GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ VE UYUM ANALİZİ İLE BİR İŞLETMEDE KARŞILAŞILAN ÜRETİM HATALARININ İNCELENMESİ
|
|
- Berna Çetinkaya
- 9 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Süleyma Demirel Üiversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y.2012, C.17, S.1, s Suleyma Demirel Uiversity The Joural of Faculty of Ecoomics ad Admiistrative Scieces Y.2012, Vol.17, No.1, pp GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ VE UYUM ANALİZİ İLE BİR İŞLETMEDE KARŞILAŞILAN ÜRETİM HATALARININ İNCELENMESİ ANALYSING PRODUCTION ERRORS IN AN ESTABLİSHMENT BY GREY RELATIONAL ANALYSIS AND CORRESPONDENCE ANALSIS Doç.Dr.Zeki ÇAKMAK 1 Yrd.Doç.Dr.Meti BAŞ 2 Arş.Gör.Esra YILDIRIM 3 ÖZET Vitrifiye sektörüde faaliyet göstere bir işletmede, kalite gelişimie katkı sağlamak içi üretimde karşılaşıla hata türleri üzerie bir çalışma amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusuda Gri İlişkisel Aaliz (GİA) ve Uyum aalizi (UA) hakkıda bilgi verilmiştir. Daha sora işletmede karşılaşılabile olası hata türleri GİA i gri ilişkisel dereceleri kullaılarak e çok karşılaşıla hata türleri belirlemiştir. Belirlee bu hata türleri ile hataları oluşmasıda etkili olası hata sebepleri ile ürü kalite kategorileri arasıdaki ilişkiler uyum aalizi yardımıyla icelemiştir. Çalışma soucuda uyum aalizii alaşılır, kolay yorumlaabilir, görselliğe dayaa grafiksel souçlarıı, başta üretim sürecide çalışalar olmak üzere yöeticiler ve tüm çalışalara değerledirme ve karar verme aşamasıda yardımcı ve etkili olabileceği görülmüştür. Bu doğrultuda kalite ve kaliteyi sürekli iyileştirme gibi işbirliğie dayaa ve tüm işletme çalışalarıı yakıda ilgiledire koular içi etki bir yötem olabileceği soucua ulaşılmıştır. ABSTRACT It was aimed to carry out a study i a establishmet active i vitreous products sector over the error types i productio so as to cotribute to quality improvemet. I lie with this aim, iformatio was give about Grey Relatioal Aalysis (GRA) ad Correspodece Aalysis (CA). Afterwards, by applyig grey relatioal levels of GRA to the possible error types i the establishmet, the most frequet error types were determied. By Dumlupıar Üiversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Sayısal Yötemler Aabilim Dalı. Dumlupıar Üiversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ekoometri Bölümü, İstatistik Aabilim Dalı. Dumlupıar Üiversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Üretim Yöetimi ve Pazarlama Aabilim Dalı.
2 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 usig these error types, the relatios betwee the reasos for these errors ad product quality categories were aalyzed via CA. as a result, it was see that the comprehesible, iterpretable ad visually effective graphical results of CA could be effective o ad helpful for employees at productio process ad for eecutives ad the whole staff at assessmet ad decisio makig stages. Accordigly, it was cocluded that it could be a effective method for such matters as quality ad sustaiig quality improvemet that cocer the whole staff closely ad deped o cooperatio. Uyum Aalizi, Gri İlişkisel Aaliz, Üretim, Kalite. Correspodece Aalysis, Grey Relatioal Aalysis, Productio, Quality 1. GİRİŞ İsalık tarihi kadar eski ola üretim, fayda yaratacak yei bir fiziksel ürü veya hizmet elde edilmesi amacıyla girişile faaliyetler olarak taımlamaktadır. Hızlı gelişe tekoloji ve arta rekabet ortamıda güümüz işletmeleri, varlıklarıı devam ettirebilmek içi uygu miktar, doğru zama, e iyi maliyet kavramlarıyla birlikte üretim faaliyetleride kalite stadartlarıı oluşturulması ve bu doğrultuda atılacak adımlara gittikçe daha fazla öem vermektedirler (Harriso ve Petty, 2002:7). Üretim faaliyeti souda elde edile ürü veya hizmeti gereksiimi karşılama düzeyi ve amaca uyguluk derecesi olarak taımlaabile kalite, hem tüketiciyi hem de üreticiyi yakıda ilgiledirmektedir (Efil,1999:5; Değirmeci vd.,2010:10). Tüketiciler, elde edecekleri faydayı maksimize etmeye çalışarak kaliteye ödeme yaparlar. İşletmeler ise tüketicii istediği veya belirlediği kaliteyi gerçekleştirme amacıa yöelik olarak üretim faaliyetlerii yöledirirler ve yatırım yaparlar. İlk seferde doğru üretimi giderek öem kazadığı güümüzde üretim hatalarıı e aza idirmek temel amaçlarıda biri halie gelmiştir. Bu amaca ulaşmayı egelleyebilecek istemeye bir durumla karşılaşmamak, karşılaşılması durumuda da buu düzeltmek içi kalite kotrol kousua odaklaılmaktadır. Etki kalite kotrol ile üretim sürecide karşılaşıla hataları aaliz edilmesi ve bu hataları giderilmesi veya azaltılmasıa yöelik ölemleri alıması yoluyla üretim verimliliğii artırılması, kalitei iyileştirilmesi ve amaçlaa tüketici memuiyeti sağlaabilmektedir. Çalışmada vitrifiye sektörüde faaliyet göstere bir üretim işletmeside, çok değişkeli istatistiksel bir tekik ola uyum aalizide yararlaılarak kalitei gelişimie katkı yapılması amaçlamıştır. Öcelikle işletmede karşılaşılabile olası 26 hata türü, gri ilişkisel aaliz kullaılarak üretimde e çok karşılaşıla 11 hata türüe idirgemiştir. Daha sora elde edile 11 hata türü, bu hata türlerii oluşmasıda etkili ola hata sebepleri ve ürü kalite kategorileri arasıdaki ilişkiler ürü bazıda uyum aaliziyle icelemiştir. Aaliz souçlarıa göre işletmede karşılaşıla hataları oluşmasıı öleyerek veya azaltarak kalitei iyileştirilmesi düşüülmüştür. 124
3 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla 2. YÖNTEM 2.1. Gri İlişkisel Aaliz (GİA) Gri ilişkisel aaliz, gri sistem teorisii alt başlıklarıda birisi olarak bilimsel çalışmalarda yerii almış olup bir dereceledirme, sııfladırma ve karar verme tekiğidir (Li ve diğerleri, 2004: 198; We, 2004: 2 4; Liu ve Li, 2006; Yamaguchi ve diğerleri, 2007: 401). Ju-log Deg tarafıda geliştirile Gri Sistem Teori sii e öemli kousu ola gri ilişkisel aalizi karmaşık hesaplamalar ve formüllere ihtiyaç duymaması, belirli ve et hesaplama süreci ve adımlarıda oluşması bu tekiği kolay ve uygulaabilir olmasıı sağlamaktadır (Baş, 2010:58-73; Deg, 1982;1989; Lu ve Wevers, 2007:48). Gri sistem teoriside rekleri koyuluğu geelde bilgii belirgiliğii derecesii ifade etmektedir (Liu ve Li, 2006:4). Siyah bilimeye bilgi, beyaz bilie bilgi, gri ise kısme bilie ve kısme bilimeye bilgi olmaktadır. Böylece kesi olarak bilimeye bilgiyle sistemler siyah sistemler, kesi olarak bilie bilgiyle sistemler beyaz sistemler, kısme bilimeye ve kısme bilie bilgiyle sistemler ise gri sistemler olarak taımlaırlar (Li ve diğerleri, 2004:197; We, 2004:5; Liu ve Li, 2006:4). Gri ilişkisel derecei belirlemesi içi gerekli ola matematiksel temelli hesaplama adımları aşağıdaki biçimde taımlaabilir (Liu ve Li, 2006: 95 99; Xuerui, 2004: ; We, 2004: 50 52). Adım 1. m tae birim ve tae değişkei oluşturduğu referas seri ( ) ve birbirleriyle karşılaştırılacak ola m tae birim ve tae 0 k değişkei oluşturduğu faktör serileri i (k) belirleir. Bular, k) = ( (1), (2), (3),..., ( )) k = 1,2,..., 0 ( i ( k) = ( i (1), i (2), i (3),..., i ( )) k = 1,2,3,... i = 1,2,3,... m, m Î N biçimide ifade edilirler. 0 ( k ) : Referas faktör serisi, kıyas yapılacak ola seridir. i (k) : İcelee faktör serisi, karşılaştırılacak ola seridir. Adım 2. Belirlee faktör serilerideki veriler gerekiyor ise stadardize edilerek stadart tek tip veri biçimie çevrilir (Li ve Tsai, 2005: 97). Adım 3. Belirlee ( ) ve (k) i serilerie ait i ici seri ve 0 k k ıcı sıradaki g ( 0 ( k), i ( k)) gri ilişkisel katsayı hesaplaır. Gri ilişkisel katsayı, 125
4 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 g ( 0 ( k), D + zd mi ma i ( k)) = k 1,2,3,... D 0i ( k) + zd ma, m Î N formülü ile hesaplaır. Bu formülde, = i = 1,2,3,... m D 0i ( k) = 0 ( k) - i ( k) D mi = mi i, k 0 ( k) - i ( k) D ma = ma i, k 0 ( k) - i ( k) biçimide taımlaa eşitlikler yerie koulursa, g ( 0 mi i, ( k), i ( k)) = k = 1,2,3,... i = 1,2,3,... m, m Î N aralığıda herhagi bir değer alıabilir. ola, k 0 ( k) - ( k) + z ma 0 ( k) - ( k) + z ma i i i, k i, k 0 ( k) - ( k) 0 ( k) - ( k) formülü elde edilir. z ayırıcı katsayıdır ve z Î[ 0,1] Adım 4. Gri ilişkisel dereceler, gri ilişkisel katsayıları ortalaması 1 G0 = g ( ( k), ( k)) k = 1,2,3,... i = 1,2,3,... m i å 0 k = 1, m Î N formülü ile hesaplaır. i Bu hesaplama adımlarıda sora belirlee gri ilişkisel dereceler ile dereceledirme ve sıralama yapılarak karar verme aşamasıa başlamış olur Uyum Aalizi (UA) Güümüzde bilimsel araştırmalarda elde edile verileri çözümlemesi ve souçları yorumlamasıda istatistiksel tekikler yoğu olarak kullaılmaktadır. Değişkeler arasıdaki ilişkileri icelemeside yararlaılacak ölçek ve tekikleri doğru seçilmesi; daha güveilir souçlara ulaşıp, ayrıtılı olarak suulmasıda büyük öeme sahiptir. Çok değişkeli istatistiksel tekiklerde biri ola uyum aalizi basit olarak, kategorik veriler arasıdaki ilişkileri ayrıtılı biçimde aaliz edilmesi ve elde edile souçları iki boyutlu bir uzayda grafiksel olarak gösterilmesii sağlaya bir tekik olarak taımlaabilir. Uyum Aalizi, kategorik olarak elde edilmiş yada kategorize edilerek tablolaştırılmış ola ve tablo gözelerideki frekasları yetersizliği edeiyle ki-kare aalizii yetersiz kaldığı, ki-kare aalizi ile aaliz edildiğide değişke kategorileri arasıdaki sıra, sütu gösterimlerii öem sıralamalarıı eşalı yapılamadığı durumlarda, çapraz tablolarda göze frekaslarıı yetersiz olması edeiyle birleştirme yapılması gerektiği i i 126
5 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla kotejas tablolarıda ki-kare aalizi yerie uygulaması tercih edile bir yötemdir (Özdamar, 2004:462). Uyum aalizide, değişkeleri alabileceğe değerlere karşılık gele olasılık dağılımlarıa ait bir varsayım ve modeli sıaacağı bir hipotez testi yoktur. Elde edile souçlar, iki boyutlu haritalar üzeride gösterilip rakamsal souçlara göre daha kolay iceleip yorumlaabilmektedir (Blasius ve Greeacre, 1994: 23; Clause,1198:5). Buları yaıda faktör aalizi gibi boyut idirgeme özelliği sayeside de daha az veri kullaılarak aaliz yapılmasıı sağlamaktadır (Hair,1998:548) Uyum aalizi, iki boyutlu kotejas tablolarıda gözelerdeki frekas değerlerii kullaarak iki değişkei gözlemlee birlikteliğii, bir değişkei belirli seviyelerii diğer bir değişkei bazı seviyeleriyle birlikteliğii olup olmadığıı belirler. Bu doğrultuda uyum aalizi, iki boyutlu bir kotejas tablosuu satır ve sütularıı tablodaki ilişkilerie uygu olacak şekilde iki boyutlu bir uzayda oktalar halide geometrik gösterime sahip bir yötemdir. Amaç verileri iki boyutlu uzayda ayrıtılı biçimde görebilmek ve daha kolay yorumlayabilmektir (Youg, 1996:65). Uyum aalizide karşılaşıla kavramlar; kotejas tablosu, profil, kütle, ki-kare uzaklığı ve hareketsizlik olarak özetleebilir(uzgöre, 2007:4). Kotejas (Çapraz) Tabloları, istatistiksel araştırmalarda, verileri iki veya daha çok kategorik değişkee göre sııfladırıldığı ve bu sııflamada, gözlee frekasları hesaplaarak özetlediği tablolardır. Geel olarak rc kotejas tablosu olarak bilie iki boyutlu kotejas tablolarıda; r satırları, c ise sütuları göstermektedir (Tablo 1). X ve Y değişkelerii alt kategorileride elde edile toplam N birimde oluşa rc (i=1,2,...,r ; j=1,2,...,c) kotejas tablosuda, i satır ve j sütu gözlem sayılarıı, r+ tablodaki sıra toplamlarıı, + C tablodaki sütu toplamlarıı gösterir. Kotejas tablolarıı aalizide ve yorumlamasıda her gözei frekas değerlerii karşılaştırılmasıı çok fazla bir alamı bulumaz. Güveilir ve sağlıklı bir karşılaştırma içi, satır ve sütuları ayı temelde ele alıması yaklaşımıı beimsemesi gerekir. Bu edele, geellikle satır ve sütulardaki değerleri, satır ve sütu toplamlarıa oralaarak yüzdeleri hesaplaıp her bir satır ve sütu toplamıı bir olmasıı sağlayacak oratılı frekaslar hesaplamaktadır. Satırlar ve sütular içi hesaplaa bu oratılı değerlere profil deir (Greeacre ve Blasıus,1994:9). Dolayısıyla satır (sütu) profilleri satır (sütu) değişkeii kategorilerii sütu (satır) değişkeii her bir kategorisi içi hesapladığı oratılı frekas değerlerii gösterir (Clause,1998:10). 127
6 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 Tablo 1: İki Boyutlu Kotejas Tablosuu Geel Gösterimi 1 2 c Satır Toplamı C 2 2 C R r1 r 2 rc r + Sütu Toplamı C N Herhagi bir satırdaki her bir gözlee frekası o satıra ait toplam frekas değerie bölümesiyle elde edile i. satır profili r+, æ r ç è r 1, r 2,..., rc + r + r + ö ø şeklide ifade edilir. Satır profillerie bezer olarak, bir sütuda yer ala her bir gözlee frekası o sütua ait toplam frekas değerie bölümüyle elde edile j. sütu profili +c, æ ç è 1C, 2C,..., rc + C + C + C ö ø biçimide ifade edilir. Böylelikle kotejas tablosuu satır ve sütularıda yer ala değişkeleri her bir düzeyi içi, ayrı ayrı profiller hesaplaır. Uyum aalizide ortalama satır ve ortalama sütu profili olmak üzere iki ayrı kavram daha vardır. Ortalama satır profili farklı sütulardaki toplam gözlem sayısıı geel toplama bölümesi; æ C ç è, N N,..., N ö ø ile elde edilir. Ortalama sütu profili de farklı satırlardaki toplam gözlem sayısıı geel toplama bölümesi æ r+ ç è, N N,..., N ö ø ile elde edile souçtur. Bu oktalar merkez olarak isimledirilir ve oktaları aa ekseleri orijie göre yerii belirler. Eğer bir profil ortalama profilde çok farklıysa okta orijide uzak, bua karşılık ortalama profile yakısa profiller merkeze 128
7 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla yakı yer alacaklardır. Eğer kategoriler eşit profillere sahipse, tüm oktalar merkezde toplaacaktır (Uzgöre,2008:5; Clause,1998:10). Uyum aalizide amaç grafikteki satır oktaları arasıdaki uzaklıkları eşitleye bir düze bulmaktır. Uyum aalizii yakılaştırdığı uzaklıklar ağırlıkladırılmıştır. Bu ağırlıklı uzaklıklar kütle kavramıı temel alır. Kütle, bir frekas değerii ou marjial frekasıa ola etkisii göstere bir ölçümü olup satır ve sütu toplamlarıı geel toplama bölümesi ile elde edile oralara deir. Mass, kategori olasılığı, marjial olasılık şeklide de isimledirilir (Seyfullahoğulları,2003:43; Özdamar,2004:465). Kütlei (mass) taımı daha öce taımlaa ortalama satır ve ortalama sütu profilleri ile ayıdır. Yai satır massları ortalama sütu profilie; sütu massları ise ortalama satır profillerie karşılık gelmektedir. Ki-kare uzaklıkları, uyum aalizii e öemli kavramlarıda bir diğeridir. Uyum aalizide satır ve sütu profillerii oktalarla gösterileceği bir uzay taımlaır. Bu uzaydaki satır ve sütu profilleri arasıdaki mesafe tartılı öklid uzaklığı olarak da isimledirile Ki-kare uzaklığı ile buluur (Murtagh,2005:52). i'ci satır profili ile ortalama satır profili arasıdaki öklid c ij + c 2 uzaklığı; s( i, i ) = å( - ) olarak elde edilir(clause,1998:11). N j= 1 r+ Uygulamalarda geellikle tartılı öklid uzaklığı ola Ki-kare uzaklığı kullaılır ve tartılar ortalama profil elemalarıı tersidir. i'ci satır profili ile ortalama satır profili arasıdaki Ki-kare uzaklığı; ij + c 2 ( - ) c r+ N d( i, i ) = å olarak elde edilir (Uzgöre,2007:6; j= 1 + c N Clause,1998:11). Kotejas tablolarıda ki-kare uzaklığı; herhagi bir satır (veya sütu) profili elemaları ile ortalama satır (veya sütu) profili elemaları arasıdaki farkları karesi alııp daha sora bu farkları her birii, ortalama satır (veya sütu) profilii karşılık gele elemaı ile bölüüp, bu değerleri toplamıı kareköküü alıması ile hesaplaır. Bu uzaklıklar farklı değişkeleri kategorileri arasıda değil, ayı değişkei farklı kategorileri arasıda hesaplaır. Uyum aalizi bu ki-kare uzaklığı temelie dayalı olup ki-kare istatistiğii ayrıştırılmasıa ilişki bir tekik olarak da taımlaabilir (Clause,1998:11; Uzgöre,2007:7). Ki-kare uzaklığı, kotejas tablosuu hareketsizlik (iertia) değerii hesaplamasıda kullaılır. Hareketsizlik (iertia), satır profil oktaları ile ortalama satır profil oktası (veya sütu profil oktaları ile ortalama sütu profil oktası) arasıdaki karesi alımış ki-kare uzaklıklarıı 129
8 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 ağırlıklı ortalamasıdır (Greeacre ve Blasıus,1994:12; Profilleri ortalama profillerde e kadar saptığıı grafiksel olarak özetleye uyum aalizide, ki-kare uzaklığı ile yakı ilişkisi bulua 2 2 c hareketsizlik (iertia); L = formülü ile hesaplamaktadır. Toplam N 2 2 c 2 hareketsizlik (iertia) phi-kare ciside de; j = = L biçimide N yazılabilir (Clause,1998:15; Uzgöre,2007:8) Değişkeleri aldığı değerlerdeki değişimi bir ölçüsü ola Toplam hareketsizlik değerii düşük olması, veride değişkeliği az olduğuu veya değişkeliği olmadığıı gösterir (Greeacre ve Blasıus,1994:24). Büyük bir hareketsizlik değeri, satır ve sütular arasıdaki birlikteliği yüksek olduğuu, sıfıra yakı bir iertia değeri ise birlikteliği olmadığı alamıa gelir ve profil oktalarıı grafik gösterimde birbirie yakı bir serpilme gözleir (Clause,1998:14) Uyum aalizii temel ve diğer tekiklerde farklı özellikleride biri, aaliz souçlarıı harita olarak isimledirile grafikler ile sua bir tekik olmasıdır. Haritalar, ki-kare uzaklıkları kullaılarak satır (yada sütu) oktaları arasıdaki uzaklıklar ve farklı oktaları merkeze uzaklığı ya da dik uzaklıklarıı hesaplaması ile oluşturulur (Hair vd.,1998;551). Haritalar ve grafiksel gösterimi aaliz sürecie dahil ede uyum aalizi üç asamada oluşmaktadır (Seyfullahoğulları,2003:41); 1. Satır ve sütu profillerii hesaplaması, 2. Satır ve sütu profillerii ayrı haritalarda gösterilmesi 3. Satır ve sütu profillerii iki boyutlu uzayda ayı harita üzeride gösterilmesi. 3. UYGULAMA ve BULGULAR Çalışmada verileri elde edildiği işletme 1995 yılıda kurulmuş olup vitrifiye sektörüde faaliyet göstermektedir. 3 vardiyalı çalışma sistemi uygulaya işletmei 2009 yılı sou toplam üretim kapasitesi parça/yıl olup düya pazarlarıa yöelik, öemli boyutlardaki ihracat bağlatılarıı gerçekleştirmektedir. İşletme e ileri tekolojik olaakları kullaarak her türlü lavabo, bayo gibi sıhhi sağlık ihtiyaçlara cevap verecek itelikte vitrifiye ürülerii üretim ve satışıı yapmaktadır. Çalışmada işletmede üretile toplam ürülerde satış yüzdesi e fazla ola klozet ve lavabo ürülerie yöelik veriler kullaılarak aaliz souçları icelemiştir. Firmada üretile ürüler kalite düzeylerie göre beş kategoriye ayrılmaktadır. Taşıdığı hata türüe, hataı büyüklüğüe, hataı etkisie vb. 130
9 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla kriterlere göre kalite kategorileri; 1. Kalite, Etra, Defo, Tamir ve Iskartadır. 1. Kalite, büyük olasılıkla hatasız üretimi yapılmış ürülerde oluşmaktadır. Etra ise 1. Kaliteye çok yakı, ürüe hiçbir etkisi olmaya çok küçük hata/hataları içere ürülerdir. Defolu ürüler, hata/hataları bulua fakat satılabilir özelliğii koruya ürülerdir. Tamire gele ürüler üzeride fark edilir hata/hatalar vardır fakat tamir ile bu hatalar giderilmeye çalışılıp daha iyi kalite kategorisie döüştürülmeye çalışılır. Iskartada ise üretim stadartlarıı sağlamaya ürüler bulumaktadır. İşletmede karşılaşıla ve ürüleri kalite kategorilerie ayrılmasıa sebep ola 26 hata türü Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2: İşletme Karşılaşıla Olası Hata Türleri HATA TÜRLERİ AR MKTS HK OY KMYU RCT HD LG KYUK ST DEF IS AY KMYK OTKB YM SB TAC TS RH YY ET YT TR TP FYUK İlk olarak işletmedeki olası hata türlerii icelemek ve sebeplerii ortaya çıkarmak amacıyla işletmei üretim sürecide görevli çalışalar ile görüşmeler yapılmış ayrıca hata türlerie ait geel sebepleri göstere aşağıdaki balık kılçığı diyagramı kullaılmıştır. Doğru düşüme ve verile bir souç ile muhtemel sebepleri arasıdaki ilişkileri görülmesi içi kullaıla Balık kılçığı diyagramı Yötem, İsa, Madde ve Makie olmak üzere 4 aa sebep ile bu sebepleri çeşitli alt sebepleride oluşmaktadır (Çeti vd.,2001:426). Şekil 1 de lavabo ürüü içi hazırlamış bir balık kılçığı diyagramı verilmiştir. 131
10 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 Şekil 1: Lavabo Ürüü içi Balık Kılçığı (Nede-Souç) Diyagramı Oluşturula balık kılçığı diyagramı ve çalışalar ile yapıla görüşmeler soucuda lavabo ve klozet ürüleri içi temel bazda oluşturula 9 hata sebebi aşağıdaki gibi belirlemiştir; Periyodik bakım yetersizliği Temizlik Elema dikkatsizliği Elektrik kesitisi aksaklıkları Reçete değişiklikleri Taşıma sırasıda karşılaşıla aksaklıklar Stok alaı yerleşim düzesizliği Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar Diğer. İşletmede karşılaşıla farklı hata türleri farklı sebeplerde kayaklamakta olup ürüü farklı kalite kategorileride yer almasıa sebep olmaktadır. Bu süreç tam belirli ve kesi değildir. Bu durum sistemi gri sistem olarak düşüülebilmeside etkili olmuştur. Çükü üretim sistemii etkileye hata türlerii ve bu hata türlerii yoğuluğu, etkileri ve souçlarıı belirsizliği gri sistemi temel araştırma kouları arasıda yer almaktadır. 132
11 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla 3.1. Hata Türlerie İlişki GİA Souçları Çalışmada işletmede karşılaşıla 26 hata türüü hagi ürüde, kalite kategorileri toplamıda hagi sıklıkta karşılaşıldığıa yöelik ola belirsizliği gri ilişkisel aaliz kullaılarak giderilmesi düşüülmüştür. Bu doğrultuda işletmede olası 26 hata türü yerie karşılaşılma olasılığı daha yüksek ola hataları belirlemek içi gri ilişkisel aalizde faydalaılmıştır. Aaliz soucu hata türlerii ürü bazıda ilişki derecelerie bakılarak hata türlerii toplam ortaya çıkma dereceleri (gri ilişki dereceleri GİD) hesaplamıştır. Elde edile verileri ayı ölçekte ve karşılaştırılabilir bir yapıda olmasıda dolayı stadardize edilmesie gerek duyulmamıştır. Aaliz içi MATLAB yüksek seviyede ümerik işlem ve gösterim amaçlı tekik yazılım programı ile kayak kodları oluşturulmuş toolbo kullaılmıştır. Tablo 3: Hata Türlerie İlişki Sıralamış Gri İlişki Dereceleri Değişke Hata Türleri D 01 D 02 Sıralı GİD HT Değişke 1 AR AR 2 ST ST 3 TS MKTS 4 MKTS RCT 5 DEF TP 6 RH YM 7 HK HK 8 IS HD 9 YY TS 10 OY OTKB 11 AY TAC 12 ET LG 13 KMYU KMYK 14 KMYK YT 15 YT ET 16 RCT KMYU 17 OTKB SB 18 TR YY
12 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 Değişke Hata Türleri D 01 D 02 Sıralı GİD HT Değişke 19 HD TR 20 YM IS 21 TP KYUK 22 LG OY 23 SB DEF 24 FYUK AY 25 KYUK FYUK 26 TAC RH Gri ilişkisel aaliz soucuda değişkeleri birbirleriyle yüksek düzeyde ilişkili olalarıı belirlemesi amaçlamıştır. Acak buu e az kayıpla olması ve bütü hata türlerii temsil edebilmesi içi % 50 kayıpla değişkeleri % 50 ve üzeride ilişkili olalarıı alımasıı uygu olabileceği düşüülmüştür. Bu sebeple 1 (AR), 2 (ST), 4 (MKTS), 16 (RCT), 21 (TP), 20 (YM), 7 (HK), 19 (HD), 3 (TS), 17 (OTKB) ve 26 (TAC) değişkeleri seçilmiş ve bu değişkeleri hagi hata türleri olduğu Tablo 3 te hata türlerii taımları ve hata sebepleri de Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4: İşletmede E Fazla Karşıla Hata Türleri Ve Hata Sebepleri Hata Türü AR ST MKTS RCT TP YM HK Hata Türü Taımı Ürüde sırlamamış bölgelerde oluşa küçük çatlak hatasıdır. Bu hatalar araldit malzeme ile tamir edilip giderilmeye çalışılır. ürüü ikici bölge deile görülmeye kısmıda sırlama aşamasıda sora görüle hatalar olup;bu hatalara soğuk tamir işlemi uygulamaktır. ürüleri ölçüm stadartlarıda toleras sıırlarıı aşması durumuda karşılaşıla hatalardır. Makie taşlama işlemi ile giderilmeye çalışılır. ürüü sırlamasıda sora yüzeyide oluşa çatlak hatası ürüü em degesi veya fırı rejimi vb sebeplerde kayaklaa toplama hatasıdır ortam temizliğii yeterice yapılmaması veya dikkatsizlik gibi çeşitli sebeplerle mamule yapışa masse yada yabacı madde hatasıdır pişmiş mamul yüzeyide pürüzlü görüüm olup; ürüü sırlamasıda öce çeşitli sebeplerle Hata Sebepleri Periyodik bakım yetersizliği (prb) Temizlik ( tmz) Elema dikkatsizliği ( elmdik) Elektrik kesitisi aksaklıkları (elekkes) Reçete değişiklikleri ( rt) Taşıma sırasıda karşılaşıla aksaklıklar 134
13 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla Hata Türü HD TS OTKB TAC oluşa hata türüdür Hata Türü Taımı pişmiş mamul yüzeyide pürüzlü görüüm olup; ürü sırlamada öce çeşitli sebeplerle oluşa hata türüdür ürüde çeşitli edelerle oluşmuş çapaklar, yabacı madde veya birleşim bölgelerideki hatalardır. Taşlama tamir ile bu hatalar giderilmeye çalışılır ö taba kalıp birleşimi ola bu hata türüde ürüü kalıba yapışması durumuyla karşılaşılır ürüü taba sırsız bölgeside karşılaşıla, em degesi problemi, isa faktörü veya trasportta kayaklaa çatlak hatasıdır Hata Sebepleri ( tsmaks) Stok alaı yerleşim düzesizliği ( stkdüz) Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar ( üraraks) Diğer (dgr) Çalışmaı temelii oluştura bu kısımda GİA soucuda belirlee 11 hata türü ile balık kılçığı diyagramı ve çalışalarla yapıla görüşmeler soucuda elde edile olası hata sebeplerii kategorik olarak icelemesi, yorumlaması ve tablolaştırılarak değişkeler arasıdaki uyumluluğu grafiksel olarak icelemesi amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusuda gri ilişkisel aaliz soucu belirlee hata türleri, bu hata türlerii sebepleri ve ürü kalite kategorileri arasıdaki ilişki durumları uyum aalizi ile iki boyutlu bir uzayda oluşturula grafikler yardımıyla saptamaya çalışılmıştır Lavabo Ürüü içi Uyuma Aalizi Souçları Hata Türleri Hata Sebeplerie İlişki Souçlar Şekil 2: Hata Türleri Hata Sebepleri Değişkelerie İlişki UA Grafiği (Lavabo Ürüü) 135
14 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 ST, TS ve YM hataları ayı bölgede yer alıp büyük olasılıkla temizlik (tmz) hata sebebide kayaklamaktadır. Hata türleri arasıda meydaa gelme olasılığı yüksek ola bu hata türlerie yöelik işletmedeki ortam temizliğie biraz daha fazla dikkat edilmesi ve bu yöde ölemleri alıması gerekmektedir. OTKB, TAC,TP,HD ve HK hata türleri üraraks (Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar), elkkes (Elektrik kesitisi aksaklıkları), ve rt (Reçete değişiklikleri) sebepleride kayaklaabilmektedir. Fakat OTKB hata türüü üraraks (üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar) sebebie; HK ve HD hata türlerii rt (Reçete değişiklikleri) sebebie; TP i ise elekkes (Elektrik kesitisi aksaklıkları) sebebie daha yakı olduğu görülmektedir. AR hata türü stkdüz (Stok alaı yerleşim düzesizliği) ve tsmaks (Taşıma sırasıda karşılaşıla aksaklıklar) sebepleride; RCT ise prb (Periyodik bakım yetersizliği) sebebide kayaklamaktadır. Dgr (Diğer) ve elmdik (Elema dikkatsizliği) sebepleri orjide yer aldığı içi tüm hata türlerii oluşmasıda eşit olasılıkta etkili olabile hata sebepleridir Hata türleri- Ürü Kalite Düzeylerie İlişki Souçlar Şekil 3: Hata türleri- Ürü Kalite Düzeyleri Değişkelerie İlişki UA Grafiği (Lavabo Ürüü) Lavabo ürüü içi ürüü ıskartaya alımasıa sebep olacak hata türü TAC hata türü olup karşılaşılma olasılığı çok düşüktür. Tamire gide hata türleri YM, HK,RCT ve TP olup bu hata türlerii tamir üiteside daha iyi kalite kategorilerie yükseltilme imkaları olabilmektedir; dolayısıyla ürürüü kurtarılma ihtimali olabilmektedir. Tamir birimideki makie doaım ve kalifiye elema istihdamı, birimi amacıı gerçekleştirmeside öemli faktörler olacağı göz öüe alımalıdır. AR,ST,TS,HD,OTKB hata türleri üretimi büyük bir yüzdesii oluştura 3 ürü kaliteside (1. Kalite, 136
15 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla defo, etra) görüle hata türleridir. Bu souca göre bu hata türlerii geelde ürüü satılabilir özelliğii egellemediği soucua ulaşılabilir fakat burada hata türüü ürü üzerideki şiddeti veya etkisi de göz öüe alımalıdır. Ürü üzeride oluşa hata türüü şiddeti arttıkça, kalite kategori düzeyide düşüş olacaktır Klozet Ürüü içi Uyuma Aalizi Souçları Hata Türleri Hata Sebeplerie İlişki Souçlar Şekil 4: Hata Türleri Hata Sebepleri Değişkelerie İlişki UA Grafiği (Klozet Ürüü) HD,HK,TP ve MKTS hata türleri grafiği ayı bölgeside yer alıp üraraks (Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar) ve rt (Reçete değişiklikleri) sebepleride kayaklaabildiği belirledi. Bu hata türleri içide HD,HK ve TP hataları rt (Reçete değişiklikleri) sebebide meydaa gelebilmektedir. RCT hatası ise üraraks (Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar) sebebie daha yakıdır. MKTS hata türü ise grafikte eşit uzaklıkta olması edeiyle hem üraraks (Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar) hem de rt (Reçete değişiklikleri) hata sebebide kayaklaabilmektedir. ST, TS ve YM hata türleri 2 boyutlu koordiat sistemide ayı bölgede (I.bölge) yer alıp tmz (Temizlik) ve elkkes (Elektrik kesitisi aksaklıkları) sebepleriyle ilişkili görülmektedir. Bu sebepler içide tmz (Temizlik) her üç hata türüe eşit olasılıkta sadece TS hatası elkkes (Elektrik kesitisi aksaklıkları) sebebie daha yakı olasılıkla meydaa gelebilmektedir. AR ve RCT hata türleri ayı bölgede yer almalarıa rağme AR hata türü stkdüz (Stok alaı yerleşim düzesizliği) ve tsmaks (Taşıma sırasıda 137
16 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 karşılaşıla aksaklıklar) sebepleride kayaklaabilmekte; prb (Periyodik bakım yetersizliği), elmdik (Elema dikkatsizliği) ve dgr (Diğer) hata sebepleri de hem AR hem de RCT ve ST hata türlerii eşit olasılıkla etkileyebilmektedir. Dgr (Diğer) hata sebebi ve elmdik (Elema dikkatsizliği) orjide yer aldığı içi bütü hata türleride görülebile hata sebepleri olabilmektedir. Çükü dgr (diğer) hata sebebi, işletmede belirtile hata sebepleri dışıda kala veya gözde kaçabile sebepleri ifade etmektedir. Elmdik (Elema dikkatsizliği) ise tamame yok edilemeye acak azaltılabile isa faktörüü göz öüe ala hata sebebidir Hata türleri- Ürü Kalite Düzeylerie İlişki Souçlar Şekil 5: Hata türleri- Ürü Kalite Düzeyleri Değişkelerie İlişki UA Grafiği (Klozet Ürüü) Klozet ürüüde karşılaşıla hata türleride ıskartaya gide ürü çok azdır. Yai geelde yapıla hatalar defolu ürü kategoriside direk satılabilmekte veya tamir işlemi ile satılabilir ürü kategorisie kazadırılabilmektedir. Bu durum işletmede kalite ve kalite geliştirme kousua öem verildiği göstermektedir. Fakat düşük bir olasılıkla TS ve HK hata türlerii barıdıra ürüler hataı şiddetie göre ıskartaya alıabilmektedir. Tüm ürü kaliteleride görüle hata türleri eşit olasılıkta görümektedir. MKTS, AR, ST hata türleri 1. Kalite, etra ve defo kalite kategorileride e fazla görüle hata türleri olup ek olarak işletmede karşılaşıla e fazla olasılığa sahip hata türleridir. YM,TP, RCT ve HD hata türleri de geelde tamir kalite kategoriside işlem görebilmektedir. Lavabo ürürüde olduğu gibi oluşa hataı şiddeti öemli bir faktördür. 138
17 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla 4. SONUÇ Yoğu rekabet ortamıda kalitei ö plaa çıkması, üretim sürecide ilk seferde doğru üretim amacıa ulaşma çalışmalarıı artırmıştır. Bu durum gerek yöetsel gerekse üretim faaliyetleride yüksek kalite alayışıı beimsemesii gerektirmektedir. Bu çalışmada vitrifiye üretimi yapa bir işletmei üretim sürecide hatasız üretim ve bu doğrultuda kalitei yükseltilmesi içi Gri ilişkisel aaliz (GİA) ve Uyum aalizi kullaılmıştır. Çalışmada elde edile souçlar aşağıda verilmiştir: İşletmede olası hataları öleme veya azaltma amacıa yöelik olarak Lavabo ve Kozet ürüleride karşılaşıla 26 hata türü ele alımıştır. GİA yardımıyla bu hata türleri işletmede e fazla karşılaşılma derecelerie göre sıralamış ilişki dereceleri 0,50 ve üzeri ola 11 hata türü icelemeye dahil edilmiştir. Üretim sürecide, GİA i mevcut e az ola bilgiyi e iyi ve e mükemmel düzeyde kullaıp sistemi çözerek faktörler arasıdaki ilişkileri ortaya çıkarma özelliğide faydalaılmıştır. Üretim sürecide çalışalar ile yapıla görüşmeler ve balık kılçığı diyagramı yardımıyla işletmede karşılaşıla hata türlerii oluşmasıda etkili ola 9 temel hata sebebi belirlemiştir. Lavabo ve klozet ürüleri işletmede üretim kalitelerie göre 1. Kalite, Etra, Defo, Tamir ve Iskarta olmak üzere beş kategoriye ayrılmaktadır. Kalite kategorileri ile belirlee hata türleri ve hata sebeplerie yöelik veriler, ürü bazıda ayrı ayrı kotejas tabloları halie getirilerek, kategorik değişkeler arasıdaki ilişkileri icelemek amacıyla uyum aalizide kullaılmıştır. Uyum aalizi soucuda ayrı ayrı klozet ve lavabo ürüleri içi hata türleri ve kalite düzeyleri arasıdaki ilişkiler ve hata türleri ile bu hata türlerii oluşmasıda etkili hata sebepleri arasıdaki ilişkiler icelemiştir. İlişkiler grafiksel çıktı ola haritalar üzeride iceleerek yorumlamış, alıabilecek ölemler suulmuştur. Aaliz soucuda üretile ürülerde çok fazla ıskartaya ayrılacak kadar yüksek şiddet veya etkilere sahip hata türleriyle karşılaşılmadığı görülmüştür. Grafikler üzeride işletmede ürüü ıskartaya ayrılmasıa sebep olabilecek hata türüü lavabo ürüüde TAC hata türü olabileceği klozet ürüü içi yie düşük olasılıkla TS ve HK hata türleri olabileceği fakat bu durumuda sıklıkla meydaa gelmediği görülmüştür. Bu alamda işletmei kalite kavramıa öem verdiği düşüülebilir. Temizlik hata sebebii her iki ürü içi öemli bir hata sebebi olduğu grafiklerde görülmüş; bu hata sebebii ST ve YM hata türlerii oluşmasıda etkili olduğu soucua ulaşılmıştır. Bu alamda işletmei üretim sürecide temizlik faktörüe öem verilmesi ve bu doğrultuda uygu ölemler alıması öerilebilir. Ayrıca her iki ürüe yöelik grafikte isa faktörüü orijide yer alması, öemli bir hata sebebi olabileceği ve göz ardı edilmemesi gerektiği soucua ulaştırmaktadır. Kalifiye elema istihdamı 139
18 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM 2012 buu yaıda çalışa eğitimie öem verilmesi bu hata türlerii oluşumuu azaltabilecek öeriler olabilir. Klozet ürüüde MKTS, HK, HD ve TP hata türleri ile rt (Reçete değişiklikleri) ve üraraks (Üretim araçlarıda ortaya çıka aksaklıklar) hata sebepleri ayı bölgede (IV. Bölge) yer alırke; lavabo ürüü içi ST, TS ve YM hata türleri ile sadece tmz (temizlik) hata sebebi ayı bölgede (IV. Bölge) görülmektedir. Çalışmada kullaıla Gri ilişkisel aaliz tekiğii, kısıtlı ve az sayıda veri setide bulua birde çok faktörle birde çok değişke arasıdaki karşılıklı ilişkileri çözümlemeside kullaılmasıı uygu olduğu zamalarda, yüksek performas elde edilebilecek bir aaliz tekiği olabileceği belirlemiştir. Çalışmada temelii oluştura uyum aalizi ve bu aalizi souçlarıı alaşılır ve kolay yorumlaabilir şekilde grafik yardımıyla görselliğe dökmesi gerek üretim sürecide çalışalar gerekse yöeticilere değerledirme ve karar verme aşamasıda yei bir bakış ile yorum yapma olaağı sağlayabilecektir. İşletmede üretim sürecide karşılaşıla hata türlerii ve bu hata türlerii oluşturabilecek sebepler ile ürü kalite kategorileri ve hata türleri arasıdaki ilişkileri öcede belirleerek gerekli ölemleri alıması, mevcut kayakları etki kullaımıı sağlayabilecek ve işletmei yüksek verimliliğe ulaşmasıa yardımcı olabilecektir. Burada, işletmelerde hatalı ürü üretimii ölemek veya azaltmak bu doğrultuda da kalite iyileştirmeye yöelik uygulamalı bir çalışma suulmuştur. Bu çalışmaı sağlıklı bir şekilde uygulaıp gerçekleştirilebilmesi içi taımlamaları ve aalizleri uzmalar tarafıda yapılması gerekliliği göz ardı edilmemesi gereke bir faktördür. KAYNAKÇA 1. BAŞ, Meti (2010), İşletmelerde Fiasal Başarısızlığı Ögörülmeside Gri İlişkisel Aaliz Tekiği, Tekstil ve Deri Sektörüde Bir Uygulama, Basılmamış Doktora Tezi, Dumlupıar Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, Kütahya. 2. CHU, Hug-Chi, Yi-Tig Hsu ve Yog-Hsu Lai, (2008), A Weighted Routig Protocol Usig Grey Relatioal Aalysis For Wireless Ad Hoc Networks, Autoomic ad Trusted Computig, Chumig, RONG, Marti, G. JAATUN, Frode, E. SANDNES, Laurece T. YANG ve Jiahua, MA, Fifth Iteratioal Coferece ATC, Oslo, Norway, pp CLAUSEN S.E. (1998), Applied Correspodece Aalysis-A Itroductio, Sage Publicatio, USA. 4. CLAUSEN Ste-Erik (1998), Applied Correspodece Aalysis, Sage Publicatio, USA. 140
19 C.17, S.1 Gri İlişkisel Aaliz ve Uyum Aalizi İle Bir İşletmede Karşılaşıla 5. ÇETİN C., Besim Akı, Vedat Erol (2001), Toplam Kalite Yöetimi ve Kalite Güvece Sistemi, Beta Yayı, İstabul. 6. DENG, Ju-Log, (1982), Cotrol Problem of Grey System, System ad Cotrol Letters, Vol. 5, pp DENG, Ju-Log, (1989), Itroductio to Grey System Theory, The Joural of Grey System, Vol. 1, pp EFİL İ. (1999), Toplam Kalite Yöetimi ve ISO 9000 Kalite Güvece Sistemi, Alfa Yayıları, İstabul. 9. GREENACRE Michael (2002), Correspodece Aalysis of the Spaish Natioal Health Survey, Gac Sait, Vol:16, No:2, Mar.-Apr., Barceloa. 10. GREENACRE Michael (2007), Correspodece aalysis i practice, secod editio, Chapma Ad Hall/Crc, Taylor Ad Fracis Group, USA. 11. GREENACRE Michael ve J. Blasıus,(1994), Correspodece Aalysis i the Social Scieces, Academic Press Limited, USA. 12. HAIR, Joseph F., Rolph E. Aderso, Roald L. Tatham, William C. Black, (1998), Multivariate Data Aalysis, Upper Saddle River, N.J.:Pretice Hall, Fifth Editio, USA. 13. HARRİSON K. David ve David J. Petty (2002), Systems for Plaig ad Cotrol ı Maufacturig, Newes, Academic Press Limited, USA. 14. HUANG, Chi-Chu, Hoh-Mig Lee, (2003), A Novel Partial-Memory Learig Algorithm Based O Grey Relatioal Structure, Advaces Itelliget Data Aalysis V, Michael, R., BERTHOLD, Has-Jaachim, LENZ, Elizabeth, BRADLEY, Rudolf, KRUSE ve Christia, BORGELT, Fifth Iteratioal Symposium O Itelliget Data Aalysis IDA Proceedigs, Berli, Germay, pp LEE, B.L. (2006). Correspodece Aalysis, prodat/vista, ( ). 16. LIN, Chi-Tsai ve Hui-Yi Tsai, (2005), Hierarchical Clusterig Aalysis Based o Grey Relatio Grade, Iformatio ad Maagemet Scieces, Vol. 16, No.1, pp LIN, Yi, Mia-Yu Che ve Sifeg Liu, (2004), Theory of Grey Systems: Capturig ucertaities of Grey Iformatio, Grey Systems Theory ad Applicatios, Mia-Yu, CHEN, Sifeg, LIU ve Yi, LIN, (Ed.), Kyberetes, The Iteratioal Joural of Systems ad Cyberetics, Vol. 33, No. 2, pp LIU, Sifeg ve Yi Li, (2006), Grey Iformatio: Theory ad Pratical Applicatios With 60 Figures, Spriger-Verlag Lodo Limited, Spriger Sciece+Busiess Media, Prited i the Uited States of America (MVY). 141
20 ÇAKMAK BAŞ YILDIRIM LU, Meg ve Kees Wevers, (2007), Grey System Theory ad Applicatios: A Way Forward, Joural of Grey System, Vol. 10, No.1, pp MURTAGH Fio (2005), Correspodece Aalysis ad Adata Codig With Java Ad R, Chapma Ad Hall/Crc, Taylor Ad Fracis Group,USA. 21. ÖZDAMAR, Kazım (2004), Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Aalizi-2, Kaa Kitabevi, Eskişehir. 22. SEYFULLAHOĞULLARI, Ayha (2003), Çapraz Tabloları Aalizi ve Ticari Malları Değerledirilmesiyle İlgili Bir Uygulama, İstabul Ticaret Üiversitesi Fe Bilimleri Dergisi, Sayı:4, Aralık. 23. UZGÖREN, Nevi (2007), Uyum Aalizii Teorik Esasları ve Regresyo Aalizi İle Bezerliğii Grafiksel Boyutta Karsılaştırılması, Dumlupıar Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:18, Kütahya. 24. WEN, Ku-Li, (2004), Grey Systems: Modelig ad Predictio, Yag s Scietific Research Istitute, Yag s Scietific Press, Vol. 4, October. 25. XUERUI, Ta ve Li Yuguag, (2004), Usig Grey Relatioal Aalysis to Aalyze the Medical Data, Grey Systems Theory ad Applicatios, Mia-Yu, CHEN, Sifeg, LIU ve Yi, LIN, (Ed.), Kyberetes, The Iteratioal Joural of Systems ad Cyberetics, Vol.33, No.2, pp
BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ. Doç.Dr. Suat ŞAHİNLER
BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ İkici bölümde verileri frekas tablolarıı hazırlaması ve grafikleri çizilmesideki esas amaç; gözlemleri doğal olarak ait oldukları populasyo dağılışıı belirlemek ve dağılışı geel özelliklerii
DetaylıTUTGA ve C Dereceli Nokta Koordinatlarının Gri Sistem ile Tahmin Edilmesi
TMMOB Harita ve Kadastro Mühedisleri Odası, 5. Türkiye Harita Bilimsel ve Tekik Kurultayı, 5 8 Mart 5, Akara. TUTGA ve C Dereceli Nokta Koordiatlarıı Gri istem ile Tahmi Edilmesi Kürşat Kaya *, Levet Taşcı,
Detaylıİstatistik ve Olasılık
İstatistik ve Olasılık Ders 3: MERKEZİ EĞİLİM VE DAĞILMA ÖLÇÜLERİ Prof. Dr. İrfa KAYMAZ Taım Araştırma souçlarıı açıklamasıda frekas tablosu ve poligou isteile bilgiyi her zama sağlamayabilir. Verileri
DetaylıCebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteın Yöntemi
3 Cebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteı Yötemi Bu yötem bir izdüşüm tekiğie dayaır ve yalış pozisyo olarak isimledirile matematiksel tekiğe yakıdır. Buradaki düşüce f() çizgisi üzerideki bilie iki oktada
DetaylıKi- kare Bağımsızlık Testi
PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER Prof. Dr. Ali ŞEN Ki- kare Bağımsızlık Testi Daha öceki bölümlerde ölçümler arasıdaki ilişkileri asıl iceleeceğii gördük. Acak sıklıkla ilgileile veriler ölçüm
Detaylıİstanbul Göztepe Bölgesinin Makine Öğrenmesi Yöntemi ile Rüzgâr Hızının Tahmin Edilmesi
Makie Tekolojileri Elektroik Dergisi Cilt: 8, No: 4, 011 (75-80) Electroic Joural of Machie Techologies Vol: 8, No: 4, 011 (75-80) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.tekolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141
DetaylıObje Tabanlı Sınıflandırma Yöntemi ile Tokat İli Uydu Görüntüleri Üzerinde Yapısal Gelişimin İzlenmesi
Obje Tabalı Sııfladırma Yötemi ile Tokat İli Uydu Görütüleri Üzeride Yapısal Gelişimi İzlemesi İlker GÜNAY 1 Ahmet DELEN 2 Mahmut HEKİM 3 1 Gaziosmapaşa Üiversitesi, Mühedislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi,
DetaylıNOT: BU DERS NOTLARI TEMEL EKONOMETRİ-GUJARATİ KİTABINDAN DERLENMİŞTİR. HAFTA 1 İST 418 EKONOMETRİ
NOT: BU DERS NOTLARI TEMEL EKONOMETRİ-GUJARATİ KİTABINDAN DERLENMİŞTİR. KULLANILAN ŞEKİLLERİN VE NOTLARIN TELİF HAKKI KİTABIN YAZARI VE BASIM EVİNE AİTTİR. HAFTA 1 İST 418 EKONOMETRİ Ekoometri: Sözcük
DetaylıYatırım Projelerinde Kaynak Dağıtımı Analizi. Analysis of Resource Distribution in Investment Projects
Uşak Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2012) 5/2, 89-101 Yatırım Projeleride Kayak Dağıtımı Aalizi Bahma Alp RENÇBER * Özet Bu çalışmaı amacı, yatırım projeleride kayak dağıtımıı icelemesidir. Yatırım
Detaylıİstatistik ve Olasılık
İstatistik ve Olasılık Ders 3: MERKEZİ EĞİLİM VE DAĞILMA ÖLÇÜLERİ Prof. Dr. İrfa KAYMAZ Taım Araştırma souçlarıı açıklamasıda frekas tablosu ve poligou isteile bilgiyi her zama sağlamayabilir. Verileri
DetaylıBİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testlerine Giriş Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahmileme ve Hipotez Testlerie Giriş Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üiversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr
DetaylıÜSTEL VE Kİ-KARE DAĞILIMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN SİMULASYON İLE ÜRETİLEN RANDOM SAYILARLA GÖSTERİLMESİ
C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı, 3 97 ÜSTEL VE Kİ-KARE DAĞILIMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN SİMULASYON İLE ÜRETİLEN RANDOM SAYILARLA GÖSTERİLMESİ Yalçı KARAGÖZ Cumhuriyet Üiversitesi
DetaylıALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Bezetimi e öemli faydalarıda birisi, uygulamaya koymada öce alteratifleri karşılaştırmaı mümkü olmasıdır. Alteratifler; Fabrika yerleşim tasarımları Alteratif üretim
Detaylıİşlenmemiş veri: Sayılabilen yada ölçülebilen niceliklerin gözlemler sonucu elde edildiği hali ile derlendiği bilgiler.
OLASILIK VE İSTATİSTİK DERSLERİ ÖZET NOTLARI İstatistik: verileri toplaması, aalizi, suulması ve yorumlaması ile ilgili ilkeleri ve yötemleri içere ve bu işlemleri souçlarıı probabilite ilkelerie göre
DetaylıALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
µ µ içi Güve Aralığı ALTERNATİF İTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMAI Bezetimi e öemli faydalarıda birisi, uygulamaya koymada öce alteratifleri karşılaştırmaı mümkü olmasıdır. Alteratifler; Fabrika yerleşim tasarımları
DetaylıKALİTE VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME İÇİN MÜŞTERİ GERİ BİLDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Altı Sigma Yalı Koferasları (9- Mayıs 8) KALİTE VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME İÇİN MÜŞTERİ GERİ BİLDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Serka ATAK Evre DİREN Çiğdem CİHANGİR Murat Caer TESTİK ÖZET Ürü ve hizmet kalitesii
DetaylıSevdiğiniz her şey güvence altında
HAKKINDA Sevdiğiiz her şey güvece altıda Baksaş Sigorta 1994 yılıda Türkiye i öemli saayi şirketleri arasıda yer ala Bakioğlu Holdig büyeside kurulmuştur. Bakioğlu Holdig; Ambalaj Grup Şirketleri yaıda;
DetaylıVeri nedir? p Veri nedir? p Veri kalitesi p Veri önişleme. n Geometrik bir bakış açısı. n Olasılıksal bir bakış açısı
Veri edir? p Veri edir? Geometrik bir bakış açısı p Bezerlik Olasılıksal bir bakış açısı p Yoğuluk p Veri kalitesi p Veri öişleme Birleştirme Öreklem Veri küçültme p Temel bileşe aalizi (Pricipal Compoet
DetaylıMADENCİLİK YATIRIM PROJELERİNİN SOSYAL KARLILIK ANALİZİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ
MADENCİLİK, Cilt 42, Sayı 3, Sayfa 25-30, Eylül 2003 Vol. 42, No. 3, pp 25-30, September 2003 MADENCİLİK YATIRIM PROJELERİNİN SOSYAL KARLILIK ANALİZİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ Appraisal of Miig Ivestmet Projects
DetaylıISF404 SERMAYE PİYASALARI VE MENKUL KIYMETYÖNETİMİ
8. HAFTA ISF404 SERMAYE PİYASALARI VE MENKUL KIYMETYÖNETİMİ PORTFÖY YÖNETİMİ II Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr Geleeksel Portföy Yaklaşımı, Bu yaklaşıma göre portföy bir bilim değil,
DetaylıLİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ-2
LİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ SABİT NOKTA İTERASYONU YÖNTEMİ Bu yötemde çözüme gitmek içi f( olarak verile deklem =g( şeklie getirilir. Bir başlagıç değeri seçilir ve g ( ardışık
DetaylıAÇIK ĐŞLETME BASAMAKLARI TENÖR KONTROLÜNDE JEOĐSTATĐSTĐKSEL TAHMĐN MODELĐ SEÇĐMĐ
Eskişehir Osmagazi Üiversitesi Müh.Mim.Fak.Dergisi C.XXI, S., 2008 Eg&Arch.Fac. Eskişehir Osmagazi Uiversity, Vol..XXI, No:, 2008 Makalei Geliş Tarihi : 2.02.2007 Makalei Kabul Tarihi : 23.03.2007 AÇIK
Detaylı6. BÖLÜM VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYLARI
6. BÖLÜM VEKTÖR LARI -BOYUTLU (ÖKLİT) I Taım: Eğer pozitif bir tam sayı ise sıralı -sayı, gerçel sayılar kümesideki adet sayıı (a 1, a 2,, a ) bir dizisidir. Tüm sıralı -sayılarıı kümesi -boyutlu uzay
DetaylıİKİ ÖLÇÜTLÜ PARALEL MAKİNELİ ÇİZELGELEME PROBLEMİ: MAKSİMUM TAMAMLANMA ZAMANI VE MAKSİMUM ERKEN BİTİRME
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstabul Ticaret Üversitesi, 25-27 Kasım 2005 İKİ ÖLÇÜTLÜ PARALEL MAKİNELİ ÇİZELGELEME PROBLEMİ: MAKSİMUM TAMAMLANMA ZAMANI VE MAKSİMUM ERKEN BİTİRME Tamer EREN
DetaylıHARMONİK DİSTORSİYONUNUN ÖLÇÜM NOKTASI VE GÜÇ KOMPANZASYONU BAKIMINDAN İNCELENMESİ
HARMONİK DİSORSİYONUNUN ÖLÇÜM NOKASI VE GÜÇ KOMPANZASYONU BAKIMINDAN İNCELENMESİ Celal KOCAEPE Oktay ARIKAN Ömer Çağlar ONAR Mehmet UZUNOĞLU Yıldız ekik Üiversitesi Elektrik-Elektroik Fakültesi Elektrik
DetaylıFİBER BRAGG IZGARA TABANLI OPTİK SENSÖRÜN ANALİZİ
FİER RAGG IZGARA TAANLI OPTİK SENSÖRÜN ANALİZİ Lale KARAMAN 1 N. Özlem ÜNVERDİ Elektroik ve Haberleşme Mühedisliği ölümü Elektrik-Elektroik Fakültesi Yıldız Tekik Üiversitesi, 34349, eşiktaş, İstabul 1
DetaylıİŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA THE OPERATING CHARACTERISTIC CURVE AND A CASE STUDY
Süleyma Demirel Üiversitesi Vizyoer Dergisi Suleyma Demirel Uiversity The Joural of Visioary İŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA ÖZET Yrd. Doç. Dr. Halil ÖZDAMAR 1 İstatistiksel kalite kotrol
DetaylıDÖNEM I BİYOİSTATİSTİK, HALK SAĞLIĞI VE RUH SAĞLIĞI DERS KURULU Ders Kurulu Başkanı : Yrd.Doç.Dr. İsmail YILDIZ
DÖNEM I BİYOİSTATİSTİK, HALK SAĞLIĞI VE RUH SAĞLIĞI DERS KURULU Ders Kurulu Başkaı : Yrd.Doç.Dr. İsmail YILDIZ ARAŞTIRMADA PLANLAMA VE ÇÖZÜMLEME (03-09 Ocak 014 Y.ÇELİK) Araştırma Süreci (The research
Detaylı(3) Eğer f karmaşık değerli bir fonksiyon ise gerçel kısmı Ref Lebesgue. Ref f. (4) Genel karmaşık değerli bir fonksiyon için. (6.
Problemler 3 i Çözümleri Problemler 3 i Çözümleri Aşağıdaki özellikleri kaıtlamaızı ve buu yaıda daha fazla soyut kaıt vermeizi isteyeceğiz. h.h. eşitliğii ölçümü sıfır ola bir kümei tümleyei üzeride eşit
DetaylıStandart Formun Yapısı. Kanonik Form. DP nin Formları SİMPLEX YÖNTEMİ DP nin Düzenleniş Şekilleri. 1) Optimizasyonun anlamını değiştirme
5.0.06 DP i Düzeleiş Şekilleri DP i Formları SİMPLEX YÖNTEMİ ) Primal (özgü) form ) Kaoik form 3) Stadart form 4) Dual (ikiz) form Ayrı bir kou olarak işleecek Stadart formlar Simplex Yötemi içi daha elverişli
DetaylıÖğrenci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı
Öğreci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı SORU 1. a) Ekoomii taımıı yapıız, amaçlarıı yazıız. Tam istihdam ile ekoomik büyüme arasıdaki ilişkiyi açıklayıız. b) Arz-talep kauu edir? Arz ve talep asıl artar
DetaylıTEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ
TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ İstatistik kelimesii kökei Almaca olup devlet alamıa gelmektedir. İstatistik kelimesi gülük hayatta farklı alamlarda kullaılmaktadır. Televizyoda bir futbol müsabakasıı izleye bir
DetaylıANA NİRENGİ AĞLARINDA NİRENGİ SAYISINA GÖRE GPS ÖLÇÜ SÜRELERİNİN KURAMSAL OLARAK BULUNMASI
TMMOB Harita ve Kadastro Mühedisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Tekik Kurultayı 18 22 Nisa 2011, Akara ANA NİRENGİ AĞLARINDA NİRENGİ SAYISINA GÖRE GPS ÖLÇÜ SÜRELERİNİN KURAMSAL OLARAK BULUNMASI
DetaylıİSTATİSTİK 2. Tahmin Teorisi 07/03/2012 AYŞE S. ÇAĞLI. aysecagli@beykent.edu.tr
İSTATİSTİK 2 Tahmi Teorisi 07/03/2012 AYŞE S. ÇAĞLI aysecagli@beyket.edu.tr İstatistik yötemler İstatistik yötemler Betimsel istatistik Çıkarımsal istatistik Tahmi Hipotez testleri Nokta tahmii Aralık
DetaylıHİPOTEZ TESTLERİ. İstatistikte hipotez testleri, karar teorisi olarak adlandırılır. Ortaya atılan doğru veya yanlış iddialara hipotez denir.
HİPOTEZ TETLERİ İstatistikte hipotez testleri, karar teorisi olarak adladırılır. Ortaya atıla doğru veya yalış iddialara hipotez deir. Öreği para hilesizdir deildiğide bu bir hipotezdir. Ortaya atıla iddiaya
DetaylıMekânsal Karar Problemleri İçin Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Çok Ölçütlü Karar Analizinin Bütünleştirilmesi: TOPSIS Yöntemi
Mekâsal Karar Problemleri İçi Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Çok Ölçütlü Karar Aalizii Bütüleştirilmesi: TOPSIS Yötemi Derya Öztürk Odokuz Mayıs Üiversitesi Harita Mühedisliği Bölümü, 55139 Samsu. dozturk@omu.edu.tr
DetaylıNİĞDE İLİ RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ WIND ENERGY POTENTIAL OF NIGDE PROVINCE
Niğde Üiersitesi Mühedislik Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı, (1), 37-47 NİĞDE İLİ RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ Uğur YILDIRIM 1,* Yauz GAZİBEY, Afşi GÜNGÖR 1 1 Makie Mühedisliği Bölümü, Mühedislik Fakültesi,
DetaylıDiziler ve Seriler ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Yazar Prof.Dr. Vakıf CAFEROV
Diziler ve Seriler Yazar Prof.Dr. Vakıf CAFEROV ÜNİTE 7 Amaçlar Bu üiteyi çalıştıkta sora; dizi kavramıı taıyacak, dizileri yakısaklığıı araştırabilecek, sosuz toplamı alamıı bilecek, serileri yakısaklığıı
Detaylı20 (1), 109-115, 2008 20(1), 109-115, 2008. kakilli@marmara.edu.tr
Fırat Üiv. Fe ve Müh. il. Dergisi Sciece ad Eg. J of Fırat Uiv. 0 (), 09-5, 008 0(), 09-5, 008 Harmoikleri Reaktif Güç Kompazasyo Sistemlerie Etkilerii İcelemesi ve Simülasyou da KKİİ, Koray TUNÇP ve Mehmet
DetaylıDoç. Dr. M. Mete DOĞANAY Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
TAHVİL DEĞERLEMESİ Doç. Dr. M. Mee DOĞANAY Prof. Dr. Ramaza AKTAŞ 1 İçerik Tahvil ve Özellikleri Faiz Oraı ve Tahvil Değeri Arasıdaki İlişki Tahvili Geiri Oraı ve Vadeye Kadar Geirisi Faiz Oraı Riski Verim
DetaylıSBE 601 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ, ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ
SBE 601 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ, ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Prof. Dr. Ergu Karaağaoğlu H.Ü. Tıp Fakültesi Biyoistatistik ABD ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI
DetaylıSİSTEMLERİN ZAMAN CEVABI
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MM306 SİSTEM DİNAMİĞİ SİSTEMLERİN ZAMAN CEVABI Kutuplar, Sıfırlar ve Zama Cevabı Kavramı Birici Mertebede Sistemleri Zama Cevabı İkici
DetaylıBileşik faiz hesaplamalarında kullanılan semboller basit faizdeki ile aynıdır. Temel formüller ise şöyledir:
1 BİLEŞİK FAİZ: Basit faiz hesabı kısa vadeli(1 yılda az) kredi işlemleride uygulaa bir metot idi. Ayrıca basit faiz metoduda her döem içi aapara sabit kalmakta olup o döem elde edile faiz tutarı bir soraki
DetaylıON THE TRANSFORMATION OF THE GPS RESULTS
Niğde Üiversitesi Mühedislik Bilimleri Dergisi, Cilt 6 Sayı -, (00), 7- GPS SONUÇLARININ DÖNÜŞÜMÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME Meti SOYCAN* Yıldız Tekik Üiversitesi, İşaat Fakültesi, Jeodezi Ve Fotogrametri Mühedisliği
DetaylıElektrik Enerji Sistemlerinde Oluşan Harmoniklerin Filtrelenmesinde Pasif Filtre ve Filtreli Kompanzasyonun Kullanımı ve Simülasyon Örnekleri
Politekik Dergisi Joural of Polytechic ilt: 9 Sayı: 4 s.63-69, 006 Vol: 9 No: 4 pp.63-69, 006 Elektrik Eerji Sistemleride Oluşa Harmoikleri Filtrelemeside Pasif Filtre ve Filtreli Kompazasyou Kullaımı
DetaylıTĐCARĐ MATEMATĐK - 5.2 Bileşik Faiz
TĐCARĐ MATEMATĐK - 5 Bileşik 57ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER: Örek 57: 0000 YTL yıllık %40 faiz oraıyla yıl bileşik faiz ile bakaya yatırılmıştır Bu paraı yılı souda ulaşacağı değer edir? IYol: PV = 0000 YTL = PV (
DetaylıKALİTE KONTROLDE ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN DEĞİŞKEN OLMASI DURUMUNDA p KONTROL ŞEMALARININ OLUŞTURULMASI
İstabul Ticaret Üiversitesi Fe Bilimleri Dergisi Yıl: 5 Sayı:10 Güz 2006/2 s 65-80 KALİTE KONTROLDE ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN DEĞİŞKEN OLMASI DURUMUNDA p KONTROL ŞEMALARININ OLUŞTURULMASI İrfa ERTUĞRUL *,
DetaylıISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ
4. HAFTA ISF44 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ PARANIN ZAMAN DEĞERİ VE GETİRİ ÇEŞİTLERİ Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Paraı Zama Değeri Paraı Zama Değeri Yatırım
DetaylıYER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir.
YER ÖLÇÜLERİ Yer ölçüler, verler merkez veya yığılma oktasıı belrleye statstklerdr. Grafkler bze verler yığılma oktaları hakkıda ö blg vermede yardımcı olurlar. Acak bu değerler gerçek değerler değldr,
DetaylıMEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ
MEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ Mustafa ÖZDEMİR İ. Cem PARMAKSIZOĞLU ÖZET Düya çapıda rekabeti ö plaa çıktığı bu gükü şartlarda, e gelişmiş ürüü, e kısa sürede, e ucuza üretmek veya ilk yatırım ve işletme
Detaylıˆp x p p(1 p)/n. Ancak anakütle oranı p bilinmediğinden bu ilişki doğrudan kullanılamaz.
YTÜ-İktisat İstatistik II Aralık Tahmii II 1 ANAKÜTLE ORANININ (p GÜVEN ARALIKLARI (BÜYÜK ÖRNEKLEMLERDE Her birii başarı olasılığı p ola birbiride bağımsız Beroulli deemeside öreklemdeki başarı oraıı ˆp
DetaylıBASAMAK ATLAYARAK VEYA FARKLI ZIPLAYARAK İLERLEME DURUMLARININ SAYISI
Projesii Kousu: Bir çekirgei metre, metre veya 3 metre zıplayarak uzuluğu verile bir yolu kaç farklı şekilde gidebileceği ya da bir kişii veya (veya 3) basamak atlayarak basamak sayısı verile bir merdivei
Detaylı18.06 Professor Strang FİNAL 16 Mayıs 2005
8.6 Professor Strag FİNAL 6 Mayıs 25 ( Pua) P,..., P R deki oktalar olsu. ( ai, ai2,..., a i) P i i koordiatlarıdır. Bütü P i oktasıı içere bir cx +... + cx = hiperdüzlemi bulmak istiyoruz. a) Bu hiperdüzlemi
DetaylıTEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR
www.tekolojikarastirmalar.com e-issn:134-4141 Makie Tekolojileri Elektroik Dergisi 28 (3) 41-48 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Makale Düşük Sıcak Kayaklı Isı Pompaları Eerji Maliyet Aalizi Özet Murat KAYA Hitit
DetaylıBAŞKENT ÜNİVERSİTESİ Makine Mühendisliği Bölümü
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ Makie Mühedisliği Bölümü 1 STAJLAR: Makie Mühedisliği Bölümü öğrecileri, öğreim süreleri boyuca 3 ayrı staj yapmakla yükümlüdürler. Bularda ilki üiversite içide e fazla 10 iş güü süreli
Detaylı4/16/2013. Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin
4/16/013 Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyası içi Tahmi Kitle ve Öreklem Öreklem Dağılımı Nokta Tahmii Tahmi Edicileri Özellikleri Kitle ortalaması içi Aralık Tahmii Kitle Stadart Sapması içi Aralık Tahmii
DetaylıVenn Şeması ile Alt Kümeleri Saymak
Ve Şeması ile lt Kümeleri Saymak Osma Ekiz Bu çalışmada verile bir kümei çeşitli özellikleri sağlaya alt küme veya alt kümlerii ve şeması yardımıyla saymaya çalışacağız. Temel presibimiz aradığımız alt
DetaylıKırsal Kalkınma için IPARD Programı ndan Sektöre BÜYÜK DESTEK
KAPAK KONUSU Kırsal Kalkıma içi IPARD Programı da Sektöre BÜYÜK DESTEK Kırsal Kalkıma (IPARD) Programı Kırmızı Et Üretimi ve Et Ürülerii İşlemesi ve Pazarlaması alalarıda gerçekleştirilecek yatırımları
DetaylıSAYISAL ÇÖZÜMLEME. Sayısal Çözümleme
SAYISAL ÇÖZÜMLEME Saısal Çözümleme SAYISAL ÇÖZÜMLEME 8. Hafta İNTERPOLASYON Saısal Çözümleme 2 İÇİNDEKİLER Ara Değer Hesabı İterpolaso Doğrusal Ara Değer Hesabı MATLAB ta İterpolaso Komutuu Kullaımı Lagrace
Detaylı3D NESNE MODELLEMEYE YÖNELİK LAZERLİ BİR TARAYICI SİSTEMİN TASARIMI VE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
D NESNE MODELLEMEYE YÖNELİK LAZERLİ BİR TARAYICI SİSTEMİN TASARIMI VE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ Erka BEŞDOK Bilal KASAP Jeodei ve Fotogrametri Mühedisliği Bölümü Mühedislik Fakültesi ve Bilgisayar Müh. ABD, Fe
DetaylıTÜRKİYE DE KAYITDIŞI EKONOMİ VE BÜYÜME İLİŞKİSİ
ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, 2007, ss. 7-87. TÜRKİYE DE KAYITDIŞI EKONOMİ VE BÜYÜME İLİŞKİSİ Doç.Dr. Gülsüm AKALIN Marmara Üiversitesi İİBF İktisat Bölümü gulsum@marmara.edu.tr Öğr.Gör.
DetaylıDENEYĐN AMACI: Bu deneyin amacı MOS elemanların temel özelliklerini, n ve p kanallı elemanların temel uygulamalarını öğretmektir.
DENEY NO: 7 MOSFET ÖLÇÜMÜ ve UYGULAMALARI DENEYĐN AMACI: Bu deeyi amacı MOS elemaları temel özelliklerii, ve p kaallı elemaları temel uygulamalarıı öğretmektir. DENEY MALZEMELERĐ Bu deeyde 4007 MOS paketi
DetaylıTümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri. n c = nc i= 1 n ca i. k 1. i= r n. Σ sembolü ile bilinmesi gerekli bazı formüller : 1) k =1+ 2 + 3+...
MC formülüü doğruluğuu tümevarım ilkesi ile gösterelim. www.matematikclub.com, 00 Cebir Notları Gökha DEMĐR, gdemir@yahoo.com.tr Tümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri Tümevarım Metodu : Matematikte kulladığımız
DetaylıBAĞINTI VE FONKSİYON
BAĞINTI VE FONKSİYON SIRALI N-Lİ x, x, x,..., x tae elema olsu. ( x, x, x,..., x ) yazılışıda elemaları sırası öemli ise x, x, x,..., x ) e sıralı -li deir. x, x, x,..., x ) de ( x (, x, x ( x, ) sıralı
DetaylıÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ
İSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME VE İSTATİSTİKSEL YORUMLAMA TAHMİNLEME SÜRECİ VE YORUMLAMA SÜRECİ ÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ ÖRNEKLEME VE ÖRNEKLEME ÖRNEKLEME DAĞILIMLARI VE ÖRNEKLEME DAĞILIMLARI Yorumlama
DetaylıREGRESYON DENKLEMİNİN HESAPLANMASI Basit Doğrusal Regresyon Basit doğrusal regresyon modeli: .. + n gözlem için matris gösterimi,. olarak verilir.
203-204 Bahar REGRESYON DENKLEMİNİN HESAPLANMASI Basit Doğrusal Regresyo Basit doğrusal regresyo modeli: y i = β 0 + β x i + ε i Modeli matris gösterimi, y i = [ x i ] β 0 β + ε i şeklidedir. x y 2 gözlem
DetaylıAFYONKARAHİSAR İLİ YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİ. Ziya DEMİRKOL 1 Mehmet ÇUNKAŞ 2
S.Ü. Müh. Bilim ve Tek. Derg., c.2, s.1, 2014 Selcuk Uiv. J. Eg. Sci. Tech., v.2,.1, 2014 ISSN: 2147-9364 (Elektroik) AFYONKARAHİSAR İLİ YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİ Ziya DEMİRKOL 1 Mehmet ÇUNKAŞ 2
DetaylıLABORATUVARIN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZ HİZMETLERİ KAPSAMINDA AKREDİTASYON BELGESİ ALMASI ZORUNLULUĞU OLAN PARAMETRE LİSTESİ
LABORATUVARIN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZ HİZMETLERİ KAPSAMINDA AKREDİTASYON BELGESİ ALMASI ZORUNLULUĞU OLAN PARAMETRE LİSTESİ Sıra No Parametre 1 Kişisel Soluabilir Tozları Kosatrasyou 2 İşyeri Ortamı
DetaylıVeteriner İlaçları Satış Yetkisinin Veteriner Hekimliği Açısından Değerlendirilmesi: II. İlaç Satış Yetkisinin Vizyon ve Bilanço Üzerine Etkileri [1]
Kafkas Uiv Vet Fak Derg 6 ():, 00 DOI:0./kvfd.00.6 RESEARCH ARTICLE Veterier İlaçları Satış Yetkisii Veterier Hekimliği Açısıda Değerledirilmesi: II. İlaç Satış Yetkisii Vizyo ve Bilaço Üzerie Etkileri
DetaylıTEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR
www.tekolojikarastirmalar.com ISSN:34-44 Makie Tekolojileri Elektroik Dergisi 7 () 35-4 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Makale Polivili Klorür (Pvc) Malzemeleri Sıcaklığa Bağlı Titreşim Özelliklerii Đcelemesi
DetaylıANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ İLE KREDİ DERECELENDİRME ANALİZİ ÜZERİNE BİR MODEL ÖNERİSİ
ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ İLE KREDİ DERECELENDİRME ANALİZİ ÜZERİNE BİR MODEL ÖNERİSİ Doç. Dr. Göktuğ Cek AKKAYA Dokuz Eylül Üiversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü cek.akkaya@deu.edu.tr
DetaylıBİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ. A.Saide Sarıgül
BİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ A.Saide Sarıgül DENEYİN AMACI: Akastre bir çubuğu modal parametrelerii (doğal frekas, titreşim biçimi, iç söümü) elde edilmesi. TANIMLAMALAR: Modal aaliz: Titreşe bir sistemi
Detaylıİstatistik Nedir? Sistem-Model Kavramı
İstatistik Nedir? İstatistik rasgelelik içere olaylar, süreçler, sistemler hakkıda modeller kurmada, gözlemlere dayaarak bu modelleri geçerliğii sıamada ve bu modellerde souç çıkarmada gerekli bazı bilgi
DetaylıEl Hareketini Takip Eden Vinç Sisteminin Giriş Şekillendirici Denetimi
Karaelmas Fe ve Mühedislik Dergisi / Karaelmas Sciece ad Egieerig Joural 3 (2), 43-47, 2013 Karaelmas Sciece ad Egieerig Joural Joural home page: http://fbd.beu.edu.tr Araştırma Makalesi El Hareketii Takip
DetaylıANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İLE İLKOKUL SEÇİMİ
Marmara Üiversitesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2008, CİLT XXIV, SAYI 1 ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İLE İLKOKUL SEÇİMİ Yrd.Doç.Dr. Üal H. ÖZDEN * ÖZET Aalitik hiyerarşi yötemi (AHY) karar almada, bir kişii veya
DetaylıISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ
.4.26 5. HAFTA ISF44 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ Mekul Kıymet Yatırımlarıı Değerlemesi Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Temel Değerleme Modeli Mekul Kıymet Değerlemesi
DetaylıNormal Dağılımlı Bir Yığın a İlişkin İstatistiksel Çıkarım
Normal Dağılımlı Bir Yığı a İlişi İstatistisel Çıarım Bir üretici edi ürüleride, piyasadai 3,5 cm li vidalarda yalıca boyları 3,4 cm ile 3,7 cm aralığıda olaları ullaabilmetedir. Üretici, piyasadai bu
DetaylıBir kitlenin karakteristiği, kitlenin her üyesi için ölçülebilir olan değişkendir.
BÖLÜM 1. ÖRNEKLEM (ÖRNEK) SEÇİMİ Bir araştırmada taım çerçeveside yer ala tüm birimleri oluşturduğu kümeye kitle (aa kütleye) deir. Araştırmalarda geel amaç tüm kitle içi bilgi sahibi olmaktır. Buu içi
DetaylıÖĞRENME ETKİLİ HAZIRLIK VE TAŞIMA ZAMANLI PARALEL MAKİNELİ ÇİZELGELEME PROBLEMİ
Öğreme Etkili Hazırlık ve Taşıma Zamalı Paralel Makieli Çizelgeleme Problemi HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ TEMMUZ 2006 CİLT 2 SAYI 4 (67-72) ÖĞRENME ETKİLİ HAZIRLIK VE TAŞIMA ZAMANLI PARALEL
DetaylıKİMYASAL DENGE (GİBBS SERBEST ENERJİSİ MİNİMİZASYONU) MODELLEMESİ
KİMYASAL DENGE (GİBBS SERBEST ENERJİSİ MİNİMİZASYONU) MODELLEMESİ M. Turha ÇOBAN Ege Üiversitesi, Mühedislik Fakultesi, Makie Mühedisliği Bölümü, Borova, İZMİR Turha.coba@ege.edu.tr Özet: Kimyasal degei
DetaylıAKIŞKAN BORUSU ve VANTİLATÖR DENEYİ
AKIŞKA BORUSU ve ATİLATÖR DEEYİ. DEEYİ AMACI a) Lüle ile debi ölçmek, b) Dairesel kesitli bir borudaki türbülaslı akış şartlarıda hız profili ve eerji kayıplarıı deeysel olarak belirlemek ve literatürde
DetaylıTOPOLOJİK TEMEL KAVRAMLAR
TOPOLOJİK TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Kümeler ve Foksiyolar A ı bir elemaıa B i yalız bir elemaıı eşleye bağıtıya bir foksiyo deir. f : A B, Domf = U A ve ragef B dir. Taım 1.1.1. f : A B foksiyou içi V A olsu.
DetaylıGAZİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK - MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. KM 482 Kimya Mühendisliği Laboratuarı III
GAZİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENİSLİK - MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENİSLİĞİ BÖLÜMÜ KM 482 Kimya Mühedisliği Laboratuarı III eey No : 2-a eeyi adı : Kesikli istilasyo eeyi amacı : a) Kolodaki basıç kaybıı belirlemek,
DetaylıYatırım Analizi ve Portföy Yönetimi 4. Hafta. Dr. Mevlüt CAMGÖZ
Yatırım Aalizi ve Portföy Yöetimi 4. Hafta Dr. Mevlüt CAMGÖZ İçerik Çeşitledirme Riski Kayakları ve Risk Türleri Portföyü Risk ve Getirisi Riskli Varlık Portföyüü Belirlemesi Markowitz Portföy Teorisi
DetaylıSPEARMAN SIRA KORELASYONU KATSAYISINDA TEKRARLANAN DEGERLER VE BİR UYGULAMA
SPEARMAN SIRA KORELASYONU KATSAYISINDA TEKRARLANAN DEGERLER VE BİR UYGULAMA Doç. Dr. SelAhattl GÜRİŞ ( ) Değişkeler arasıdaki ilişkii derecesii ölçülmeside farklı istatiksel yötemlerde yararlaılabilir.
DetaylıVektör bileşenleri için dikey eksende denge denklemi yazılırak, aşağıdaki eşitlik elde edilir. olarak elde edilir. 2
Açıklama Sorusu : V kayışlar, ayı mekaizma büyüklükleride düz kayışlara göre daha yüksek dödürme mometlerii taşıyabildikleri bilimektedir. V kayışları düz kayışlara göre gözlee bu üstülüğü sebebi "kama
Detaylı4/4/2013. Ders 8: Verilerin Düzenlenmesi ve Analizi. Betimsel İstatistik Merkezsel Eğilim Ölçüleri Dağılım Ölçüleri Grafiksel Gösterimler
Ders 8: Verileri Düzelemesi ve Aalizi Betimsel İstatistik Merkezsel Eğilim Ölçüleri Dağılım Ölçüleri Grafiksel Gösterimler Bir kitlei tamamıı, ya da kitlede alıa bir öreklemi özetlemekle (betimlemekle)
DetaylıEnflasyon nedir? Eşdeğer hesaplamalarında enflasyon etkisini nasıl hesaba katarız? Mühendislik Ekonomisi. (Chapter 11) Enflasyon Nedir?
Elasyo ve Nakit Akışlarıa Etkisi (Chapter 11) TOBB ETÜ Örek 2015 Yılıda Çocuğuuzu Üiversiteye Gödermei Maliyeti Ne Kadar Olacak? 2005 yılıda 1 yıllık üiversite masraı $17,800. Elasyo edeiyle üiversite
DetaylıSU KAYNAKLARI EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLARI Su kaynakları geliştirmesinin planlanmasında çeşitli alternatif projelerin ekonomik yönden birbirleriyle
SU KYNKLRI EKONOMİSİ TEMEL KVRMLRI Su kayakları geliştirmesii plalamasıda çeşitli alteratif projeleri ekoomik yöde birbirleriyle karşılaştırılmaları esastır. Mühedis öerdiği projei tekik yöde tutarlı olduğu
Detaylı35 Yay Dalgaları. Test 1'in Çözümleri. Yanıt B dir.
35 Yay Dalgaları 1 Test 1'i Çözümleri 1. dalga üreteci 3. m 1 2m 2 Türdeş bir yayı her tarafıı kalılığı ayıdır. tma türdeş yay üzeride ilerlerke dalga boyu ve hızı değişmez. İlk üretile ı geişliği büyük,
DetaylıEME 3117 SİSTEM SIMÜLASYONU. Girdi Analizi Prosedürü. Dağılıma Uyum Testleri. Dağılıma Uyumun Kontrol Edilmesi. Girdi Analizi-II Ders 9
..7 EME 37 Girdi Aalizi Prosedürü SİSTEM SIMÜLASYONU Modelleecek sistemi (prosesi) dokümate et Veri toplamak içi bir pla geliştir Veri topla Verileri grafiksel ve istatistiksel aalizii yap Girdi Aalizi-II
DetaylıARAŞTIRMA MAKALESİ /RESEARCH ARTICLE
ANADOLU ÜNİVERSİESİ BİLİM VE EKNOLOJİ DERGİSİ A Uygulamalı Bilimler ve Mühedislik ANADOLU UNIVERSIY JOURNAL OF SCIENCE AND ECHNOLOGY A Applied Scieces ad Egieerig Cilt/Vol.: 4-Sayı/No: : 67-74 (23) ARAŞIRMA
DetaylıDİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME
DİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME Uğur SAYNAK ve Alp KUŞTEPELİ Elektrik-Elektroik Mühedisliği Bölümü İzmir Yüksek Tekoloji Estitüsü, 35430, Urla, İZMİR e-posta: ugursayak@iyte.edu.tr e-posta:
Detaylıİleri Diferansiyel Denklemler
MIT AçıkDersSistemi http://ocw.mit.edu 18.034 İleri Diferasiyel Deklemler 2009 Bahar Bu bilgilere atıfta bulumak veya kullaım koşulları hakkıda bilgi içi http://ocw.mit.edu/terms web sitesii ziyaret ediiz.
DetaylıThe Determination of Food Preparation and Consumption of the Working and Non-Working Women in Samsun
Research Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care www.tjfmpc.com The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the Workig ad No-Workig Wome i Samsu Samsu İlide, ve Kadıları, Evde Besi Hazırlama
Detaylısorusu akla gelebilir. Örneğin, O noktasından A noktasına hareket, OA sembolü ile gösterilir
BÖLÜM 1: VEKTÖRLER Vektörleri taımlamak içi iki yol vardır: uzayda oktalara karşılık gele bir koordiat sistemideki oktalar veya büyüklük ve yöü ola eseler. Bu kısımda, ede iki vektör taımıı buluduğu açıklaacak
DetaylıİSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME VE HİPOTEZ TESTİ
İSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME VE HİPOTEZ TESTİ Bu bölümdeki yötemler, bilimeye POPULASYON PARAMETRE değeri hakkıda; TAHMİN yapmaya yöelik ve, KARAR vermekle ilgili, olmak üzere iki grupta icelemektedir. Parametre
DetaylıBİLGİNİN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİNDEN YARARLANARAK EĞİTİMDE PAYLAŞIMI
The Turkish Olie Joural of Educatioal Techology TOJET July 2005 ISSN: 106521 volume Issue Article 16 BİLGİNİN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİNDEN YARARLANARAK EĞİTİMDE PAYLAŞIMI Yard. Doç. Dr. Bahadti RÜZGAR Marmara
DetaylıWEIBULL DAĞILIM PARAMETRELERİNİ BELİRLEME METODLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
VII. Ulusal Temiz Eerji Sempozyumu, UTES 008 7-9 Aralı 008, İstabul WEIBULL DAĞILIM PARAMETRELERİNİ BELİRLEME METODLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Seyit Ahmet AKDAĞ, Öder GÜLER İstabul Tei Üiversitesi, Eerji
DetaylıTahmin Edici Elde Etme Yöntemleri
6. Ders Tahmi Edici Elde Etme Yötemleri Öceki derslerde ve ödevlerde U(0; ) ; = (0; ) da¼g l m da, da¼g l m üst s r ola parametresi içi tahmi edici olarak : s ra istatisti¼gi ve öreklem ortalamas heme
Detaylı