Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2. Sağlık Ekonomisi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2. Sağlık Ekonomisi"

Fidan Görgülü
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2 Sağlık Ekonomisi 1

2 Tam rekabetçi piyasa özelliklerini kısaca hatırlayalım: Çok sayıda alıcı/satıcı. Homojen ürün. Giriş ve çıkışlar serbest. Tam rekabetçi piyasada her bir firma fiyat alıcıdır. Her bir firma yatay talep ve marjinal hasılat eğrisi ile karşı karşıyadır. 2

3 Monopolcü piyasanın özellikleri: Tek satıcı Homojen yada farklılaştırılmış ürünler. Giriş engelleri. Piyasada tek bir firma olduğu için firma negatif eğimli talep eğrisi ile karşı karşıyadır. 3

4 Monopol piyasasında kar maksimizasyonunu sağlayan fiyat ve miktar bileşimi nedir? Monopolde kar maksimizasyonu MR=MC noktasında sağlanır. Daha önce açıkladığımız gibi marjinal maliyet eğrisi üretim fonksiyonu ve girdi fiyatlarına bağlıdır. Firmanın MR eğrisinin şekli nasıldır? 4

5 TR = P x Q MR = Üretimde meydana gelen bir birim değişimin TR de meydana getirdiği değişimdir. Monopolcü firma negatif eğimli talep eğrisi ile karşı karşıyadır. Satışları artırmak için, satılan her birim için fiyatı düşürmek gerekmektedir. 5

6 Fiyat monopolcünün sattığı çıktı miktarını Q 0 dan Q 1 e çıkarmak içinfiyatı P 0 dan P 1 e düşürmesi gerekir P 0 P 1 Talep Q 0 Q 1 miktar 6

7 fiyat Fiyatın P 0 dan P 1 e düşürülmesi monopolcünün taralı alan kadar gelir kaybına uğramasına yol açar. P 0 P 1 Gelir kaybı talep Q 0 Q 1 Miktar 7

8 Fiyat Fiyatın P 1 e düşmesi sonucunda satılan miktarın artması nedeniyle monopolcü taralı alan kadar ilave kazanç elde eder P 0 P 1 K a z a n ç Talep Q 0 Q 1 Miktar 8

9 Marjinal hasılat satılan mal miktarının Q 0 dan Q 1 e yükselmesi sonucunda oluşan gelir kazancı ile fiyatın düşmesi nedeniyle oluşan gelir kaybı arasındaki farktır. Matematiksel olarak: MR = P + Q ( P/ Q) Gelir kazancı Gelir kaybı 9

10 MR = P + Q ( P/ Q) İkinci terimdeki ifade gelir kaybını gösterdiği için her zaman negatiftir. Bu nedenle, her çıktı düzeyinde, MR fiyatın altındadır. Bu nedenle MR eğrisi talep eğrisinin altındadır. 10

11 Fiiyat MR Talep Miktar 11

12 Şimdi monopolcü firma için kar maksimizasyonu sağlayan üretim miktarını bulabiliriz Monopolcü MR=MC olduğu noktada üretir. Grafikte, MR eğrisinin MC eğrisi ile kesiştiği noktada Q belirlenir. Bu noktadaki üretim düzeyinden talep eğrisi üzerinden fiyat eksenine doğru bir iz düşüm alındığında malın satış fiyatı elde edilir. 12

13 Fiyat MC P* MR Talep Q* Miktar 13

14 Grafiğe ortalama maliyet eğrisi eklenerek kar elde edilir. Kar P* ile ATC arasındaki farkın Q* ile çarpımına eşittir. 14

15 Fiyat MC P* ATC* Kar ATC MR Demand Q* Miktar 15

16 Fiyat MC Tam rekabette denge koşulu: P=MC. ATC P C MR Talep Q C Miktar Tam rekabete kıyasla monopolde fiyat yüksek miktar ise düşüktür. Bu nedenle Onur Özsoy sosyal Ankara Üniversitesi refah Siyasal kaybı Bilgiler oluşur Fakültesi Sağlık 16

17 Monopolcü piyasa gücünü ürettiği ve sattığı ürünün ikamesi olmadığı sürece korur. Diğer firmaların piyasaya girişi önünde engeller vardır. İki önemli giriş engeli: Ölçek ekonomileri ve Yasal engellerdir. 17

18 Ölçek ekonomileri Eğer monopolcü firma uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin azalan kısmında üretim yapıyorsa, yeni firmaların piyasaya giriş yapması zordur. Küçük bir kasabadaki yataklı bir monopolcü bir hastane önemli düzeyde ölçek ekonomilerine sahiptir. Yeni yapılacak bir hastane mevcut hastanenin hastalarının büyük bir kısmını çekebilir, fakat mevcut hastane ile maliyetler ve dolayısıyla kar bakımından rekabet edemez. 18

19 Yasal engeller Hekimler tıbbi hizmet verebilmek için lisans almak zorundadır. Hastanelerin yeni bir tıbbi hizmeti sunabilmeleri için lisans ve izin almaları gereklidir. İlaç şirketleri yeni ilaç geliştirmek ve satmak için patent almak zorundadır. 19

20 İki aşırı uç piyasa türünden bahsettik: Tam rekabet Monopol Bu iki aşırı uç piyasa türü arasında kalan ve sağlık sektöründe karşılaşılan iki piyasa türü daha vardır. 20

21 Tam rekabet Oligopol Monopolcü Monopol rekabet 21

22 Çok sayıda satıcı Farklılaştırılmış ürünler Giriş engelleri bulunmamakta Örnek Kahvaltılık gevrekler Ağrı kesiciler (Advil, Motrin, etc.). Sigaralar. 22

23 Ürünler farklılaştırıldığı için her bir satıcının fiyatı belli düzeyde kontrol edebilme imkanı vardır. Her bir satıcı belirli düzeyde negatif eğimli talep eğrisi ile karşı karşıyadır. Satıcılar mallarını farklılaştırma güdüsü içindedir. Bu mallara olan talebin artmasını sağlar. 23

24 Fiyat Monopolcü rekabette talep Tam rekabette talep Miktar 24

25 Monopolcü Rekabet (devam) Kısa dönemde monopolcü rekabet firması Kısa dönemde ekonomik kar piyasaya yeni firma girişine neden olur. Bu durum: Ürün sayısını artırır Mevcut firmaların mallarına talebi azaltır. Mevcut firmaların mallarına talep sola kayar. Buna bağlı olarak mevcut firmaların karı azalır. 25

26 (a) Firma kar elde eder Fiyat MC ATC P Ortalama maliyet kar MR D 0 karı Maksimize eden miktar miktar 26

27 Kısa dönemde monopolcü rekabet firması Kısa dönemde zarar firmaların piyasadan çıkmasına neden olur. Buna bağlı olarak: Ürün miktarı azalır Piyasada kalan firmaların mallarına talep artar. Kalan firmaların mallarına olan talep arttığı için talep sağa kayar Kalan firmaların karı artar 27

28 (b) Firma zarar etmekte P Zarar MC ATC Ortalama maliyet P MR D 0 zararı Minimize eden miktar 28 Q

29 Firma giriş ve çıkışları ekonomik karlar sıfır oluncaya kadar devam edecek 29

30 P MC ATC P= ATC 0 D MR Karı maksimize eden Q miktar 30

31 İki Özellik Monopolde olduğu gibi P>MC Kar maksimizasyonu koşulu MR=MC Negatif eğimli talep eğrisi MR ın fiyatın altında olmasını sağlar. Rekabetçi piyasadakine benzer biçimde P=ATC Giriş-çıkış serbestisi ekonomik karın sıfır olmasına neden olur 31

32 Monopolcü rekabet ve tam rekabet arasındaki iki önemli fark vardır: Bunlar: kapasite fazlası ve mark-up 32

33 Fazla kapasite Uzun dönemde tam rekabette fazla kapasite yoktur. Serbest giriş rekabetçi firmaların ATC un minimum olduğu noktada üretmesini sağlar. Bu firmanın etkin ölçeğidir. Uzun dönemde monopolcü rekabette fazla kapasite vardır. Monopolcü rekabette, üretim düzeyi etkin ölçek düzeyinin altındadır. 33

34 (a) Monopolcü rekabet (b) Tam rekabet P P MC ATC MC ATC P P = MC P = MR D MR D 0 Q Etkin ölçek Q 0 Q Etkin ölçek Q 34

35 Mark-up>MC Rekabetçi firma için P=MC. Monopolcü rekabet için P>MC Pozitif kar elde edilmekte. Piyasa gücü söz konusu 35

36 (a) Monopolcü rekebet (b) Tam rekabet P P MC ATC MC ATC Mark-up P MC P = MC P = MR D MR D 0 Q Q 0 Q Q 36

37 (a) Monopolcü rekabet (b) tam rekabet P p MC ATC MC ATC Mark-up P MC P = MC P = MR D MR D 0 Q Etkin ölçek Q 0 Q Etkin ölçek Q Fazla kapasite 37

38 Monopolcü rekabet, tam rekabetin istenen bütün özelliklerine sahip değildir 38

39 DWL vardır Fakat, firmaların fiyatlarının düzenlenmesi için gereken maliyetler yoktur. 39

40 Firma sayısı tam rekabette olduğu gibi ideal değildir. Ya çok fazla yada eksiktir. 40

41 Girişin ortaya çıkardığı dışsallıklar: ürün çeşitliliği dışsallığı. iş-çalma dışsallığı. 41

42 ürün çeşitliliği dışsallığı. Yeni ürün geliştirilmesi tüketici açısından pozitif dışsallıktır. Çünkü CS yaratır. İş çalma dışsallığı: Piyasaya yeni giriş yapan firmalar mevcut firmaların müşterilerini çaldıkları için yeni giriş yapan firmalar mevcut firmalara negatif dışsallık yaratır. 42

43 Birkaç tane büyük firma Homojen veya farklılaştırılmış ürünler. Önemli düzeyde giriş engelleri Örnek Üniversite hastanelerinde bazı hizmet alımları. Reçete ile satılan çok sayıda ilaç 43

44 Sadece az sayıda büyük firma bulunduğu için herhangi bir firmanın fiyatını değiştirmesi durumunda bütün piyasada fiyat değişir. Oligopolde de üretim miktarı tam rekabetten daha düşük fiyat ise daha yüksektir. Dolayısıyla burada da bir sosyal refah kaybı vardır. 44

Benzer belgeler

SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL

SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL Problem 1 (KMS-2001) Bir endüstride iktisadi kârın varlığı, aşağıdakilerden hangisini gösterir? A)