KONULU RAPOR: DENETİM

Transkript

1 T.C. EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TRAFİK HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI SUMMARY AND PUBLICATION OF BEST PRACTICES IN ROAD SAFETY IN THE MEMBER STATES AB ÜYESİ ÜLKELERDE KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALARIN ÖZETİ VE YAYINI DENETİM SUPREME FİNAL RAPORU 4 BÖLÜMDEN OLUŞMAKTADIR: BÖLÜM A BÖLÜM B BÖLÜM C BÖLÜM D BÖLÜM E BÖLÜM F BÖLÜN F BÖLÜM F3 BÖLÜM F4 BÖLÜM F5 BÖLÜM F6 BÖLÜM F7 BÖLÜM F8 BÖLÜM F9 YÖNTEM TOPLANAN VE ANALİZ EDİLEN ÖNLEMLER LİSTESİ KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALAR ÜLKE SEVİYESİNDE ÖNLEMLER EL KİTABI KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALAR AVRUPA SEVİYESİNDE ÖNLEMLER EL KİTABI ÜLKE SEVİYESİNDE UYGULAMANIN İNCELENMESİ EĞİTİM VE KAMPANYALAR SÜRÜCÜ ÖĞRETİMİ, EĞİTİMİ & EHLİYETİ REHABİLİTASYON VE TEŞHİSLER ARAÇLAR ALTYAPI DENETİM İSTATİSTİK & DERİNLEMESİNE ANALİZ KARAYOLU GÜVENLİĞİNİN KURUMSAL ORGANİZASYONU KAZA SONRASI BAKIM İhale No: TREN/E3/7-005 Proje Başlangıcı: 8 Aralık 005 Sözleşme No: SER-TREN/E3-005-SUPREME-S Proje Sonu: Bu raporun hazırlanış tarihi: 7 Haziran Haziran 007 Proje Avrupa Komisyonunca finanse edilmiştir

2 Trafik Hizmetleri Başkanlığı İlk kez İngilizce olarak PART F6 THEMATIC REPORT: ENFORCEMET başlığıyla Avrupa Komisyonu Enerji ve Ulaştırma Genel Müdürlüğü tarafından Avrupa Birliği resmi web sitesi Europa da yayınlanmıştır. Avrupa Topluluğu, 007. Türkçe çevirisi: Emniyet Genel Müdürlüğü, 00. Çevirinin sorumluluğu tamamen Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü ne aittir. ; tarih ve 499 sayılı kanunun 45.maddesi ile kurulmuştur. Trafik Hizmetleri Başkanlığı görevini yürüten Emniyet Genel Müdür Yardımcısına bağlı olarak, üniversite ve trafikle ilgili gönüllü kuruluşlarla işbirliği içinde, trafik güvenliği hakkında her türlü araştırmayı yapmak ve trafik kazalarını önlemek amacıyla yerli-yabancı bilimsel gelişmeleri takip ederek öneride bulunmakla görevlidir. Genel Koordinatör : Yüksel ÇELİK,. Sınıf Emniyet Müdürü, EGM Trafik Araştırma Merkezi Müdürü Çeviri Düzenleme : Şehnaz KÖKSAL, Uzm. Psikolog, EGM Dil Denetimi ve Tashih : Hüseyin Şimşek, Emniyet Amiri, EGM Sayfalama : Mehmet VAR, Polis Memuru, EGM Müfit ÖÇALAN Polis Memuru, EGM Kapak : Sedat KURBAN Mühendis, EGM Baskı Tel Faks : Emniyet Genel Müdürlüğü, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı : : TRAFİK ARAŞTIRMA MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ Emniyet Genel Müdürlüğü İlk Adım Caddesi No:89 O Blok 6.Kat Dikmen ANKARA Tel : Faks : E-Posta : infotam@egm.gov.tr İnternet Adresi : Bu kitabın çeviri işlemleri ELSA Tercüme Merkezi tarafından yapılmıştır. ISBN: EGM Yayın Katalog Numarası: 483

3 Denetim SUPREME PROJE ÜYELERİ KfV Avusturya Yol Güvenliği Dairesi (Koordinatör) AT ÖRK Avusturya Kızıl Haçı AT SWOV Karayolu Güvenliği Araştırma Enstitüsü NL IBSR-BIVV Belçika Trafik Güvenliği Enstitüsü BE TNO Mobilite ve Lojistik Çalışma Birimi NL CDV Ulaştırma Araştırmaları Merkezi CZ DHV Grup NL DTF Danimarka Ulaştırma Araştırma Enstitüsü DK TØI Ulaşım Ekonomisi Enstitüsü NO DVR Alman Trafik Güvenliği. DE IBDIM Karayolu ve Köprü Araştırma Enstitüsü PL CERTH/HIT Yunanistan Ulaştırma Enstitüsü EL PRP Portekiz Karayolu Güvenliği PT FITSA Otomobil Güvenliği Teknoloji Enstitüsü Vakfı ES SPV Slovenya Karayolu Güvenliği Konseyi SI INRETS Ulusal Ulaştırma ve Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü FR VÚD Ulaşım Araştırmaları Enstitüsü Ortaklığı SK NRA Ulusal Karayolu İdaresi IE bfu İsviçre Kaza Önleme Konseyi CH SIPSiVi İtalya Yol Güvenliği Psikolojisi Derneği IT VTT Finlandiya Teknik Araştırmalar Merkezi FI ETEK Güney Kıbrıs Bilim ve Teknik Odası CY VTI İsveç Ulusal Karayolu ve Ulaştırma Araştırmaları Enstitüsü SE Karayolu Trafik Araştırmaları, Ltd. LV TRL Limited UK TRRI Ulaştırma ve Karayolu Araştırmaları Enstitüsü LT CIECA Uluslararası Sürücü Sınavları Komisyonu INT KTI Ulaşım Bilimleri Enstitüsü HU ETSC Avrupa Ulaşım Güvenliği Konseyi INT ADT Malta Ulaştırma Dairesi MT WHO Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi 3

4 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 4

5 Denetim SUPREME İÇİNDEKİLER GİRİŞ...7 SUPREME Projesi...8 Bu raporun hedefleri...0 KONUYLA İLGİLİ DİĞER ÇALIŞMALAR... 3 Denetimin potansiyel güvenlik etkisi... 4 Meta-analizlerden elde edilen sonuçlar AB ve konuyla ilgili diğer faaliyetler Denetim hakkında AB tavsiye kararı AB Projeleri ETSC denetim veri tabanı... SUNULAN ÖNLEMLERE GENEL BAKIŞ... 6 Denetim önlemleri hakkında alan araştırması...3 SUNULAN ÖNLEMLERİN ANALİZİ Analiz Süreci Etkinin Değerlendirilmesi Diğer Ölçütlerin Değerlendirilmesi Sunulan önlemlerin sınıflandırılması...34 TAVSİYELER En iyi uygulanan önlemler Sabit Hız Kameraları (İngiltere) Otomatik Hız Denetimi (Fransa) Hız Kameraları (Norveç) Belirli Yol Kesiminde Hız Kontrolü (Hollanda) Rastgele Nefes Testi (İsveç)

6 Trafik Hizmetleri Başkanlığı TARTIŞMA Denetim önlemleri hakkında yorumlar...57 ÖZET...59 EKLER...6 Ek :Ülke uzmanları için sorular...6 Ek :Teklif edilen önlemlerin kısa tanımı Ek 3: Anket

7 Denetim SUPREME GİRİŞ 7

8 Trafik Hizmetleri Başkanlığı SUPREME Projesi SUPREME projesinin amacı, mümkün olduğu kadar çok ortak ülkede uygulanması için İsviçre ve Norveç le birlikte tüm Avrupa Birliği üye ülkelerinde karayolu güvenliği konusunda en iyi uygulamaları toplamak, analiz etmek, özetlemek ve yayınlamaktır. Bu proje ile, çalışma sonuçlarının Avrupa da geniş bir hedef gruba sunulup başarılı stratejilerin kabulünün teşvik edilmesi suretiyle, Avrupa Komisyonunun Beyaz Kitap 00 Avrupa taşımacılık politikası: karar verme zamanı (00) başlıklı yayınında yer vermiş olduğu, karayolu ölümlerini %50 azaltma hedefine katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Toplanan bilgilerin analizi, sentezi ve yeniden gözden geçirilip seçilmesi, dokuz ayrı önlem kategorisine göre yapılmış ve karayolu güvenliği alanındaki çalışmaların tümünü kapsamıştır.. Eğitim & Kampanyalar 6. Denetim. Sürücü Eğitimi, Yetiştirilmesi & Sürücü Belgesi 7. İstatistik & Derinlemesine Analiz 3. Rehabilitasyon ve Tekrar Ehliyet 8. Karayolu Güvenliğinin Kurumsal Organizasyonu 4. Araçlar (ITS dâhil) 5. Altyapı (ITS dâhil) 9. Kaza Sonrası Bakım Bu sınıflamanın üst üste binmemesi için, bazı durumlarda daha alt kategorilerin de dâhil edildiği ayrıntılı bir alt kategori listesi verilmiştir. Buna göre, içlerinden birini okumakta olduğunuz dokuz Konulu Rapor da, diğer ülkelerde ya da Avrupa genelinde anahtar başarı faktörleri ve uygulamanın önündeki muhtemel engeller hakkında değerlendirmelerin yanı sıra hedef gruplar, nicel ve nitel hedefler, ana sorunlar, uygulama süresi ve etkileri, kapsam, maliyet, dâhil olan aktörler, uygulama prosedürleri gibi kategoriler altında toplanan temel özellikler ortaya koyulacak, bu kategorilerin her biri için mümkün olan en iyi uygulama örneklerinin ayrıntılı bir açıklamasına yer verilecektir. Projenin asıl amacı, çok sayıdaki mevcut tedbirin incelenmesi suretiyle en iyi uygulama örneğinin sağlam bir tanımını yapmaktır. Bu süreci kolaylaştırmak için, ülke genelinde değerlendirme işleminde kullanılacak yönergelerin yanı sıra önlemleri derlemek, sınıflamak, seçmek ve derecelemek üzere bir dizi araç geliştirilmiştir. Bunu takip eden çalışmaların ana temeli olmak üzere en iyi sekiz uygulama ölçütü liste haline getirilmiş ve ankete aktarılmıştır. Bu anketin büyük bir bölümü genel bir dizi çekirdek elemandan oluşurken, bazı sorular ise her bir kategori için anahtar özelliklere yönelik olarak düzenlenmiştir. Bu temelde Ülke Uzmanları ndan oluşan SUPREME ağı, ilgili Analiz Grubu üyeleriyle işbirliği yaparak çeşitli paydaşlardan elde edilen bilgileri derlemiştir. 7 anket 8

9 Denetim SUPREME doldurulmasına rağmen karayolu güvenliği önlemlerinin bütün alt kategorileri ele alınmamıştır. Bu yüzden bu, veri toplamanın ilk adımıdır. Ek bir adım olarak anketin kapsadığı fakat SUPREME konsorsiyumunca potansiyel en iyi uygulamalar olarak kabul edilen karayolu güvenliği önlemlerinin bir listesi derlenmiştir. Ek bilgiler, mevcut bilimsel literatürden ve önceki Avrupa projelerinden toplanmıştır. Bu genişletilmiş potansiyel en iyi uygulamalar listesi, dokuz Konulu Rapor un her birinde seçim ve analizin ikinci adımı için başlangıç noktasını oluşturmuştur. Diğer SUPREME faaliyetleri Bu bulgular temelinde 7 ülkede araştırma yapılacaktır. Uygulamayı engelleyen konuların yanı sıra en iyi önlem uygulamalarının mevcut durumu ele alınacak ve gerekli adımların altı çizilecektir. Ayrıca biri Avrupa seviyesinde (Avrupa kurumları, uluslar arası örgütler, küresel sanayiler) ve diğeri Ülke seviyesinde (Bakanlıklar, bölgeler, yerel seviye: paydaşlar, politikacılar, uygulayıcılar ve ilgili kişiler) olmak üzere iki ayrı el kitabı hazırlanacaktır. SUPREME proje ve en son sonuçlar hakkında daha ayrıntılı bilgi için en.htm adresinde SUPREME web sitesi ziyaret edilebilir. 9

10 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Bu Raporun Hedefleri Bu rapor, 6. kategorideki denetim başlığı altında sunulan, en iyi uygulanmış yol güvenliği önlemleri hakkındadır. Yol güvenliğinde nispeten kısa (birkaç yılı aşmayacak) bir sürede, önemli düzeyde gelişme kaydetmek için özellikle hız limitini aşma, alkollü sürücülük ve emniyet kemeri kullanmama söz konusu olduğunda- çoğunlukla denetim faaliyetini arttırmanın tek (ve fayda maliyet oranı yüksek) yöntem olduğu geniş ölçüde kabul edilmektedir. Diğer taraftan yasal çerçeve, stratejik planlama, taktik konuşlanma ve idari konular açısından AB ye üye ülkeler arasında büyük farklılıkların olduğu da bilinmektedir3, 4. Avrupa Komisyonu, mevcut yol güvenliği hedefine ulaşılmasını sağlayabilmek için Üye Devletleri bu alanda çabalarını yoğunlaştırmaya ve uyumlu hale getirmeye teşvik etmektedir5. Denetleme hakkındaki bu konulu raporun amacı, denetleme alanında, en iyi uygulanmış önlem niteliğine sahip, sağlam dayanakları olan birkaç önlem teklif etmektir. Sonuç olarak aşağıdaki alt hedefler belirlenmiştir. Konuyla ilgili olarak daha önce yapılmış çalışmaların ve raporların kısaca açıklanması SUPREME projesi veri toplama sürecinin açıklanması Sunulan, en iyi uygulanmış denetim önlemlerine genel bir bakış Sunulan önlem örneklerinin analizi En iyi birkaç önlem için tavsiyeler European Transport Safety Council Police enforcement strategies to reduce traffic casualties in Europe [Avrupa da kazalara bağlı kayıpların azaltılması için polis denetim stratejileri]. SUNFLOWER: A comparative study of the development of road safety in Sweden, in the United Kingdom and the Netherlands. [SUNFLOWER: İsveç te, İngiltere de ve Hollanda da yol güvenliği gelişimi karşılaştırmalı çalışması.] 00. SWOV Institute for Road Safety Research. ISBN Mäkinen, T.; Jayet, M-C.; Zaidel, D GADGET GADGET Deliverable 5, Legal measures and enforcement [GADGET, Dağıtılabilir dokuman, 5, Hukuki önlemler ve denetim]. 4 European Commission Comparative study of road traffic rules and corresponding enforcement actions in the Member States of the European Union. Final reportavrupa Komisyonu [Karayolu trafik kuralları karşılaştırmalı çalışması ve Avrupa Birliği Üye Devletlerinde bu konuyla ilgili denetim faaliyetleri. Nihai Rapor]. 5 Avrupa Komisyonu Komisyonun karayolu güvenliği denetimi hakkında 004/345/EC sayılı tavsiye kararı. 0

11 Denetim SUPREME Konuyla ilgili diğer çalışmalar

12 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 3 Denetimin Potansiyel Güvenlik Etkisi Teorik olarak, trafik yasalarına tamamen uyulmasının karayolunda meydana gelen kazaları %50 oranında azaltabileceği tahmin edilmiştir6. En başarılı uygulamalar, hız ve alkollü sürücülüğün denetlenmesiyle ilgili programlar olmak kaydıyla, yoğunlaştırılmış denetimin potansiyel etkisi hakkında tecrübelere dayanan kanıtlar, bu oranla kıyaslandığında, kazaların %0 ila %5 arasında olma üzere daha az, ancak önemli DENETİMİN GÜVENLİĞE miktarda azaldığını göstermektedir yılında yayınlanan bir MUAZZAM BİR ETKİ çalışmaya göre özellikle hız sınırını aşma, alkollüyken araç POTANSİYELİ VARDIR kullanma ve emniyet kemeri ihlalleri konusunda artan polis denetimleri, 5 Üye Ülkede hayat kurtarmıştır8. Bu, ölü sayısında %35 azalmaya karşılık gelmektedir. Ayrıca yaralanma olayı önlenmiştir. Çalışma aynı zamanda artan denetlemeden kaynaklanan faydaların, maliyeti 4 e 0 oranında aştığını da göstermektedir. Kısa süre önce açıklanan bir OECD raporunda, faydalı ve maliyet etkin hız denetimi örneklerinden bahsedilmektedir9. Denetimin potansiyel güvenlik etkisinin büyük olmasının nedeni, hız limitini aşma, alkollüyken araç kullanma ve emniyet kemeri kullanmama davranışlarının çok yaygın ihlaller olması ve bunların sıklıkla kazalara ve kaza sonuçlarının ağırlaşmasına yol açmasıdır0. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan tahmine göre, yıllık ölümlü yol kazasından.000 inine hız yapan sürücüler, ine alkollü sürücüler neden olmakta ve bu kazalarda araç içinde bulunanlardan kişi emniyet kemeri takmadığından dolayı hayatını kaybetmektedir. Rakamlar muhtemelen büyük ölçüde kesişiyor olsa da, yoğunluğu artırılan polis denetiminin muazzam güvenlik potansiyelini açıkça göstermektedir. European Transport Safety Council Police enforcement strategies to reduce traffic casualties in Europe [Avrupa da kazalara bağlı kayıpların azaltılması için polis denetim stratejileri]. 7 Zaidel, D. 00. The impacts of enforcement on accidents. [Denetimin kazalar üzerindeki etkisi]. ESCAPE project Deliverable 3 ( 8 ICF Consulting Cost-benefit analysis of road safety improvements [Yol güvenliği iyileştirmeleri maliyet-fayda analizi]. 9 OECD Final report of the working group on speed management [Hız yönetimi konusunda çalışma grubunun nihai raporu]. 0 European Transport Safety Council (ETSC) Traffic law enforcement in the EU. An overview. [AB de Trafik denetimi. Genel bakış]. European Commission Communication on Enforcement [Denetim Komünikasyonu] 004/C 93/04. 6

13 Denetim SUPREME 4 Meta-analizlerden elde edilen sonuçlar Farklı ülkelerde denetim önlemlerinin farklı türleriyle ilgili çok sayıda değerlendirme çalışmasında elde edilen sonuçlar Tablo de özetlenmiştir. Hız kameraları, devriye gezme, kırmızı ışık kameraları, alkollüyken araç kullananların denetimi, sabit hız denetimi ve yasal alkol limitinin düşürülmesi gibi müdahalelerin tümünün yaralanmalı kazalar üzerinde önemli ve istatistiksel olarak manidar etkisi vardır. İhlaller için verilen cezai yaptırımlar güvenlik üzerinde pozitif bir etki yaratabilmektedir. Kazalar üzerindeki etkisi Denetim önlemi Ölüm Yaralanma Sabit hız denetimi 4 ( 0; 8) 6 ( 9; 4) Devriye gezme 4 ( 3; +36) 6 ( 0; ) 8 ( ; 4) 4 ( 5; 3) Alkollüyken araç kullanımının denetlenmesi 9 ( ; 6) 7 ( 8; 6) Emniyet kemeri denetimi 6 ( ; +4) 8 ( 8; +4) Yasal alkol limitinin azaltılması Rastgele nefes testi Hepsi Hız kameraları 7 ( 9; 6) 9 ( 0; 8) Kırmızı ışık kameraları ( ; ) ( 8; 3) Para cezaları, sürücü belgesinin geri alınması, hapis cezası (toplam etki) 0 ( ; 9) Uyarı mektubu 5 ( 8; 3) Ceza puanı sistemi 5 ( ; 0) Sürücü belgesinin geri alınması 7 ( 9; 6) Tablo : Denetimin kazalar üzerindeki etkisi meta-analiz sonuçları. Kaza sayısında yüzde olarak değişim: %95 güven aralığı için gözlenen en muhtemel etki. Bütün sonuçlar, el kitabında bulunmayan rastgele nefes testiyle ilgili sonuçlar hariç Norveç el kitabından ve başka bir kaynaktan3 alınmıştır. Ayrıca rastgele nefes testinin etkileri kazalarla değil mağdurların sayısıyla ilgilidir. Tablo deki rakamlar, hız, alkollüyken araç kullanımı ve emniyet kemeri (bkz: Bölüm 3) denetiminin büyük teorik potansiyel güvenlik etkisinden başarılı bir şekilde yararlanıldığını göstermektedir. Elvik, R., Vaa, T The handbook of road safety measures. [Yol güvenliği önlemleri el kitabı]. Amsterdam: Elsevier. Peek-Asa, C The effect of random alcohol screening in reducing motor vehicle crash injuries [Motorlu araç çarpışmalarında yaralanmaların azaltılmasında rastgele alkol kontrolünün etkisi]. American Journal of Preventive Medicine 6 (999), pp

14 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Kaza sayısındaki azalma incelenen grubun büyüklüğüne de bağlı olduğundan, Tablo de yer alan yüksek bir yüzdelik oranın mutlaka kaza ya da mağdur sayısında DENETİM büyük bir azalma anlamına gelmediği dikkate alınmalıdır. Örneğin ışıklı kavşaklarda meydana gelen kazalarda (ciddi) yaralanmaların sayısı az SONUÇ VERİR ise, kırmızı ışık kameraları çok iyi bir güvenlik önlemi sayılmaz. Diğer taraftan geniş bir hedef grubu ile ilgili olan hız limitini aşma, alkollüyken araç kullanımı ve emniyet kemeri ihlaline karşı önlemler, etki yüzdesi orta seviyede olmasına rağmen kaza ve kayıp sayısında önemli azalmalar meydana getirebilmektedir. 4

15 Denetim SUPREME 5 AB ve konuyla ilgili diğer faaliyetler 5. Denetim hakkında AB tavsiye kararı Komisyonun tavsiye kararı4, kazaların nedenlerinde ve meydana gelen yaralanmalarda hız limitini aşmanın, alkollüyken araç kullanma ve emniyet kemeri kullanmamanın oynadığı role dikkat çekerek daha yoğun denetim yapılmasını istemekte ve denetleme yöntemleri için önerilerde bulunmaktadır. Hız limitinin aşılması ile ilgili önerilen en iyi uygulamalar, çok sayıda ihlalle başa çıkmak için gerekli kapasiteye sahip prosedürlerle desteklenen otomatik hız denetim sistemleri kullanılması; alkollüyken araç kullanımı için alkolmetrelerle rastgele nefes testi uygulaması ve kanıt oluşturan nefes testi cihazlarının kullanımı; emniyet kemeri konusunda, belli bir süre yılda birkaç kez tekrarlanan yoğun denetim faaliyetleridir. Tavsiye kararında, denetimin etkisini güçlendiren halka yönelik bilgilendirme kampanyalarının önemine de atıfta bulunulmaktadır. Ayrıca üye devletlerin ulusal denetim planı oluşturması tavsiye edilmekte ve ihlallerin etkili, orantılı ve caydırıcı yaptırımlarla takip edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Son olarak üye devletlerden denetim planının uygulanışını izlemeleri ve yürüttükleri denetim ve bilgilendirme faaliyetlerini yıllık olarak Komisyona bildirmeleri istenmektedir. 4 Komisyonun karayolu güvenliği denetimi hakkında 6 Nisan 004 tarihli tavsiye kararı (004/345/EC) 5

16 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 5. AB projeleri GADGET 4. Çerçeve Programı içinde yer alan GADGET (Rehberlik, Eğitim ve Teknolojiyle Otomobil Sürücülerinin Korunması) projesinin 5 numaralı Çalışma Paketinde, denetim dâhil yasal önlemler ele alınmıştır5, 6. Projede tanımlanan dört önemli alan alkol, emniyet kemeri, hız sınırını aşma ve genç sürücülerdir. Proje, hala geniş ölçüde geçerli olan ulusal denetim sistemlerinde bulunan bir dizi eksiklik ve zorluklara açıklık getirmektedir. Bunlardan bazıları: Birçok ülkede etkili kameralı denetim mümkün değildir, Küçük suçlara ilişkin muamelelerde idari mevzuat tam anlamıyla kullanılmamaktadır, Trafik davranışı izleme sistemlerinin birçok ülkede eksiktir, Birçok ülkede denetim ve yasal takip faaliyetleri için, merkezi, yeterince ayrıntılı ve yapılandırılmış veri işletim sistemlerinin eksik olması, Ülke içinde, ülkeler arasında ve bir polis biriminden diğerine, değişken ve çelişkili denetim uygulamaları, Hız suçları için çok yüksek, değişken ve çelişkili tolerans seviyeleri, Denetim için açık ve ölçülebilir hedeflerin olmaması. Avrupa ülkelerinde denetim faaliyetleri sonucunda sağlanan gerçek yakalanma riski birçok ihlal için çok düşük düzeyde kaldığı gibi mevcut yasa ve denetleme sistemleri de ülkeden ülkeye büyük çeşitlilik göstermektedir. Ayrıca önceleri her ülkede ihlallerle ilgili muamele yöntemlerinde de büyük farklılıklar bulunmaktaydı. Yasaların ve bunların polis tarafından uygulanma biçiminden doğan farklı kombinasyonların, gerek caydırıcılık üzerindeki muhtemel etkileri gerekse ihlalci sürücüler için doğurduğu sonuçlar da yine farklı olmakta, sonuç olarak farklı yakalama oranları ortaya çıkmaktadır. 5 Christ, R; Delhomme, P.; Kaba, A.; Mäkinen, T.; Sagberg, F.; Schulze, H; Siegrist, S GADGET, Final report.[gadget, Final raporu]. Project funded by the European Commission under the Transport RTD Programme of the 4th Framework Programme. ( 6 Mäkinen, T.; Jayet, M-C.; Zaidel, D GADGET GADGET Deliverable 5, Legal measures and enforcement [GADGET, Dağıtılabilir dokuman, 5, Hukuki önlemler ve denetim]. Project funded by the European Commission under the Transport RTD Programme of the 4th Framework Programme. 6

17 Denetim SUPREME ESCAPE ESCAPE (Uygun Polis Denetiminden Kaynaklanan Artırılmış Güvenlik - Enhanced Safety Coming from Appropriate Police Enforcement) projesinin amacı, AB de trafik kanununun uygulamasıyla ilgili önemli sorunları tanımlamak, geleneksel ve yenilikçi denetim yaklaşımlarını ve araçlarını incelemek ve bunların yollarda trafik güvenliğini arttırmak için yasalara daha fazla uyulmasını sağlama potansiyelini değerlendirmektir. Projede yer alan temel konular şunlardır: Trafik yasalarına ne derecede uyulmadığı ve bunun kazalara ne kadar etkisi olduğu; AB ülkelerinde denetlemenin nasıl planlandığı ve pratikte nasıl uygulandığı; trafik denetimi için ihtiyaçlar, sorunları ve kısıtlı yönleri, eski ve yeni durumu; daha etkili denetimle yasalara daha fazla uyulmasını sağlamak için yeni yaklaşımlar, teknolojinin kullanımı ve araç potansiyeli 7.. ESCAPE projesinde hız sınırını aşma, alkollü sürücülük, araç içi kişisel güvenlik donanımlarının kullanılmaması ve saldırgan sürücülüğe vurgu yapılmaktadır. Proje, hukuksal işlevlerden çok polisin işlevine odaklanmaktadır. Bununla birlikte, yalnızca denetime yönelik polis taktiklerine ve davranışlara değil aynı zamanda sistemin kurumsal ve hukuksal sorunları da ele alınmaktadır. Odaklandığı diğer konular, gelecekte daha geniş, daha bütünleşmiş ve hatta daha fazla motorlu araca sahip bir Avrupa Birliği nde denetimle ilgili tahmin edilen sorunlar ve bunun yanı sıra, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin özel ihtiyaçlarıdır. Yeni yaklaşımların ve araçların incelenmesinde özellikle şu konular göz önünde bulundurulmuştur: Hız ve diğer ihlallerin denetimi için otomatik kamera sistemlerinin etkisi, denetimde polis dışındaki kurumların olası rolü, izleme araçlarının gerekliliği, denetleme için maliyet fayda analizinin uygulanması ve çeşitli trafik denetimi uygulamaları ve girişimleri için ne büyüklükte profesyonel ve toplumsal destek olduğu. Projenin temel hedeflerinden bazıları, trafik denetimlerinin uygulanmasıyla ilgili sorunlara yönelmek ve profesyonel denetim görevlileri tarafından kabul edilme ihtimali yüksek olan etkili çözümler önermektir. Mäkinen, T.; Zaidel, D. ve ark Traffic enforcement in Europe: effects, measures, needs and future [Avrupa da trafik denetimi: etkiler, önlemler, ihtiyaçlar ve gelecek]. Final report of the ESCAPE consortium. Project funded by the European Commission under the Transport RTD Programme of the 4th Framevork Programme. ( 7 7

18 Trafik Hizmetleri Başkanlığı PEPPER PEPPER ( projesinin amacı, karayolu trafiğinde polis denetiminin etkisini ve verimliliğini artırmaktır. Bu proje hedef davranışlar, ihlallerin saptanması, ihlalden sonra idari ve yasal işlem, denetimin yoğunluğu, yeri ve zamanlamasıyla ilgili kararlar, denetimin yol kullanıcılarının davranışı ve kazalar üzerindeki etkileri, denetim araçları ve yöntemleri, denetim verilerinin toplanması ve sosyal bağlamda denetim gibi denetimle ilgili konulara eleştirel bir bakış getirmektedir. Hız sınırını aşma, alkollüyken araç kullanma ve emniyet kemerinin kullanımı, projenin özel hedefleri arasındadır. Denetlemeyle ilgili verilerin geliştirilmesine ve etkilerinin daha iyi anlaşılmasına ihtiyaç olduğu kabul edilmekte ve denetim zincirinin farklı aşamalarındaki yenilikçi teknolojilerin etkisi incelenmektedir. Çalışma, beş çalışma paketi (WP-Work Packages) şeklinde düzenlenmiştir. WP (TKD-Trafik Kanununa göre Denetim in stratejik, hukuki, idari ve sosyal bağlamı) trafik güvenliği politikalarında denetimin rolünü inceler ve farklı paydaşların rolünü analiz eder. Sonuçlar, denetim zincirinin nasıl güçlendirilebileceğini göstermektedir. WP (Denetim verilerini toplama sistemleri ve ilgili pilot çalışmalar için model oluşturma) denetimin stratejik izlenmesine yönelik veri tabanları için model geliştirmektedir. Sonuçlar, denetim yöntemleri ile denetimin izlenmesi ve planlamasının geliştirilme amacına hizmet etmektedir. WP3 (Trafik kurallarına daha fazla uyulmasını sağlamak için yenilikçi teknolojiler ve yaklaşımlar) denetimde modern makineler ve iletişim teknolojilerinin yarattığı imkânları ve fayda-maliyet oranını incelemektedir. WP4 (Trafik denetiminde iyi uygulamalar) Mevcut uygulamaları incelemek, farklı denetleme yöntemlerinin etki ve verimliliğini bilimsel yöntemlerle kestirmek, izleme ve değerlendirme yöntemlerini değerlendirerek ve TKD de mevcut duruma ilişkin araştırma yapmak suretiyle trafik denetiminde olumlu uygulamaları tanımlamaktadır. WP5 (Bilgiyi yayma) Avrupa daki ilgili paydaşlar arasında sonuçların yayınlanmasına odaklanmaktadır. Proje 006 yılının Mart ayında başlamıştır ve 008 yılının Ağustos ayında sona erecektir. Projenin ilk Dağıtılabilir Dokumanı 007 yılının Nisan ayında tamamlanacaktır. 8

19 Denetim SUPREME SARTRE Birçok Avrupa ülkesinde, 99 99, ve yıllarında üç SARTRE projesi kapsamında yürütülen anket çalışmaları, yol güvenliği konusunda Avrupalı araç sürücülerinin tutum ve davranışlarını ortaya koymuştur8. Son yapılan anket sonuçları, ülkeler arasında davranış yönünden ve alkollüyken araç kullanma ya da hız limitini aşma nedeniyle yakalanma ihtimali yönünden büyük farklılıklar olduğunu göstermektedir. Denetimle ilgili diğer sonuçlar şöyledir: Sürücülerin yalnızca %47 si, otoyollarda hız sınırlarını hiç aşmadıklarını ya da nadiren aştıklarını belirtmiştir. Sürücülerin %4 ü, muhtemelen yasal alkol limitinin üzerindeyken bir önceki hafta içinde en az bir gün araç kullandıklarını kabul etmiştir. Sürücülerin %3 ü, şehir içi alanlarda emniyet kemerini hiç kullanmadıklarını ya da nadiren kullandıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca kendilerini bir risk faktörüne maruz bırakan sürücüler başka riskli davranışlarda da bulunmuşlardır. Örneğin hız sınırlarını aşan sürücülerin emniyet kemerlerini kullanma ihtimali diğer sürücülerden daha azdır. SARTRE bulgularıyla karşılaştırıldığında en son sonuçlar, Avrupalı sürücülerin görüş ve davranışlarının yol güvenliği açısından olumlu yönde geliştiğini göstermektedir. Örneğin hız limitini aşmaya, yüksek hız sınırlarına ve emniyet kemeri kullanımına karşı tutumlardaki değişiklikler güvenlik konusuna artan ilgiyi yansıtmaktadır. VERA Dijital teknoloji kullanımıyla ortaya çıkan yeni konuları ve fırsatları incelemek için denetim sistemlerinin gerçek kullanıcıları tarafından VERA ve VERA (Video Enforcement for Road Authorities - Karayolu Yetkilileri için Görüntülü Denetim) oluşturulmuştur. VERA nın amacı şudur: Avrupa da dijital görüntüleme tekniklerini kullanan trafik denetimlerinde birbiriyle uyumlu yaklaşımları incelemek ve dijital kayıtların mahkemede kanıt olarak kabulünü desteklemek 9. Projenin ana öğelerinden biri her AB üyesi ülkede denetim için yasal, örgütsel ve işleyişe yönelik bir temel oluşturmaktır. VERA projesinde, tüm dijital denetim uygulamalarının ortak SARTRE 3. European drivers and road risk, Report on principal results. [Avrupalı sürücüler ve yol riski, ana sonuçlar hakkında rapor] INRETS. 9 VERA. Final Deliverables VERA and VERA [VERA ve VERA Nihai Dağıtılabilir Dokuman]. DVD. Co-funded by the European Commissions DG TREN. 8 9

20 Trafik Hizmetleri Başkanlığı yönü olduğu düşünülen bu işlevler için şartnameler geliştirilmiştir. VERA projesi, aynı zamanda dijital denetim alanında yeni yeni oluşan standartların belirlenmesinde anahtar bir rol üstlenmiştir. CAPTIVE CAPTIVE projesinin amacı (Common Application of Traffic Violation Enforcement - Trafik İhlallerine Yönelik Denetiminin Ortak Uygulanması), diğer üye devletlerde kayıtlı araç sürücüleri tarafından yapılan trafik ihlallerinin sayısını arttıran sorunları tanımlamak ve etkili bir sınır ötesi denetim için stratejiler geliştirmektir. CAPTIVE, konuyla ilgili iki taraflı ve çok taraflı anlaşma, direktif ve konvansiyonları incelemek suretiyle VERA ve VERA projelerine dayanmaktadır. SAFETYNET SafetyNet, Avrupa Komisyonu Enerji ve Ulaşım Genel Müdürlüğü (DG-TREN) tarafından finanse edilen bir Entegre Projedir. Projenin amacı, 003 Yol Güvenliği Faaliyet Planında belirtildiği gibi öncelikle yol güvenliği verileri ve bilgisinin merkezi niteliğinde olması düşünülen Avrupa Yol Güvenliği Gözlemevinin çerçeve çalışmasını oluşturmaktır. Denetlemeyle ilgili çalışma alanları, ağırlıklı olarak CARE kaza veri tabanından istifade edilmesi, riske maruz kalma verilerinin toplanması, güvenlik performansı göstergeleri ve AB güvenlik bilgi sistemiyle ilgilenmektir. SafetyNet web sitesi ( örneğin alkollüyken araç kullanma, hız limitini aşma, kaza istatistikleri ve yol kullanıcısının davranışını izlemenin önemiyle ilgili vakalara dayanan birçok bilgi sağlamaktadır. ROSEBUD ROSEBUD (Road Safety and Environmental Benefit-Cost and Cost-Effectiveness Analysis for the Use in Decision-Making - Karar Alma Mekanizmasında Kullanmak Üzere Yol Güvenliği ve Çevresel Fayda-Maliyet ve Maliyet-Etki Analizi), Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen, mümkün olan en çok sayıda önlem hakkında, yol güvenliği açısından verimlilik değerlendirmesi yaparak, kullanıcıları her idari kademede desteklemek üzere (Avrupa Birliği, ulusal, bölgesel, yerel) belirli bir konusu olan bir iletişim ağıdır. ROSEBUD, verimlilik değerlendirmeleri yapılabilmesi için çok daha doğru ve daha kullanışlı araçlar geliştirilmesi böylelikle de trafik güvenliğine yönelik iyileştirmelerde kullanılan ve aslında her zaman da sınırlı olan kaynakların optimum verimlilikle kullanılmasını sağlayarak 0

21 Denetim SUPREME mümkün olduğu kadar çok insan hayatı kurtarılmasını, yaralanma ve maddi hasarların önlenmesini amaçlamaktadır. Projeden elde edilen sonuçlar, örneğin rastgele nefes testinin, yasal alkol limitinin düşürülmesinin, çeşitli hız denetim yöntemlerinin, emniyet kemeri denetiminin ve belirli bir yol kesiminde hız kontrolünün çok düşük maliyetli olabileceğini göstermektedir ETSC Denetim veri tabanı ETSC (European Transport Safety Council Avrupa Ulaşım Güvenliği Konseyi), 004 yılında trafik denetimlerinin geliştirilmesi konusunda AB üyesi ülkelerde gerçekleştirilen gelişmeleri izlemek amacıyla bir program başlatmıştır. ETSC, üye devletlerin çabalarını değerlendirip karşılaştırmış olup, maddeyi gündemde tutmak için bulgularını düzenli olarak rapor etmeye devam etmektedir. Bu amaçla ETSC, diğer unsurların yanında trafik denetimleriyle ilgili çeşitli konularda politika raporları ve Fact Sheets başlıklı vaka bültenleri yayınlamış olup Enforcement Monitor başlıklı bültenin yayınına devam etmektedir. ETSC, denetim politikasının oluşturulması, planlanması ve araştırılmasıyla ilgili belgeler ve bağlantılar dâhil ne ararsan bulunur nitelikte bir Denetim website oluşturmuştur. ETSC, yalnızca polisçe yürütülen trafik denetiminin en iyi şekilde uygulanmasını teşvik etmekle kalmayıp araçların ve yolların kendini denetlemesiyle ilgilenmekte; dolayısıyla da alkol algılandığında aracın çalışmasını engelleyen mekanizmalar, emniyet kemeri hatırlatıcısı, akıllı hız uyarlama cihazları ve kendiliğinden denetlenen yolların yapılması gibi teknolojilere özel ilgi göstermektedir. 0 ROSEBUD Recommendations. Deliverable 5 [Tavsiyeler. Dağıtılabilir dokuman 5]

22 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Sunulan önlemlere genel bakış

23 Denetim SUPREME 6 Denetim önlemleri hakkında alan araştırması SUPREME projesi için bütün AB ülkelerinde ve ayrıca Norveç ve İsviçre de irtibat kurmak üzere belirlenen uzman kişilere anket formu gönderilmiş ve potansiyel en iyi örnek önlemler için teklifler derlenmiştir. Her ülkedeki irtibat kişisi anketleri ya kendisi doldurmuş ya da kendi ülkelerinde uzmanlara göndermiştir. Anketler, nasıl doldurulacağına 7 ÜLKEDE dair yönergeleriyle birlikte ve dokuz güvenlik önlemi kategorisinin her birine ARAŞTIRMA uygun şekilde hazırlanmıştır. Bütün anketler internet üzerinden doldurulup gönderilmiştir. Denetim önlemi için hazırlanan anket formu raporun Ekler kısmında sunulmuştur (. bölüm). Karayolu trafik güvenliğinin sağlanmasına yönelik en iyi uygulama örnekleri için temel ölçüt, özellikle ölümlü ve ciddi yaralanmalı kazalar ve kaza mağdurları sayısında ne kadar azalma sağlandığının ortaya konulması olmuştur. 6 ülkeden gelen 35 teklifin hepsi potansiyel en iyi denetim önlemi örneği olarak sunulmuştur (Tablo ). Teklif edilen önlemlerin neredeyse yarısı hız denetimiyle, özellikle sabit hız kameralarıyla ilgilidir. Alkollüyken araç kullanma, emniyet kemeri ihlalinin denetimi ve yasal sorunların her biri çeşitli önlemlerle sunulmaktadır. Ekler bölümünde mevcut kategori listesiyle Tablo nin karşılaştırılması, örneğin araç kullanma süresi yönergeleri, sınırlarda denetim, yabancı araçların denetimi veya idari destek sistemleri alt kategorilerinde hiçbir önerinin bulunmadığını ortaya koymaktadır. Bu tür önlem örneklerinin ilk araştırma evresinde sunulmadığı belirlendikten sonra bu önlem örnekleri irtibat kişilerinden özellikle talep edilmiş ise de örnekler gönderilmemiştir. 35 önlemin tamamının kısa açıklaması raporun Ekler kısmında sunulmuştur ( bölüm). 3

24 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Alt kategori Alt kategori altı Sabit hız kameraları (0) Hız limitini aşma (6) Mobil hız kameraları (3) Yol kesimi hız kontrolü (3) Alkol & uyuşturucular (6) Rastgele nefes testi (5) Uyuşturucu testleri () Diğer yol kullanıcı Sollama & yakın takip () davranışları & sürücü belgeleri Diğer () () Güvenlik cihazları Emniyet kemerleri (3) (4) Çocuk koruma koltukları () Teknik durumlar () Taşıtlar () Diğer () Ceza puanı sistemi (3) Yasa (5) Yasal alkol limitinin azaltılması () Yaptırımlar () Önlem 055 Sabit hız kameraları (UK) 088 Otomatik hız denetimi (FR) 06 Otomatik hız kameraları (SE) 43 Sabit hız kameraları (ES) 44 Sabit hız kameraları (BE) 54 Hız kameraları (FI) 96 Hız kameraları (NO) 5 Hız kameraları (MT) 7 Ulusal hız kamerası programı (ES) 37 Belçika da hız & kırmızı ışık kameraları(be) 065 Mobil hız kameraları (NL) 38 Otomatik hız kontrolü (DK) 33 Mobil hız kamerası (EE) 08 Belirli yol kesiminde hız kontrolü (NL) 90 Yol kesimi kontrolü (AT) 353 Belirli yol kesiminde hız kontrolü (CZ) 030 Rastgele nefes testi (SE) 044 Rastgele nefes testi (NL) 49 Nefes testi (DK) 38 Herkes üflesin! (EE) 43 Rastgele nefes testi (FI) 7 Uyuşturucu testleri (BE) Takip mesafesi denetimi (BE) Araç üzerinde kamera (BE) 4 Emniyet kemeri (SE) 57 Emniyet kemeri kontrolleri (DK) 346 Polis tarafından emniyet kemerlerinin düzenli kullanımı (IT) 045 Çocuk koruma koltukları (SE) 43 Ağır yük araçları yol kenarı kontrolleri(at) 304 Profesyonel karayolu taşımacılığı için güvenli koridorlar (ES) 9 Ceza puanı sistemi (LV) 34 Ceza puanı sistemi (ES) 63 Hata puanı sistemi (HU) 344 Alkol sınırının düşürülmesi (DK) 3 Trafik güvenliği eylemi "Şahin" (SK) Tablo. En iyi denetim önlemi örneği olarak sunulan tekliflerin özeti. Parantez içindeki rakamlar, her kategorideki önlem sayısını belirtmektedir. Her önlemin önündeki sayı ise sunulan teklifin kod numarasıdır. 4

25 Denetim SUPREME Sunulan önlemlerin analizi 5

26 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 7 Analiz süreci Analizin amacı, teklif edilen denetim önlemlerinin dokuz nitelendirme ölçütünü nasıl karşıladığını sistematik olarak değerlendirmektir. Analiz üç aşamada yapılmıştır:. Etkinin değerlendirmesi. Diğer nitelik ölçütlerinin değerlendirilmesi 3. Önlemlerin nihai sıralaması 7. Etkinin değerlendirilmesi Seçme sürecinde öncelikli ölçüt önlemin etkisi olmuştur. Burada etki, özellikle ölümlü ve ÖNLEMİN ETKİSİ TEMEL KRİTERDİR ciddi yaralanmalı yol kazalarının ve kaza mağdurlarının sayısında, önemli bir sürdürülebilir düşüş sağlama kapasitesi anlamına gelmektedir. Yalnızca bu yönden etkili olduğu düşünülen önlemler değerlendirme sürecinin ikinci aşamasına alınmıştır. Teklif edilen önlemin sağladığı etkinin, tercihen uygun şekilde yapılmış bir değerlendirme çalışmasıyla doğrulanmış olması istenmiştir. Değerlendirme çalışmasının yapılmadığı durumlarda ise, önlemin, kazaları ya da yaralanmaları arttırdığı bilinen önemli risk faktörlerine manidar şekilde etki ettiği düşünülüyorsa değerlendirme sürecinin ikinci aşamasına geçilmiştir. Benzer önlemlerin etkili olduğunun gösterilmiş olması (örneğin meta-analiz sonuçlarının gösterdiği pozitif etkiler), teklif edilen örnek uygulamanın da etkili olduğunun mutlak göstergesi değildir zira uygulama yer, zamanlama, yoğunluk veya diğer önemli özellikler açısından önceki uygulamalardan önemli ölçüde farklı olabilmektedir. Ancak söz konusu uygulamanın, uygulamada ciddi eksiklikleri bulunduğundan şüphelenmek için, özel bir neden yoksa önceki çalışmalarda olumlu ve tutarlı etkiler, etkinin yeterli bir kanıtı olarak kabul edilebilir. Önlemin etkisi değerlendirilirken hedef grubun büyüklüğü de dikkate alınmıştır. Ancak önlem, ender karşılaşılan kazaları azaltmayı hedefliyorsa, kazaların veya kayıpların sayısında istatistiksel olarak manidar bir düşüş sağlanması zordur; zira önlemle sağlanan gerçek etkiler gözlenen küçük değerlerin doğası gereği- ortaya çıkan geniş tesadüfî değişimden (random variation) güvenilir biçimde ayrılamamaktadır. Sonuç olarak kazalar veya yaralanma sayısında kaydedilen yüksek azalma yüzdesi, önlemin en iyi uygulama örneği olarak anılması için her zaman yeterli olmamaktadır. 6

27 Denetim SUPREME Pratikte birçok durumda, önerilen önlemlerin etkisi, eksik veriyle değerlendirilmek zorundadır. Gerektiği gibi yapılmış değerlendirme çalışmaları enderdir ve birçok durumda önlemin etki ölçütünü karşılayıp karşılamadığına dair karar, önlemin kendi tanımına, etki mekanizmasına, hedef grubun büyüklüğüne ve benzer önlemlerin etkisi hakkında daha önceki bilgilere dayanmaktadır. Bu süreç için açık hiçbir kural geliştirilmemiş olmakla birlikte teklif edilen önlemin bu rapora dâhil edilip işlenmesi ya da çıkartılmasına dair kararın gerekçesi sözel olarak belirtilmiştir. Önerilen önlemin kısa bir açıklaması raporun Ekler kısmında sunulmuştur (Bölüm ). Bunlar, anketlerden gelen verilere dayanmaktadır ve önlemin, etki mekanizmasını, hedef grubun ilgi odağı ve büyüklüğünü, tahmini güvenlik etkisini ve en iyi örnek denetim önlemleri listesine dâhil edilmesine dair gerekçeleri ortaya koymaktadır. Etkililiğin değerlendirilmesi için kullanılan bütün bilgilerin çoğu raporun Ekler kısmında sunulmuştur, ancak yanı sıra orijinal anketler hakkında ek bilgiler ve önceki çalışmalardan gelen sonuçlar da kullanılmıştır. Her önlemin etkisi, aşağıdaki ölçek kullanılarak değerlendirilmiştir: Etkili Etkinin değerlendirilmesi değerlendirme çalışmasına ya da davranış ve kazalar üzerindeki olumlu etkileri açıkça gösteren verilere dayandırılmıştır. Muhtemelen etkili Değerlendirme çalışması yoktur buna karşılık ya kazalara neden olduğu bilinen davranış üzerindeki etkiyi açıkça gösteren veriler bulunmaktadır ya da başka yerlerde benzer önlemlerin etkili olduğu bilinmektedir (meta-analiz). Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok Önlemin davranış ya da kazalar üzerinde önemli etkileri olduğunu gösteren yeterli bilgi ya da değerlendirme çalışması yoktur ve diğer benzer önlemlerin olumlu etkisi olduğuna dair herhangi bir çalışma sonucu bulunmamaktadır. Etkisine göre önlemler her zaman anlaşılması kolay şekilde sınıflandırılamamıştır ve bazı örneklerin hangi sınıfta olacağı belirsizdir. Yalnızca ilk iki kategoriye koyulan önlemler, değerlendirme sürecinin ikinci aşamasına alınmıştır. Son kategoriye giren önlemler de etkili olabilir fakat eksik kanıttan dolayı diğer analizlere alınmamışlardır. Tablo 3 te etkililik değerlendirmesinin sonuçları gösterilmiştir. 6 önlemin etkili olduğu, 7 sinin muhtemelen etkili olduğu ve önlem içinse etkiyi gösteren yeterli kanıt olmadığı kabul edilmiştir. En çok hız limitini aşma ve alkollüyken araç kullanmaya karşı önlemler etkili ya da muhtemelen etkili kabul edilirken, diğer birçok önlem son kategoriye alınmıştır. 7

28 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Sabit hız kameraları ÖNLEM 055 Sabit hız kameraları.(uk) Hızın yapıldığı tehlikeli yerlerde 4.00 hız kamerası. ETKİ VE KARAR Etkili. Gerekçe: Değerlendirme çalışması, hız ve kazalarda önemli azalmalar göstermektedir. Sabit hız kameraları 088 Otomatik hız denetimi (FR) Bütün ülkeyi kapsayan.000 sabit, 500 mobil hız kamerası. Etkili. Gerekçe: değerlendirme çalışması, hız ve kazalarda önemli azalmalar göstermektedir. KATEGORİ 06 Otomatik hız kamerası (SE) Muhtemelen etkili. 500 km uzunluğunda bir güzergâha sabit hız Gerekçe: ankette bu özel yollarda hız ve Sabit hız kamerası yerleştirilmiştir. kazalar üzerinde gözlenen etkilerin verileri kameraları bildirilmemiş ancak meta-analizlerde benzer önlemlerin etkili olduğu ispatlanmıştır. 43 Sabit hız kamerası (ES) Etkili. Bilbao çevresinde 5 km uzunluğunda ana Gerekçe: Kazalardaki etkinin bir bölümü, Sabit hız yola sabit hız kamerası yerleştirilmiştir. regresyon etkisinden kaynaklanmış gibi kameraları görünse de hızlarda ve yaralanmalı kazalarda oldukça büyük ve önemli bir azalma gözlenmiştir. 44 Sabit hız kamerası (BE) Muhtemelen etkili. Hız kameraları ve N8 karayolunun 5 km Gerekçe: basit önce-sonra karşılaştırmasına Sabit hız uzunluğundaki yol kesiminde hız limitinin göre kazalarda önemli azalma. Hız üzerinde kameraları azalması. etki hakkında veri yok. Meta-analizler benzer önlemlerin etkili olduğunu göstermektedir. 54 Hız kamerası (FI) Etkili. Şehirlerarası yolun 400 km uzunluğundaki Gerekçe: Değerlendirme çalışmaları, hızlarda Sabit hız yol kesiminde hız kameraları. ve kazalarda önemli azalmalar kameraları göstermektedir. 96 Hız kamerası (NO) Etkili. Ana yolların.000 kilometreden daha Gerekçe: Değerlendirme çalışmaları, hızlarda Sabit hız fazlasını kapsayan 300 den fazla sabit hız ve kazalarda önemli azalmalar kameraları kamerası. göstermektedir. 5 Hız kamerası (MT) Muhtemelen etkili. Şehir içi yollarda 5 km uzunluğunda 6 Gerekçe: Kazalarda büyük bir yüzde düşüşü Sabit hız bölgeye 9 sabit hız kamerası. olmuştur fakat sayılar küçüktür. Hız kameraları üzerindeki etki hakkında veri yoktur. 7 Ulusal hız kamerası programı. (ES) Muhtemelen etkili. 008 yılına kadar 300 hız kamerasının ana Gerekçe: Test bölgesinde ortalama hızda 7 Sabit hız yollara yerleştirilmesine dair 3 yıllık bir km/s azalma. Kazalar üzerindeki etkinin kameraları program 005 yılında yürürlüğe girmiştir. sonuçları henüz mevcut değildir. Metaanalizler, benzer önlemlerin etkili olduğunu göstermektedir. 37 Flanders ta hız & kırmızı ışık Hız kameraları & yasal hız limitinin kameraları (BE) azaltılması etkili. Gerekçe: Başka yerlerde Sabit hız 55 hız kamerası, 360 kırmızı ışık kamerası etkili olduğu ispatlanmış kapsamlı önlem. kameraları ve yasal hız limitinin düşürülmesi. Kazalarda önemli azalma. Hız üzerinde gözlenen etki hakkında veri yok. 065 Mobil hız kamerası (NL) Etkili. Mobil hız kam- Yasal hız limiti 80 veya 00 km/s olan ve Gerekçe: Değerlendirme çalışması, ortalama erası yüksek kaza riski bulunan kırsal yolların 6 hızda.5 km/s azalma göstermektedir. km uzunluğundaki bir bölümünde mobil hız İstatistiksel olarak manidar olmasa da 8

29 Denetim SUPREME ÖNLEM ETKİ VE KARAR yaralanmalı kazalarda azalma oranı ile ilgili en iyi tahmin %. Değerlendirme çalışması taşma etkisi nedeniyle karmaşıklaşmıştır. 38 Otomatik hız kontrolü (DK) Muhtemelen etkili. Ülke genelinde mobil hız kameraları Gerekçe: Değerlendirme çalışması, hızın Mobil hız kamkullanılması. ölümlerde önemli bir azalma sağlayacak erası şekilde etkilendiğini göstermektedir. Ancak etkinin büyüklüğü açık değildir. 33 Mobil hız kamerası (EE) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Mobil hız kam- 006 yılında başlayan mobil hız kameralı Gerekçe: Etki hakkında hiçbir sonuç henüz erası pilot proje. mevcut değildir (etkisi daha sonra ispatlanabilir). 08 Yol kesimi hız kontrolü (NL) Etkili. Yol kesimi hız 3 kırsal yol kesiminde, çoğunlukla Gerekçe: Değerlendirme çalışması, ortalama kontrolü otoyollarda, gün boyu süren yol kesimi hız hızda ve kazalarda büyük bir azalma kontrolü. olduğunu göstermiştir. 90 Yol kesimi hız kontrolü (AT) Etkili. Tünellerde, inşaat alanlarında ve yüksek Gerekçe: Değerlendirme çalışması, bir otoyol Yol kesimi hız riskli yol kesimlerinde yol kesimi hız tünelinde ortalama hızda 0 km/saatten daha kontrolü kontrolü. fazla azalma, yaralanmalı kaza sayısında %33 azalma, ölüm ve ciddi yaralanmalarda %49 azalma göstermektedir. 353 Yol kesimi hız kontrolü (CZ) Etkili. 006 yılında 0 yol kesimi daha eklenmek Gerekçe: Yaralanmalı kazalar üzerinde Yol kesimi hız üzere, tünellerdeki ve kentsel alanlardaki 0 manidar etki gösterir şekilde hız yapanların kontrolü yol kesiminde yol kesimi hız kontrolü. oranı %50 ya da daha fazla azalmıştır. Değerlendirme çalışması henüz tamamlanmamıştır. 030 Rastgele nefes testi (SE) Etkili. Rastgele nefes Yıllık milyondan fazla, nüfusun %7 sine Gerekçe: Kazalara karışan alkollü sürücü testi karşılık gelen RNT sayısı. oranı %4 ten %9 a düşmüştür. 044 Rastgele nefes testi (NL) Etkili. Yıllık yaklaşık milyon, nüfusun %6 sına Gerekçe: 986 yılından beri RNT uygulama Rastgele nefes karşılık gelen RNT sayısı. seviyesinin ikiye katlanmasıyla birlikte, testi alkollü araç kullanan suçluların sayısında %5 azalma meydana gelmiştir (KAK >0,5 g/l). 49 Nefes testi (DK) Etkili. 003 yılından beri olağan polis kontrolüne Gerekçe: 003 yılından 005 yılına kadar Rastgele nefes gelen bütün sürücüler (örn. hız kontrolü ya alkollüyken araç kullanmanın neden olduğu testi da emniyet kemeri kontrolü gibi) nefes kaza sayısı 89 dan 870 e düşmüştür. testine de girmekle yükümlüdürler. 38 Herkes üflesin! (EE) Etkili. Rastgele nefes 005 yılından beri rastgele nefes testi. 005 Gerekçe: 004 yılında %,89 olan alkollü testi yılında sürücü test edilmiştir. sürücü oranı 005 yılında %.9 a düşmüştür. 43 Rastgele nefes testi (FI) Etkili. Yıllık,5 milyondan fazla, nüfusun %34 üne Gerekçe: Alkol tüketimi iki kat artmış Rastgele nefes karşılık gelen yıllık RNT sayısı. olmasına rağmen trafikte alkollü sürücü oranı testi yarı yarıya düşmüştür. Avrupa daki en yüksek uygulama oranıdır. Uyuşturucular 7 Uyuşturucu testleri (BE) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. KATEGORİ kameraları. 9

30 Trafik Hizmetleri Başkanlığı ÖNLEM ETKİ VE KARAR Kasım ayında gerçekleştirilen I love techno Gerekçe: Etki verileri mevcut değildir. gösterileri sırasında ülke genelinde artırılan uyuşturucu testi. Takip mesafesi denetimi (BE) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Belli yol kesimlerinde, yol üzerine çizilen Gerekçe: Etki verileri mevcut değildir. Takip mesafesi referans çizgileri kullanılarak takip mesafesi denetimi. Araç üzerinde kamera (BE) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Araç üzerinde Hızların ve diğer trafik ihlallerinin kaydı için Gerekçe: Etki verileri mevcut değildir. kamera 9 polis aracında kamera. 4 Emniyet kemeri (SE) Etkili. Emniyet kemeri Emniyet kemeri kullanma mecburiyeti, Gerekçe: Yüksek emniyet kemeri takma eğitim ve bilgilendirme kampanyaları. oranı (%90-95). 57 Emniyet kemeri kontrolleri (DK) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Özellikle emniyet kemeri takmayan Gerekçe: Kontrol sayısını gösteren veriler sürücüleri hedefleyen polis kontrolleri. mevcut değildir. 000 yılında %80 den 005 Emniyet kemeri yılında %87 ye çıkan emniyet kemeri takma oranı, esas olarak denetim dışındaki faktörlerin sonucu olabilir. 346 Polis teşkilatı üyelerince düzenli emniyet Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. kemeri kullanımı (IT) Gerekçe: Polis yetkililerinin emniyet kemeri Polis memurlarının, görev sırasındayken takma oranı, neredeyse 0 iken, bölgeye bağlı Emniyet kemeri emniyet kemerlerini takmaya teşvik olarak %50 00 arasında artmıştır. Ancak edilmeleri. bunun genelde emniyet kemeri takma oranını ya da kazalarda meydana gelen yaralanmaları nasıl etkilediği açık değildir. 045 Çocuk koruma koltukları (SE) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Çocuk koruma 4 yaşına kadar olan çocukların arkada çocuk Gerekçe: Tavsiyenin çocuk oturma düzenini koltukları koltuklarında seyahat etmesine dair tavsiye. nasıl etkilediğine dair değerlendirme çalışması ya da veri bulunmamaktadır. 43 Ağır yük taşıtlarının yol kenarı Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Araçlar, teknik kontrolleri (AT) Gerekçe: Teknik durum ya da kazalar durum üzerindeki etkileri gösteren veriler bulunmamaktadır. 304 Profesyonel karayolu taşımacılığı için Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. güvenli koridorlar (ES) Gerekçe: Sürücülük davranışı üzerindeki Sabit yol kenarı kontrollerinin ard arda etkisi hakkında veri bulunmamaktadır. Araçlar, diğer gelecek şekilde zamanlanarak özellikle ağır Uygulama 006 yılında başlamıştır ve halen vasıta sürücülerinin belirli güzergâhlarda devam etmektedir. daha yoğun denetlenmesi. 9 Ceza puanı sistemi (LV) Muhtemelen etkili. 004 yılından beri ihlalin şiddetine bağlı Gerekçe: Gözlenen trafik ihlal sayısı yaklaşık olarak ila 8 ceza puanı verilmiştir. Puanlar %0 azalmıştır. Ceza puanı sisteminin bu Ceza puanları yıl geçerlidir (alkollüyken araç kullanma gelişmeyi nasıl etkilediği açık olmamasına için 5 yıl geçerlidir). On yıl içinde iki defa 6 rağmen, yaralanmalı kazaların sayısı %7 ve puanı aşan sürücüler (acemi sürücüler için 0 ölümlü kazaların sayısı % azalmıştır. puan) 5 yıl boyunca trafikten men edilirler. 34 Ceza puanı sistemi (ES) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Ceza puanı sistemi Temmuz 006 da Gerekçe: Sürücü davranışı üzerindeki etkiler Ceza puanları başlatılmıştır. Ayrıntılı açıklama hakkında veriler henüz mevcut değildir. bulunmamaktadır. Ceza puanları 63 Ceza puanı sistemi (HU) Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. KATEGORİ 30

31 Denetim SUPREME KATEGORİ ÖNLEM 004 yılından beri ihlalin şiddetine bağlı olarak ila 7 ceza puanı verilmektedir. Puanı 4 e ulaşan sürücülere uyarı mektubu gönderilmektedir. Puan 8 e ulaşırsa sürücü belgesi geri alınır ve ancak eğitim programına katılması ve 6 aylık sürenin sona ermesi halinde iade edilebilir. 344 Yasal alkol limitinin düşürülmesi (DK) 998 yılında yasal alkol limiti 0.08 den 0.05 e düşürülmüştür. Yasal alkol limiti Şahin 3 Trafik güvenliği eylemi "Şahin" (SK) 004 yılından bu yana, dönem dönem trafik (ve diğer) kanunlar çerçevesinde genellikle bir hafta süreyle yoğun denetim. ETKİ VE KARAR Gerekçe: Şu anda mevcut veriler, ihlallerin ya da kazaların sıklığı üzerinde manidar bir etki göstermemiştir. Bu, polis kaynaklarından trafik denetimi için tahsis edilen insan gücü ve ekipmanın kısıtlı olması ile ilgili olabilir. Bir dereceye kadar, muhtemelen etkili. Gerekçe: Görüşmeler, sürücülerin direksiyon başına geçmeden önce eskisi kadar çok içmediklerini göstermiştir. Başka yerlerde benzer önlemlerin, alkollüyken araç kullanmanın neden olduğu kazaları önemli ölçüde azalttığı bilinmektedir (meta-analiz sonuçları). Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok. Gerekçe: Şu anda mevcut veriler, ihlallerin ya da kazaların sıklığı üzerinde manidar bir etki gösterememiştir. Tablo 3. Teklif edilen önlemlerin etki değerlendirmesinin sonuçları. Her önlemin önündeki sayı sunulan teklifin kod numarasını belirtmektedir. 3

32 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 7. Diğer Ölçütlerin Değerlendirilmesi Önerilen önlemin en iyi örnek denetim önlemi olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceğine dair değerlendirme aşağıdaki sorulara verilen cevaplara dayalı olarak yapılmıştır:. Bu yol güvenliği önlemi için hedef grup ya da hedef gruplar açıkça tanımlandı mı (Bu önlemle çözülmesi amaçlanan yol güvenliği sorununun ne olduğu açık mı)?. Hedef grupta kazaların veya yaralanmaların toplam kaza ya da yaralanma sayısı içindeki oranı tahmin edildi mi? 3. Planlanması ve kullanımı için gerekçelerin belirlenmesi sırasında, önlemin yol güvenliği üzerinde beklenen etkisi tahmin edildi mi (sayısal olarak)? 4. Önlemin tahmin edilen etkileri için dayanak noktası neydi (değerlendirme çalışmaları, bilinen risk faktörleri ya da başka temeller)? Beklenen etki tahminleri, açıkça kabul gören bilgi kaynaklarına mı dayanıyor? 5. Önlemin yol güvenliği üzerindeki gerçek etkileri değerlendirildi mi ya da bunun için değerlendirme çalışması planlandı mı? 6. Önlemin maliyetleri ve faydaları tahmin edildi mi? Bu tahminler önlemin uygulanmasından önce mi, sonra mı yoksa hem öncesinde hem sonrasında mı yapıldı? 7. Önlemin toplum tarafından kabulü açısından gerekli olan bilgiler toplandı mı? Biliniyorsa önlem toplum tarafından ne seviyede kabul görmüştür? 8. Önlemin etkilerinin geçici mi yoksa kalıcı mı olacağı tahmin ediliyor? Etkilerin geçici olacağı tahmin ediliyorsa, mümkün olduğu kadar uzun sürdürülmesini temin etmek amacıyla ne tür adımlar atıldı? 9. Bu önlem geniş ölçekte uygulanabilir mi, yoksa yalnızca yerel ölçekte etkili olacağı mı tahmin ediliyor? Önlemlerin dokuz ölçütten her birini ne düzeyde karşıladığı, Tablo 4 te bir üçlü sınıflama ölçeği üzerinde değerlendirilmiştir. Rune Elvik: Development of criteria for identifying best practice in road safety and collecting information on the use of best practice road safety measures [Yol güvenliğinde en iyi örneği belirlemek için ölçütlerin geliştirilmesi ve en iyi örnek yol güvenliği önlemleri hakkında bilgi toplanması]. Yayınlanmamış SUPREME çalışması. 3

33 Denetim SUPREME Ölçüt Önlemin tanımı Hedef grubun tanımı 3 Karayolu güvenliği sorununun boyutu 4 Karayolu trafik güvenliği üzerinde beklenen etkiler 5 Etkinin değerlendirilmesi Maliyetler ve faydalar Toplum tarafından kabul 8 Etkinin sürdürülebilirliği 9 Etkinin aktarılabilirliği 0 0 Değer ve değer etiketi Yüzeysel Orta Yeterli Yüzeysel Orta Yeterli Küçük Orta Büyük Tahmin edilmedi Tahmin edilmedi fakat etkisi bariz Tahmin edildi Etkiyi gösteren yeterli kanıt yok Elde edilen veriye ya da önceki çalışmalara dayalı olarak etkili olduğu gösterilebilir Yeterli değerlendirme Tahmin edilmedi, fayda-maliyet göstergesi yok Tahmin edilmedi fakat maliyet etkin olabilir Tahmin edildi ve maliyet faydayı aşıyor Değerlendirilmedi ve yüksek düzeyde kabul gördüğüne dair gösterge yok Değerlendirilmedi fakat makul düzeyde kabul görüyor olabilir Değerlendirildi ve ideal Muhtemel değil Mümkün fakat kesin değil Muhtemelen sürdürülebilir etkiler Muhtemel değil Mümkün fakat kesin değil Muhtemelen aktarılabilir etkiler Tablo 4. Denetim önlemlerini değerlendirme ölçütleri Bazı durumlarda formda verilen bilgiler için ek açıklamalar istenmesine rağmen değerlendirme ankette verilen bilgilere dayalı olarak yapılmıştır. 33

34 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 8 Sunulan Önlemlerin Sınıflandırılması Değerlendirme sonuçları Tablo 5 te verilmiştir. Puanlamanın, pek de mükemmel sayılamayacak bilgilere dayalı olarak yapıldığı dikkate alınmalıdır. Örneğin hız denetimi ile ilgili önlemlerde, önlem uygulanmadan önce hız ihlallerinin ne sıklıkta olduğu, önlemin hız üzerindeki etkisinin ne kadar olduğu her zaman açık olarak belirtilmemiştir. Bazen önlem yalnız ana hatlarıyla tanımlanmış olduğundan, önlemin ne kadar yoğun veya kapsamlı bir şekilde uygulandığını değerlendirmek güç olmuştur. Anketlerdeki bilgilere dayanılarak önlemin sürdürülebilirliği ve aktarılabilirliğini değerlendirmek de bazen zor olmuştur. Benzer yasal alt yapıya sahip ülkelere başarılı bir şekilde aktarılabilen bir önlem, farklı yasal alt yapıdaki bir başka ülkede daha düşük düzeyde etki gösterebilmektedir. Bu durum, özellikle hız limitinin küçük miktarlarda aşımından araç sahibinin sorumlu tutulması ve otomatik denetim uygulamaları ile ilgili yasal konularda kendini göstermektedir. Sonuç olarak Tablo 5 deki sıralama, belirli olgulardan ziyade gösterge niteliğinde kabul edilmelidir. Bu durum, mutlaka bir üstünlük sırası göstergesi olarak düşünülmemesi gereken toplam puan değeri için de geçerlidir. Sonuç olarak Tablo 5 deki sıralamalar, en iyi örnek önlemler için oldukça iyi adaylar olarak kabul edilebilir. Ciddi kazaları azaltmada önlemlerin hepsi etkili olabileceği gibi temel ya da oldukça önemli karayolu güvenliği sorunlarına odaklanmaktadırlar. Önlemler arasındaki farklılıklar, özellikle fayda-maliyet tahminleriyle, toplum tarafından kabul edilebilirlikle, sürdürülebilirlikle ve aktarılabilirlikle ama aynı zamanda da tahmin edilen kaza azaltma etkisiyle ilgilidir. Tablo 5 deki adaylar arasında birkaç en iyi örnek önlem seçimi için doğru tek bir yol bulunmamaktadır. Sorun, toplamda en az 6 puan ve etki değerlendirmesinde ise puan alan önlemler seçilerek çözülmüştür. Sonuç olarak seçilen önlemler şunlardır: 34 İngiltere de sabit hız kameraları Fransa da otomatik hız denetimi Finlandiya da hız kameraları Norveç te hız kameraları Hollanda da yol kesimi hız kontrolü İsveç te rastgele nefes testi Norveç te ve Finlandiya da hız kamerası sistemleri çok benzer olduğundan her ikisinin de seçime dâhil edilmesi uygun bulunmamıştır. Norveç sistemi, Finlandiya sisteminden daha yüksek toplam puan (7) aldığından ve daha iyi belgelendirildiğinden seçilmiştir. Geriye kalan beş önlem, sonraki bölümde daha ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

35 Denetim SUPREME Karayolu trafik güvenliği üzerinde beklenen etkiler Etkinin değerlendirilmesi Maliyetler ve faydalar Toplum tarafından kabul Etkinin sürdürülebilirliği Etkinin aktarılabilirliği Toplam puan Karayolu güvenliği sorununun boyutu Her bir ölçüte göre alınan puanlar Hedef grubun tanımı Önlemin tanımı Alt Kategori 055 Sabit hız kameraları (UK) Otomatik hız denetimi (FR) 6 06 Otomatik hız kameraları (SE) 6 43 Sabit hız kameraları (ES) 0 44 Sabit hız kameraları & hız limiti (BE) 0 Önlem 54 Hız kameraları (FI) Hız Kameraları 6 96 Hız kameraları (NO) 7 5 Hız kameraları (MT) 3 7 Ulusal hız kamerası programı (ES) Flanders ta hız kameraları (BE) Mobil hız kameraları (NL) 3 38 Otomatik hız kontrolü (DK) Rastgele nefes testi (SE) Rastgele nefes testi (NL) Alkollüyke 49 Nefes testi (DK) n araç kullanma 38 Herkes üflesin! (EE) Rastgele nefes testi (FI) 5 4 Emniyet kemerleri (SE) Yasal alkol limitinin düşürülmesi (DK) Ceza puanı sistemi (LV) 5 08 Yol kesimi hız kontrolü (NL) Yol kesimi 90 Yol kesimi hız kontrolü (AT) hız kontrolü 353 Yol kesimi hız kontrolü (CZ) Diğer Tablo 5. Dokuz değerlendirme ölçütüne göre önlemlerin sıralanması. Yalnızca 5. ölçüt üzerinden ya da puan alan önlemler değerlendirmeye dâhil edilmiştir. 35

36 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Tavsiyeler 36

37 Denetim SUPREME 9 En İyi Uygulanan Önlemler 9. Sabit Hız Kameraları (İngiltere) Ülke Birçok ülke hız kameralarını kullanmaktadır fakat her ülkede para cezası gelirlerini yol güvenliği önlemlerine yatırım yapacak şekilde kullanacak bir sistem ya da idari düzenleme bulunmamaktadır. Açıklama 000 yılında sekiz ortaklı pilot program başlatılmıştır. 00 yılından itibaren uygulama ülke geneline yayılmıştır. Güvenlik kameraları, polis, karayolları ve diğer idarelerin yerel işbirliğiyle ülke çapında yerleştirilmiştir. 38 yerel ortaklığın da dâhil edilmesiyle birlikte 004 ün sonuna doğru toplam 4.00 kamera ile uygulama yoğunluğu artmıştır. Kamera yerlerinin konumları ve ihtiyacı düzenli olarak gözden geçirilmiştir. İngiltere, İskoçya ve Galler de neredeyse elli bir polis birimi bölgesinin tümünde bu proje uygulanmıştır. Programa göre, meydana gelen kazalardan bazılarına hızın neden olduğu, hızla ilgili alan araştırmalarına göre sürücülerin en az %0 sinin hız sınırını aştığı bilinen ve son üç yıl boyunca en az dört ölümlü ya da ciddi yaralanmalı kazanın meydana geldiği bölgelere sabit kameraların yerleştirilmesi (şehir içi ya da şehir dışı) gerekmektedir. Ayrıca kameraların küçük bir bölümü, bu ölçütleri tamamen karşılamayan bölgelerde, sorunla mücadele etmek için kullanılabilmektedir. Kameralar yerleştirilmeden önce diğer hız veya kaza azaltma önlemlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Bazı durumlarda bu önlemlerin bir kombinasyonu uygun olabilir. Kamera ortaklığı, ceza gelirlerinin yanı sıra getireceği tahmin edilen fayda yönünden de emsal teşkil etmelidir. Hız kamerası programını açıklayan çeşitli belgeler Ulaştırma Bakanlığı adresinden temin edilebilir. Hedef grup Hız limitini aşan sürücüler. Karayolu güvenliği sorununun boyutu Aşırı hız ve uygun olmayan hız, ölüme ya da ciddi yaralanmalara neden olan kazaların yaklaşık üçte birinin nedenidir. 004 yılında İngiltere de hız sınırını aşan araçların oranının saatte 30 mil hız sınırındaki yollar için %53, saatte 40 mil hız sınırındaki yollar için %7, otoyollar için %56, diğer bölünmüş yollar için %48 ve şehir dışındaki şeritli yollar için %0 olduğu belirlenmiştir. 37

38 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Karayolu trafik güvenliği üzerinde beklenen etkiler Beklenen etki, hızı yürürlükteki yasal hız limitine çekeceği varsayılan hız azalması sayesinde kazalarda yüzde kaç düşüş beklendiğine göre ve uygulama başlamadan önce tahmin edilmiştir. Etki Uygulamadan önce ve sonra gözlenen hız değişiklikleri, sabit kameranın konulduğu yerlerde hız sınırını aşan araçların sayısında %70 azalma olduğunu göstermiştir. Hızlar, ortama %6 oranında düşürülmüştür. Uygulama yapılan yerlerin civarındaki kazalarda azalmanın, kullanılan yönteme bağlı olarak %0 40 aralığında olacağı tahmin edilmiştir. Etki tahmini, eğilimden ya da ortalamaya gerileme etkisinden etkilenmemiştir. Kameranın yerleştirildiği bölgelerde her yıl 00 den daha az ölümlü kaza (%3) meydana gelmiş, öncekine göre.745 daha az insan ölmüş ya da ciddi şekilde yaralanmış (%4) ve 4.30 daha az insan yaralanmalı çarpışmalara maruz kalmıştır. Hızların azalmasıyla yaralanmalı çarpışmaların azalması arasında bir ilişki vardır3. Maliyet ve faydalar Destekleyici eğitim dâhil, denetimin maliyetinin yaklaşık 96 milyon İngiliz Sterlini olduğu tahmin edilmiştir. Güvenlik kameraları, para cezalarından gelen gelirlerle finanse edilmektedir. Kazadan tasarruf edilen tahmini tutar (kaza azalması tahmininde, ortalamaya gerileme etkisine bağlı fazla tahmin payı hariç ), 58 milyon İngiliz Sterlinidir. Sonuç olarak tahmini fayda-maliyet oranı,7 dir. Toplum tarafından kabul edilebilirlik Ortaklık programınca yapılan yerel ve ulusal tutum araştırmalarına göre cevap verenlerin %8 si, kazaları azaltmanın bir yolu olarak kameraların kullanılmasını desteklemektedir. Katılımcıların %66 sı, kameraların yerleştirildiği yollarda daha az kaza meydana geleceğini düşünmektedir. Azınlıkta kalan grupların, kameraların güvenlikten ziyade geliri arttırmak için kullanıldığına dair kaygılarını gidermek amacıyla, finansman prosedürleri 005 yılında gelirin genel karayolu güvenliği önlemlerinde kullanılmasına olanak sağlayacak şekilde değiştirilmiştir. 3 Department for Transport. Handbook of Rules and Guidance for the National Safety Camera Programme for England and Wales for 006/ 07 [Ulaştırma Bakanlığı. 006/07 İngiltere ve Galler Ulusal Güvenlik Kamerası Programı Kuralları El Kitabı ve Rehberi]. 38

39 Denetim SUPREME Sürdürülebilirlik Kameralar kullanıldığı sürece etkisi devam etmektedir. Aktarılabilirlik Hız kameraları birçok ülkede kullanılmaktadır. Hepsinde, cezalardan elde edilen gelirin kullanımına yönelik benzer kapsamlı yerel ortaklık programları ya da prosedürleri bulunmamaktadır. Aktarılabilirlik, aynı zamanda suçları takip etmede kullanılan prosedürlerden de etkilenmektedir. İngiltere de sürücü hız suçlarından sorumludur fakat araç sahibinin ihlalde bulunan sürücünün kimliğini ispat etmesi gerekmektedir (ihlali yapan kişi aracın sahibi değilse). Önlemin kullanılmasının karayolu güvenliğine katkıda bulunduğunun ve adil olduğunun kamuoyunca kabulüne ihtiyaç vardır. Neden en iyi örnek? Bu uygulama, ülke genelinde uygulama ilkeleri olan, yerel ortaklıklarla birlikte yürütülen ve ceza gelirlerinin diğer yol güvenliği önlemleri için kullanımına imkân tanıyan, hız kameralarının kullanımı konusunda yapılandırılmış ulusal bir program niteliğindedir. 39

40 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 9. Otomatik hız denetimi (Fransa) Ülke Bu kadar geniş kapsamda olmamasına rağmen başka ülkelerde de benzer önlemler alınmıştır. Otomatik hız denetimi için yasal çerçeve de ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Açıklama 003 yılından beri.000 sabit ve 500 mobil hız kamerasının ülke çapında kullanımına başlanmıştır (Şekil ). Bütün kameralar merkezi işlem bürosuna doğrudan bağlıdır ve burada, fotoğraflar incelenip polis memuru tarafından iki kez kontrol edilmek suretiyle araç sürücüsüne ait ihlal araştırılmakta, ihlal tespit edildiğinde para cezası tebligatı suçluya otomatik olarak gönderilmektedir. Suçlu, suçun başka bir sürücü tarafından işlendiğini ispatlamadığı sürece, para cezasını 45 gün içinde ödemek durumundadır. Önlem, habersiz olan insanları yakalamayı değil, hızları azaltmayı amaçladığından sabit hız kameralarının yerleştirildiği yerler internet üzerinde gösterilmektedir4. Hız kameraları, kentsel ve kırsal polis birimlerinin yetkisi dâhilinde (İçişleri ve Savunma Bakanlıkları) yerleştirilmiştir fakat cihazlar, taşeron usulüyle özel sektöre ihale edilmiştir. Bu şema, Karayolu Güvenliği Müdürlüğü (DSCR) tarafından koordine edilen sektörler arası yol güvenliği politikalarının bir parçasıdır. Sabit ve mobil kameraların nerelere yerleştirileceğine, ONISER Ulusal Bakanlıklar Arası Yol Güvenliği Gözetimi nin sağladığı trafik ve kaza bilgilerine dayalı olarak polis tarafından karar verilmektedir. İhlallerin otomatik tespitinin yapılabilmesi için trafik denetimlerine ilişkin mevzuatın uyarlanması gerekmiştir. Hızın azaltılmasının güvenliğe etkileri ve hız kameralarının yerleştirilmeleri ve konumları konusunda halka yönelik geniş çaplı kampanyalar düzenlenmiştir. Daha önceden, tespit edilen ihlallerin biriktirilebileceği bir ceza puanı sistemi kurulmuş olduğundan, sistem sürücü davranışında sürdürülebilir bir değişikliğe imkân yaratmaktadır. Muhlrad, N Speed enforcement and road safety in France. Gdansk. International Road Safety Seminar [Fransa da hız denetimi ve yol güvenliği. Gdansk. Uluslararası Yol Güvenliği Semineri]. GAMBIT. 4 40

41 Denetim SUPREME Tüm Fransa otomatik sabit radarları 5/0/007 tarihinde güncellenmiştir Mevcut aygıt Yeni aygıt Mevcut aygıtların tamamı (ayrıntılı harita altında) En azından bir tanesi yeni olan aygıtların tümü (ayrıntılı harita altında) Şekil. Fransa karayollarında otomatik hız kameralarının yerleri Hedef grup Hız limitini aşan sürücüler. Karayolu güvenliği sorununun boyutu Rakamsal olarak bilgi verilmemiştir ancak büyük ölçekli otomatik denetim başlatılmadan önce hız limitinin aşılmasının çok yaygın bir ihlal olduğu bilinmektedir. 4