder. Pazar gücü ile ilgili tanımlamalarda, genellikle pazar gücüne sahip firmanın üretim miktarını kısarak ya da fiyatını artırarak karlı bir biçimde piyasa fiyatını yükseltebilme yeteneği vurgulanır. 4 Avrupa Birliği nin telekomünikasyon sektörüne ilişkin düzenlemelerinde Etkin Pazar Gücü kavramının, hakim durum kavramına yakın bir biçimde tanımlandığını görmekteyiz. Bu tanıma 2 OECD (2005). "Competition Issues in the Electricity Sector." OECD Journal of Competition Law and Policy 6(4): ,s Bir yıldan uzun bir süre. 4 Rekabet literatüründe yıkıcı fiyatlama olarak adlandırılan, hakim durumdaki bir firmanın, pazara yeni girişleri önleme amacıyla fiyatı rekabetçi düzeyin altına indirmesi de pazar gücü kullanımı örneğidir.

3 göre, etkin pazar gücüne sahip bir firma tek başına ya da diğerleri ile birlikte rakiplerinden, müşterilerinden ve nihayet tüketicilerden bağımsız olarak hareket etmeye muktedirdir. 5 Yukarıda italik ile verdiğimiz iki unsur; önemli bir süre için ve karlı olarak fiyatı yükseltebilme gücü, bir elektrik üreticisi söz konusu olduğunda, başka sektörlerden çok farklı değerlendirilmeyi gerektirmektedir. Örneğin bir elektrik üreticisinin, santralini kapattığında fiyatların yükselmesine neden olduğunu varsayalım. bu durumun üretici için karlı olup olmadığını anlayabilmek için, üreticinin başka santrallerinin olup olmadığına ve bu santrallerin elektriğinin hangi şartlarla piyasaya verildiğini sorgulamak gerekmektedir. Eğer diğer santraller, eksik kalan piyasa talebine hemen yanıt verip denkleştirme piyasasında yüksek fiyattan elektrik satabiliyorlarsa, ilk santrali kapatmak karlı olabilir. Bu örnek, pazar gücü kullanabilmek için diğer sektörlerde aranan asgari bir yıl gibi bir süre yerine, birkaç aylık bir süreyi yeterli addetmemize yol açmaktadır. Bu noktada ortaya çıkan başka bir özgün durum ise, santrali kapatmanın pazar gücünü kullanma amacıyla mı yoksa zorunlu olarak mı yapıldığıdır. Santraller arıza nedeniyle ya da bakım için devre dışı bırakılabilmektedirler. Ancak santralin devre dışı kalmasının belirgin bir biçimde fiyatların yükseldiği döneme denk düşmesi istatistiki yöntemlerle ölçülebilmektedir. 6 İhalelerle ilgili aşağıdaki alt bölümde açıklanacağı gibi, ülkemizde elektrik piyasasının esas olarak üretici ve dağıtıcı arasında yapılacak temin anlaşmaları ile temizlenmesi beklenmekle birlikte, elektrik talebinin arzın çok üzerinde ya da altında olması, piyasanın yük alma ya da yük atma ihaleleri ile temizlenmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Toptan elektrik piyasalarının bu şekilde talep baskısı ile şekillenmesi, fiyatların yerel ve bölgesel hava koşulları (örneğin yüksek sıcaklıklar ya da fırtına), santrallerin planlanmamış biçimde faaliyet dışı kalmaları, iletimdeki sınırlamalar, üretim kapasitesinin pazar koşulları nedeniyle faaliyet dışı bırakılması vb. değişkenlerden aşırı etkilenerek, kısa süre içinde anormal miktarlarda artmasına yol açacaktır. İlk üç neden sistemin fiziksel özelliklerinden kaynaklanmakla birlikte, sonuncu unsur fiyatın ve cironun artması için yapılmış stratejik bir firma davranışıdır. 7 Pazar gücü kullanılarak rekabetin engellenmesi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un 6.maddesi uyarınca yasaktır. Maddenin lafzında hakim durumun kötüye kullanılması ifadesi geçmekte ve bu eylem yasaklamaktadır. Ancak pazar gücü olarak yukarıda tanımladığımız durum, hukuki bir kavram olan hakim durumdan farklı bir şey değildir. Rekabet Kanunu uyarınca Rekabet Kurumu, hakim durumunu kötüye kullanan teşebbüsler hakkında kendiliğinden, ihbar, şikayet ya da Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın talebi üzerine harekete geçer. Yaklaşık bir ile bir buçuk yıl arası bir vakit gerektiren soruşturma süreci sonunda, ilgili teşebbüsün hakim durumunu kötüye kullandığı tespit edilirse, bir önceki mali yılda oluşan cirosunun %10 una kadar idari para cezasına çarptırılır. Ceza, gerekçeli kararın teşebbüse tebliğ edilmesinden 3 ay sonra muaccel hale gelir, temyiz makamı olan Danıştay da karara karşı dava açmak cezanın ödenmesini durdurmaz. 8 5 European Council Directive 2002/21/EC of 7 March 2002 on a common regulatory framework for electronic communications networks and services (Framework Directive) Official Journal of the European Communities. 6 Paul Twomey, R. G., K.Neuhoff, D.Newbery (2005). "A Review of Monitoring Market Power: The Possible Roles of TSO's in Monitoring for Market Power Issues in Congested Transmission Systems." Center for Energy and Environmental Policy Research WP, s.6. 7 Hudson, R. (2000). "Analysis Of Uniform And Discriminatory Price Auctions In Restructured Electricity Markets." s.2. 8 Rekabet Kanunu ve uygulaması hakkında ayrıntılı bilgi almak için bkz. Aslan, Y. (2005). Rekabet Hukuku. Bursa, Ekin Kitapevi.

4 Elektrik Sektöründe Pazar Gücünün Ölçülmesi Elektrik piyasalarının serbestleşmeye başlaması ve bu piyasalarda rekabet ihlallerinin ortaya çıkmaya başlamasıyla birlikte, geleneksel ilgili pazar ve pazar gücü ölçüm kriterlerinin elektrik sektörü için geçerli olmadığı birçok araştırmacı tarafından öne sürülmeye başlanmıştır. 9 Yazarlar, ilgili pazarın tespiti için SSNIP testinin 10, yoğunlaşma ölçüsünün belirlenmesi için HHI 11 değerlerinin kullanılmasının, iletim ağının serbestleştirildikten sonra başka ülkeler ve başka bölgelerden anında erişime açılarak karmaşıklaşması ve sektörün kendine özgü nitelikleri nedeniyle, elektrik sektörü için anlamlı olmadığını belirtmektedir. Ekonominin diğer sektörlerinden farklı olarak, toptan elektrik piyasasında pazar gücünün, firmanın pazar payı ile ilişkisi oldukça zayıftır. Bu piyasada pazar gücünü belirleyen en önemli değişkenler, belirli bir anda sistemdeki talebin üretim miktarının ne kadar üzerine çıktığı, sistemdeki yedek kapasite ve bu kapasitenin üretim firmaları arasında ne şekilde dağıldığıdır. 12 Elektrik üreticilerinin kapasite sınırlarının bulunması, endüstri arz eğrisinin kesikli bir şekil almasına neden olmaktadır. Birbirlerinden farklı kapasite ve maliyet yapılarına sahip 4 elektrik santralinin pazarda bulunduğu bir örneği inceleyelim. İlk santral 10$ marjinal maliyet ile üretim yapsın ve 100 Megavat (MW) kapasiteye sahip olsun. İkinci ve üçüncü santraller için marjinal maliyet ve kapasite rakamları 15 er dolar ve 60 MW, son santral için de 30$ ve 80 MW olsun. Talep ve arz eğrilerinin kesiştiği noktada dengeye gelecek olan bu pazarda, talebin aşağıdaki grafikteki gibi konumlanması halinde, fiyat bütün üreticilerin arz etmeye hazır olduğu fiyatın üzerinde olacaktır. Dikkat çekilmek istenen nokta, marjinal maliyetlerin üzerinde oluşan bu yüksek fiyatın (25$) hiçbir firmanın pazar gücü kullanımına da dayanmamasıdır Bkz. Rajat Deb, R. M., S.Deb "Transmission Capacity and Market Contestability in the Midwest Interconnect."LCG Consulting Report. ability_i n_the_midwest_interconnect 10 SSNIP Testi: (Small but significant non-transitory increase in price) Kullanımının neredeyse imkansız olması nedeniyle eleştirilen ilgili pazar tanımlama yöntemi. ÇETİNKAYA (s.12) testi şu şekilde tanımlamaktadır: SSNIP testine göre, tekel olduğu varsayılan bir teşebbüsün, belli bir ürünün fiyatında küçük, önemli ve kalıcı bir artış uygulaması 10, tüketicilerin başka ürünlere yönelmelerine yol açıyorsa ve bu durum sonucunda da yapılan fiyat artışı kârlı olmuyorsa, firmanın ürettiği ürünle tüketicilerin yöneldiği ürünler aynı ürün pazarında yer alıyor demektir. Bu bağlamda, bir ilgili ürün pazarının SSNIP testinin koşullarını sağlayan bütün ürünleri kapsadığı söylenebilir. Bu şekilde tespit edilen ürün pazarı, söz konusu ürünle en iyi şekilde ikame edilebilen diğer bütün rakip ürünleri içerirken, pazarı olduğundan geniş gösterecek hiçbir ürünü de kapsamayacaktır. (İlgili pazar kavramına birleşmelerin kontrolü bölümünde değinilecektir.) 11 Herfhindahl-Hirschman Endeksi. Pazardaki firmaların paylarının karesinin toplamına eşittir. Bu şekilde firmaların pazar payları kendi payları ile çarpılarak ağırlıklandırılmaktadır. Amerikan Adalet Bakanlığı ve Federal Ticaret Komisyonu nun Yatay Birleşme Rehberinde, bir birleşme ya da devralmanın pazar yapısında yaratacağı etki bu endeks ile ölçülmektedir. Eğer birleşme sonrasında endeks rakamı 1000 ile 1800 arasında oluşuyor ve birleşme endeksi 100 puandan fazla artırıyorsa ya da 1800 ün üzerinde bir endeks rakamı, birleşme ile 50 puandan fazla artıyorsa rekabet otoritesi işlemi incelemeye almaktadır. Türkiye deki sektörler incelendiğinde, bu rakamların anlamlı eşikler olarak alınabilmek için ne kadar düşük kaldığı görülecektir. 12 Seth Blumsack, s Biggar, D. (2005). "Competition Issues in Electricity Sector." OECD Journal of Competition Law and Policy 6(4): ,s

5 Şekil 1: Kapasitesi sınırlı santrallerden türetilen kesikli arz eğrisi Bu yüzden pazarın yapısı ile performansı arasındaki bağlantı kopmakta ve pazardaki firmaların büyüklük dağılımı ve pazarın yoğunlaşması hakkında fikir veren HHI endeksinin, pazarın eksik rekabet piyasalarına benzer şekilde hareket edip etmediğine dair bilgi verme gücü ortadan kalkmaktadır. Pazardaki üreticilerin bir kısmının kapasitelerinin tamamını, bazı büyük üreticilerin ise sadece bir kısmını kullandığı gerçekçi bir örneği düşünelim. Kapasitelerinin tamamını kullanan küçük santraller artık talebin yükselmesi nedeniyle artan fiyata tepki veremeyecektir. Bu nedenle veri talep düzeyinde kapasite sınırına uzak olan büyük santraller kendi aralarında rekabet edecek, toplam talepten küçüklerin üretim miktarının çıkarıldığı bir artık (residual) talep eğrisi ile karşı karşıya olacaklardır. Bu durum, ilgili pazarın sadece zaman değil (peak time olup olmama) talebin miktarının da dikkate alınarak tespit edilmesi gerekliliğini doğurmaktadır. 14 Düşük talep düzeylerinde pazar rekabetçiyken, talep miktarı küçük santrallerin üretim kapasitelerinin tamamını kullanmalarına neden olacak düzeyin üzerine çıktığında, pazar büyük santrallere kalmaktadır. Bu nedenle BIGGAR aşağıdaki şekilde düzeltilmiş bir HHI endeksinin kullanılmasını önermektedir Ibid. s Ibid. s.111.

6 Bu formülde, s kapasite sınırı olmayan firmaların pazar payını, n kapasite sınırı olmayan firma sayısını, s ise kapasitesi sınırlı bütün firmaların toplam pazar payını göstermektedir. BIGGAR verdiği örneklerde, kapasite sınırı sorununun bulunduğu piyasalarda düzeltilmiş HHI ın, firmaların marjinal maliyetlerinin üzerinde fiyatlama yapabilme gücünü 16 doğru yansıttığını göstermektedir. Elektrik sektöründe, enerji fiyatının oluşumu sadece pazardaki yoğunlaşmaya bağlanamamaktadır; aşağıdaki şekilde gösterilen birçok değişken, elektrik piyasasındaki birçok hizmetin fiyatını etkilemektedir. Dolayısıyla hem pazar gücünün kullanılması durumunda, hem de sonraki bölümde inceleyeceğimiz birleşme ve devralmaların kontrolünde, sadece pazar paylarına ve yoğunlaşma oranlarına dayalı değerlendirmeler hatalı sonuçlara neden olacaktır. Şekil 2: Elektrik Sektöründe fiyatın oluşumu 17 Arz Talep Dengesi Forward Fiyatlar Spot Fiyatlar Fiziksel Özellikler Gerçek Zaman- Forward Piyasalar Future Fiyatlar Gerçek Zamanlı Santrallerin çeşitliliği Psikoloji Yan Hizmet Fiyatları Fiyatlar Kapasite Fiyatları İletim Kısıtları Pazar Gücü forward Ortalama Kar (Spark Spread) Emisyon izinleri Yakıt Fiyatları Tüketim Yapısı Opsiyon Fiyatları Kuruluş yeri farklılıkları Emisyon Limitleri Pazar Etkileşimleri Enerji Pazar Yapısı Deregülasyo n Durumu Diğer Faktörler Hava Kapasite Bağlı Maliyetler Hidroloji Yan Hizmetler Pazar Kuralları Yük Artışı Pazara Giriş İkili İşlemler Teknoloji 16 Literatürde Lerner Endeksi olarak anılmaktadır. 17 Deb ten alınmıştır.

7 Elektrik Sektöründe Birleşme ve Devralmaların Kontrolü Rekabet Kanunu nun 7.maddesi teşebbüslerin hakim durum oluşturacak ya da mevcut bir hakim durumu güçlendirmeye yönelik olarak ülkenin bütünü yahut bir kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak şekilde birleşmelerini, birbirlerini devralmalarını ya da ortak girişim kurmalarını yasaklamaktadır. Aynı Kanun un 11.maddesi uyarınca, Rekabet Kurulu nun 1997/1 sayılı Tebliği nde belirtilen ilgili pazardaki 20 milyon YTL. lik ciro ve %25 lik pazar payı eşiğini aşan işlemlerin geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu na bildirilmesi zorunludur. İlgili pazar Bir birleşme veya devralmanın pazardaki rekabet üzerindeki etkisi değerlendirilirken, öncelikle etkileyeceği pazarın sınırları çizilir. Rekabet şartlarının homojen olduğu, alıcılar tarafından fiyat, kalite, kulanım amacı gibi özellikleri bakımından birbirleriyle ikame edilebilir ürün ya da ürünlere ilgili ürün pazarı; etki doğurduğu coğrafi bölgeye de ilgili coğrafi pazar adı verilir. 18 Bu iki unsurdan oluşan ilgili pazarda rekabetin birleşmeden olumsuz etkilenip etkilenmeyeceği, rekabet otoritesinin yaklaşımına göre, ya pazar yapısı, ya da pazarın fiyat, miktar, danışıklılık olasılığı vb. performans göstergeleri üzerindeki etkisine göre değerlendirilmektedir. Dolayısıyla ilgili pazarın sınırlarının ne şekilde çizildiği, birleşmenin izin alıp almaması kararı üzerinde belirleyicidir. Pazar gücünün kullanılıp kullanılmadığı değerlendirilirken yine öncelikle ilgili pazarın tespit edilmesi gerekir. İlgili ürün pazarı, birleşme ya da devralma işleminin taraflarının faaliyetlerinden yola çıkılarak tespit edilir. Yani bir elektrik santrali sahibi başka bir santrali satın alıyorsa, tanımlanacak olan pazar elektrik üretimine ilişkin olacaktır. İki bölgesel elektrik dağıtıcısının birleşmesi işleminde ise ürün pazarı ilk bakışta elektrik dağıtımı hizmeti olarak tanımlanır. Rekabet Kurumu 1.Dairesi nin TEDAŞ ın özelleştirilmesi ile ilgili olarak hazırladığı tarihli görüşünde, ilgili ürün pazarlarını elektrik dağıtım hizmeti ile perakende elektrik satışı ve hizmeti olarak iki ürün pazarı tanımlamıştır. İlgili coğrafi pazar ise her bir dağıtım bölgesi ayrı bir oluşturacak şekilde tespit edilmiştir. Ancak yeni piyasa tasarımı hayata geçince ve birleşme devralma işlemleri karmaşıklaştıkça ilgili pazarın tanımlanması da güçleşecektir. İletim hizmetinin kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle belirli mevsim ve saatlerde sıkışıklıkların meydana gelmesi, sistemin enterkonnekte yapısı hakkında şüphelere yol açabilecek ve ülkenin iki ayrı ucundaki iki santralin birbirine rakip olduğu varsayımını geçersiz hale getirecektir. Bu şekilde sadece dağıtım için değil, üretim hizmetleri için de bölgesel pazarların tanımlanması gerekecektir. Yukarıdaki pazar gücünün ölçülmesine ilişkin bölümde açıklandığı üzere, bu pazarlar sadece günün farklı saatleri, yılın farklı mevsimlerine göre değil, talebin farklı düzeylerine göre de çoğaltılabilir. Yine elektrik santralleri ile dağıtıcılar ve serbest müşteriler ile yapılan sözleşmelerde birim fiyatların bölgeler arasında belirgin farklılıklar göstermesi, üretim için tanımlanan pazarın bölgesel bazda tanımlanmasını gerektirecek bir nedendir. Yük alma/atma pazarlarında, büyük santraller ile küçükler arasında davranışsal farklılıkların belirmesi, bu pazarların ilgili pazar tespitinde hesaba katılmasına neden olacaktır. Yukarıda sayılanlar gibi başka birçok nedenden dolayı ilgili pazarın tespiti elektrik sektöründe kolayca sonuçlandırılacak bir tartışma değildir. MOSS, son yıllarda ABD de gerçekleşen yoğun elektrik 18 İlgili pazar kavramı ile ilgili ayrıntılı bir çalışma için bkz. Çetinkaya, M. (2003). İlgili Pazar Kavramı ve İlgili Pazar Tanımında Kullanılan Nicel Teknikler. Ankara, Rekabet Kurumu Yayınları.

8 birleşmelerinde ilgili pazar tanımını sorunlu gördüğü işlemleri ve tartışmalı konuları aşağıdaki tabloda özetlemektedir: 19 Tablo 1: ABD de Pazar Tanımı sorunlu Elektrik Birleşmeleri Taraflar Tarih /Bölge İhtilaflı Konular Baltimore Gas & Electric ve Potomac Electric Delmarva Power & Light ve Atlantic Energy 1997 Orta - Atlantik 1998 Orta - Atlantik Coğrafi pazar tanımında iletim kısıtı hesaplaması; kapasitenin ölçülmesi Ürün pazarı tanımında zamanla farklılaşan talebin dikkate alınmaması Nevada Power ve Sierra Pacific 1999 Batı Coğrafi pazar tanımında iletim elverişliliğinin ölçülmesi Northern States Power ve New Centuries Energy Carolina Power & Light ve Florida Progress 2000 Ortabatı 2000 Güney Birleşme sonucunda pazarın yoğunlaşmasının PUHCA (Kamu Hizmeti Holding Şirketi Kanunu) uyarınca gerekli olan üreticilerin entegrasyonundan ayrı değerlendirilmesi İletim elverişliliğinin ölçülmesi, iletimin paylaştırılması ve coğrafi pazar tanımı içindeki piyasa fiyatları Tablodan da görüleceği üzere özellikle, iletim hizmetinin belirli vakitlerde aksaması nedeniyle coğrafi pazarın dar tanımlanması (ya da tanımlanmaması) tartışma konusu olmaktadır. AB Komisyonu, 2003 ve 2004 yıllarında elektrik sektöründe yaptığı birleşme ve devralma incelemelerinde, ilgili coğrafi pazarı ulusal pazarlarla sınırlayarak tanımlamakla birlikte, sınır aşan bir pazar tanımının hangi hallerde ortaya çıkacağını bu kararları inceleyerek kestirmek mümkündür. İlgili coğrafi pazar belirlenirken, ülkedeki tüketimin %10 unun altında bir enterkonnekte kapasitesinin ulusal sınırlardan daha geniş bir pazar tanımlamak için yetersiz olduğu, %25 in üzerine çıkan bir kapasiteninse yeterli olduğu, iletimde %25 oranındaki bir sıkışıklığın ulusal sınırları aşan bir pazar tanımlamak için fazla olduğu, bununla birlikte %5 lik bir oranın kabul edilebilir olduğu, %10 dan fazla fiyat farklılıklarının geniş pazar tanımlamak için yeterli olduğu kriterleri geçmiş kararlardan çıkartılabilir. 20 Ancak VANDEZANDE bu kriterlere göre yapılan ölçüm ve yorumların şeffaflıktan uzak olduğu eleştirisini yapmaktadır Moss, D. (2005). "Electricity Mergers, Economic Analysis, and Consistency : Why FERC Needs to Change its Approach." American Antitrust Institute Working Paper 04-02, s M.2947 Verbund/Energie Allianz (2003), M.3268 Sydkraft/Graninge (2003), M.3440 ENI/EDP/GDP (2004).

9 ABD örneğini inceleyen araştırmacılar, ilgili ürün pazarları belirlenirken, üzerinde durulması gereken pazarlar olarak kısa vadeli kapasite, uzun vadeli kapasite ve kısa vadede anlaşma ile bağlanarak satılmak zorunda olmayan elektrik (non-firm energy) üzerinde durmaktadır. 22 Birleşme ve Devralmaların değerlendirilmesi Avrupa Topluluğu ölçeğinde meydana gelen birleşme ve devralmaların değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirleyen ve 1989 yılında yayımlanan 4064/89 sayılı AT tüzüğü, 139/2004 sayılı tüzük ile yenilendiğinde, hakim durum testi olarak adlandırılan değerlendirme kriterinin yerine rekabet testi 23 kriterini benimsenmiştir sayılı Rekabet Kanunu nun 7.maddesinde de yerini bulan hakim durum testi, hakim durum oluşturulmasını ya da mevcut bir hakim durumun güçlendirilmesini yasaklamaktadır. Ancak rekabet testi, gerçekleştirilecek olan işlemin rekabeti önemli ölçüde azaltıp azaltmaması ile ilgilenmekte, bunun için bir hakim durumun yaratılmasını ön şart olarak almamaktadır. Bu şekilde, AB Komisyonu tarafından hakim durum tespitinde bulunmak için aranan %40 lık minimum pazar payının aşağısında toplam pazar payına ulaşacak işlemler de yeni test ile birlikte AB de yasaklanabilecektir. 24 Türkiye de benzer bir anlayış değişikliğinin gerçekleşebilmesi için Rekabet Kanunu nda değişikliğe gidilmesi gerekmektedir. Ancak yine de Rekabet Kurulu nun elektrik sektörü ile ilgili işlemlerinde, pazarın özellikleri nedeniyle düşük pazar paylarına rağmen dönemsel olarak hakim durumların ortaya çıktığına ilişkin karar almasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Elektrik sektöründe, diğer sektörlerden farklı olarak HHI değerlerinin, rekabeti bozucu bir pazar yapısının göstergesi olarak kullanılmasının doğuracağı sakıncalara ve ne şekilde giderilebileceklerine Pazar Gücü bölümünde yer verilmişti. Düzeltilmiş HHI değerlerinin de pazardaki teşebbüslerin kendi aralarındaki stratejik koordinasyonu görmeyi sağlamadığı için yeterli olmayacağı nedeniyle bilgisayar simülasyonlarına başvurulması gerektiği araştırmacılar tarafından ileri sürülmektedir. 25 Benzer simülasyon modelleri ilgili pazarın tespiti için de kullanılmaktadır. 26 Ancak bu modellerin düzgün işlemesinin, geçerliliği şüpheli varsayımlara bağlı olduğu eleştirileri de getirilmektedir. 27 Anlaşılabileceği üzere, üzerinde uzlaşmaya varılmış, tek bir doğru değerlendirme yönteminin varlığından söz etmek mümkün değildir. Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri nde birleşme ve devralmaların değerlendirilmesi, zaman içinde değişen bir portre sergilemektedir. Bunda, kamu otoritesinin önceki tecrübeler sonrası oluşan pazar yapısının olumsuz sonuçlarından ders alması ve sürekli gelişen ölçüm yöntemleri ile bunlara dayanan teorileri dikkate alması yatmaktadır. AB de elektrik endüstrisinde serbestleşme süreci 1996 da ilk elektrik yönergesinin (96/92/EC) yayımlanmasıyla başlamıştır. Özellikle üretim ve arz kısımlarında rekabetçi bir yapıya geçilmesi ve ulusal sınırların dışına çıkılabilmesini sağlayan direktifin asıl amacı bir AB ye ait bir iç enerji piyasasını oluşturabilmekti. Ülkeler arası enerji transferi kapasitesinin sınırlı olduğu ve mevcut 21 L. Vandezande, L. M., Bram Delvaux, Geert Van Calster, Ronnie Belmans (2006). "Evaluation of Economic Merger Control Techniques Applied to the European Electricity Sector." The Electricity Journal 19(6): 49-56, s Surratt, W. (1998). "The Analytical Approach to measuring Horizontal Market power in Electric Utility markets: A Historical Perspective." The Electricity Journal: 22-33, s İngilizce kaynaklarda SLC (significant lessening of competition) testi olarak geçmektedir. 24 Pazar gücünün kullanılmasına ilişkin bölümde izah edildiği gibi, %20 lik bir pazar payına sahip bir elektrik santralinin pazar gücü kullanarak rekabeti engellemesi mümkündür. 25 Moss, s.11; Deb, s.4; Vandezande, s Kullanılan modeller hakkında fikir edinmek için bkz.m. Ventosa, A. B., A. Ramos, M. Rivier (2005). "Electricity Market Modeling Trends." Energy Policy 33: K. Neuhoff, J. B., M. Boots (2005). "Network- constrained Cournot Models of Liberalized Electricity Markets: the Devil is in Details." Energy Economics 27(3):

10 firmaların ulusal ve genellikle hakim durumda olduğu bir yapıda, bu ulaşılması güç bir amaç olarak gözükmekteydi. 28 Firmaların hakim durumda olmaları nedeniyle, gerçekleştirdikleri ulusal ölçekteki birleşme ve devralmalar rekabete aykırı düşüyordu ancak gelirlerinin 2/3 ünü tek bir üye ülkeden elde etmeleri nedeniyle AB Komisyonu nun denetimine tabi olmuyorlardı. AB Komisyonu 2005 te yayımladığı elektrik ve gazda iç pazarın yaratılmasına 29 ve yaptığı sektör incelemesine dair raporlarla 30, ikinci elektrik yönergesi (2003/547/EC) ve 1228/2003 sayılı Regülasyon ile devam eden serbestleşme çabalarının, yukarıda belirtilen amaçlara ulaşmayı başaramadığını açıklamıştır. Öncelikle pazardaki yoğunlaşma hala çok yüksekti. En büyük ilk üç üretim firmasının pazar payının toplamını ifade eden CR(3) oranı AB üye ülkelerinin çoğunluğunda %65 in üzerindeydi. Mevcut firmaların güçlü pozisyonları, yeni giren firmalar tarafından sarsılamamıştı. İkincisi Avrupa ölçeğinde bir konsolidasyon yaşanıyordu: Ulusal pazar lideri firmalar büyük satın alımlarla komşu ülke pazarlarına giriyor ve sınır ötesi rekabete olan ihtiyacı daha da artırıyorlardı. Devam eden bu birleşme dalgasında bazı üye ülke hükümetleri ulusal çıkarları hala ilk sıraya koymaktadır. EON un 2002 de Ruhrgas tarafından alınması Alman federal rekabet otoritesi Bundeskartellamt tarafından, Endesa için Gas Natural ın 2006 da verdiği teklif de İspanyol otorite Tribunal de la Competencia tarafından yasaklandı. Ancak açıkça rekabete aykırı olmalarına rağmen Komisyon eşiğinin altında kalan her iki devralma da, sektörün stratejik önemi ve ulusal şampiyonları desteklemek amacıyla, hükümetlerin müdahalesiyle gerçekleştirildi. Bu durum, AB nin mevcut birleşme/devralma mevzuatının, elektrik sektöründe ne rekabeti sağlama ne de iç pazarı oluşturma amacına hizmet ettiğini, 2/3 kuralı değiştirilmeden ortak bir AB elektrik politikası oluşturulmasının mümkün olmadığını ortaya çıkardı. 31 Fransız hükümetinin EON un Endesa ya ve İspanyol hükümetinin Enel in Suez e 2006 yılında açıklanan satın alma tekliflerine verdiği tepkiler korumacı dalganın devam etiğini göstermektedir. 32 Bütün bu gelişmelere karşın AB Komisyonu hem sektördeki birleşmelere olan yaklaşımını sertleştirmekte, hem de rekabeti sınırlayıcı anlaşmaları yasaklayan Roma Antlaşmasının 81.maddesi ile, hakim durumun kötüye kullanılmasını yasaklayan 82.maddesini uygulamaya koymaktadır. ABD de uygulanan birleşme/devralma politikasını incelediğimizde ise gaz çevrim santralleri ile elektrik üreticilerinin birleşmesinden doğan dikey entegrasyon sorununa ve iletim hizmetinin tek firmanın elinde yoğunlaşması durumuna dikkatle yaklaşıldığı göze çarpmaktadır Ibid. s AB Komisyonu, Report on Progress in Creating the Internal Gas and Electricity Market, Communication from the Commission, COM(2005) 568, 30 AB Komisyonu, Preliminary Report Sector Inquiry under Article 17 Regulation 1/2003 on the Gas and ElectricityMarkets, 2006, 31 Leveque, s Vandezande, s Moss, s.11

ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET

ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET Av. Mert Karamustafaoğlu (LL.M.) FU Berlin Erdem&Erdem Ortak Avukatlık Bürosu Rekabet ve Uyum Uzmanı Date: 2/11/2017 ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASASI

Detaylı

Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi

Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi İzak Atiyas, Sabancı Üniversitesi Elektrik Enerjisi Stratejisi Değerlendirmeleri Konferansı 22 Mayıs 2008, İstanbul Temel

Detaylı

Elektrik Piyasası. Nezir AY. TEİAŞ Elektrik Piyasa Hizmetleri ve Mali Uzlaştırma Dairesi Başkanı. Marmara Enerji Forumu 07-08 Eylül 2007 İstanbul

Elektrik Piyasası. Nezir AY. TEİAŞ Elektrik Piyasa Hizmetleri ve Mali Uzlaştırma Dairesi Başkanı. Marmara Enerji Forumu 07-08 Eylül 2007 İstanbul Elektrik Piyasası Nezir AY TEİAŞ Elektrik Piyasa Hizmetleri ve Mali Uzlaştırma Dairesi Başkanı Marmara Enerji Forumu 07-08 Eylül 2007 İstanbul Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi 1 GÜNDEM Elektrik Piyasası

Detaylı

Yaz Puantı ve Talep Yönetimi

Yaz Puantı ve Talep Yönetimi Yaz Puantı ve Talep Yönetimi Genel elektrik talebi kış aylarında ısıtma ve aydınlatma, yaz aylarında ise soğutma (klima) ihtiyacına bağlı olarak bölgesel ve mevsimsel farklılıklar oluşturur. modus Enerji

Detaylı

2002/2 SAYILI DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ

2002/2 SAYILI DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ 2002/2 SAYILI DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ Amaç Madde 1- Bu Tebliğin amacı, dikey anlaşmaların 7/12/1994 tarih ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun' un 4 ncü maddesi hükümlerinin

Detaylı

Rekabet Kurumu Rekabet Kanunu. Doç. Dr. A. Barış BARAZ

Rekabet Kurumu Rekabet Kanunu. Doç. Dr. A. Barış BARAZ Rekabet Kurumu Rekabet Kanunu Doç. Dr. A. Barış BARAZ Rekabet Kurumu Anayasanın 167 nci maddesi devlete açıkça piyasalarda oluşacak fiili yahut anlaşma sonucu doğacak tekelleşmeyi ve kartelleşmeyi önleme

Detaylı

Ekonomi I FĐRMA TEORĐSĐ. Piyasa Çeşitleri. Tam Rekabet Piyasası. Piyasa yapılarının çeşitli türleri; Bir uçta tam rekabet piyasası (fiyat alıcı),

Ekonomi I FĐRMA TEORĐSĐ. Piyasa Çeşitleri. Tam Rekabet Piyasası. Piyasa yapılarının çeşitli türleri; Bir uçta tam rekabet piyasası (fiyat alıcı), Ekonomi I Tam Rekabet Piyasası FĐRMA TEORĐSĐ Bu bölümü bitirdiğinizde şunları öğrenmiş olacaksınız: Hasılat, maliyet ve kar kavramları ne demektir? Tam rekabet ne anlama gelir? Tam rekabet piyasasında

Detaylı

ÇEŞME YARIMADASI RÜZGÂR SANTRALLERİNİN İLETİM SİSTEMİNE BAĞLANTISI

ÇEŞME YARIMADASI RÜZGÂR SANTRALLERİNİN İLETİM SİSTEMİNE BAĞLANTISI 1 ÇEŞME YARIMADASI RÜZGÂR SANTRALLERİNİN İLETİM SİSTEMİNE BAĞLANTISI İ. Kürşat BÜLBÜL 1 ÖZET Bu çalışmada; rüzgâr santrallerinin güç sistemlerine entegrasyonu, iletim sistemi operatörünün bakış açısından

Detaylı

Dr. Özge Ay OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Dr. Özge Ay OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Dr. Özge Ay OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XXI

Detaylı

Türkiye Toptan Elektrik Piyasası Piyasa Mekanizmaları

Türkiye Toptan Elektrik Piyasası Piyasa Mekanizmaları YTL/MWh YTL/MWh SMF Piyasa Takas Fiyatı PTF Miktar MW MW Türkiye Toptan Elektrik Piyasası Piyasa Mekanizmaları Uygar Yörük Kıdemli Müdür, Deloitte Danışmanlık Deloitte Danışmanlık A.Ş. İstanbul, 22 Mayıs

Detaylı

Türkiye Elektrik. İbrahim Etem ERTEN. OSB Eğitimi 26 Mart 2012 Afyon

Türkiye Elektrik. İbrahim Etem ERTEN. OSB Eğitimi 26 Mart 2012 Afyon Türkiye Elektrik Piyasası ve DUY İbrahim Etem ERTEN Grup Başkanı - Enerji Uzmanı OSB Eğitimi 26 Mart 2012 Afyon Hızlı talep artışı: Yatırım ihtiyacı ve fırsatlar Rekabetçi piyasaların rolü Yüksek ithalat

Detaylı

REKABET KURULU. 2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik, Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği 1 Tebliğ No : 2002/2

REKABET KURULU. 2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik, Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği 1 Tebliğ No : 2002/2 REKABET KURULU 2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik, Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği 1 Tebliğ No : 2002/2 Amaç Madde 1- Bu Tebliğin amacı, dikey anlaşmaların 7.12.1994

Detaylı

TPIS Değerlendirme Raporu

TPIS Değerlendirme Raporu TPIS Değerlendirme Raporu Fiyat neden «0» çıktı? 2 Temmuz 2012 Fiyat Neden «0» çıktı? 18 Haziran 2012 günü 05 ve 06 saatlerinde Gün Öncesi Piyasasında elektriğin fiyatı 0 olarak gerçekleşmiştir. 1 ve 2

Detaylı

Liberalleşmenin Türkiye Enerji. 22 Şubat 2012

Liberalleşmenin Türkiye Enerji. 22 Şubat 2012 Liberalleşmenin Türkiye Enerji Piyasasına Etkileri i 22 Şubat 2012 Liberalleşmenin son kullanıcılara yararları somutları çeşitli sektörlerde kanıtlanmıştır Telekom Havayolu Liberalleşme öncesi > Genellikle

Detaylı

Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği

Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği Nurettin ÇETİNKAYA Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü 2 Mayıs 2007 ÇARŞAMBA

Detaylı

SEKTÖRE ÖZGÜ REKABET HUKUKU SERTİFİKA PROGRAMLARI

SEKTÖRE ÖZGÜ REKABET HUKUKU SERTİFİKA PROGRAMLARI SEKTÖRE ÖZGÜ REKABET HUKUKU SERTİFİKA PROGRAMLARI YENİ GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ IŞIĞINDA OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE REKABET HUKUKU UYGULAMASI & ELEKTRİK PİYASASINDA REGULASYON VE REKABET HUKUKU UYGULAMASI Program

Detaylı

Serbest Tüketici Kimdir

Serbest Tüketici Kimdir Kısaca Eren Enerji Eren Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Zonguldak ın Çatalağzı termik santrali toplam 1,6 milyar dolarlık yatırım değerine sahip 3 üniteden oluşmaktadır. Temmuz 2010 dan bugüne faaliyette olan

Detaylı

REKABET HUKUKU ve KOBİLER. Neşe Nur Onuklu

REKABET HUKUKU ve KOBİLER. Neşe Nur Onuklu REKABET HUKUKU ve KOBİLER Neşe Nur Onuklu Sunum Planı Rekabet Nedir? 4054 sayılı RKHK genel hükümleri KOBİ ler ve Rekabet 2 Rekabet Nedir? 3 Rekabet Nedir? Firmaları maliyetlerini ve fiyatlarını aşağıya

Detaylı

Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi FİNANSMANI İŞLETME Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Sermaye Piyasalarının İşlevleri Sermaye piyasalarının

Detaylı

Elektrik Tedarik Sözleşmeleri -Özellikle İkili Anlaşma-

Elektrik Tedarik Sözleşmeleri -Özellikle İkili Anlaşma- Dr. Mustafa YAVUZ Elektrik Piyasası Kanunu nun Öngördüğü Hukuki Rejim ve Elektrik Tedarik Sözleşmeleri -Özellikle İkili Anlaşma- İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... v TEŞEKKÜR...ix İÇİNDEKİLER...xi KISALTMALAR...xxiii

Detaylı

ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE REKABET HUKUKU ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ

ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE REKABET HUKUKU ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE REKABET HUKUKU ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ 24 Mayıs 2016 tarihinde Rekabet Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği, Enerji Ticareti Derneği ve Elektrik

Detaylı

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org Azerbaycan Enerji GÖRÜNÜMÜ Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi EKİM 214 www.hazar.org 1 HASEN Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Geniş Hazar Bölgesi ne yönelik enerji,

Detaylı

ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Aralık 2015

ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Aralık 2015 ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Aralık 2015 1 Elektrik piyasanın serbestleşmesi yönünde büyük mesafe alınmasına karşın hedeflenen noktaya ulaşılamaması sektörün

Detaylı

TÜREV ENSTRÜMANLARI, ELEKTRİK PİYASALARINDAKİ UYGULAMALARI VE TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASINDAKİ YERİ

TÜREV ENSTRÜMANLARI, ELEKTRİK PİYASALARINDAKİ UYGULAMALARI VE TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASINDAKİ YERİ 1 TÜREV ENSTRÜMANLARI, ELEKTRİK PİYASALARINDAKİ UYGULAMALARI VE TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASINDAKİ YERİ M. Tuna Kök Ciner Grubu 2 TÜREV ENSTRÜMANLARI, ELEKTRİK PİYASALARINDAKİ UYGULAMALARI ve TÜRKİYE ELEKTRİK

Detaylı

Atık Yönetimi Piyasalarında Rekabet Politikası. Evrim Özgül KAZAK 19.04.2011/2011 Atık Yönetimi Sempozyumu-Antalya eokazak@rekabet.gov.

Atık Yönetimi Piyasalarında Rekabet Politikası. Evrim Özgül KAZAK 19.04.2011/2011 Atık Yönetimi Sempozyumu-Antalya eokazak@rekabet.gov. Atık Yönetimi Piyasalarında Rekabet Politikası Evrim Özgül KAZAK 19.04.2011/2011 Atık Yönetimi Sempozyumu-Antalya eokazak@rekabet.gov.tr Rekabet Kanunu 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun: Tanımlar

Detaylı

ALPER AKCA

ALPER AKCA 25.10.2008 Lisans, ODTÜ EEE, 2005 Yüksek Lisans, ODTÜ EEE, 2008 ASELSAN, 2005- Neden Destek? Destek Türleri ABD Ulusal Mekanizmalar ABD Eyalet Mekanizmaları AB Destek Mekanizmaları Türkiye Yenilenebilir

Detaylı

Ekonominin Esasları TEKEL PİYASASI TEKEL PİYASASI. Tekel Piyasası

Ekonominin Esasları TEKEL PİYASASI TEKEL PİYASASI. Tekel Piyasası Ekonominin Esasları Tekel Piyasası TEKEL PİYASASI Tekel Üretimin % 25 inden fazlasının tek bir firma ya da birbirine bağlı firmalar grubunun elinde olduğu endüstri. Pür tekel Sadece bir satıcının bulunduğu

Detaylı

2014 İKİNCİ ÇEYREK ELEKTRİK SEKTÖRÜ. Tüketim artışı aheste, kapasite fazlası sürüyor. Yael Taranto tarantoy@tskb.com.tr

2014 İKİNCİ ÇEYREK ELEKTRİK SEKTÖRÜ. Tüketim artışı aheste, kapasite fazlası sürüyor. Yael Taranto tarantoy@tskb.com.tr Tüketim artışı aheste, kapasite fazlası sürüyor Yılın ilk yarısında elektrik tüketimi 2013 yılının aynı dönemine kıyasla %3,6 artış gösterdi. Yıllık tüketim artış hızı ilk çeyrekte %3 olarak gerçekleşirken,

Detaylı

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Finans Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Özeti Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi Prof.

Detaylı

Fatih Kölmek. ICCI 2012-18.Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı 25 Nisan 2012, İstanbul, Türkiye

Fatih Kölmek. ICCI 2012-18.Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı 25 Nisan 2012, İstanbul, Türkiye Fatih Kölmek ICCI 2012-18.Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı 25 Nisan 2012, İstanbul, Türkiye Türkiye Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Mekanizması Fiyat Tahmin Modelleri Yapay Sinir

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

TUREK 2015 RES lerde Üretim Tahminleri ve Elektrik Satışı. Fatih Yazıtaş 05.11.2015

TUREK 2015 RES lerde Üretim Tahminleri ve Elektrik Satışı. Fatih Yazıtaş 05.11.2015 TUREK 2015 RES lerde Üretim Tahminleri ve Elektrik Satışı Fatih Yazıtaş 05.11.2015 Gündem Elektrik Piyasası & EPİAŞ Gün Öncesi Piyasası ve Tahminleme (RES ler) Gün İçi Piyasası YEKDEM 2 Enerji Piyasaları

Detaylı

Tartışılacak Konular. Tekel. Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları. Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti. Bölüm 10Chapter 10 Slide 2

Tartışılacak Konular. Tekel. Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları. Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti. Bölüm 10Chapter 10 Slide 2 Monopol ve Monopson Tartışılacak Konular Tekel Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti Bölüm 10Chapter 10 Slide 2 Tartışılacak Konular Monopson (Monopsony) Monopson

Detaylı

REKABET HUKUKUNDA HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI AÇISINDAN İNDİRİM SİSTEMLERİ VE INTEL KARARI

REKABET HUKUKUNDA HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI AÇISINDAN İNDİRİM SİSTEMLERİ VE INTEL KARARI REKABET HUKUKUNDA HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI AÇISINDAN İNDİRİM SİSTEMLERİ VE INTEL KARARI Av. Göktuğ Can Burul, LL.M, Esq. Uygulamada teşebbüsler tarafından oldukça sık şekilde kullanılan indirim

Detaylı

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Neler Öğreneceğiz? Hükümet Müdahalelerinin denge Oluşumlarına Etkileri Fiyat Kontrolleri Taban ve Tavan Fiyat Uygulamaları Asgari Ücret Politikası Tarımsal Destekleme

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİSİ TALEP TAHMİNLERİ, PLANLAMASI ve ELEKTRİK SİSTEMİNİN DETAYLI İNCELENMESİ

ELEKTRİK ENERJİSİ TALEP TAHMİNLERİ, PLANLAMASI ve ELEKTRİK SİSTEMİNİN DETAYLI İNCELENMESİ ELEKTRİK ENERJİSİ TALEP TAHMİNLERİ, PLANLAMASI ve ELEKTRİK SİSTEMİNİN DETAYLI İNCELENMESİ YUSUF BAYRAK TEİAȘ APK Daire Bașkanlığı 1. GİRİȘ 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve sektörün yeniden yapılanmasından

Detaylı

Mikroiktisat Final Sorularý

Mikroiktisat Final Sorularý Mikroiktisat Final Sorularý MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ MALĐYE VE ĐŞLETME BÖLÜMLERĐ MĐKROĐKTĐSAT FĐNAL SINAVI 10.01.2011 Saat: 13:00 Çoktan Seçmeli Sorular: Sorunun Yanıtı

Detaylı

İç denetim birimleri, risk değerlendirme çalışmalarına ilişkin hususları bu rehbere uygun olarak kendi iç denetim birim yönergelerinde düzenlerler.

İç denetim birimleri, risk değerlendirme çalışmalarına ilişkin hususları bu rehbere uygun olarak kendi iç denetim birim yönergelerinde düzenlerler. KAMU İÇ DENETİMİNDE RİSK DEĞERLENDİRME REHBERİ I. GİRİŞ Bu rehber, iç denetim birimlerince hazırlanacak risk değerlendirme çalışmalarının temel esaslarını belirlemek üzere, İç Denetçilerin Çalışma Usul

Detaylı

Enerji ve İklim Haritası

Enerji ve İklim Haritası 2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.

Detaylı

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ 2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ TEPAV EPRI Dış Politika Etütleri AB Çalışma Grubu 9 Kasım 2005 Ankara Zeynep Songülen

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI PAYLAŞIM YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI PAYLAŞIM YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI PAYLAŞIM YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönergenin amacı, Düzce Üniversitesi çalışanlarının yaptığı

Detaylı

Elektrik Sektöründe Reform. İzak Atiyas TESEV ve Sabancı Üniversitesi 17 Ocak 2006 TEPAV, Ankara

Elektrik Sektöründe Reform. İzak Atiyas TESEV ve Sabancı Üniversitesi 17 Ocak 2006 TEPAV, Ankara Elektrik Sektöründe Reform İzak Atiyas TESEV ve Sabancı Üniversitesi 17 Ocak 2006 TEPAV, Ankara Yeniden yapılanma Tarihsel yapı: Dikey bütünleşik; kamu veya özel Yeniden yapılanma Hedef: verimlilik artışı

Detaylı

BÖLÜM KÜÇÜK İŞLETMELERİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI

BÖLÜM KÜÇÜK İŞLETMELERİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI BÖLÜM 10 -- KÜÇÜK İŞLETMELERİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI DIŞ SORUNLAR Küçük işletmelerin gelişmekte olan ülkelerde önüne çıkan engeller aşağıdaki gibi listelenebilir: 1. Finansman sorunu - Kaynak çeşidi

Detaylı

Doğal Gaz Piyasasındaki Hedef Model Ne?

Doğal Gaz Piyasasındaki Hedef Model Ne? Doğal Gaz Piyasasındaki Hedef Model Ne? Barış Sanlı 24 Eylül 2014 All Energy Turkey 24.9.2014 Barış Sanlı 1 Enerji İşleri Genel Müdürlüğü 24.9.2014 Barış Sanlı 2 www.enerji.gov.tr (Yayınlar/Raporlar) 24.9.2014

Detaylı

Küresel İklim Değişikliği ve Emisyon Ticareti: Yeşil Ekonomi Tasarımına Önermeler

Küresel İklim Değişikliği ve Emisyon Ticareti: Yeşil Ekonomi Tasarımına Önermeler Küresel İklim Değişikliği ve Emisyon Ticareti: Yeşil Ekonomi Tasarımına Önermeler Doç. Dr. Ayşe Uyduranoğlu İstanbul Bilgi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Zahide Eylem Gevrek Konstanz Üniversitesi, Almanya

Detaylı

Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliği. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar

Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliği. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliği BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar Amaç Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, elektrik piyasasında gerçek ve tüzel kişilerin serbest

Detaylı

KAMU İÇ DENETİMİNDE RİSK DEĞERLENDİRME REHBERİ

KAMU İÇ DENETİMİNDE RİSK DEĞERLENDİRME REHBERİ KAMU İÇ DENETİMİNDE RİSK DEĞERLENDİRME REHBERİ I. GİRİŞ Bu rehber, iç denetim birimlerince hazırlanacak risk değerlendirme çalışmalarının temel esaslarını belirlemek üzere, İç Denetçilerin Çalışma Usul

Detaylı

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri 2006 Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri Nurel KILIÇ Dünya da ve Türkiye de ulusal ve bölgesel enerji piyasaları, tarihin hiçbir döneminde görülmediği kadar ticaret, rekabet ve yabancı yatırımlara

Detaylı

Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız. RWE Turkey 09/11/2015 PAGE 1

Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız. RWE Turkey 09/11/2015 PAGE 1 Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız RWE Turkey 09/11/2015 PAGE 1 RWE, başarılı ve uzun geçmişiyle enerji piyasasında güvenilir ve güçlü bir iş ortağıdır RWE Genel Merkezi, Essen, Almanya Rakamlarla RWE*

Detaylı

Rüzgar Enerjisinin Türkiye deki Yeri YEK Kanunu Rüzgar Enerjisinin Ticaret İmkanları YEKDEM DUY Öneriler

Rüzgar Enerjisinin Türkiye deki Yeri YEK Kanunu Rüzgar Enerjisinin Ticaret İmkanları YEKDEM DUY Öneriler RÜZGAR SANTRALARINDA ÜRETİLEN ELEKTRİK ENERJİSİNİN PİYASALARDA SATILMASI HULUSİ KARA TÜREB DENETİM KURULU BAŞKANI TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ TURKISH WIND ENERGY CONGRESS 7-8 KASIM 2012 İSTANBUL İÇERİKİ

Detaylı

2. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN

2. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN 2. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 C.1.2. Piyasa Talep Fonksiyonu Bireysel talep fonksiyonlarının toplanması ile bir mala ait

Detaylı

AR& GE BÜLTEN. Otomotivde Yeni Dönem! Otomotiv Sektöründeki Rekabet Koşulları Yenileniyor!

AR& GE BÜLTEN. Otomotivde Yeni Dönem! Otomotiv Sektöründeki Rekabet Koşulları Yenileniyor! Otomotivde Yeni Dönem! Otomotiv Sektöründeki Rekabet Koşulları Yenileniyor! Türkiye'deki otomotiv sanayi, kurulduğu 1960'lı yıllardan beri AB otomotiv sanayi ile entegrasyonu sağlama çabası içinde bulunmaktadır.

Detaylı

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Cahit YILMAZ Kültür Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul c.yilmaz@iku.edu.tr Key words:kredi,büyüme. Özet Banka kredileri ile ekonomik büyüme arasında

Detaylı

2-13/2017 KKTC Rekabet Kurulu 108/2017 REKABET KURULU KARARI

2-13/2017 KKTC Rekabet Kurulu 108/2017 REKABET KURULU KARARI REKABET KURULU KARARI Dosya No : 2-13/2017 Karar Sayısı : 108/2017 Karar Tarihi : 28.06.2017 1. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER: Selim ALTINCIK (Başkan) Doç. Dr. Figen YEŞİLADA (Başkan Yrd.) Kubilay SEPETCİOĞLU

Detaylı

ELEKTRİK PİYASASI KAPASİTE MEKANİZMASI YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

ELEKTRİK PİYASASI KAPASİTE MEKANİZMASI YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ELEKTRİK PİYASASI KAPASİTE MEKANİZMASI YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, elektrik piyasasında arz güvenliğinin temini için gerekli yedek

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 A) ÖRNEK BİR KONUT PROJESİ BAZINDA VERGİ YÜKÜ Aşağıdaki çalışmada, örnek olarak 100 konutluk bir gayrimenkul projesi belirli varsayımlarla ele alınarak,

Detaylı

4054 SAYILI REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ŞERHİ

4054 SAYILI REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ŞERHİ REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN'A İLİŞKİN GENEL BİLGİLER BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ I- REKABET HUKUKUNUN AMACI KONUSU 27 1- REKABET HUKUKUNUN AMACI 27 2- REKABET HUKUKUNUN KONUSU 30 II- REKABET HUKUKUNUN NİTELİĞİ

Detaylı

DR. ALİ KAYA REKABET HUKUKUNDA AYRIMCILIK SURETİYLE HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI

DR. ALİ KAYA REKABET HUKUKUNDA AYRIMCILIK SURETİYLE HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI DR. ALİ KAYA REKABET HUKUKUNDA AYRIMCILIK SURETİYLE HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...VII KISALTMALAR...XV GİRİŞ...1 1. KONUNUN TAKDİMİ VE SINIRLANDIRILMASI...1 2. İNCELEME PLANI...3

Detaylı

TÜRK SANAYİCİLERİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ

TÜRK SANAYİCİLERİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ Sayın Prof. Dr. Nurettin Kaldırımcı Başkan Rekabet Kurumu Bilkent Plaza B3 Blok 06530 Bilkent Ankara İstanbul, 07 Nisan 2008 Ref: KE/bs/08-755 Konu: 1997/1 Sayılı Tebliğ'in Gözden Geçirilmesi Hakkında

Detaylı

Türkiye de Elektrik Toptan Satış Piyasası nın Gelişimi

Türkiye de Elektrik Toptan Satış Piyasası nın Gelişimi ISTRADE 2017 Elektrik Piyasalarında Ticaret ve Tedarik Mayıs 2017 Türkiye de Elektrik Toptan Satış Piyasası nın Gelişimi Türkiye elektrik piyasasındaki ticaret ortamı istikrarlı bir gelişim sürecinden

Detaylı

REKABET KURULU KARARI

REKABET KURULU KARARI Rekabet Kurumu Başkanlığından, REKABET KURULU KARARI Dosya Sayısı : 2007-2-166 (Devralma) Karar Sayısı : 07-85/1052-411 Karar Tarihi : 8.11.2007 10 20 30 40 A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER Başkan Üyeler :

Detaylı

Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi

Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi Geleceğin Karbon Piyasaları Şekilleniyor Pazara Hazırlık Ortaklık Girişimi (PMR) Kyoto Protokolü nün ilk yükümlülük döneminin sona ereceği 2020 yılı sonrası yeni iklim

Detaylı

ÇEVRESEL TARIM POLİTİKASI

ÇEVRESEL TARIM POLİTİKASI ÇEVRESEL TARIM POLİTİKASI Prof. Dr. Emine Olhan A.Ü.Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü olhan@agri.ankara.edu.tr TARIMA MÜDAHALE ŞEKİLLERİ 1.Doğrudan Gelire Yönelik Müdahaleler a. Fark ödeme sistemi

Detaylı

Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından

Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından 3.Ders Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından önemli unsurlardır. Spor endüstrisi içerisinde yer

Detaylı

TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI

TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI Amaç ve kapsam MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı; kamu kurum ve kuruluşları ile iktisadî, ticarî ve malî sektörlerde üretim, tüketim ve hizmet

Detaylı

VOB la Gelecek ece Yönetimi

VOB la Gelecek ece Yönetimi Ocak 2010 VOB la Gelecek ece Yönetimi Çetin Ali DÖNMEZ Osmaniye Ticaret ve Sanayi Odası İşlem Hacminin Yıllık Gelişimi (TL) İşlem Hacmi (TL) 334.172.858.081 207.962.600.500 118.035.442.771 3.029.588.946

Detaylı

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Hafta 13 Yrd. Doç. Dr. Semra BORAN Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak

Detaylı

TASAM - TÜRKASYA STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ. Nükleer Enerji Üretiminde Kamu - Sektör İşbirliği

TASAM - TÜRKASYA STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ. Nükleer Enerji Üretiminde Kamu - Sektör İşbirliği Nükleer Enerji Üretiminde Kamu - Sektör İşbirliği Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 06531, Balgat, Ankara sevaiogl@metu.edu.tr TASAM,

Detaylı

YEKA Bilgi Notu. Nedir YEKA?

YEKA Bilgi Notu. Nedir YEKA? YEKA Bilgi Notu Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA), Endüstri Bölgeleri ile birlikte yenilenebilir enerji politikaları alanındaki en önemli iki stratejiden biridir. Bugüne kadar beş sahada (Filyos,

Detaylı

Konut Kredisi Piyasasına Bakış

Konut Kredisi Piyasasına Bakış Konut Kredisi Piyasasına Bakış Türkiye Konut Kredisi İstatistikleri (Kasım 2010 - Ekim 2011) Kasım 2011 Uyarı: Bu raporda sunulan istatistiklerin bir kısmı Konutkredisi.com.tr web sitesinin ziyaretçilerinin

Detaylı

ZİRAAT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. KATILIM ŞEMSİYE FONU NA BAĞLI ZİRAAT PORTFÖY KISA VADELİ KİRA SERTİFİKASI KATILIM FONU

ZİRAAT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. KATILIM ŞEMSİYE FONU NA BAĞLI ZİRAAT PORTFÖY KISA VADELİ KİRA SERTİFİKASI KATILIM FONU ZİRAAT PORTFÖY KISA VADELİ KİRA SERTİFİKASI KATILIM FONU 26.05.2017 31.12.2017 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR İÇİNDEKİLER

Detaylı

ELEKTRİK PİYASASI SERBEST TÜKETİCİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar

ELEKTRİK PİYASASI SERBEST TÜKETİCİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar ELEKTRİK PİYASASI SERBEST TÜKETİCİ YÖNETMELİĞİ (4 Eylül 2002 tarihli ve 24866 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe girmiştir.) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve

Detaylı

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ Türkiye de perakende sektörü, 300 milyar dolara ulaşan büyüklüğü, 365 bin mağaza sayısı ve 2009-2013 yılları arasında yıllık bileşik %7 büyüme ile öne çıkan sektörler

Detaylı

DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Balanced Scorecard DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Bu yöntemin ortaya çıkışı 1990 yılında Nolan Norton Enstitüsü sponsorluğunda gerçekleştirilen, bir yıl süren ve birçok şirketi kapsayan Measuring performance

Detaylı

9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN

9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN 9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 A.8. TAM REKABET PİYASALARI A.8.1. Temel Varsayımları Atomisite Koşulu: Piyasada alıcı ve satıcılar,

Detaylı

AKARYAKITTA SERBEST FİYAT UYGULAMASI

AKARYAKITTA SERBEST FİYAT UYGULAMASI AKARYAKITTA SERBEST FİYAT UYGULAMASI 20/12/2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5015 sayılı petrol piyasası kanunu çerçevesinde petrol ürünleri fiyatlandırılmasında yılbaşından itibaren

Detaylı

ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER

ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası FĐNANSAL EĞĐTĐM VE FĐNANSAL FARKINDALIK: ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER Durmuş YILMAZ Başkan Mart 2011 Đstanbul Sayın Bakanım, Saygıdeğer Katılımcılar, Değerli Konuklar

Detaylı

III. Dönem Rekabet Hukuku Sertifika Programı 3 Kasım-15 Aralık 2012

III. Dönem Rekabet Hukuku Sertifika Programı 3 Kasım-15 Aralık 2012 III. Dönem Rekabet Hukuku Sertifika Programı 3 Kasım-15 Aralık 2012 Amaç Rekabet hukuku, piyasa ekonomisinin sağlıklı bir şekilde işlemesi açısından vazgeçilmez hukuk dallarından biridir. Bu hukuk dalı,

Detaylı

MOTORLU TAŞITLAR SEKTÖRÜNDEKİ DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ TASLAĞI EŞDEĞER YEDEK PARÇA KULLANIMININ ÖNÜNÜ AÇIYOR

MOTORLU TAŞITLAR SEKTÖRÜNDEKİ DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ TASLAĞI EŞDEĞER YEDEK PARÇA KULLANIMININ ÖNÜNÜ AÇIYOR MOTORLU TAŞITLAR SEKTÖRÜNDEKİ DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ TASLAĞI EŞDEĞER YEDEK PARÇA KULLANIMININ ÖNÜNÜ AÇIYOR Melisa KORKMAZ Giriş Motorlu taşıtlar sektöründe yapılan dağıtım anlaşmaları,

Detaylı

Synergi Gas. Gelişmiş Hidrolik Modelleme. Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT

Synergi Gas. Gelişmiş Hidrolik Modelleme. Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT Synergi Gas Gelişmiş Hidrolik Modelleme Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT 1 Giriş Doğalgaz dağıtım ve iletim şebekelerinde günlük ve uzun dönemli işletme ihtiyaçlarının

Detaylı

İKT 207: Mikro iktisat. Faktör Piyasaları

İKT 207: Mikro iktisat. Faktör Piyasaları İKT 207: Mikro iktisat Faktör Piyasaları Tartışılacak Konular Tam Rekabetçi Faktör Piyasaları Tam Rekabetçi Faktör Piyasalarında Denge Monopson Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları Monopol Gücünün Olduğu Faktör

Detaylı

ÇİMENTO SEKTÖRÜ 10.04.2014

ÇİMENTO SEKTÖRÜ 10.04.2014 ÇİMENTO SEKTÖRÜ TABLO 1: EN ÇOK ÜRETİM YAPAN 15 ÜLKE (2012) TABLO 2: EN ÇOK TÜKETİM YAPAN 15 ÜLKE (2012) SEKTÖRÜN GENEL DURUMU Dünyada çimento üretim artışı hızlanarak devam ederken 2012 yılında dünya

Detaylı

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER... İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...4 1.Yönetici Özeti... 11 2.Giriş... 12 3.Sektörel Analiz... 13 3.1 Birincil Enerji Kaynaklarına Bakış...13 3.1.1 Kömür... 13 3.1.1.1 Dünya da Kömür... 14 3.1.1.1.1 Dünya

Detaylı

İSTİHDAMA KATKISI. Tülin Keskin TMMOBMakine Mühendisleri Odası

İSTİHDAMA KATKISI. Tülin Keskin TMMOBMakine Mühendisleri Odası ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİNİN İSTİHDAMA KATKISI Tülin Keskin TMMOBMakine Mühendisleri Odası Enerji Verimliliği Danışmanı Türkiye de İstihdam Türkiye nin çalışma çağındaki nüfusu önümüzdeki

Detaylı

Türkiye deki Olası Emisyon Ticareti için Yol Haritası

Türkiye deki Olası Emisyon Ticareti için Yol Haritası Türkiye deki Olası Emisyon Ticareti için Yol Haritası Türkiye için Yasal ve Kurumsal Altyapı Ozlem Dogerlioglu ozlem@dogerlihukuk.com On ETS tasarım adımına Kaynak: Piyasa Hazırlıklılığı Ortaklığı (PMR)

Detaylı

Pay Opsiyon Sözleşmeleri. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası

Pay Opsiyon Sözleşmeleri. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Pay Opsiyon Sözleşmeleri Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Bu dokümanda kullanılan içeriğin bir kısmı, Türkiye deki düzenlemeler çerçevesinde menkul kıymetler veya türev araçlarla ilgili faaliyet göstermek

Detaylı

Rekabet Hukuku Sertifika Programı (6. Dönem)

Rekabet Hukuku Sertifika Programı (6. Dönem) Rekabet Hukuku Sertifika Programı (6. Dönem) 22 Ekim 3 Aralık 2016 Amaç Rekabet hukuku, piyasa ekonomisinin sağlıklı bir şekilde işlemesi açısından vazgeçilmez hukuk dallarından biridir. Bu hukuk dalı,

Detaylı

TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI

TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI KISACA EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) elektrik piyasalarının düzenlenmesi amacıyla 4628 sayılı Yasa ile 2001 yılında kurulmuştur.

Detaylı

FİDECON. Regülasyon ve Rekabet Danışmanlığı

FİDECON. Regülasyon ve Rekabet Danışmanlığı FİDECON Regülasyon ve Rekabet Danışmanlığı FİDECON, karmaşık sorunlara açık ve net çözümler üretmek üzere kurulmuştur. Çalışma alanı, başta elektronik haberleşme, enerji ve finansal piyasalar olmak üzere,

Detaylı

Lisanssız Elektrik Üretimi Sektörü Raporu-2

Lisanssız Elektrik Üretimi Sektörü Raporu-2 Lisanssız Elektrik Üretimi Sektörü Raporu-2 Aralık 2015 LİSANSSIZ ELEKTRİK ÜRETİM PAZARI DURUM ANALİZİ Aralık 2015 Halkın elektrik üretimine katılımı anlamına da gelen Lisanssız Elektrik Üretim Sektöründe,2015

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU FİBA PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. TARAFINDAN YÖNETİLEN AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 1 OCAK - 30 HAZİRAN 2018 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU PERFORMANS SUNUM RAPORU NUN

Detaylı

2011-2012 YEKDEM UYGULAMALARI

2011-2012 YEKDEM UYGULAMALARI 2011-2012 YEKDEM UYGULAMALARI Nezir AY TEİAŞ Elektrik Piyasaları İşletme Dairesi Başkanı 07 Kasım 2012 İstanbul 1 Dünya da yenilenebilir enerji kaynakları için uygulanan bazı teşvik mekanizmaları Dünyada,

Detaylı

Rekabet Hukuku Sertifika Programı (7. Dönem) 4 Kasım 16 Aralık 2017

Rekabet Hukuku Sertifika Programı (7. Dönem) 4 Kasım 16 Aralık 2017 Rekabet Hukuku Sertifika Programı (7. Dönem) 4 Kasım 16 Aralık 2017 Amaç Rekabet hukuku, piyasa ekonomisinin sağlıklı bir şekilde işlemesi açısından vazgeçilmez hukuk dallarından biridir. Bu hukuk dalı,

Detaylı

Hukuk ve Danışmanlık

Hukuk ve Danışmanlık Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği Taslağı İle İlgili Tebliğin Açıklanmasına Dair Kılavuz Taslağını Kamuoyunun Görüşüne Sunuldu. Rekabet Kurulu, son dönemde

Detaylı

TÜRKİYE DE TÜM YÖNLERİYLE ATIK YÖNETİMİ PANELİ. Rekabet Hukuku Kapsamında Yetkilendirilmiş Kuruluşlar

TÜRKİYE DE TÜM YÖNLERİYLE ATIK YÖNETİMİ PANELİ. Rekabet Hukuku Kapsamında Yetkilendirilmiş Kuruluşlar TÜRKİYE DE TÜM YÖNLERİYLE ATIK YÖNETİMİ PANELİ Rekabet Hukuku Kapsamında Yetkilendirilmiş Kuruluşlar 20.10.2016 Burak BÜYÜKKUŞOĞLU* Mesleki Koordinatör Rekabet Kurumu *Bu sunuşta yer verilen görüşler Rekabet

Detaylı

Şirket Nabzına Göre Organizasyon

Şirket Nabzına Göre Organizasyon BAHÇEŞEHIR ÜNIVERSITESI Şirket Nabzına Göre Organizasyon Performans ve İş Etüdü Eren YENİGÜN 6/11/2012 Organizasyonun verimliliğini yükselten temel unsurlardan biri olan organizasyonel yapılar literature,

Detaylı

Stratejik Düşünce Enstitüsü Ekonomi Koordinatörlüğü

Stratejik Düşünce Enstitüsü Ekonomi Koordinatörlüğü Stratejik Düşünce Enstitüsü Ekonomi Koordinatörlüğü www.sde.org.tr ANALİZ 2014/2 2013 YILI ALTIN ANALİZİ Dr. M. Levent YILMAZ Ekonomistlerin çoğu zaman yanıldığı ve nedenini tahmin etmekte zorlandığı bir

Detaylı

ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN VE YAKIT ETKİNLİK POLİTİKALARININ PETROL FİYATLARINA ETKİSİ

ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN VE YAKIT ETKİNLİK POLİTİKALARININ PETROL FİYATLARINA ETKİSİ ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN VE YAKIT ETKİNLİK POLİTİKALARININ PETROL FİYATLARINA ETKİSİ Ersin ÖKTEM 1 Yrd.Doç.Dr. İzzettin TEMİZ 2 1 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı TPAO, eoktem@tpao.gov.tr 2 Gazi Üniversitesi

Detaylı

ULUSLAR ARASI KARBON PİYASASI

ULUSLAR ARASI KARBON PİYASASI ULUSLAR ARASI KARBON PİYASASI Doç. Dr. Cevdet DEMİR Uludağ Üniversitesi 06 Nisan 2007 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Karbon piyasası nedir? Ülkelerin ve şirketlerin sera gazları hedeflerine ulaşabilmeleri

Detaylı