PROGRAM KURULUŞ ve KULLANIM KLAVUZU. Araştırma Geliştirme Tekstil - Teknoloji

Transkript

1 PROGRAM KURULUŞ ve KULLANIM KLAVUZU Araştırma Geliştirme Tekstil - Teknoloji

2 İÇİNDEKİLER KONU SAYFA Önsöz 4 ColorMission nedir? 5 ColorMission programlarını kullanmak için neler gereklidir? 5 Bilgisayar 5 Spektrofotometre 5 Paket içeriği 6 ColorMission programları nasıl kurulur? 6 Programın harddiske kurulması işlemi 6 Gerekli Windows ayarlarının yapılması 7 Gerekli ColorMission ayarlarının yapılması 7 Programı nasıl başlatacağım? 7 Demo versiyonu kulanıyorsanız Full versiyon kullanıyorsanız ColorMission programını kurduktan sonra ilk kez çalıştırıyorsanız 10 ColorMission programının ana menüsü 11 ColorMission programında dosya işlemleri 14 ColorMission programında kalibrasyon 16 Periyodik kalibrasyon 16 Kullanıcı kalibrasyonu 16 ColorMission programında ölçüm işlemleri 17 Renk kartı açarak ölçüm yapma işlemi 17 Ortalama ölçüm 17 Toleranslı ölçüm 18 Ölçülen rengi renk arşivinden arama 21 Numune, zemin, parti, açılım olarak ölçüm ve kaydetme 22 Ölçüm sonrası sık kullanılan kısa yollar 25 Klavye vasıtası ile ölçüm değerlerini el ile girme 26 Diğer programlardan ColorMission a ölçülen renklerin transferi 28 Renk kartı açmadan geçici ölçüm 37 ColorMission programında kalite kontrol işlemleri 29 Işık kaynakları 31 Bakış açısı 32 Geçer/Kalır limitleri 32 Renk uzayları 33 CieLab 34 CielCH 34 CMC 34 HunterLab 34 Cie94 34 Genel gösterim 34 Grafiksel gösterim 34 %R ve K/s 35 Renk analizi 35 Chromacity diyagramı renk sıralama 36 Gri skala 36 A02 Renk değişimi 36 A03 Lekelenme 36 İndisler 36 Sarılık indisleri 36 ASTM D ASTM E Beyazlık indisleri 36 Berger(59) 36 Taube 36 Hunter(60) 36 Stensby 36

3 XYZ değerleri 36 Metameri indisleri 36 Kuvvet indisleri 36 Görsel 36 Kromatik 36 Entegre 36 NOT Bu kitapçıkta anlatılan tüm fonsiyonlar ColorMission CM Plus versiyonu esas alınarak anlatılmıştır. Elinizdeki versiyon bir başka ColorMission sürümü ise bu kitapta yer alan bazı fonksiyonlar sizin yazılımızda bulunmayabilir!

4 ÖNSÖZ ColorMission programını seçtiğiniz için teşekkür ederiz. Şu an elinizde bulunan paket ile işletmenizin renk analizi ve renk tutturma konularındaki problemlerini sona erdirmiş oluyorsunuz. ColorMission programları çok uzun ve zahmetli bir araştırma neticesinde ortaya çıkmış ve muadillerine göre çok daha fazla özelliklere sahip bir programdır. ColorMission türündeki programların genelde kullanıcıya sunduğu hizmet renklerin birbiri ile karşılaştırılması ve istendiğinde bunlara ait reçetelerin alınmasıdır. Oysa piyasanın gerçekleri çok daha fazlasını (işletme reçetelerinin hazırlanması, reçete maliyetlerinin analizi, çok kriterli reçete arşivi ve sorgulanması v.b) istemektedir. Bu sebeple de kullanıcılar genelde başka yazılımlar kullanarak bu ilave isteklerini giderme yolunu seçmek zorunda kalmaktadırlar. Bu ise hem kullanım karmaşasına yol açmakta ve hem de ilave maliyetler getirmektedir. İşte bu gerçeklerden yola çıkarak hazırlanmış olan bu program sadece laboratuarda renkleri birbirleri ile karşılaştırmak ve bunların reçetelerini almak amacına yönelik olmamasına özellikle özen gösterildi. Bunların ötesinde doğal olarak alınan reçetelerin başarısı da göz ardı edilmemiş ve çok özel bir matematiksel metod ile dünyada ilk kez kullanılan bir yöntem türetilmiş (havuç modeli) ve bu sayede gerçekten de inanılmaz başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu dökümanın ilerleyen sayfalarında ColorMission dünyasının sizlere neler getirdiğini görecek ve kolaylıklarını kullanacaksınız. Şimdi arkanıza yaslanın ve bırakın ColorMission çalışsın! Saygılarımızla,

5 1. COLORMISSION NEDİR? ColorMission, Argetek tarafından üretilen bir yazılımlar grubunun genel adıdır. ColorMission programları Renk karşılaştırmaları yapmak (Geçer/Kalır), Reçeteler almak, Düzeltme (fark) reçeteleri oluşturmak, Renkleri arşivlemek ve çok kriterli arama olanakları ile arşivden renk aramak, işletme reçetelerinin hazırlanması gibi işlevleri içeren programlardır. İçeriklerine göre muhtelif isimlerle ayrılan aşağıdaki yazılımlardan oluşur. ColorMission QC Basic ColorMission QC Plus ColorMission CM Basic ColorMission CM Plus Yukarıda ikinci paragraftaki bahsi geçen tüm özellikler ColorMission CM Plus veriyonunda mevcut olup, diğer veriyonlarda bu özelliklerin bazıları bulunmamaktadır. 2. COLORMISSION PROGRAMLARINI KULLANMAK İÇİN NELER GEREKİR? ColorMission programını kullanabilmek için aşağıdaki özelliklerde cihazlara ihtiyaç vardır. a) Bilgisayar: ColorMission programının yüklenebilmesi için gerekli olan bilgisayarı ifade eder ve minimum özellikleri şu şekilde olmalıdır. 50 Mb. Harddik 64 Mb. Hafıza Celeron 600 işlemci 15 monitör PS/2 Mouse PS/2 Klavye 1 adet 9 pin seri port 1 adet 25 pin seri port CD-ROM sürücü Windows 98 Türkçe (ikinci sürüm) Microsoft Office 97 (Program kullanım kitapçığını görüntülemk için) Eğer yazıcı çıktıları isteniyor ise inkjet yazıcı (renkli olması tavsiye edilir) b) Spektrofotometre: Renk ölçümlerinin yapılabilmesi için gerekli ölçüm cihazını ifade eder. ColorMission programları aşağıda marka ve modeldeki spektrofotometreleri destekler. Macbeth serisi: CE2020 ve CE2020+ CE2180 ve CE2180UV CE3000 ve CE3100 CE7000 ve CE7000A Minolta serisi: CM508d ve CM508i CM3600d

6 3. PAKET İÇERİĞİ CM3700d CM2500d ve CM2600d ColorMission programını satın aldığınızda size içerisinde bilgisayarınıza kurulmaya hazır halde ekleyen programı içeren bir adet CD gönderilir. Programı kurmadan önce lütfen CD üzerinde yer alan İçerik ve Lisans bölümlerinde yer alan bilgileri dikkatlice okuyun ve gelen CD nin istediğiniz CD olup, olmadığını kontrol ediniz. Bir yanlışlık var ise CD deki programı kesinlikle kurmayınız ve Argetek i arayarak haber veriniz. 4. COLORMISSON PROGRAMLARI NASIL KURULUR? ColorMission programını kurma işlemi 3 aşamada gerçekleşir. Bunlar sırasıyla; a) Programın haddiske kurulması b) Gerekli Windows ayarlarının yapılması c) Gerekli ColorMission ayarlarının yapılması dır. a) Programın harddisk e kurulması işlemi: ColorMission programlarını harddisk e kurmak için özel bir işleme gerek yoktur. Standart program kuruluş işlemleri aynen kullanılarak programı rahatlıkla kullanabilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken tek şey elinizdeki ColorMission CD sini bilgisayarın CD sürücüne takıp, setup.exe dosyasını çalıştırmaktır. Eğer Windows un standart program yükleme aşamaları konusunda yeni iseniz aşağıdaki adımları takip ediniz. Bilgisayarınızı açın veya açıksa bütün programlardan çıkın. Bilgisayarın CD sürücüsüne elinizdeki CD yi (yazılı kısım üste gelecek şekilde) dikkatlice yerleştirin Bilgisayarınızın ekranındaki Bilgisayarım (veya My Computer) ikonunu tıklayın. Açılan pencereden altında ColorMission ifadesi bulunan ikonu tıklayın Ekrana açılan yeni pencere içerisinde bulunan listeden ikonunu tıklayın. Birkaç saniye sonra ekranın sol üst köşesinde ColorMission Setup iafedesi olan başka bir ekran karşınıza gelecektir. Bu ekranda OK seçeneğini tıklayınız. Hemen ardından, programın nereye kurulacağını soran yeni bir ekran karşımıza gelecektir. Bu ekranda ikonunu tıklayarak devam ediniz. Bilgisayarınızın ekranında bazı işlemlerin yapıldığını göreceksiniz ve programın yüklenmesinin tamamlandığını belirten bir ekran gelecektir. Bu ekrandan OK seçeneği ile çıkınız.

7 Böylece ColorMission programını bilgisayarınıza kurmuş oldunuz. Güle güle kullanın... b) Gerekli Windows ayarlarının yapılması: ColorMission programınızın doğru çalışabilmesi çin Windows ortamında aşağıdaki değişikliklerin yapılması şarttır. I) Windows un Denetim masasında yer alan Bölgesel ayarlara giriniz. Burada Para Birimi ve Sayı sekmelerinde bulunan bilgiler üzerinde aşağıdaki değişiklikleri yapınız. - Para birimi sekmesinde bulunan Ondalık simgesi ifadesi karşısında bulunan işaret, [virgül] ise bunu. [nokta] yapınız. Yine aynı ekranda bulunan Basamak gruplandırma simgesi ifadesi karşısında bulunan işaret. [nokta] ise bunu, [virgül] olarak değiştiriniz. - Sayı sekmesinde bulunan Ondalık simgesi ifadesi karşısında bulunan işaret, [virgül] ise bunu. [nokta] yapınız. Yine aynı ekranda bulunan Basamak gruplandırma simgesi ifadesi karşısında bulunan işaret. [nokta] ise bunu, [virgül] olarak değiştiriniz. ve ardından Tamam ı tıklayarak bu değişiklikleri kaydedin. II) Masaüstünde boş bir yerde sağ mouse u tıklayıp, karşınıza gelen menüden Özellikler seçeneğini seçin. Karşınıza çıkan penceren Ayarlar sekmesini tıklayın. Buradan Renkler seçeneği altında bulunan ayarı Yüksek renk (16 bit) olarak değişitirin. Daha sonra Ekran alanı başlığı altında bulunan ayarı 800x600 piksel veya 1024x768 piksel konumuna getirin. Karşınıza bilgisayarınızın mevcut ayarlarına göre değişebilen birkaç soru daha çıkabilir. Bunları genellikle Tamam seçeneği ile geçmek gerekir. Daha sonra Tamam seçeneği ile bu ekranı kapatın ve bilgisayarınızı kapatıp yeniden açınız. c) Gerekli ColorMission ayarlarının yapılması: Yukarıdaki (a) ve (b) işlemlerini başarı ile tamamladıysanız bu işleme geçebilirsiniz. Bu ayarları yapabilmek için ColorMission programını çalıştırmanız gerekmektedir. Eğer programı nasıl çalıştıracağınızı bilmiyorsanız PROGRAMI NASIL BAŞLATACAĞIM başlıklı konuya bakınız. Eğer programı çalıştırıp Ana Menü ye ulaşmış iseniz lütfen COLORMISSON PROGRAMINI KURDUKTAN SONRA İLK KEZ ÇALIŞTIRIYORSANIZ başlıklı bölüme bakınız 5. PROGRAMI NASIL BAŞLATACAĞIM? ColorMission programını başarı ile kurduysanız ekranın sol alt köşesinde bulunan Başlat menüsü içerisinde yer alan Programlar sekmesinin içinde ColorMission isimli ibareyi göreceksiniz. Bu ifadeyi seçtiğinizde ColorMission programı çalışacak aşağıdaki gibi bir ekran karşınıza çıkacaktır.

8 Bu ekranda kullanmakta olduğunuz program ile ilgili özet bilgiler yer almaktadır. Lütfen sipariş ettiğiniz program ile aşağıda açıklamaları verilen bilgileri karşılaştırın ve bir farklılık var ise derhal firmamız ile temasa geçiniz. Şimdi bu bilgileri kısaca inceleyelim: Argetek logosu ve telefonları: Ekranın üstünde firmamız Argetek in logosu ve bir problemle karşılaştığınızda arayabileceğiniz telefon ve faks numaralarımız yer almaktadır. Program genel adı : Programın genel adının gösterildiği kısımdır. Yukarıdaki ekranda ColorMission Programları yazılı kısımdır. Versiyon numarası : Kurduğunuz programın versiyon numarasını gösterir. Yukarıdaki ekranda Version: t yazılı kısımdır. Versiyon numarası x x x x x x x şeklinde bir formata sahip olup anlamı şu şekilde oluşturulmuştur. İlk iki hane, programın elinizdeki versiyonunun revize edildiği yılın son iki hanesini gösterir. Yukarıdaki ekrandaki 01 ifadesi 2001 yılı üretimi anlamına gelmektedir. Sonraki iki hane, programın elinizdeki versiyonunun revize edildiği ayı göstermektedir. Yukarıdaki ekrandaki 03 ifadesi 3. Ayı yani Mart ayını göstermektedir. Son üç hane ise, o ay içerisinde üretilen programın kaçıncı revizyon olduğunu gösterir. Programda yeni ilaveler ve/veya değişiklikler yapıldıkça bu versiyon numaraları da değişmektedir. Program kategorisi : Daha önceki konularda bahsetiğimiz gibi ColorMission grubu birden fazla değişik türlere sahip programların genel adıdır demiştik. Elinizdeki programın hangi tür olduğunu bu bilgi bize söylemektedir. Yukarıdaki ekranda [CM PLUS] yazan kısımdır.

9 Bu bilginin ilk iki hanesi QC veya CM ifadelerinden biri olup anlamı şu şekildedir. QC --- Elinizdeki programla sadece renk kalite kontrolu yapabilsiniz, reçete alamazsınız CM Elinizdeki programla hem renk kalite kontrolu yapabilir hem de reçete alabilirsiniz. Bu ifadenin ardından gelen kısım ise Basic veya Plus ifadelerinden biri olup anlamı şu şekildedir. BASIC Temel özellikleri kapsayan program PLUS -- Gelişmiş özellikleri kapsayan program BASIC ile PLUS arasında bazı önemli farklar vardır. Örneğin BASIC versiyonunda ekranda renk gösterimi, akıllı arşiv özelliği yoktur. Renk uzayları ve İndisler PLUS versiyonunda daha fazladır. Işık kaynakları tanımlama özelliği PLUS versiyonunda mecuttur. Bunlardan başka bir çok özellik Basic versiyonunda yoktur. Müşteri adı : Programın kullanım hakkını elinde bulunduran firmanın ünvanının bulunduğu kısımdır. Telif hakları yasası gereği program bu adı geçen firmanın sadece bir bilgisayarında kullanılabilir. Aksi hareket Telif Hakları Yasasınca suç teşkil eder ve hapis ve para cezası gerektirir. Eğer kullandığınız program deneme amaçlı DEMO programı ise, ekranda firma ünvanı yerine sadece DEMO ifadesi yer alır. DEMO versiyonunda programın tüm özellikleri açık olup kayıt sayısı kısıtlanmıştır. Bu sebeple DEMO versiyonunda en fazla 5 (beş) dosya ve her bir dosya içerisinde 150 kayıt girebilirsiniz. Argetek takip numarası : Firmamızın yazılımdaki bazı noktaları takip etmesine yarayan bilgileri gösteren bölümdür. Yukarıdaki ekran ID: ifadesi ile başlayan satırda görüldüğü gibi bir takım harf ve rakamlardan oluşmuştur. Çalışma klasörü : Programın çalıştığı directory i gösteren bilgidir. Programı kullanırken yaptığınız her kayıt bu dizin altında yer alan ilgili yerlere kaydedilir. Yukarıdaki ekranda C:\ ifadesi ile başlayan kısımdır. düğmesi : Firmamız teknik servisinin girebileceği ve programla ilgili bazı bilgileri değiştirebileceği kısımdır. Bu bölüm şifre ile korunmuş olup kullanıcıların girmesi engellenmiştir. düğmesi : Programa giriş için kullanılan kısımdır. Bu düğmeye tıklayarak ColorMission programının Ana Menüsü adı verilen aşağıdaki ekranına ulaşırsınız.

10 Artık ColorMission dünyasına girmiş bulunuyorsunuz. Şimdi devam edelim COLORMISSON PROGRAMINI KURDUKTAN SONRA İLK KEZ ÇALIŞTIRIYORSANIZ. Yukarıdaki konularda bahsedildiği gibi programın doğru çalışması için gerek Windows ve gerekse ColorMission üzerinde bir takım ön ayarlar yapmak gerekmektedir. Bu ayarlardan Windows ayarlarını daha önce görmüştük. Şimdi ColorMission ayarlarını görelim. ColorMission programının doğru çalışabilmesi için kendisine bağlı olan Spektrofotometre nin marka ve modelini bilmesi gerekir. Ayrıca bu spektrofotometrenin bilgisayarınıza hangi port üzerinden bağlı olduğunu da bilmesi gereklidir. İşte bu iki önemli ayarı ColorMission içerisinden yapmak zorundasınız. Bu işlem sadece bir kez program ilk kuruldupunda yapılan ve bir daha tekrarlanmasına gerek olmayan bir işlemdir. ColorMission ana menüsünde yer alan ikonuna tıklayarak, bu ayarların yapıldığı kısma girersiniz ve karşınıza aşağıdaki gibi bir ayarlar başlıklı ekran çıkar. Cihaz seçim oku Dil seçim oku Tamam butonu İptal butonu

11 Bu ekran üzerinde Cihaz seçim okunu tıklayarak karşınıza programın desteklediği cihaz marka ve modellerini alınız ve bu listeden bilgisayarınıza bağlı olan marka ve modeli seçiniz. Ardından bu cihazın bilgisayarıza bağlı olduğu bağlantı kanalını (Com1 veya Com2) seçiniz. Programınızın Türkçe dışında bir dil ile çalışması isterseniz (ki bazı detaylı çalışmalar gerektirir) dil seçim okunu tıklayarak karşınıza gelen listeden istediğiniz dili seçebilirsiniz. Ancak burda seçilen dil ile ilgili bazı tanımların kullanıcı tarafından girilmiş olması şarttır. Bu konu ile ilgili olarak YENİ BİR DİL TANIMLAMA kısmına bakınız. Gerekli düzenlemeleri yaptıktan sonra Tamam butonunu tıklayarak değişiklikleri kaydediniz. Tamam butonuna bastığınızda değişiklikler kayedilecek ve Ana menü ye geri döneceksiniz. Artık ColorMission programınız tamamiyle kullanıma hazırdır. 7. COLORMISSION PROGRAMININ ANAMENÜSÜ: Şimdi karşınızda aşağıdaki gibi bir ekran olmalıdır. Bu ekran üzerinde yer alan bazı alanları tanıyalım Dosya seçim ikonu Çalışılan dosya adı Bağlı bulunan spektrofotometrenin durum raporu Dikkat edilirse ana menü üzerinde yer alan ikonların bir çoğu işareti ile kapalıdır. Bunun anlamı şu an o ikonların kullanıma açık olmadığıdır. Bunun sebebi ise herhangi bir çalışma dosyanın henüz seçilmemiş olmasıdır. Bu dosya seçim işleminin nasıl yapıldığına geçmeden önce yukarıdaki ekrandaki bazı alanlar hakkında bilgi vermek gereklidir.

12 Bağlı bulunan spektrofotometrenin durumu ile ilgili rapor almak için ikonunu tıklayabilirsiniz. Bu ikonu tıkladığınızda ikonun şeklini aldığını göreceksiniz ve birkaç saniye sonra da ekranınız aşağıdaki şekle dönüşecektir. Lamba kullanım bilgileri Spektrofotometre detay raporu Spektrofotometre özet raporu Not: Bu ekranda uzun süre beklediğiniz halde bilgiler (yukarıdaki ekranda yer alan yeşil yazılı bilgiler) gelmiyor ise ve???????? şeklinde kalıyor ise aşağıdaki ihtimallerden biri problemmin kaynağı olabilir. a) Spektrofotometre kapalıdır. b) Bilgisayar ile spektrofotometre arasındaki kablo takılmamıştır. c) Bilgisayarın veya spektronun bağlantı portları arızalıdır. d) ColorMission ayarlarında cihaz tip veya bağlantı kanalı yanlış seçilmiştir. e) Bilgisayar ile specktro arasındaki kablo arızalıdır. Ana menünün alt tarafının genişlemesi ile ortaya çıkan bu ekranda üç grup bilgi vardır. 1. Grup: Spektrofotometre detay raporu: Bilindiği üzere spektrofotometrelerin ölçüm esnasındaki cihaz parametreleri ölçüm neticelerine direk etki eden en önemli unsurlardan biridir. Bu sebeple istenen kalite ve hassasiyette bir ölçüm yapabilmek için cihazın ölçülen numuneye uygun bir konuma getirilmesi şarttır. İşte ekranın bu bölümü kullanıcıya cihazın ölçüm durumu hakkında gerekli tüm bilgileri detaylı olarak sunmaktadır. Örneğin yukarıdaki ekranı yorumlarsak spektrofotometrenin mercek ve ölçüm gözünün büyük gözde olduğunu, optik okuma kapağının (specular kapak) kapalı olduğunu, siyah ve beyaz kalibrasyonun yapılmış olduğunu, numuneden yansıyan UV bileşenlerin ölçüleceği ve yansıma değerlerinin okunacağı gibi bilgileri görürüz. 2. Grup: Spektrofotometre özet raporu: Yukarıda anlatılan detay durum raporunun özet bir ifadesini göterir. Burada birinci karakter cihazın kalibre olup olmadığını, ikinci karakter yansıma ve geçirgenlik (sıvı ölçümü) konumlarından hangisine ayarlı olduğunu,

13 üçüncü karakter specular (optiklik) kapağın konumunu, dördüncü karakter UV (ultraviole) filtrenin konumunu, beşinci karakter mercek konumunu ve 6 karakter ölçüm göz boyutunu tanımlar. Daha detaylı olarak ele alırsak; 1. karakter C ise cihaz kalibre edilmiş değil ise kalibre edilmemiştir. 2. karakter R ise yansıma değerlerinin ölçüleceğini T ise geçirgenlik (yani sıvı ölçümü) yapılacağını belirtir. 3. karakter: I ise specular kapağın (optiklik için kullanılan) kapalı olduğunu E ise açık olduğunu gösterir. 4. karakter: I ise UV filtrenin kullanılmadığını ve tüm UV bileşenlerin de ölçüme dahil edileceğini, E ise UV filtrenin komple kullanıldığını ve tüm UV bileşenlerin ölçüme dahil edilemeyeceğini belirtir. Bir çok cihazda (örneğin Minolta 3600d ve 3700d) bu iki değerin arasında da durumlar vardır. Örneğin UV 400, UV 420 v.b. gibi. 5. karakter: L ise merceğin en büyük göz için, M ise orta büyüklükteki göz için, S ise küçük göz için ve V ise en küçük göz için konumlandığını belirtir. 6. karakter: L ise büyük göz, M ise orta göz, S ise küçük göz ve V ise en küçük göz ile ölçüm yapılacak demektir. Örneğin yukarıdaki ekranda yer CRIILL ifadesi şu anlamı ifade eder. C Cihaz kalibre edilmiş R Cihaz yansıma değerlerini ölçmeye ayarlı I Specular kapak kapalı I UV bileşenler de ölçüme dahil edilecek L Mercek büyük göze ayarlı L Büyük okuma gözü kullanılacak Önemli not: a) Beşinci ve altıncı karakterler biribiri ile aynı olmak zorundadır. Örneğin CRIILM gibi farklı ifadeler var ise cihaz ayarlarında hata var demektir. Bazı cihazlar (örneğin Minolta 3600d ve 3700d gibi) göz konumunu değiştirdiğiniz de, mercek konumunu da otomatik olarak uygun konuma getiriler. Ancak bazı cihazlar da (Macbeth 300, 3100, 7000 gibi) bu ayarın el ile yapılması gereklidir. Lütfen dikkatli olunuz. b) Bütün spektrolar bu özelliklerin tamamını desteklemediği için, bazı durumlarda bu özet durum ifadesinin içerisindeki bazı karakterler? olabilir. Bu durum ilgili özelliğin o spektrofotometre tarafından gereksiz olduğu veya desteklenmediği anlamına gelir. 3. grup: Lamba ömrü: Spektrofotometrelerde kullanılan özel üretim Xenon lambalar doğal olarak belirli bir ömre sahiptir. Bu sebeple zamanla değiştirilmeleri gerekir. Genel çakma sayısı olarak belirtilen bu ömür sebebiyle, cihazla yapılan ölçüm sayısının bilinmesi çok önemlidir. Lamba ömrünün sonuna yaklaştıkça ölçüm kalitesi süratle düşmeye başlar. İşte bu konuda da önlem alan ColorMission programları kullanıcıya lambanın ne kadarlık ömrünün kullanıldığını gösterir. Ekrandaki bu anlatılan bölümün altında yer alan Lamba ömrü ifadesinin karşısında yer alan sayı işte bu durumu ifade eder. Burada unutulmaması gereken en önemli husus bu değerin lamba çakış adedini gösterdiğidir. Yani bu değer kaç adet ölçüm yapıldığını göstermez.

14 Çünkü örneğin Macbeth cihazlarında bir ölçümde lamba 2 kez çakar. Bir beyaz ve siyah kalibrasyonda lamba 5 kez çakar. Yine bu grupta yer alan son kalibrasyon ifadesi karşısındaki tarih ve saat bilgileri ise son kalibrasyonun en son ne zaman yapıldığını söyler. Bu bilgi uygunsuz ortam şartlarında (aşırı nemli, sıcak, tozlu v.b.) çalışan cihazlar için oldukça önemli bir husustur. Çünkü kalibrasyonun periyodik olarak ve sık aralıklarla tekrarlanması gerekir. Bu kısımdaki son kalibrasyon zamanına bakarak kalibrasyon tekrarlama zamanının gelip gelmediği daha sağlıklı olarak takip edilebilir. Bu grupta yer alan bir diğer bilgi ise ölçüm adedi bilgisidir. Bu ifade karşısında yer alan sayı, son kalibrasyon işleminden sonra kaç adet ölçüm yapıldığını gösterir. Bu bilgi belirli ölçüm miktarlarından sonra (örneğin her 50 ölçümde bir) kalibrasyon yapmak isteyen kullanıcılar için bir rehber niteliğindedir. ikonunu tekrar tıklayarak bu ekranı kapatabilir ve yeniden standart ana menü ekranına geri dönebilirsiniz. 8. COLORMISSIN PROGRAMINDA DOSYA İŞLEMLERİ ColorMission programlarında işlem yapabilmek için (ölçüm, kalite kontrol, reçete gibi) ana menüden ikonuna tıklayarak dosya işlemleri bölümüne girmek gereklidir. Bu bölüme girildiğinde daha önce tanımlanmış olan dosyaların bir listesini içeren ve aşağıdakine benzer bir ekran karşınıza gelecektir.

15 Bu ekranda yapabileceğimiz işlemler şunlardır. a) Yeni bir dosya yaratmak b) Daha önce yaratılmış bir dosyayı seçmek c) Daha önce yaratılmış bir dosyayı silmek d) Daha önce yaratılmış bir dosyanın ne zaman yaratıldığını görmek e) Daha önce yaratılmış bir dosyanın ismini değiştirmek Bunların ne anlama geldiğini izah etmeden önce ColorMission programlarında dosya kavramını açıklamak gereklidir. Programda çalışmak üzere bir dosya seçmek demek yapılan tüm ölçüm, reçete, boya, açılımlar, zeminler, partiler ve daha nice işlemlerin yürütüldüğü bağımsız bir oda yaratmak gibidir. Burada yapılan tüm işlemler bu oda içerisinde gerçekleşir ve diğer odalardan (dosyalardan) bağımsızdır. Bu sebeple çalışmalarınızı gruplayabilirsiniz. Öreğin Viskonlar için bir dosya, Pamuklar için bir dosya açarak bu çalışmaları birbirinden soyutlamanız mümkündür. Ayrıca isterseniz bu odalara şifreler verebilir ve istemediğiniz kişilerin bu dosyalara erişmesini engelleyebilirsiniz. Şimdi ilk olarak nasıl yeni bir dosya yaratılacağını görelim. Ekranın üst tarafında yer alan muhtelif renkteki 19 adet çekmeceli dolap ikonlarından birini tutup ekranın ortasına doğru sürükleyip bıraktığınızda karşınıza yaratmak istediğiniz dosyanın adını ve vermek istediğiniz şifreyi soran bir pencere açılacaktır. Bu pencerede yazacağının isim en fazla 16 karakter uzunluğunda olabilir. Eğer şifre hanesine bir bilgi yazmazsanız bu oda şifresiz olarak yaratılır. Bu dosya adı ve şifre hanelerini doldurduktan sonra Tamam butonunu tıklayarak dosyayı yaratma işlemini tamamlarsınız. Dosyayı yarttığınızda ekrandaki yerini derhal alfabetik sıraya göre alacaktır. Not: a) Şifreler büyük-küçük harf duyarlıdır. Bir başka değişle şifre olarak ali yazmışsanız, bu dosyayı ileride seçerken yine ali yazmalısınız. ALİ, ali gibi ifadelerle bu dosyaya giremezsiniz. b) Yaratılan bir dosyanın rengi, yukarıdan sürükleyip bıraktığınız dolap rengi ile aynıdır. Bu renklerin programın çalışması üzerine bir anlamı ve etkisi olmayıp sadece görsel amaçlı olarak kullanılırlar. Bu renkleri iş yerimizdeki dolaplarda bulunan klasörlerin sırt rengi olarak düşünmek gerekir. Üzerlerinde yazan dosya isimleri de bu klasörlerin sırtında bulunan ve klasörün içerisinde nelerin bulunduğunu özetleyen klasör sırt yazısıdır. Yaratılmış olan bir dosyayı seçmek için ise, o dosyanın adının yazılı olduğu kısma fare ile çift tıklama yapmaktır. Karşınıza yine dosya yaratma ekranındakine benzer bir ekran gelecektir. Burada dosya adı hanesi otomatik olarak seçtiğiniz dosya adı ile gelecek sizden sadece şifrenizi yazmanızı isteyecektir. Bir şifre vermediyseniz buraya bir şey yazmadan Tamam butonuna tıklayabilirsiniz. Tamam butonuna basar basmaz otomatik olarak program Ana menüye geri dönecektir. Üstelik kullanıma kapalı olan bütün ikonlar açılmış şekilde. Bir dosyayı silmek için ise dosya adı üzerine gelip, mouse un sağ tuşu ile yeni bir menüye ulaşıp buradan sil komutunu seçmemiz gerekir. Ekrana yine aynı tipte şifre isteyen bir pencere açılacak ve şifreyi yazıp Tamam butonuna tıkladığınızda ise sizden silem

16 işleminizi teyit etmenizi isteyen son bir soru daha soracaktır.bu soruya Tamam yanıtını verirseniz bu dosyayı ve içerisindeki bütün kayıtları silebilirsiniz. Not: Dikkat! Bu silme işleminin geri dönüşü yoktur! Sildiğiniz dosya içerisindeki bilgileri geri getremezsiniz! Yine aynı ekranda dosya adı üzerine gelip sağ fare ile ulaşılan menüden Özellikler seçeneğini seçerek dosyanın ne zaman yaratıldığını görebilirsiniz. Aynı menü de yer alan isim değiştirme seçeneğini seçerseniz bu kez size seçtiğiniz dosyanın değiştirmek istediğiniz ismini soran bir başka pencere açılacaktır. Buraya yeni dosya adını yazdıktan sonra, varsa dosyanın şifresini yazıp Tamam butonunu tıklarsanız dosyanın adını değiştirmiş olusunuz. Bu durumda dosya isimleri listesinde dosyanın yeri de alfabetik sıraya göre değişecektir. 9. COLORMISSION PROGRAMINDA KALIBRASYON Spektrofotometre ile ölçüm yapabilmek için mutlak suretle doğru bir şekilde kalibre edilmiş olması gerekir. Bu kalibrasyon işlemi iki tiptir. a) Periyodik kalibrasyon: Ancak firmamız teknik servisince gerçekleştirilebilen oldukça hassas ve önemli elektriksel ve optik ayarların söz konusu olduğu özel test programları, alet ve cihazlar yardımı ile yapılabilen kalibrasyondur. Bu işlemin ne kadar sık yapılacağını cihazın üretici firması belirlemiştir. Örneğin Macbeth için bu süre 6 aydır. Bir başka değişle Macbeth cihazları her altı ayda bir bu test ve kalibrasyon işlemlerinden geçmek durumundadır. Bu testler müşteri yerinde yapılabilir ancak varsa ortaya çıkan sorunların hepsi müşteri yerinde çözülemeyebilir. Bu durumda cihaz teknik servimize alınır. b) Kullanıcı kalibrasyonu: Bu tip kalibrasyon adından da anlaşılacağı üzere kullanıcının kendisi tarafından yapılabilen kalibrasyonu ifade eder. Kullanıcı aşağıdaki durumlardan en az birinin oluşması halinde bu kalibrasyon işlemini mutlaka yapmalıdır. I) Spektrofotometreyi kapatıp açmış ise II) Spektrofotometre ölçüm konumunda değişiklik yapılmış ise (örneğin göz veya mercek veya spekular kapak konumu veya UV filtre değeri değiştirilmiş ise v.b.) III) Yapılmış olan en son kullanıcı kalibrasyonunun ardından ortam sıcaklığında 4 C den fazla değişiklik olmuş ise IV) Yapılmış olan en son kullanıcı kalibrasyonunun ardından ortam nem miktarında değişiklik olmuş ise V) Yapılmış olan en son kullanıcı kalibrasyonunun ardından 4 saatten fazla bir süre geçmiş ise VI) Yapılmış olan en son kullanıcı kalibrasyonunun ardından 100 adetten fazla ölçüm yapılmış ise. Not: Bu değerler ortalama değerler olup, cihazdan cihaza farklılık gösterir. Ortama ait diğer koşullar da bu değerli etkiler. Örneğin çok tozlu bir ortamda çalışan bir spektrofotometrenin 4 saatten daha kısa süreli aralıklarla kalibre edilmesi gerekir.

17 Kullanıcı kalibrasyonu cihaz ile birlikte gelen aparat(lar) ile yapılır. Bu aparatlar şunlardır: - Beyaz kalibrasyon taşı. - Siyah kalibrasyon aparatı (bazen sıfır kalibrasyon aparatı veya siyah tuzağı adı ile de isimlendirilir. Not: Siyah kalibrasyon aparatı tüm spektrolarda bulunmaz. Bu parça genelde üst düzey daha hassas ölçüm yapan cihazlarda bulunur. Örneğin Macbeth 3000 serisi sadece Beyaz kalibrasyon taşı nı içerir. Minolta 3600d modelinde ise Beyaz ve Siyah kalibrasyon aparatları bulunur. ColorMission programlarında kullanıcı kalibrasyonunu gerçekleştirmek için iki yol vardır. Bunların her ikisi de aynı işleyişe sahip olup bir tanesi ana menü den bu işlemi yapmak için diğeri ise ölçüm ekranı içerisinde iken bu işlemi yapmak içindir. Ana menüden kalibrasyon işlemine girmek için ikonuna tıklamak yeterlidir. Kullandığınız spektrofotometre tipine göre program sizden beyaz ve siyah kalibrasyon parçalarını isteyecektir. Bu aparatların istenme sırasını program kullandığınız spektrofotometrenin tipine göre otomatik belirler. Bir başka değişle program sizden sadece beyaz kalibrasyon taşını veya önce siyah ve sonra beyaz kalibrasyon aparatını veya tam tersini isteyebilir. Yapmanız gerek tek şey ekranda çıkan mesaj ve talimatlara uygun kalibrasyon aparatlarını (beyaz/siyah) cihaza yerleştirmek ve ardından Tamam butonunu tıklamaktan ibarettir. Eğer işlemleri doğru yaptıysanız işlem sonunda Kalibrasyon işlemi başarı ile tamamlanmıştır. mesajını alacaksınız. Not: Kalibrasyon aparatlarının cihaza nasıl takılacağı cihazdan cihaza farklılıklar gösterir. Bu konuda lütfen cihazın kitapçığını inceleyiniz. 10. COLORMISSION PROGRAMINDA RENK ÖLÇÜM İŞLEMLERİ ColorMission programlarının Basic ve Plus versiyonlarında ölçüm birden fazla yöntemi vardır. Bu yöntemleri 3 ana başlık altında toplamak mümkündür. a) Renk kartı açarak ölçüm yapma b) Klavye vasıtası ile ölçüm değerlerini el ile girme c) Renk kartı açmadan o an için kulanmak üzere geçici ölçüm. Şimdi sırası ile bu yöntemleri inceleyelim. a) Renk kartı açarak ölçüm yapma işlemi Önemli not: Bu tür bir ölçüm yapabilmek için spektrofotometrenizin mutlak suretle kalibre edilmiş olması gerekir. Kalibrasyon işleminin nasıl yapılacağını bilmiyorsanız COLORMISSION da KALIBRASYON başlıklı konuya bakınız. Ölçmek istediğiniz renk (numune, açılım, zemin, parti) daha sonra tekrar tekrar kullanılacak ise bu durumda bu rengi ölçmek için bu seçenek en uygun olanıdır. Bu yöntemle ölçülen her

18 renk için detaylı bir renk kartı açılır ve kaydedilir. Bu sayede bu rengi tekrar tekrar (kalite kontrol için, reçete almak için veya arşive taraması için) kullanabilirsiniz. Bu tür bir ölçüm yapmak istediğinizde anamenüdeki ulaşırsınız. ikonu tıklayarak aşağıdaki ekrana Ölçüm işlemine başlama butonu Reflektans değerleri alanı Şimdi bu ekrandaki alanları tanıyalım: En üstte yer alan kalibrasyon menüsünde tıkladığınızda tıpkı 10. COLORMISSION DA KALİBRASYON konusunda anlatılan kalibrasyon işlemine geçersiniz. Yine en üstte yer alan Cihaz durumu seçeneğini tıklarsanız ana menüde ki ikonuna bastığınız zaman karşınıza çıkan ve spektrofotometrenin durumu ile ilgili bilgi veren ekran benzeri bir pencere sağ tarafta açılır ve spektrofotometrenin on anki durumu hakkında bilgi verir. Ölçüm tipi başlığı içerisinde yer alan bilgilerin anlamları şu şekildedir: ColorMission iki tip ölçüm yapabilir. Bunlardan birincisi Ortalama ölçüm diğeri ise Toleranslı ölçüm olup anlamları aşağıda açıklanmıştır. ORTALAMA ÖLÇÜM : Ölçüm sayısı hanesinin karşısındaki alana yazdığınız sayı defa ölçüm yapılmasını ve bu ölçümlerin ortalamasının alınmasını sağlar. Ölçümler arası bekle seçeneği işaretlenmiş ise ardışık iki ölçüm arasında program sizden Enter tuşuna basmanızı isteyecektir. Bu size isterseniz numunenin değişik noktalarından ölçümler almanızı sağlar. Eğer Ölçümler arası bekle seçeneği seçili değil ise bu kez belirtilen adet kadar ardışık ölçümler otomatik olarak gerçekleşecektir.

19 TOLERANSLI ÖLÇÜM: Ardışık ölçümler yapar ve ardışık iki ölçüm arasındaki DeltaE farkı DeltaE= hanesinin karşısında yer alan değere eşit veya küçük ise ölçüm işlemini keser ve son yapılan iki ölçümün ortalamasını verir. DetlaE değerinin fazla küçük olması halinde istenen hassasiyetle (DeltaE farkı ile) ölçüm yapılamıyabilir. Bu durumda işlemin sonsuz defa tekrar etmesini engellemek için Maksimum ölçüm adedi hanesinin karşısında yer alan alana bir değer girilir. Ölçüm denemeleri bu sayıdan fazla ise ölçüm yine kesilir ve ekrana İstenen hassasiyette ölçüm yapılamadı mesajı verilir. Konuyu bir örnek ile açıklarsak, DeltaE hanesinin karşısında 0.1 ve Maksimum Ölçüm Adedi hanesinin karşısında ise 10 yazdığımızı kabul edelim. Bunun anlamı, aynı numunenin aynı noktasından ardışık ölçümler alınacak, ardışık iki ölçüm arası fark (DeltaE olarak) 0.1 veya daha küçük ise ölçüm işlemi kesilecek ve bu iki ölçümün ortalaması ölçüm değeri olarak kabul edilecektir. Eğer 10 kez ölçüm yapıldığı halde bu istenen fark elde edilemiyorsa ölçümü kesilecektir. Yine bu ekranda yer alan Varsayılan yap butonu ise ölçüm tipi ile ilgili yaptığımız ayarların sabitlenmesi amacıyla kullanılır. Bu butona bir kez bastığımızda o an yapılan ayarlar bundan sonra da kullanılacak genel ayarlar haline gelir. Aksi takdirde yaptığımız ölçüm tipi ayarları sadece bir ölçüm için kullanılır ve sonra eski ayarlara geri dönülür. Bu ekran üzerinde yer alan Cihaz: ifadesinin karşısında ise kullandığınız (yani ölçüm yaptığınız) cihaz tipi yazar. Yine aynı ekran üzerinde (sağ alta doğru) Dosya: ifadesinin karşısında yer alan bilgi o an çalışmakta olduğumuz dosya adını gösterir. Kayıt işleminden önce çalıştığımız dosyanın doğru olup olmadığını buradan mutlaka gözlemleyiniz. Bu bölümden çıkmak ve ana menüye geri dönmek istenirse yeterlidir. ikonuna mouse ile tıklamanız Tüm bu ayarlar tamamlandıktan sonra ölçüm işlemine başlamak için ikonuna mouse ile bir kez tıklamak yeterli olacaktır. Seçtiğiniz ölçüm tipi ve kullandığınız spektrofotometrenin cinsine bağlı olarak bir süre sonra ölçüm işlemi istediğiniz kriterler doğrultusunda otomatik gerçekleştirilecektir. Not: Kullandığınız spektrofotometre bilgisayar kontrollü konumlandırma yı (Minolta 3600d, Minolta 3700d gibi) destekliyor ise karşınıza ölçüm parametrelerini belirlemenize yardım edecek aşağıdakine benzer bir pencere ile karşılaşırsınız. Bu pencere üzerinde istediğiniz ölçüm kriterlerini ayarlayabilirsiniz (detay için bakınız Spektrofotometre detay raporu ve Spektrofotometre özet Raporu ) Ölçüm işleminin hemen ardından, yukarıdaki ekranda reflektans değerleri alanı olarak işaretli alan, yapılan ölçüme ait reflektans değerleri ile otomatik olarak dolar ve ekran aşağıdakine benzer bir hal alır.

20 Bu ekranda siyah zemin üzerinde yer alan grafik ölçülen nesnenin rengine ait yansıma eğirisini göstermektedir. Renk konusu ile aşina oldukça sadece bu eğriye bakarak bile ölçülen renk ile ilgili bir çok hususu tanımlamak mümkün olacaktadır. Genel bir bilgi olması açısından kısa bir teknik paragraf açalım. İnsan gözü, bireyden bireye değişmekle birlikte, 380nm-780nm (nm=nanometre nin kısaltılmışıdır) aralığındaki dalga boylarını görebilir. Spektrofotometreler genellikle 360nm-750nm arasını ölçerler. İşte 360nm-400nm aralığı UV (ultraviole veya morötesi) bölgesi ve 700nm-750nm arası ise IR (infrared veya kızılötesi) olarak bilinir. Spektral ölçümlerde kullanılan formülasyon sistemlerinde bu görünen aralık 400nm-700nm aralığı olarak kabul edilir ve tüm hesaplamalar bu aralıktaki değerler üzerinden yapılır. Bu aralık üzerinde her bir dalga boyu belirli bir renge karşılık gelir. Örneğin kabaca bir tanımla 400nm-440nm mavi renge, 460nm-550nm aralığı yeşil renge, 600nm-700nm aralığı ise kırmızı renge denk gelir. Ayrıca bilinmesi gereken bir diğer nokta reflektans eğrisinin altında kalan alan büyüdükçe o aralığa denk gelen renginde miktarı büyür. Bu genel bilgilerden yola çıkarak örneğin yukarıdaki ekrandaki reflektans eğrisini yorumladığımızda az mavi ve bol kırmızı ağırlıklı bir renk olduğu sonucuna varılabilir.