Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları

Transkript

1

2 T.C. CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları Doç. Dr. Süleyman Yaman KOÇAK a Armağan Editörler: Dr. Buğra ÖZER Dr. Güven ŞEKER Manisa-2013

3 Yerel ve Bölgesel Kalkınma:Küresel ve Yerel Bakış Açıları Editörler: Dr. Buğra ÖZER Dr. Güven ŞEKER Dizgi: Araş. Gör. Coşkun GÜLLÜ - Can ŞEN Kapak: Öğr. Gör. Gürol YERALTI Basım Yeri ve Tarihi: Celal Bayar Üniversitesi Matbaa Birimi Mart 2013 İletişim: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Muradiye Yerleşkesi, Manisa cbusbe.dergi@gmail.com

4 İÇİNDEKİLER Önsöz 5 Seyida ERKEK UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) Tarafından Yürütülen Yerel ve Bölgesel Kalkınma Çalışmaları ve Bu Kapsamda Ön Plana Çıkan Demokratik Yönetişim İlkeleri... 9 Prof. Dr. Süreyya SAKINÇ Yerel Kalkınma Politikalarında Yerellik ve Katılımcılık Araş. Gör. Elvettin AKMAN - Yrd. Doç. Dr. Nilüfer NEGİZ - Araş. Gör. Çiğdem AKMAN Sürdürülebilir Bir Kalkınma İçin Yavaşça Acele Et (Festina Lente) 37 Dr. Gökhan ZENGİN - Araş. Gör. M. Busem ÖZTEKİN Köydes Projesinin Trakya Bölgesi Köylerinin Altyapısı Üzerindeki Etkileri: Karşılaştırmalı Bir Çalışma Öğr. Gör. Tahsin GÜLER - Öğr. Gör. Hasan ŞAHİN Yerel Yönetimlerin Yer Altı Kaynaklarını Değerlendirmedeki Etkinliği Üzerine Bir Araştırma: Simav Belediyesi ve Jeotermal Kaynakları Araş. Gör. Gözde KESTELLİOĞLU - Carolina la TORRE Bir Çevre Sorunu Olarak Hava Kirliliği ve Yerel Çevre Politikaları: Milan ve Kahramanmaraş Örnekleri Doç. Dr. F. Neval GENÇ - Araş. Gör. Murat YILMAZ Yerel Yönetimlerin Ekonomik Kalkınmaya Yönelik Mali Yardım Kullanımı: Aydın İli Örneği Yrd. Doç. Dr. Mahmut BOZAN Yerelleşme Sürecinde Valilerin Rol Tanımları Prof. Dr. Oğuz SANCAKDAR - Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇINARLI Valilerin Belediye Meclis Kararlarına Karşı Yargı Yoluna Gitmesini Düzenleyen Hükmün Anayasa Mahkemesi nce İptalinin İrdelenmesi 163 Doç. Dr. Yücel SAYILAR - Araş. Gör. Ömer DÜLEK - Öğr. Gör. Osman EROĞLU Kamu Kesiminde Stratejik Yönetim Süreçlerinin Etkinliği: GAP Eylem Planı Çerçevesinde Bir Araştırma

5 Yrd. Doç. Dr. Murat AKTAŞ Küreselleşme Sürecinde Yerel Kalkınma Devlet ve Demokrasi Yrd. Doç. Dr. Şafak KAYPAK Yerel Kalkınmada Yeni Bir Anlayış: Kentlerin Markalaşması (Hatay Marka Kent Örneği) Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖZKİRAZ - Yrd. Doç. Dr. M. Nazan ARSLANEL - Araş. Gör. Yavuz ACUNGİL Yerel Kalkınma Saiki Olarak Kentlilik Bilinci Doç. Dr. F. Neval GENÇ - Öğr. Gör. Ümran ERDOĞAN Yerel Demokrasi ve Kalkınma Bağlamında Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: Aydın Örneği

6 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları ÖNSÖZ Dr. Buğra ÖZER Celal Bayar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Güven ŞEKER Celal Bayar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü Yaşadığımız zaman ve mekan, farklı anlam ve süreçlerin yüklendiği ulusal uluslararası beklentiler ile yoğrulduğu zeminler haline gelmiştir. Kent, kentin çevresi, bölge bölgenin çevresi, ülke, ülke çevresi ve dünya farklı kavram ve içerikleri yapılarında taşıyan olgular olsa da akademisyenler tarafından bazen yerel gözlükle bazen de küresel gözlükle değerlendirilen sonuçta konunun ilgililerine okuma zevki içinde bilgiler sunan çalışmalara ihtiyaç vardır. Sürdürülebilir kalkınma için, yerel ve bölgesel kalkınma konularına farklı çalışmalarda farklı değerlendirmeler yolu ile ele alındığı görülmüşse de, elinizde bulunan çalışma konuyu yerel ve küresel, bazen de küresel ve yerel boyutları ile ele alacaktır. Konusunda birbirinden değerli akademisyen ve yazarların hazırlamış olduğu bilimsel çalışmalar alanda bulunan profesyoneller, akademisyenler ve öğrencilere farklı projeksiyonlar sunma fırsatını tanıyacağını düşünüyoruz. Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları isimli bu kitabın amacı, yukarıda vurgusu yapılan küresel ve yerel bakış açılarını ortaya koyan akademisyenler tarafından yerel ve bölgesel kalkınma konusuna farklı bakış açıları sunmaktır. Kitapta yer alan makaleler Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bünyesinde Yerel - Bölgesel Kalkınma ve Kamu Yönetimi konulu Mayıs 2012 tarihlerinde Manisa da yapılan Kamu Yönetimi Sempozyumu nda (KAYSEM 7) sunulan bildiriler arasından seçilmiştir. Ancak kitap sadece bir bildiri kitabından farklı tematik bir kitap olma mantığı ile hazırlanmıştır. Özellikle kitabın ana temasına katkı yapacak makaleler tespit edilerek, derleme kitap olarak organize edilmiştir. Kitabımıza alanda çalışan çok değerli akademisyenler katkı sağlayarak, Yerel ve Bölgesel Kalkınma konusunu Küresel ve Yerel Bakış Açıları ile ele almayı sağlayabilecek kuramsal ve alan araştırmaları ile katkı sağlamışlardır. Bu doğrultuda konunun tüm yönleri farklı bakış açısı ve yaklaşımları ile ele alınmıştır. İlk olarak Doktora Öğrencisi, Seyida ERKEK, UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) Tarafından Yürütülen Yerel ve Bölgesel Kalkınma Çalışmaları ve Bu Kapsamda Ön Plana Çıkan Demokratik Yönetişim İlkeleri başlıklı çalışmasında; Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı nın ülkemizde yürüttüğü demokratik yönetişim program ve projeleri yoluyla yerel 5

7 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ve bölgesel kalkınmaya ne tür katkılar sağladığı ve bu kapsamda ön plana çıkan demokratik yönetişim ilkelerinin neler olduğuna yer verilerek kamu yönetiminde kabul gören temel ilkelerin bölgesel kalkınmadaki etkilerini ortaya koymuştur. Prof. Dr. Süreyya SAKINÇ, Yerel Kalkınma Politikalarında Yerellik ve Katılımcılık başlıklı çalışmasında; Türkiye de yerellik anlayışına uygun olarak belediye iktisadi teşebbüsleri, yerel kalkınma ajansları, üniversiteler, mahalli idare birlikleri, bölgesel düzeyde örgütlenen belediyeler birlikleri yerel kalkınmadaki rolleri ve etkinlikleri üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Kent konseyleri, sivil toplum kuruluşları, yerel hizmetlerde gönüllülük gibi uygulamalarla yerel kalkınmada katılımcı süreçler ve ülkemizde katılımcı belediyelerden uygulama örnekleri ile değerlendirilmiştir. Arş. Gör. Elvettin AKMAN, Yrd. Doç. Dr. Nilüfer NEGİZ, Öğr. Gör. Çiğdem AKMAN, Sürdürülebilir Bir Kalkınma İçin Yavaşça Acele Et (FestinaLente) çalışmalarında, yavaş kent hareketi kalkınma ve marka kent kavramları üzerinden teorik olarak tartışılarak, bu hareketin sürdürülebilir bir kalkınma fırsatı olup olmadığı/yaratıp yaratmadığı yavaş kentleşmiş kentler üzerinden ele alınmıştır. Yavaş Kent konusunda ülkemizde bu hareketin başlangıcı ve şu an geldiği aşama ile Seferihisar örneği üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Dr. Gökhan ZENGİN, Arş.Gör. M. Busem ÖZTEKİN, Köydes Projesinin Trakya Bölgesi Köylerinin Altyapısı Üzerindeki Etkileri: Karşılaştırmalı Bir Çalışma isimli çalışmalarında, Trakya Bölgesi ndeki üç ilin kırsal altyapısı KÖYDES Projesi öncesi ve sonrası ile karşılaştırılmıştır. Trakya Bölgesinde yer alan üç ilin KÖYDES uygulama verileri derlenerek kırsal altyapı üzerindeki etkileri belirtilmiştir. Öğr.Gör.Tahsin GÜLER, Öğr.Gör.Hasan ŞAHİN, Yerel Yönetimlerin Yer Altı Kaynaklarını Değerlendirmedeki Etkinliği Üzerine Bir Araştırma; Simav Belediyesi ve Jeotermal Kaynakları başlıklı çalışmalarında Simav ilçesinin sahip olduğu en önemli yer altı kaynağı jeotermal kaynakların işleticisi olan Simav Belediyesi tarafından yörenin kalkınmasında etkin şekilde değerlendirilip değerlendirilmediği konusu ele alınmıştır. Yrd. Doç.Dr. Şafak KAYPAK, Yerel Kalkınmada Yeni Bir Anlayış; Kentlerin Markalaşması(Hatay Marka Kent Örneği) başlıklı çalışmada yerel kalkınma olgusunun kente yansıması ele alınarak kentlerin kalkınmaya katkıları markalaşma süreci içinde değerlendirilmiştir. Kentsel markalaşma ile ilgili örnek çalışma alanı olarak Hatay Marka Kent uygulaması konu alınmıştır. Çalışmada kalkınma ve yerel kalkınma kavramları ele alınarak, marka kavramı ve niteliği üzerinde durulmuş, yerel kalkınma ve kentlerin markalaşması arasındaki ilişkiler ayrıca var olan yapı içinde yaşanan sorunlar ortaya konulmuştur. Yrd.Doç.Dr.Ahmet ÖZKİRAZ, Yrd.Doç.Dr.M. Nazan ARSLANEL, Arş.Gör. Yavuz ACUNGİL, Yerel Kalkınma Saiki Olarak Kentlilik Bilinci, isimli çalışmalarındatokat ta yaşayan insanların kentlileşme düzeyleri ve kentlilik bilinçleri kavramsal çerçevede ele alınarak, aynı ildeki bireylere 6

8 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları yönelik anket tekniği ile anket uygulaması yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen veriler ışığında bireylerin kentlileşmesi ve kentlilik bilinçleri betimlenmiştir. Doç.Dr. F. Neval GENÇ, Öğr.Gör.Ümran Erdoğan, Yerel Demokrasi ve Kalkınma Bağlamında Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: Aydın Örneği başlıklı çalışmada, sivil toplum kuruluşları kavramsal boyutuyla ele alınmış, kavram yerel demokrasi ve kalkınma ile ilişkileri çerçevesinde irdelenmiştir. Ayrıca Aydın ili kapsamında gerçekleştirilen alan araştırması sonuçları doğrultusunda Sivil Toplum Kuruluşlarının yerel demokrasi ve kalkınmaya etki etme kapasiteleri incelenmiştir. Arş. Gör. Gözde KESTELLİOĞLU, Carolina la TORRE, Bir Çevre Sorunu Olarak Hava Kirliliği ve Yerel Çevre Politikaları: Milan ve Kahramanmaraş Örnekleri isimli çalışma, çevre konusu bağlamında hava kirliğini ele alınmıştır. Küresel düşünüp yerel hareket etmek fikrinden yola çıkarak hava kirliliği için de Avrupa Birliği ekseninde, İtalya ve Türkiye nin takip ettiği yollara göre Milan ve Kahramanmaraş kent ölçeklerinde karşılaştırmalı yerel nitelikteki durumunun tespiti ve yerel politika uygulamaları ortaya konulmuştur. Doç. Dr. F. Neval GENÇ, Arş. Gör. Murat YILMAZ, Yerel Yönetimlerin Ekonomik Kalkınmaya Yönelik Mali Yardım Kullanımı: Aydın İli Örneği,çalışma yerel yönetimlerin mali kaynak sıkıntılarına alternatif olarak görülebilecek, aynı zamanda yerel kalkınmayı teşvik eder niteliğe sahip mali yardım yöntemlerinin kullanımı konusunu ele almaktadır. Yerel yönetimlerin demokratik bir anlayışla yapılandırılmaları ve özellikle mali özerkliğe sahip olmaları yönünde bir eğilim olduğu, yerel aktörlerle ortaklıklar ve bu ortaklıkların sürekliliğinin de önemli olduğu belirtilmiştir. Ayrıca önemi artan yerel ve bölgesel yönetim olguları üzerinde durularak ekonomik kalkınma ve yerel yönetimler konusu, Türkiye de yerel yönetimlerin mali yardım kullanımı konularına yer verilmiş ve Aydın da yerel yönetimlerin mali yardım kullanımı konusunda yapılan anket bağlamında kavramlar değerlendirilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Mahmut BOZAN, Yerelleşme Sürecinde Valilerin Rol Tanımları isimli çalışmalarında yerel ve bölgesel kalkınmanın kamu yönetimi ile iç içe geçtiği nokta olarak gösterilen valilik kurumu ve Valilerin yetkileri, rolleri, yerel ve küresel ölçekte İl İdaresi Kanunun çıkmasının üzerinden 63 yıl geçmesine rağmen yeni bir rol tanımına sahip olamayışı konuları üzerinde durulmuştur. Ancak iyileştirmeye yönelik öneriler yanında endişelerin de bulunduğu, yerel kalkınmada stratejik bir yönelim takip edilerek, zayıf noktaların demokratikleşme ile takviye edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Prof. Dr. Oğuz SANCAKDAR, Yrd.Doç. Dr. Serkan ÇINARLI, Valilerin Belediye Meclis Kararlarına Karşı Yargı Yoluna Gitmesini Düzenleyen Hükmün Anayasa Mahkemesi nce İptalinin İrdelenmesi isimli başlıklı çalışmalarındaidari vesayet konusunu ele alarak, mülki amirce yerel idari işlemin idari denetimi sonucunda asıl sahibi olan idareye gerekiyorsa işlemin iadesi söz konusu olduğunu, oysaki yargısal denetimde yerel idarenin işleminin yargı yoluna götürülmesi durumunda işlem, asıl sahibi olan ve 7

9 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü yaratıcısı olan yerel idareye gönderilmemekte, bağımsız ve tarafsız yargı organınca denetlenmesi istenmektedir. Hem işlemi denetleyen makam hem de işlemin onaylanmaması üzerine gönderildiği merci yönüyle burada klasik idari vesayet denetiminden farklı bir yaklaşım oluşturulduğu anlaşıldığını ortaya koymuştur. Sonuç olarak belediye meclisi kararlarına karşı menfaat ihlali koşuluna göre menfaati ihlal edilen herkes yargı yoluna başvurabilirken İl in menfaati söz konusu olduğunda Valinin yargı yoluna başvuramaması kamu yönetimi açısından kamu zararına neden olabilecek hukuk devleti ilkesini zayıflatan bir sonuç doğurduğu belirtilmiştir. Doç. Dr. Yücel SAYILAR, Arş. Gör. Ömer DÜLEK, Öğr. Gör. Osman EROĞLU, Kamu Kesiminde Stratejik Yönetim Süreçlerinin Etkinliği: GAP Eylem Planı Çerçevesinde Bir Araştırma isimli çalışma, GAP Eylem Planı çerçevesinde stratejik yönetimin temel süreçlerinin etkinliğini ölçmeyi amaçlamış,bir makro stratejik plan olarak GAP Eylem Planı nın temel süreçlerini incelemek ve bu süreçlerdeki iyileştirmeye açık alanları tespit edip, toplanan veriler ışığında kamu kesiminde stratejik planlama, uygulama ve denetim süreçlerinin mevcut durumunu incelemiştir. GAP Eylem Planı nın uygulayıcısı konumundaki kamu kurum ve kuruluşlarının iç süreçlerini örgütsel etkinlik açısından değerlendirmiştir. Ayrıca mevcut stratejik yönetim pratiğinin kamu kesiminde örgütsel etkinliğin sağlanmasına yönelik olarak hangi katkıları yapabileceğini veya sınırlılıklarının ne olduğu ortaya konulmuştur. Son olarak Yrd. Doç. Dr. Murat AKTAŞ, Küreselleşme Sürecinde Yerel KalkınmaDevlet ve Demokrasi başlıklı çalışması ile teknoloji, iletişim ve ulaşım araçlarının sağladığı olanaklarla bireylerin uluslararası dolaşım ve iletişimlerinin kolaylaşması ve yaygınlaşması ile birlikte yerel kalkınma ve ekonomi nasıl etkilenmiştir? Bazı teorisyenlerin iddia ettiği gibi küreselleşme gerçekten herkese refah ve demokrasi mi getirdi, yoksa gelir dağılımındaki eşitsizlik ve adaletsizliği daha da büyüttü mü? Farklı sorulara cevap aramak suretiyle küreselleşme sürecinde devlet, demokrasi, siyasal katılım ve yerel kalkınma konuları ele alınmıştır. Alanında uzman birbirinden değerli yazarlar tarafından ortaya konulan 14 çalışma kitabımızda ortaya konularak alanın ihtiyacı olan farklı bakış açılarında yerel ve küresel yaklaşımlar ile yerel ve bölgesel kalkınma konusu ele alınmıştır. Kitap çalışması yakın zamanlarda Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi iken elim bir trafik kazasında aramızdan ayrılan Doç. Dr. Süleyman Yaman KOÇAK ın anısına atfedilmiştir. Çalışmanın okunurken ve akademik amaçlı çalışmalarda kullanırken merhum hocamızın da hatırlanması ve alandaki tüm kullanıcılara faydalı olması dilekleri ile Çalışmanın hazırlanmasında bizlerden katkılarını esirgemeyen ve cansiperane çalışan Celal Bayar Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümü araştırma görevlileri Coşkun GÜLLÜ, Orkun SÜRÜCÜOĞLU ve Harun ARAS a teşekkürü bir borç biliriz. 8

10 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları UNDP (BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA PROGRAMI) TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN YEREL VE BÖLGESEL KALKINMA ÇALIŞMALARI VE BU KAPSAMDA ÖN PLANA ÇIKAN DEMOKRATİK YÖNETİŞİM İLKELERİ Seyida ERKEK Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi I. GİRİŞ Küreselleşen dünyada birbirleri ile sürekli etkileşim halinde olan ülkeler karşılaştıkları küresel sorunlara çözüm bulma noktasında birlikte hareket etmek durumunda kalmaktadır. Yarım asırdan fazla süredir dünya liderleri kurdukları uluslararası organizasyonlar yoluyla özellikle gelişmekte olan ülkelerin küreselleşmenin getirdiği yeni düzene ayak uydurmasını kolaylaştırmak üzere çalışmaktadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü (UNDP), Birleşmiş Milletler in çatısı altında yer alan ve 166 ülkede 7 bin kişilik kadrosu ile ülkelerin küresel ve ulusal kalkınma sorunlarına kendi bulacakları çözümler üzerinde işbirliği yaparak destek sunma ve bu ülkelere yerel kapasitelerini geliştirme fırsatı verme gayretiyle hareket eden bir örgüttür. Sürdürülebilir kalkınmanın ancak insani kalkınmanın sağlanması yoluyla gerçekleşeceğini savunan UNDP, insani kalkınma için belirleyici olan demokratik yönetişim ilkelerinin hayata geçirilmesine destek olmayı hedeflemektedir. Bu çalışmada UNDP nin ülkemizde yürüttüğü demokratik yönetişim program ve projeleri yoluyla yerel ve bölgesel kalkınmaya ne tür katkılar sağladığı ve bu kapsamda ön plana çıkan demokratik yönetişim ilkelerinin neler olduğuna yer verilecektir. Hesap verebilirlik, saydamlık, şeffaflık, katılım gibi ilkelerin yerel ve bölgesel düzeyde yerleşmesinde yürütülen projelerin katkısının ne ölçüde olduğu gözler önüne serilecektir. Çalışmanın birinci bölümünde UNDP nin bölgesel kalkınma açısından tanıtımı yapılarak, odak çalışma alanları ele alınacak, ikinci bölümünde ise örgütün Türkiye deki özellikle yerel ve bölgesel kalkınmanın sağlanması amacıyla gerçekleştirdiği faaliyet ve projeleri detaylı bir analize tabi tutulacaktır. Çalışmanın sonunda UNDP nin ülkemizde yürüttüğü projelerde 9

11 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü özellikle demokratik yönetişimin ilkelerine ne ölçüde katkı yaptığı tartışılacaktır. Böylece kamu yönetiminde kabul gören temel ilkelerin bölgesel kalkınmadaki etkileri ortaya konulacaktır. II. UNDP VE ODAK ÇALIŞMA ALANLARI Esas itibariyle barışı korumak amacıyla kurulan Birleşmiş Milletler örgütü, yoksulluğun en az güvenlik kadar önemli bir sorun olduğu gerçeğinden yola çıkarak insanların ekonomik ve sosyal refahının sağlanması konusuna daha fazla önem vermektedir. Bu amaçla bünyesinde oluşturduğu UNDP gibi kalkınma kuruluşları kanalıyla bir dizi kalkınma faaliyeti yürütmekte ve bu yolla barışı sağlamayı, çatışmanın sebebi olarak gördüğü yoksulluğu, insan hakları ihlallerini ortadan kaldırmayı hedeflemektedir yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kurulmuş olan UNDP, kalkınma ile ekonomik ve toplumsal gelişmeyi teşvik etmeyi temel görev edinmiş olan bir kalkınma örgütüdür. Genel merkezi New York ta olup kalkınmakta olan 135 ülkede daimi ofisi vardır ( Erişim Tarihi: ). İnsanların daha iyi bir hayat kurabilmelerine yardımcı olmak için ülkeleri bilgi, deneyim ve kaynaklarla buluşturan UNDP, insani gelişme ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek amacıyla ulusal kapasitelerin inşası ve kalkınma sorununun ulusal ve küresel gündemde yerini alması için çalışmaktadır (Altan, 2008: ) UNDP, yürüttüğü etkinlikleri belli bir kalkınma sorununa yönelik, belli bir zaman dilimiyle sınırlı projeler yoluyla gerçekleştirmektedir. ( ) Kalkınma ile ilgili teknik yardım desteği sunan UNDP, 1990 ların sonundan itibaren beş temel etkinlik alanına odaklanmıştır. (Altan, 2008: 189) Bu alanlar aşağıdaki gibidir: Demokratik yönetişim: Bu kapsamda siyasal katılım ve hesap verebilirlik, başarılı bir insani gelişme ile sıradan vatandaşların ihtiyaçlarına duyarlı devlet kurumları ve süreçleri hedefleyen çabalar yer almaktadır. Bu çabalar ülkelerin hem ulusal hem de yerel ve bölgesel kalkınmasını teşvik edici faaliyetleri kapsamaktadır. Yoksulluğun azaltılması: Kalkınmakta olan ülkelerin, yerel ihtiyaç ve önceliklerine dayanarak kendi ulusal yoksullukla mücadele stratejileri oluşturmalarına yenilikçi pilot projeler yoluyla destek sunmaya çalışmaktadır. UNDP, bu noktada ülkelerin dünyadaki en iyi uygulamalar ve kaynaklarla bağlantısını sağlamakta, kadınların kalkınmadaki rolünün arttırılması için 10

12 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları çalışmakta ve kalkınma çabalarının koordinasyonu için hükümetler, sivil toplum ve projelere yatırım yapabilecek diğer ülke ve kuruluşları bir araya getirmektedir. Kriz önleme ve atlatma: UNDP Krizleri Önleme ve Atlatma Bürosu aracılığıyla krizleri önleme ve atlatma süreçlerine destek sağlamaktadır. Enerji ve çevre: UNDP kalkınmakta olan ülkelerin, küresel çevre korumayı ve yerel topluluklar için çevreyle barışık yaşam biçimlerini destekleyen projelerine destek olmaktadır. HIV/AIDS: Kalkınma konusunda sağlanan ilerlemeyi tehdit eden bu sağlık sorunlarıyla uyguladığı çeşitli programlar yoluyla mücadele etmektedir. III. UNDP NİN TÜRKİYE DE YÜRÜTTÜĞÜ YEREL VE BÖLGESEL KALKINMA ÇALIŞMALARI Günümüz dünyasının önemli sorunlarından birini oluşturan kalkınma sorunu, küreselleşmenin artan etkisiyle birlikte, ekonomik büyümenin yanında, insani, sosyal, kültürel, siyasal, çevresel ve mekânsal boyutları da içeren disiplinler arası bir kavrama dönüşmüştür. Özellikle 1990 lardan sonra kalkınmanın sosyal, kültürel ve siyasal yönlerinin geçmişte ihmal edildiği fark edilerek, kurumların güçlendirilmesi ve katılım gibi konulara öncelik verilmeye başlanmıştır. İnsan merkezli olan bu yeni anlayışa göre kalkınma, ekonomik büyümenin ötesinde insanların yaşam kalitesi ve koşullarının iyileştirilmesiyle ilgili bir kavramdır. Kalkınmanın tam anlamıyla sağlanabilmesi, ekonomik büyümenin yanında, ulusal gelirin dengeli dağılımı, bölgelerin dengeli gelişimi, kamu hizmetlerinin vatandaşa tatmin edici derecede sunulması, bilgi ve iletişim teknolojisinin yaygınlaştırılması, kadınların sosyal ve ekonomik hayata katılımının arttırılması gibi unsurların gelişimine bağlıdır. UNDP, faaliyet gösterdiği ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de, 1950 yılından bu yana, kalkınma yolunda karşılaşılan ulusal ve küresel düzeydeki zorlukların yerel yöntemlerle aşılmasına ve Eylül 2000 deki Binyıl Zirvesi nde kabul edilen Binyıl Kalkınma Hedefleri nin ulusal politikalarla bütünleştirilmesine katkıda bulunmak için çalışmaktadır. ( Erişim Tarihi: ). UNDP nin Ankara daki merkez ofisinin yanı sıra İstanbul, Erzurum, Adıyaman, Mardin, Diyarbakır ve Şanlıurfa gibi 26 ilde proje ofisleri yer almaktadır. Bu bölgelerdeki kalkınma sorunlarıyla doğrudan ilgili olan projeler, bölgedeki sivil toplum kuruluşları, kadınlar, gençler, iş dünyası, üniversiteler, bölgesel ve yerel yönetimlerle birlikte yürütülmektedir 11

13 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ( Erişim Tarihi: ) UNDP, Türkiye deki tüm programlarında demokratik yönetişim, yoksulluğu azaltma, çevre ve enerji alanlarına odaklanırken, insan hakları, kadınların güçlendirilmesi, iklim değişikliğine uyum ve iklim değişikliğinin azaltılmasını da teşvik etmektedir. Türkiye deki temsilciliğin hedefi, yoksulluk olmaksızın büyüme ve demokratik yönetişimin sağlanmasıdır ( ). Temsilcilik teknik yardım ve kapasite geliştirme stratejileri sağlamak suretiyle ulusal kalkınma önceliklerini hayata geçirebilmek için çalışmaktadır. UNDP, ayrıca Türkiye'nin kalkınma düzeyini iller bazında gösteren İnsani Gelişim Endeksini her yıl düzenli olarak yayınlamakta ve bölgesel insani gelişme stratejilerini teşvik eden bölgesel raporların hazırlanmasını da teşvik etmektedir (Altan, 2008: 112). - Demokratik Yönetişim Alanında Yürütülen Faaliyet ve Projeler Son yıllarda, ekonomik krizlerin yol açtığı yapısal reform gereksinimlerinin ve Avrupa Birliği ne üyelik yolunda AB müktesebatına uyum sürecinin gerektirdiği reformların bir sonucu olarak, Türkiye deki merkeziyetçi yönetim yapısı, önemli ölçüde değişime uğramıştır. Özellikle yerelleşme, kamu yönetimi reformu, yolsuzlukla mücadele, cinsiyet eşitliği ve kadınların yerel/ulusal düzeylerde siyasi sürece katılımı konularında giderek artan bir dönüşüm süreci yaşanmaktadır. Çoğulcu örgütsel katılım, etkinlik, açıklık, hesap verebilirlik, katılımcılık ve yerindenlik gibi ilkelerin yasal mevzuatta yerini bulsa da uygulamada tam anlamıyla işler hale geldiğini söylemek oldukça zordur. Bu nedenle UNDP nin demokratik yönetişim alanında yürüttüğü çalışmalar yerel ve bölgesel ve yerel kalkınmanın sağlanması açısından büyük öneme sahiptir. UNDP, Yerel Gündem 21 Programı, Kent Konseylerinin güçlendirilmesine yönelik yürüttüğü projeleriyle, ülkemizde özellikle hesap verebilirliğin ve ihtiyaçlara yanıt verebilen kurumların güçlendirilmesi yoluyla, insani kalkınma için demokratik yönetişimi güçlendirmeyi hedeflemektedir. UNDP ye göre demokratik yönetişim, insani kalkınma için belirleyicidir: kurumlar, kurallar ve standartlar, katılımcı kapsayıcı siyasal süreçler, ülkelerin ekonomik büyümesinde, yönetim yapılarının ihtiyaçlara yanıt verebilirliğinde ve kadınların güçlendirilmelerinde önemli bir rol oynar. UNDP, yönetişim ve sürdürülebilir insani gelişmenin birbirinden ayrılamaz olduğu ve iyi yönetişim kapasitesinin geliştirilmesinin yoksulluğu 12

14 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları gidermenin birincil aracı olduğu varsayımından hareketle aşağıdaki beş alanda demokratik yönetişim programını yürütmektedir: Adalete Erişim ve Hukukun Üstünlüğü İnsan Hakları ve Güvenlik Sektörü Yönetişimi Yerel Yönetim ve Sivil Katılım Kamu Yönetimi Reformu ve Yolsuzlukla Mücadele Kadının Güçlendirilmesi ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği A. Adalete Erişim ve Hukukun Üstünlüğü Sürdürülebilir insani kalkınmanın sağlanabilmesi için demokratik yönetişimin tesis edilmesi, yani insan haklarının güvence altına alınması ve herkesin adalete erişiminin sağlanması ön koşuldur. Hukukun üstünlüğü, kurumların adil biçimde oluşturulan yasal çerçeveler içinde hareket etmeleri ve kişilerin kendilerine kanun hükümlerinin uygulanmasın razı olmalarını ifade eder (Çukurçayır ve Sipahi, 2003: s.54). UNDP ülkemizde yargı reformunun hızlandırılması çalışmaları kapsamında adalet ve diğer ilgili sistemlerin, başta dezavantajlı gruplar olmak üzere, herkes için işler hale getirilmesi amacıyla destekleyici projeler yürütmüştür. Bu süreçte yürütülen çalışmalarda ağırlıklı olarak dünya ülkelerinde uygulanan yapı ve deneyim aktarılmış, bu konuda UNDP ilgili kuruluşlara teknik uzmanlık ve kurumsal kapasite geliştirme desteği sağlamıştır. UNDP Türkiye, ülkemizdeki yargı reformunu desteklemek üzere: Kurumsal Yönetim Perspektifinde Yargı Reformunun Desteklenmesi Projesi, Ceza Adalet Sistemi nde Uzlaştırma Uygulamalarının Geliştirilmesi Projesi, Yargıtay Başkanlığı nın Kurumsal Yönetim Sisteminin Uluslararası Standartlar Doğrultusunda Desteklenmesi Başlangıç Planı gibi çalışmaları uygulamaya koymuştur. B. İnsan Hakları ve Güvenlik Sektörü Yönetişimi UNDP nin adalete erişimin kısıtlı olması hususunu yoksulluğa neden olan bir sorun olarak kabul etmekte ve bu sorunla mücadele etmek amacıyla; ulusal insan hakları eylem planlarının geliştirilmesine desteğin sağlamaktadır. Bu kapsamda sivil eğitimler, farkındalık yaratma kampanyaları, ombudsman ofislerinin oluşturulması ve güçlendirilmesi ve yerel düzeyde insan hakları kuruluşlarının yaygınlaştırılması gibi çalışmaları yürütmektedir. UNDP, ülkemizde özellikle kurumsal ve bireysel kapasitenin geliştirilmesi, savunuculuk, iletişimin sağlanması ve kamuoyunun 13

15 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü bilgilendirilmesi, diyalogun teşvik edilmesi ve kolaylaştırılması ve iyi uygulamalar üzerine bilgi ve deneyim paylaşımı sağlayacak iletişim ağlarının oluşturulması gibi faaliyetler yürütmektedir ( Erişim Tarihi: ) Bu kapsamda tamamlanmış olan projeler aşağıdaki gibidir: İç Güvenlik Sektörünün Sivil Gözetiminin Geliştirilmesi Projesi Sivil Gözetim Ülke İçinde Yerinden Olmuş Kişiler Programına Destek İçişleri Bakanlığı Müfettişlerinin İnsan Hakları Eğitimi Konusunda Destek Ayrıca Türkiye de Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişilere (ÜİYEK ler) Yönelik Programın Geliştirilmesine Destek Projesi ile Van İlinde Yürütülen Pilot Çalışmanın Sürdürülebilirliği ve Yaygınlaştırılması İçin Ek Bileşen halen uygulaması devam eden projeler arasındadır. C. Yerel Yönetim ve Sivil Katılım UNDP, Türkiye de yerel yönetim ve sivil katılımı sağlamak üzere özellikle yerel demokratik kurum ve kuruluşların kapasitelerinin güçlendirilmesi, ulusal ve yerel düzeyde elverişli ortamın oluşturulması, kent konseyleri, gençlik konseyleri ve kadın konseyleri gibi toplum katılım yapılarının güçlendirilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Demokratik yönetişimin yerel düzeye indirgenerek ademi merkeziyetçi yapıya kavuşturulması, yoksulların temel hizmetlere erişiminin hızlandırılmasını sağlamak üzere bir dizi proje yürütülmüş ve halen yürütülmektedir. Bu projelerden bazıları aşağıdaki gibidir: Türkiye'de Yasama Süreçlerine Etkin Sivil Katılımı Projesi LA21 - Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi Türkiye'deki Yerel Yönetim Reform Programına Destek Türkiye de Yerel Yönetim Reformunun Uygulamasının Devamına Destek Projesi Türkiye de Bölgesel Kalkınmanın Yönetimi Mekanizmalarının Geliştirilmesine Destek Projesi Kent Konseylerinin, Yerel Yönetim Platformları olarak İşlevselliğinin Geliştirilmesi için Güçlendirilmesi UNDP, parlamentoların, temel fonksiyonlarını etkili bir biçimde yerine getirmelerini ve adil ve dışlayıcı olmayan bir demokratik katılımı 14

16 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları sağlayacak kapasite, kaynak ve gerekli özerkliğe sahip olmalarını temin etmek için, parlamentoların güçlendirilmesine destek vermektedir. UNDP, ayrıca kadınların ve gençlerin demokratik sürece katılımlarının sağlanmasına büyük önem vermektedir. UNDP, Türkiye de demokratik yönetişim ve yerel demokrasinin teşvikinde Yerel Gündem 21 Programı aracılığıyla, 1997 yılından bu yana, sivil toplumun karar mekanizmalarına katılmasını ve yerel yatırımlarda söz sahibi olmasını sağlayarak yerel yönetişimi güçlendirmek amacıyla çalışmaktadır. Türkiye'deki Yerel Yönetim Reform Programına Destek Projesi, demokrasinin çoğulculuğa yönelmesi ve yönetim erkinin paylaşılmasını amaçlayan bir projedir (Oktik ve diğerleri, 2008: s.143). Yerel Yönetim Reform Programının dört ana bileşeni olan reform kapasitelerinin güçlendirilmesi (İçişleri Bakanlığında ve Mahalli idare Birliklerinde), belediyelerde bütçe usullerinin ve hizmet performansının iyileştirilmesi, insan kaynaklarının etkinliğinin ve verimliliğinin güçlendirilmesi ve programın genel idaresi ve yönetilmesi çalışmalarına destek sağlamaktadır dönemini kapsayan Türkiye de Bölgesel Kalkınmanın Yönetimi Mekanizmalarının Geliştirilmesine Destek isimli projesi ile ulusal plan ve stratejilerle uyum içinde, bölgesel plan ve stratejilerin katılımcı bir yaklaşımla hazırlanmasını destekleyecek olan Kalkınma Ajanslarının daha esnek yapıya kavuşturulması ve uygulama-değerlendirme geri bildirim mekanizmalarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. UNDP bu projede katılıma yönelik bir El Kitabı hazırlayacak, ayrıca bu süreçte DPT ve Kalkınma Ajansı personeline katılımcılık ve paydaş katılımı konulu eğitim seminerleri düzenleyecektir. D. Kamu Yönetimi Reformu ve Yolsuzlukla Mücadele Kamu yönetimi reformu ve yolsuzlukla mücadeleyi destekleme, özellikle adil büyüme, yoksulluğun azaltılması, barış ve istikrarın sağlanması gibi üst düzey kalkınma hedeflerine ulaşmaya yönelik bir araçtır. UNDP, faaliyet gösterdiği ülkelere maliyet etkin, sonuç odaklı, şeffaf ve vatandaşların ihtiyaçlarına duyarlı kamu hizmetlerini oluşturmalarına yardımcı olmaktadır. Bu kapsamda halen devam eden projeler aşağıdaki gibidir: Türkiye de Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Stratejisinin Etkin bir Şekilde Uygulanmasına Destek Projesi Dışişleri Bakanlığının Hizmet Sunumunun Etkinliğinin Artırılması Amacıyla E-Konsolosluk Sisteminin Kurumsallaştırılması ve Yaygın Kullanımı Projesi 15

17 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü E. Kadının Güçlendirilmesi ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Kadın ve erkek arasında eşitliğin sağlanamaması gelişimin ve insani kalkınmanın önünde bir engeldir. Yoksulluğun, dengesiz ve düşük ekonomik büyümenin, yetersiz yönetişimin temel sebeplerinden biri de cinsiyet ayırımıdır. Cinsiyet eşitliği ise insani gelişmenin temel bir boyutu ve Binyıl Kalkınma Hedeflerini yakalamanın ön şartıdır (Altan, 2008: 111) Kadınların güçlendirilmesi, kalkınma çabalarının başarısı ve sürdürülebilirliği üzerinde önemli rol oynamaktadır. Ülkemizde kadınlar resmi karar alma mekanizmalarında, yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeylerdeki kamu pozisyonlarında yetersiz düzeyde temsil edilmektedir. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksine göre, üreme sağlığı, güçlendirme ve işgücü piyasasına katılım alanlarında cinsiyete dayalı farklılıkların olduğu bir ülke olarak Türkiye 138 ülke arasında 77. Sıradadır ( Erişim Tarihi: ) Yönetişimin gerçek anlamda demokratik olması için kadınların tam olarak katılımı bir ön şart niteliğindedir. UNDP nin kadınların yerel siyaset ve karar verme süreçlerine katılımına yönelik yürüttüğü projelerden bazıları aşağıdaki gibidir: Projesi Yerel Politika ve Karar Alma Süreçlerine Kadının Katılımı Kadının Siyaset ve Karar Almaya Katılımının Güçlendirilmesi Türkiye'de Gelişmiş E-Yönetişim için Gençliğin Yetkilendirilmesi Kadınların Kalkınma Sürecine Katılması (CEDAW) Kadınların Politik Yaşama Katılımı Türkiye de Cinsiyet Eşitliğine Yönelik Elverişli Ortamın Teşvik Edilmesi Ortak Programı Yerel Düzeyde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Güçlendirilmesi BM Ortak Programı Yasa Yapma Süreçlerine Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Dahil Edilmesi Başlangıç Planı UNDP, siyasi partilerin kadın üyelerinin ve siyasete girmeye hazırlanan bağımsız adayların kapasite gelişimini desteklemektedir Türkiye Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH leri) Raporuna göre Türkiye ilköğretim düzeyinde cinsiyet eşitsizliğinin ortadan kaldırılması 16

18 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları hedefine ulaşmasına rağmen orta öğretimde eğitime devam etmeyen kız çocuklarının oranı henüz yüksektir. IV. DEMOKRATİK YÖNETİŞİM PROGRAMI KAPSAMINDA UYGULANAN FAALİYETLERDE ÖN PLANA ÇIKAN BAZI İLKELER Yönetişim, yeni dönemdeki çoğulculuk anlayışı doğrultusunda yönetimlerin tek başlarına hareket etmeleri yerine birlikte düzenleme, birlikte yönetim, birlikte üretim ve kamu-özel sektör ortaklığını anlatır (Göymen, 2000: s.6). Sürdürülebilir kalkınma, yönetişimin aktörleri (devlet, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları) arasında doğru dengenin kurulması yoluyla sağlanabilir. Kalkınmayı sürdürülebilir kılmak için iyi yönetişimin kapasitesinin artırılması gerekmektedir. Bunun için ise demokratik yönetişimin ilkelerinin gündelik hayatta işler hale getirilmesi gerekir. Bu ilkeler arasında; saydamlık, açıklık, katılımcılık, hesap verebilirlik, esneklik, kamu kaynaklarının kullanımında etkinlik ve verimlilik başta gelmektedir. ( 1 Dokuzuncu Kalkınma Planı Kamuda İyi Yönetişim Özel İhtisas Komisyonu Raporu, S.16). UNDP, ulusal paydaşlardan gelen talepler doğrultusunda ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerdeki temel kurumların kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi yoluyla onların demokratik yönetişim hedeflerini desteklemektedir. Bu destek örgütün faaliyet gösterdiği ülkelerde yerel ve bölgesel kalkınmaya yaptığı en büyük katkısıdır. Bu bölümde UNDP nin önceki bölümde bahsettiğimiz çalışma alanları kapsamında yürüttüğü projeler ile gelişmesine destek olduğu demokratik yönetişim ilkeleri incelenecektir. A. Hesap Verebilirlik İnsani kalkınma için demokratik yönetişimin önemli bir unsuru da hesap verebilirliğin ve ihtiyaçlara yanıt verebilen kurumların güçlendirilmesidir. Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan ilerleme, performans yönetimine geçiş, vatandaşların kamusal bilgi ve belgelere erişiminin kolaylaşması yönünde atılan adımlar katılımcılığı ve hesap verebilirliğin önemini artırmıştır. Hesap verebilirlik, yöneticilere belirli bazı görev ve yetkilerini yerine getirmeleri ve vazifeleriyle ilgili kural ve standartlara uymaları konusunda bir takım sorumluluklar yüklemek anlamına gelmektedir (Samsun, 2003: s.18). Kamusal politikaların kabul edilip uygulanması süreçlerine çok sayıda kurum ve aktörün katılması iyi olmakla birlikte katılımcı bir yaklaşımla uygulamaya konulan bu politikaların sonuçlarından kimin hangi ölçüde sorumlu tutulacağının da açık ve net olması gereklidir 17

19 Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ( 1 Dokuzuncu Kalkınma Planı Kamuda İyi Yönetişim Özel İhtisas Komisyonu Raporu, S.1-2) yılında yürürlüğe giren 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile kamuda şeffaf bir yönetim anlayışının geliştirilmesi gayreti, 5137 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkelerinin belirlenmesi ve uygulamayı gözetmek üzere Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulması bu yönde yapılan olumlu düzenlemelerdir. Yapılan düzenlemeler ile hayata geçirilmeye çalışılan yönetişim anlayışının uygulamada tam olarak işler hale gelmesini sağlamak üzere UNDP, bölgesel ve yerel düzeyde yürüttüğü projeler ile sürece destek olmaktadır. Türkiye de Yerel Gündem 21 sürecinde gelişen ve ardından 5393 sayılı Belediye Kanununun 76. maddesinde yer bulan bir yönetişim modeli olan kent konseyleri; kentin stratejik yöneliminin belirlenmesi, vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşlarının sürece ilgisinin sürdürülmesi ve süreç içinde alınan yatırım ve hizmet kararlarının izlenmesi için ideal bir yapı olarak görünmektedir yılında yürürlüğe giren Kent Konseyi Yönetmeliği, yönetişimi ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeyi amaçlamaktadır. Tüm bu uygulamaların tam anlamıyla yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Etkili bir hesap verme sorumluluğunun yerine getirilebilmesi için stratejik planlara, performans programlarına ve bütçe süreçlerine yansıyan, karşılıklı olarak üzerinde anlaşılmış beklentilerin raporlanması esasına dayanan bir sürecin oluşturulması ve yasalaşması gerekmektedir. Henüz Belediyelerde stratejik yönetim anlayışının oldukça yeni olduğu ve bir takım eksiklikleri bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca 1982 Anayasasının 83 üncü maddesi ile düzenlenen yasama dokunulmazlığı hesap verebilirliğin önünde ciddi bir engel olarak durmaktadır. Bu nedenle, dokunulmazlık kurumunun dünyadaki genel eğilimler de dikkate alınarak sınırlandırılması ve ortaya çıkış amacına uygun olarak yeniden düzenlenmesini içeren bir Anayasa değişikliği ihtiyacı bulunmaktadır. B. Katılım Sürdürülebilir yoksullukla mücadele, yoksulların, ekonomik iyileşmeleri kadar siyasi süreçte kendilerini ifade etmelerine dayanmaktadır. Bu yüzden, insani kalkınmanın mümkün olması insanların kapsayıcı katılımı gerektirmektedir. Bir toplumu şekillendiren kararlara, kurallara ve kurumlara katılmanın temel bir insan hakkı ve insani kalkınmanın bir parçası olduğuna inanan UNDP, 18

20 Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları demokratik yönetişim programı kapsamında yürüttüğü pek çok proje ile katılımcılığın geliştirilmesi için çalışmaktadır. Türkiye de sürdürülebilir kalkınmanın geliştirilmesine yönelik katılımcı bir sürecin başlatılması ve paydaşlara teknik yardım sağlanması amacıyla Mart 2006 Kasım 2007 yılları arasında Sürdürülebilir Kalkınmanın Sektörel Politikalara Entegrasyonu isimli bir proje uygulanmıştır. Proje süresince sürdürülebilir kalkınma için ulusal kapasite geliştirilmesi, politika belgesinin geliştirilmesi alanlarında bir dizi faaliyet yürütülmüştür. Sürdürülebilir Kalkınmanın yerelleştirilmesine ilişkin politika ve mekanizmalara projede yer verilmiştir ( Erişim Tarihi: ). Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda sivil toplum örgütleri, özel sektör kurumları ve yerel yönetimler arasındaki diyaloğun geliştirilmesi; projenin gerçekleştirilmesi sürecinde benimsenen katılımcı yaklaşımın devamlılığının sağlanması; yerel koşullarda sürdürülebilir kalkınmanın ölçülmesi; yerel kaynak seferberliğinin teşvik edilmesi gibi faydalar sağlanmıştır. Türkiye de günümüzde artık pek çok kamu kurum ve kuruluşu bir web sayfasına sahiptir. Ancak, elektronik devlet uygulamalarının Türkiye de sorunsuz işlediği söylenemez. Kamu kurum ve kuruluşları düzenleme taslaklarını kendi internet sitelerinde yayımlayarak halkın görüş ve önerilerine sunmaktadır. Ancak, kamu kurum ve kuruluşları görüş ve önerileri dikkate almak ve düzenlemelere yansıtmak zorunda değildir. Türkiye de politika oluşturma sürecine politikadan etkilenmesi muhtemel olan kişi ve grupların katılmalarını zorunlu tutan bir hukuki usul mevcut değildir. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarının web sitelerine girmekte yaşanan zorluklar, vatandaşların İnternet e ulaşmasının her zaman mümkün olmaması ve bilgisayar okuryazarlığının düşüklüğü bu alandaki gelişmeleri sınırlandırmaktadır. UNDP nin, Türkiye de uyguladığı bilgisayar okuryazarlığını artırıcı projeleri katılımın ve saydam yönetimin sağlanmasına katkıda bulunmaya hedefleyen çalışmalarından biridir. Kasım Kasım 2009 döneminde uygulanan Dijital Dünyana Beni Dahil Et isimli proje sosyal medya aracılığıyla kırsal alandaki ve dar gelirli gençlere ve yerel gençlik meclislerine ulaşmayı hedefleyen bir dijital katılım programıdır. Proje Türkiye nin kırsal kesiminde evden bilgisayar erişimi olmayan ve buna mali gücü yetmeyen gençler arasındaki dijital uçurumu kapatmayı ve bilenlerin bilmeyenlere bilgisayar öğretmesini hedeflemektedir ( Erişim Tarihi: ). 19