ARAŞTIRMA, GİRİŞİMCİLİK VE MESLEKLERİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİ SEKTÖREL

Transkript

1 AR&GE B Ü L T E N AR&GE BÜLTEN 2009 ARALIK - SUNUŞ 2015 KASIM-ARALIK İÇİNDEKİLER ARAŞTIRMA, GİRİŞİMCİLİK VE MESLEKLERİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ Sunuş EKONOMİ Türkiye Olarak Çok Çalışıyor, Az Üretiyoruz Erdem ALPTEKİN SEKTÖREL Organik Tarımda Öncü Kent: İzmir Şebnem BORAN Yatırımlara Göre Şekillenen İş Makineleri Sektörü Nurel KILIÇ Çevre Yönetiminin ve Kaynakların Verimli Kullanımının Konaklama İşletmelerinde Önemi Müge ÜNAL 1

2 2015 KASIM-ARALIK SUNUŞ Değerli Üyelerimiz, 2015 yılının son günlerini yaşıyoruz yılı ülkemiz için çok sıcak ve hareketli günlerin yaşandığı bir yıl oldu. Uzun süredir devam eden seçim maratonu, terör olaylarının artması, Suriye de yaşanan savaşın neden olduğu mülteci sorunu, Suriye sınırımızda düşürülen Rus uçağının yaratmış olduğu diplomatik, siyasi ve ekonomik sorunlar 2015 yılının zorlu geçmesine neden oldu. Son 2 yılda 4 büyük seçim sürecini geride bıraktık yılında 2 Genel Seçim yapıldı. Bu süreçte, ülkemizde çatışma ve terörün hakim olduğu günler yaşandı. Bir çok güvenlik görevlimiz, askerimiz, vatandaşımız terör saldırıları nedeniyle hayatını kaybetti. Tabi çatışmanın yaşandığı, neredeyse her gün terör saldırısı haberlerinin geldiği bir dönemde hakim olan belirsizlik ortamı nedeniyle ekonomi biraz geri planda kaldı. 1 Kasım Genel Seçimleri sonrası tekrar güçlü ve istikrarlı bir hükümetin kurulması ile birlikte 2016 yılının ülkemiz için çatışmaların olmadığı, daha huzurlu ve yatırım ortamının iyileşeceği bir yıl olacağına inanıyoruz yılı ekonominin ana gündem maddesi olacağı bir yıl olacaktır yılında iş dünyası olarak Hükümetimizden beklentimiz; ekonomik istikrarın üzerine odaklanılmasıdır. 64. Hükümetin en önemli görevi, Hedef 2023, Vizyon Küresel Güç hedefimiz doğrultusunda yapı taşlarını döşemektir. Bu açıdan bakıldığında; daha güçlü bir ekonomik ve sosyal yapıya sahip bir Türkiye için tüm kurumların işbirliği içinde çalışması, ekonomiye, üretime ve istihdama odaklanılması büyük önem taşımaktadır. Ekonomik ve sektörel konuların işlendiği bültenimizde bu ay; Türkiye Olarak Çok Çalışıyor, Az Üretiyoruz, Organik Tarımda Öncü Kent: İzmir, Yatırımlara Göre Şekillenen İş Makineleri Sektörü, Çevre Yönetiminin ve Kaynakların Verimli Kullanımının Konaklama İşletmelerinde Önemi konularındaki yazılarımızı bulabilirsiniz. Odamız Araştırma, Girişimcilik ve Meslekleri Geliştirme Müdürlüğü uzmanları tarafından hazırlanan AR&GE Bülten'in üyelerimize, kamu otoritelerine ve ilgililere yararlı olacağını umuyor, bol kazançlı günler diliyoruz. Ekrem DEMİRTAŞ Yönetim Kurulu Başkanı 2

3 2015 KASIM- ARALIK EKONOMİK TÜRKİYE OLARAK ÇOK ÇALIŞIYOR, AZ ÜRETİYORUZ. Erdem ALPTEKİN Dünya genelinde Fazla mesai saati olması, daha fazla üretim ve verimliliği getirir mi? sorusu tartışılıyor. Fazla çalışmak elbette önemli. Ancak üretimin içinde yeterince verimlilik olmadığı sürece, fazla çalışmanın pek de işe yaramadığı yapılan araştırmalar sonucu kanıtlanıyor. Kimi ülkeler çalışma ortamı konusunda geleneksel yapılarını koruyor. Kimileri ise proje odaklı çalışmaya daha fazla önem verdiklerinden dolayı, kaç saat çalışıldığından öte, yaratılan değerin daha önemli olduğu ortaya çıkıyor. OECD'nin (Avrupa Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) ''Factbook 2013'' başlıklı çalışmasında 2011 yılı verileri kullanılarak üye ülkelerde çalışma saatleri karşılaştırılıyor. Çalışmaya göre, çalışma saatleri, yaşam kalitesi açısından büyük önem taşıyor. OECD ülkeleri arasında ortalama çalışma süresinin en fazla olduğu ülke, siestayla anılan Meksika. Meksika'da çalışanlar yılda ortalama saat çalışmış. Meksika'yı saatle Şili, saatle Yunanistan izliyor. Ortalama çalışma süresinin en az olduğu ülke olan Hollanda'da çalışanlar saati işte geçiriyor. Hollanda yı saatle Almanya ve saatle Norveç izliyor. Türkiye'de ise Almanya'dan yılda 464, Fransa'dan 401, İngiltere'den 252, İspanya'dan 187, Japonya'dan 149, İtalya'dan 103, ABD'den 90 saat fazla çalışılıyor. Yine OECD araştırması sonucunda, en çok/en az mesai yapan ve en verimli/en verimsiz ülkeleri belirledi. Aşağıdaki tablolarda OECD nin araştırmasının Avrupa ülkeleri bakımından sonuçları yer alıyor. 3

4 2015 KASIM-ARALIK EKONOMİK Tablo 1: Avrupa da En Çok Mesai Yapan 10 Ülke Sıralama Ülke 1 Yunanistan 2 Macaristan 3 Polonya 4 Estonya 5 Türkiye 6 Çek Cumhuriyeti 7 İtalya 8 Slovakya 9 Portekiz 10 İzlanda Kaynak: OECD OECD nin araştırmasına göre Yunan işçiler, Avrupa da en çok çalışan işçiler konumunda. OECD verilerine göre, Yunan işçiler diğer Avrupa ülkelerine göre yılda yaklaşık saat daha fazla çalışıyorlar. En fazla mesai yapan ülkeler sıralamasında Yunanistan ı, Macaristan ve Polonya takip ediyor. Türkiye ise, Avrupa da en çok mesainin yapıldığı beşinci ülke. Fazla mesai yapılan ülkelerin genelde part-time çalışma kültürünün yeterince benimsenmediği ülkeler olduğu görülüyor. Tablo 2: Avrupa da En Verimli Çalışan 10 Ülke Sıralama Ülke 1 Lüksemburg 2 Norveç 3 İrlanda 4 Belçika 5 Hollanda 6 Fransa 7 Almanya 8 Danimarka 9 İsveç 10 Avusturya Kaynak: OECD En verimli çalışan ilk üç ülke ise sırasıyla; Lüksemburg, Norveç ve İrlanda. Bu listede yer alan ülkelerin ekonomik refah sıralamasında da üst sıralarda olduğu dikkat çekiyor. Eurostat refah verisine göre, kişi başına GSYİH ye göre 2013 yılında Lüksemburg ve Norveç dünyanın en iyi iki ülkesi. İrlanda ise sekizinci sırada. 4

5 2015 KASIM-ARALIK EKONOMİK Bu durum, verimlilik göstergeleri ile refah göstergelerinin oldukça yakın ilişkili olduğunu gösteriyor. Üretim verimliliği yüksek olan bir ülkenin, ekonomisi gelişmiş ve refahı da yüksek oluyor. Tablo 3: Avrupa da En Az Mesai Yapan 10 Ülke Sıralama Ülke 1 Hollanda 2 Almanya 3 Norveç 4 Fransa 5 Danimarka 6 İrlanda 7 Belçika 8 Avusturya 9 Lüksemburg 10 İsveç Kaynak: OECD Avrupa da en az mesai yapan üç ülke ise sırasıyla; Hollanda, Almanya ve Norveç. Yunan işçilerin ortalama % 40 oranında Alman işçilere göre daha fazla çalıştığı OECD nin araştırmasına göre ifade ediliyor. Almanya da part-time çalışmanın yaygın olması da, bu sonuca etki ediyor. Almanya iş hayatı, çalışma sistemi, refah düzeyi, üretim kalitesi konusunda yıllardan beri özenilen bir ülke. Peki, Almanların bu konudaki sırrı ne? Üstelik bunu daha az çalışarak gerçekleştiriyorlar. Almanlar, işlerinin başında iken gayretlidirler ve konsantre bir biçimde çalışırlar, dolayısıyla kısa sürede verimli üretimler gerçekleştirirler. İş yaparken, iş dışında başka hiçbir şey ile uğraşmazlar. Tablo 4: Avrupa da En Verimsiz Çalışan 10 Ülke Sıralama Ülke 1 Polonya 2 Macaristan 3 Türkiye 4 Estonya 5 Çek Cumhuriyeti 6 Portekiz 7 Slovakya 8 Yunanistan 9 Slovenya 10 İzlanda Kaynak: OECD 5

6 2015 KASIM-ARALIK EKONOMİK Avrupa da en verimsiz çalışan ülkeler kategorisinde birinci Polonya yı, Macaristan ve Türkiye takip ediyor. En verimsiz çalışan ülkeler kategorisinde, Türkiye olarak üçüncü sıradayız. Türkiye verimlilik ortalaması, 2013 yılında OECD, AB ve G-7 ortalamasının oldukça altında. En çok mesai yapan ülkeler sıralamasında da, Türkiye beşinci sırada. Yani çok çalışıp yeterince üretemiyoruz. Üretememekten de öte, verimli değiliz. Demek ki çok çalışmak içinde verimlilik olmadığı sürece bir anlam taşımıyor. Avrupa ülkeleri arasında hem en uzun mesai yapan beşinci ülkeyiz, hem de en verimsiz çalışan 3 ülkeden biriyiz. Türkiye nin bu duruma alacağı önlem, katma değeri yüksek üretim yapmaktan geçiyor. Katma değeri yüksek üretim nedir? Nüfusu ve toprağı ülkemizden çok daha az Hollanda nın ülkemiz kadar tarımsal gelir elde etmesidir.yani hamallık değil inovasyon yapmamız gerekiyor. Kaynak: BBC News, Are Greeks the hardest workers in Europe?, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 4. Adım, Çalışma Sürelerini Düzenle, 0CBsQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.csgb.gov.tr%2FcsgbPortal%2FShow Property%2FWLP%2520Repository%2Fitkb%2Fdosyalar%2Fipm%2Fipm04& ei=ljcivfutg4xwu7lmgvab&usg=afqjcnerl8lxorpelymgmvakx- P2nFhexA. OECD, Labour productivity levels in the total economy, 6

7 2015 KASIM-ARALIK- SEKTÖREL ORGANİK TARIMDA ÖNCÜ KENT: İZMİR Şebnem BORAN Dünya da ve Türkiye de organik tarım hızla gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Son 20 yılda Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya da organik ürüne talep artış göstermiştir yılı verilerine göre Dünya da organik tarım 37,5 milyon hektar alanda uygulanmaktadır. Bu alanın dağılımına bakıldığında % 32 Okyanusya da, % 30 u Avrupa, % 18 i Latin Amerika, % 8,57 si Asya, % 8,02 si Kuzey Amerika ve % 3,05 i Afrika da yer almaktadır. Hızla büyüyen organik tarım pazarı 2012 yılında 64 milyar dolara ulaşmıştır. Bu değerin % 44 ü Amerika Birleşik Devletleri tarafından gerçekleştirilirken, bunu Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Kanada ve İsviçre izlemektedir. Dünyada kişi başı en çok ürün tüketen ülkeler arasında İsviçre, Danimarka, Lüksemburg, Lihtenştayn, Avusturya, İsveç, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Fransa yer almaktadır. Dünyada organik tarım alanı büyüklüğüne bakıldığında ülkemiz 15. sırada yer almaktadır. Organik tarım alanının toplam tarım alanı içerisindeki payı değerlendirildiğinde ise ülkemiz % 2,16 pay ile dünya sıralamasında 43. sırada bulunmaktadır. Ülkemizde organik tarım yıldızı parlayan sektörler arasındadır. Son 10 yılda sektör büyüme göstermiş, krizin ardından hızı yavaşlamasına rağmen büyümeyi sürdürmüştür. Ancak sektör hızla büyümesine rağmen dünya sıralamasında istenilen noktada bulunmamaktadır. Türkiye de organik tarım 1984 yılında yabancı alıcıların talepleri ile başlamıştır. Üretilen ilk organik ürünler kuru üzüm ve kuru incir ile Ege Bölgesinde olmuş daha sonra kuru kayısı ve fındık üretimine geçilerek farklı bölgelere yayılmıştır lı yıllara kadar organik ürün çeşidi 8 adet olmuş, daha sonraki yıllarda yurt dışı taleplerine bağlı olarak ürün çeşitliliği gelişmiştir. Bir diğer önemli gelişme ise 1992 yılında ülkemizde organik tarım konusunda faaliyet gösteren tüm kuruluşların katılımı ile ülkemizde organik tarımın daha sağlıklı gelişmesini amaç edinen Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği (ETO) kurulmuştur. 7

8 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Organik tarımda ülkemiz yasal alt yapısını tamamlamış durumdadır. Ancak tüm dünyada yönetmelikler sorunlara karşı sürekli yeni yöntem ve girdi geliştirilmesi nedeni ile devamlı değişikliğe uğrayarak yenilenmektedir. Avrupa Topluluğu ülkeleri öncülük yaparak 1991 yılında 2092 sayılı bitkisel ürünlerin üretimini ve pazara sunulmasını düzenleyen yönetmeliği yürürlüğe koymuştur. Türkiye de organik tarım konusundaki yasal düzenlemeler, Avrupa Birliği nin sözkonusu yönetmeliğinden 3 yıl sonra yapılmıştır. Ülkemizdeki ilk yasal düzenleme, sayılı Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ekolojik Üretilmesine İlişkin Yönetmelik 18 Aralık 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik sonrasında organik tarımda kanuni çerçevenin tanımlanması ve hatalı uygulamalarda gereken yaptırımların ve güvencelerin oluşturulması amacı ile 5262 Sayılı Organik Tarım Kanunu 3 Aralık 2004 tarihli Resmi Gazete de yayınlanarak uygulamaya başlanmıştır. Kanunun değişikliği ise 8 Şubat 2008 tarihli Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelikler, bilimsel ve teknik gelişmeler, ihtiyaçlar, AB ile yasal düzenlemelerle uyum sebepleri ile sık sık yenilenmektedir. Türkiye nin yasal düzenlemelerinde ülke koşullarının yanı sıra Avrupa Birliği ile mevzuat uyumu da korunmaktadır. AB de 1 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe giren yeni yönetmelik sonrasında uyum çalışmaları yapılmıştır. Son olarak, tarih sayılı Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik çıkarılmıştır. Son yönetmelik, her türlü bitkisel, hayvansal ve su ürünleri üretimi ile kullanılacak girdilerin organik tarım metoduna uygun olarak üretilmesi veya temini, gıda veya yem olarak kullanılan mayalar, orman ve doğal alanlardan organik tarım ilkelerine uygun olarak ürün toplanması, bu ürünlerin işlenmesi, ambalajlanması, etiketlenmesi, depolanması, taşınması, pazarlanması, kontrolü, sertifikalandırılması, denetimi ile cezai hükümlere ilişkin teknik ve idari hususları kapsamaktadır. AB nin organik tarım yönetmeliğine birebir uyumludur. Türkiye iklim, toprak, su kaynakları, ürün çeşitliliği ve iş gücü bakımından organik tarım için son derece elverişlidir. Biyolojik çeşitlilik, hastalıklara dayanıklı türler, birçok alanda bozulmamış ekolojik denge, uygun ekolojik ortam, sentetik girdi kullanımının düşüklüğü vb. önemli üstünlüklere sahiptir. Organik tarıma uygun yeterli toprak ve teknik alt yapı, AB mevzuatına uyumlu organik tarım mevzuatı, AB pazarlarına yakın olmamız ve organik tarıma sağlanan destekler ile birlikte sektör ülkemizde hızla gelişmektedir. Sekiz ürün ile başlayan organik tarım faaliyetleri son yıllarda 200 ürünü geçmiştir itibariyle ürün sayısı 208 dir. Türkiye de organik tarım üretim verilerine tabloda yer verilmiştir. Geçiş ürünleri dahil edilmiştir yılında üretici hektar alanda ton ürün elde etmiştir. 8

9 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Tablo 1. Türkiye de Organik Tarımın Gelişimi (Geçiş Süreci Dahil) Yıllar Ürün Sayısı Çiftçi sayısı Üretim Alanı(ha) Üretim Miktarı(ton) Kaynak: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015 Ülkemizde organik tarım 2005 yılında ilk kez destekleme kapsamına alınmıştır yılından itibaren ise organik hayvancılık, su ürünleri ve arıcılık faaliyetleri destekleme kapsamına alınmıştır. Yurt dışı pazarlarda rekabet edebilmek, buna ilave olarak halkımızın gıda ihtiyacını sağlıklı ürünlerle karşılayabilmek için organik tarımın desteklenmesine devam edilmesi önem arz etmektedir. Bununla birlikte, organik tarıma geçiş sürecinde de üretim desteklenmelidir. İzmir; organik tarımın beşiği konumunda olup özellikle son yıllarda organik tarım konusunda önemli gelişmeler meydana gelmektedir. İlk organik üretim çekirdeksiz kuru üzüm ile 1980'li yılların ortalarında İzmir'de başlamıştır. İzmir de organik tarımsal üretim yapan çiftçi sayısı, üretim alanı ve miktarına tabloda yer verilmiştir. İzmir de 2014 yılı itibariyle çiftçi, hektarlık alanda organik tarım yapmaktadır. İzmir de en fazla yetişen organik ürünler arasında zeytin, mısır, domates, üzüm ve incir yer almaktadır yılında İzmir de organik tarım üretim miktarı, bir önceki yıla göre ton artarak tona yükselmiştir. Böylelikle İzmir in, Türkiye organik tarım üretimindeki payı % 3,6 ya yükselmiştir. 9

10 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Tablo 2: İzmir Organik Bitkisel Üretim Verileri, Türkiye İle Kıyaslaması ( ) (Geçiş Süreci Dahil) İzmir Çiftçi Sayısı Üretim Alanı (hektar) Üretim Miktar (ton) Türkiye Çiftçi Sayısı Üretim Alanı (hektar) Üretim Miktar (ton) İzmir in Payı (%) Çiftçi Sayısı 9,8 3,8 3,6 3,3 2,9 3,8 4,2 Üretim Alanı 15,4 3,9 4,1 2,3 2,5 2,8 18,1 (hektar) Üretim Miktar 9,3 4,8 3,3 2,7 3,2 3,3 3,6 (ton) Kaynak: TUİK, 2015 İzmir ihracatta öncü konumunda yer almakta ve organik tarımsal ürünlerle iştigal eden pek çok işletmeye ev sahipliği yapmaktadır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye de kayıtlı organik üretim yapan firma bulunmaktadır. Bu firmaların 197 si İzmir dedir. İzmir organik tarım bilgi birikimi ve tecrübesiyle öncü bir kenttir. Ülkemizde, ekolojik dengenin korunarak, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, tüketiciye güvenilir ve kaliteli ürünlerin sunulması amacıyla organik ürünlerin üretimi ve tüketiminin yaygınlaştırılarak, organik tarımsal üretim ve pazarlamanın düzenlenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. 10

11 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Bu kapsamda, ürün çeşitliliği ve verimliliğin artırılması, izlenebilirliğin sağlanması, kalite standardının AB standartları seviyesine ulaştırılması ve etkin denetim mekanizmasının kurulması, teşvik ve desteklerin devam ettirilmesi, pazarlamada yeni yaklaşımların getirilmesine ilişkin politikaların izlenmesi sağlanmalıdır. Tarımsal üretim içerisinde organik tarımın payının artırılması, çevre koruma ve kırsal kalkınma politikaları, turizm ve sağlık sektörü ile entegrasyonun sağlanması da önem taşımaktadır. Bununla birlikte 2023 Küresel Güç Türkiye hedefi için organik tarım ve tarıma dayalı gıda sanayinin geliştirilmesi gerekmektedir. Organik tarım konusundaki eğitim, destekleme ve denetleme olmak üzere çalışmalar devam ettirilmelidir. Üretimin yanında tüketim açısından İzmir in gelişmesi amacıyla başlatılan Organik Açık Pazarlar projesi önem taşımaktadır. İzmir halkının, açık pazarlarda, organik ürünleri doğru olarak tercih edebilmesi için, organik logo, sertifika ve etiket-ambalaj konularında pazarda alışveriş eden tüketicilerin bilgilendirilmesine yönelik semt pazarlarında etkinlikler düzenlemek için çalışmalar sürdürülmektedir. Ekolojik Fuarın bundan böyle İzmir de gerçekleşecek olması İzmir de organik tarımın gelişiminde önemli bir adımdır. İlki 6-9 Mayıs 2010 tarihleri arasında İzmir Fuarında gerçekleşen fuarda gıdadan tekstile, kozmetikten temizlik malzemelerine, alternatif enerji sistemlerinden ekolojik konuta, kullandığımız ambalajlardan eko-turizme kadar çok çeşitli ürünler sergilenmiştir. İzmir organik tarım ürünü ihracatına devam etmelidir. Bir başka deyişle, mevcut pazarlara hizmet etmeyi sürdürmelidir. Bununla birlikte; yenilikçilik ve rekabet gücü ölçütleri üzerinden organik tarımsal ürünlere katma değer eklenmesine çalışılmalıdır. Organik tarımsal ürünlere ek olarak organik gıda ürünleri geliştirilmelidir. İzmir in, mevcut Avrupa pazarlarına organik ürün sağlamaya devam ederken, iç pazarda da organik üretimden (hammaddeler) organik gıda (ürünler) üretimine geçişe öncelik tanıması gerekmektedir. Organik tarımsal ürünlere katma değer eklenmesine yönelik çalışmalara önem verilmelidir. Sektörün gelişimi için üretim ve yurtiçi tüketimin arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılması son derece önemlidir. İzmir in organik tarım üretimi payında artış gösterebileceği ürünler ve ilgili bilgi birikimi bulunmaktadır. Tarımsal üretim değerinin artması için, organik tarım üretiminin payının gelecekte çok daha fazla olması gerekmekte ve beklenmektedir. 11

12 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Bu bağlamda İzmir de organik tarım üretimi yapacak üretici sayısının arttırılması ve katma değerin yükseltilmesine yönelik çalışmalar yapılması büyük önem taşımaktadır. KAYNAKLAR AKSOY, Prof. Dr. Uygun, ALTINDİŞLİ, Dr. Ahmet, Ekolojik Tarım, İzmir, Ege İhracatçı Birlikleri, İzmir Organik Gıda İş Kümesi Çalışması, İzmir, Mart Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği, Organik Tarım Yıllığı, İzmir, İzmir Tarım İl Müdürlüğü Organik Ürün Broşürü, Organik Tarım Ulusal Eylem Planı , T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Türkiye Organik Tarım Stratejik Plan , T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Türkiye'de Sürdürülebilir Kalkınma Raporu: Geleceği Sahiplenmek, Sürdürülebilir Kalkınma En İyi Uygulamaları, Kalkınma Bakanlığı, Haziran 2012, Ankara. Türkiye İstatistik Kurumu,

13 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL YATIRIMLARA GÖRE ŞEKİLLENEN İŞ MAKİNELERİ SEKTÖRÜ Nurel KILIÇ İş ve İnşaat Makineleri sektörü, Makine Ekipman Sanayi sektörünün önemli bir kısmını temsil etmektedir. Sektör malzeme, imalat yöntemi, yakıt, otomasyon, verimlilik, çevre, iş güvenliği vb. açılardan çeşitli üretim teknolojilerinin uygulandığı makine sanayinin bir alt koludur. Bu sanayi kolu; yatırıma yönelik faaliyet gösteren bayındırlık, inşaat, alt yapı, üst yapı, madencilik, taş ocakçılığı, sanayi ve endüstriyel tüm yatırımların gerçekleşmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ülkenin alt ve üst yapısının imarında kullanılarak, ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmesine büyük katkılar sağlamaktadır. Sektör araç ve ekipmanları, çoğunlukla açık arazide; inşaat, maden ve taş ocakçılığı sahası ile ormancılık gibi işlemlerde kullanılmaktadır. Özellikle birçok gelişmekte olan ülkede genel yatırımlarının önemli bir bölümü inşaat sektörü yatırımlarından oluşmaktadır. Dolayısıyla bu sektörün sağladığı iş imkânı, iş gücü sayısı ve ekonomide yarattığı katma değer göz önüne alındığında iş makineleri bu sektördeki firmalar için büyük öneme sahiptir. Aynı şekilde sektöre yönelik makinelerin ülkedeki madencilik alanındaki önemi yanısıra sektördeki gelişmelere paralel olarak iş ve inşaat makineleri önemli bir gelişme göstermektedir. Sektör gerçekleştirdiği faaliyet konusu ile kamu ve özel sektöre hizmet vermektedir. Sektör ürünleri, ülkelerin alt ve üst yapısının imarında kullanılarak ekonomik ve sosyal gelişmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Türkiye Makine İmalat Sanayinde faaliyet gösteren firmaların çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletmelerden (KOBİ) oluşmaktadır. Sektörün dünyada ve Türkiye de sağladığı iş imkânı, iş gücü sayısı ve ekonomide yarattığı katma değer göz önüne alındığında sektördeki firmalar için büyük öneme sahip olduğu da anlaşılmaktadır. 13

14 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Türkiye de üretilen beko-loder, ekskavatörler, yükleyiciler ve forkliftlerin önemli bir kısmı ihraç edilmektedir. Türkiye deki talebi karşılama oranı %70 olup, iş makineleri üretiminde yerli ürün kullanma oranının ise %61,5 olduğu tahmin edilmektedir. İş ve İnşaat Makineleri sektörü yapısı gereği birçok sektörle geri bağlantısı (girdi ilişkisi) olan bir sanayi dalıdır. Dünyada ve Türkiye deki ekonomik/siyasi gelişmeler inşaat ve madencilik sektörünü etkilemekte ve bu iki sektörün GSYİH içindeki önemi ve gelişimi sektörün geleceği üzerinde belirleyici olmaktadır. Bu kapsamda ülkemizde gerek genel inşaat (konut, endüstri yatırımlar vb.) ve madencilik sektörlerindeki gelişim ve gerekse yatırımcı bakanlıklardan olan T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın büyük yatırım projeleri ile birlikte kentsel dönüşüm projelerinin iş makineleri sektörü yurt içi pazarına önümüzdeki dönemde yön verecek ana unsurlar olduğu/olacağı görülmektedir. Diğer yandan sektör üretiminin dış pazar konumunda gelişmiş ülkelerin yanında komşu ülkeler ile yakın coğrafyadaki ülkeler bağlamında gelişme göstereceği de öngörülmektedir. Türkiye'de İş ve İnşaat makineleri 1 milyar 200 milyon USD pazar potansiyeline sahiptir. Özellikle bayındırlık, inşaat, alt ve üst yapı, madencilik, sanayi ve endüstriyel yatırımların yapıldığı alanlara hizmet veren iş makineleri sektörü, son dört yılda ihracatını, yaklaşık yüzde 50 artırmıştır. Bu yıl da ihracatta %7 ile 10 luk bir artış bekleyen sektör temsilcileri, 10 yılda 200 ülkeye ihracat yapmayı hedeflemektedir. Bu yönde yor. Temsilciler tarafından, hedeflerin tutturulması için sektöre 4 milyar dolarlık yatırım beklenmektedir yılında ticaret hacmini 6.2 milyar dolara çıkaran sektörde, 2023 vizyonu doğrultusunda 10 milyar dolarlık ihracat ve yıllık 20 bin iş ve inşaat makinesi satışına ulaşılması amaçlanmaktadır. Bugün itibariyle Türkiye de yaklaşık 15 ile 20 yıkım ekskavatörü satıldığı düşünüldüğünde, 2016 yılından sonra kentsel dönüşümün sektörün pazar potansiyelini arttıracağı ihtimali güçlenmektedir. İnşaat sektörünün %30 luk kısmını iş ve inşaat makinelerinin oluşturduğu, kentsel dönüşümün de kısa vadede yaklaşık 300 ile 400 milyar dolar arasında bir maliyeti olacağı düşünüldüğünde uzun vadeli yapılan tahminlerde iş makineleri sektörünün, kentsel dönüşümden 70 milyar dolarlık bir iş hacmi sağlayacağı öngörülmektedir. Türkiye de kentsel dönüşüm kapsamında yaklaşık 7 milyon konut yıkılarak, yerlerine depreme dayanıklı yeni nesil binalar yapılacaktır. Yıkılan binaların inşaat atıklarının tekrar değerlendirilmesi ve ekonomiye geri kazandırılması da bu süreç içerisinde önemli bir yer almaktadır. 14

15 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Geri dönüşüm işinin doğru şekilde yapılması elbette doğru ekipman kullanımı ile gerçekleştirilebilecektir. Şehir içi yıkımlarda da en önemli parametre mobilite olduğu için, mobil kırıcılar ve mobil elekler bu sektörde en çok tercih edilen makine sınıfını oluşturmaktadır. Ülkemizde 2012 yılı sonunda başlayan kentsel dönüşüm projelerinde yıkılacak binalardan tahmini 500 milyon m 3 malzeme çıkması beklenmektedir. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Makine imalat sanayi, bazı iller çevresinde daha fazla yoğunlaşmış bulunmaktadır. Bunlar; Bursa, İstanbul, Kocaeli, Trakya dâhil Marmara Bölgesi, İzmir, Eskişehir, Ankara, Konya, Gaziantep gibi illerdir. Çukurova bölgesi de bu kapsamda yer almaktadır. Takım tezgâhı imalatı ise, daha çok Bursa, Kocaeli, İstanbul, İzmir ve Konya da ön planda olan imalat konusudur. Gaziantep, daha çok tekstil (halı dokuma dâhil) ve gıda sanayi makineleri ile inşaat makinelerine öncelik veren bir konumdadır. Komşu ülkelere yakınlığı ve işbirliği olanağının artması nedeni ile bu ilimizde, son yıllarda daha değişik makine türlerinin imalatı da gelişim göstermektedir. Odamız 68. (İnşaat Alt Yapı Müteahhitler) Meslek Grubunda kayıtlı 644 üyemiz sektörde faaliyet göstermektedir. Üyelerimiz tarafından dile getirilen sorun ve beklentiler ise şu şekilde özetlenebilir. Sektör açısından; İnşaat sanayisinin büyümesi, İnşaat sektörüne verilen kredi desteği, Yetenekli işgücü, Maden sektörünün büyümesi Gelişmiş yan sanayi sektörü Bürokrasi Düşük enflasyon-düşük faiz belirleyicidir. Sektörün yaşadığı sorunlar ağırlıklı olarak; Yedek parça ihtiyacı İş makineleri fiyatları, Operatör ihtiyacı, Aynı böledeki hafriyet fiyatlarındaki farklılık Bürokrasi olarak olarak belirtilmektedir. 15

16 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Kanun ve yönetmeliklerde orta ölçekli firmalara karşı daha esnek olunması, Trafik cezalarının yeniden düzenlenmesi, Makinelerdeki KDV nin tekrar düzenlenmesi, Bürokrasinin azaltılması İhalelerde aşırı düşük fiyat veren firmaların, ihale dışı kalması, çünkü bu firmaların iş alması durumunda çalışılan taşeron firmaların da yapılmayan ödemeler nedeniyle mağdur olduğu, Makine ve araç parkı yerlerinin arttırılması, Döküm yerlerinin arttırılması, şehrin muhtelif yerlerinde yeni alanların tespit edilmesi Kentsel dönüşüm çalışmaları hız verilmesi ise belediyelerden beklentilerde öne çıkanlardır. Sonuç olarak, iş makineleri sektörü yapısı gereği birçok sektörle geri bağlantısı (girdi ilişkisi) olan bir sanayi dalıdır. Herhangi bir iş ve inşaat makinesi üretiminde ana metal sanayiinden tekstil sanayine kadar yaklaşık olarak 14 ayrı sektörün üretmiş olduğu değişik ürünler girdi olarak kullanılmaktadır. Sektör sorunları, ana başlıklar itibariyle, imalattan kaynaklanan sorunlar, nitelikli eleman, tescil, vergisel sorunlar, satış sonrası hizmet ve denetimler sıralanabilir. Sektördeki firmaların uluslararası rekabet gücü kazanmaları önemlidir. Ar-Ge faaliyetlerinin gelişmesine olanak sağlanması, ilgili üniversitelerde makine mühendisliği bölümlerine bağlı araştırma ve laboratuvar birimlerinin açılması desteklenmelidir Yerli imalat ve buna bağlı olarak yan sanayinin güçlendirilmesi için gerekli teşvik sistemi oluşturulmalıdır. Firmalarda nitelikli işgücünün istihdamı için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. İş Makineleri sektöründe; satış sonrası hizmetler yeterli düzeyde olmalı; satış sonrası hizmetler, ülke genelinde yaygın servis ağları kurularak verilmeli, satış sonrası servis hizmetlerinde makine mühendisi istihdamını sağlayacak bilinç oluşturulmalı ve tedbirler alınmalıdır. Her sektörde olduğu gibi iş makineleri sektöründe de iş sağlığı ve güvenliğine yönelik gerekli tedbirler alınması; gelişen teknolojiye bağlı olarak meslek hastalıklarını önleyici ve iş güvenliğini sağlayıcı gerekli tedbirler mutlaka alınmalı, iş yerlerinde İş Güvenliği Mühendisi bulundurulması için gerekli yasal düzenlemeler ülke koşulları göz önüne alınarak yapılmalı ve denetlenmelidir. Önümüzdeki süreçte klasik makineler yerine zamandan tasarruf sağlayan daha seri çalışabilen ve sahada çözüm sunan makineleri üreten ve geliştiren firmaların öne çıkacağına dikkat çekilmektedir. 16

17 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Bunun yanı sıra belediye hizmetleri, ikinci el ekipman ve kiralama, gelişmiş finansal araçlar, şehir planlaması/düzenlenmesi ve madencilikteki gelişmeler önümüzdeki dönemde sektöre etki edecek ana faktörler arasında yerini almıştır. Sektörü Büyüme ve Eğilim Yönünü Belirleyecek Dış ve İç Faktörler Sektörün büyüme ve eğilim yönünü belirleyecek dış ve iç ekonomik faktörlerin ana hatları ile aşağıdaki gibi olacağı tahmin edilmektedir. (Türkiye İş Makinaları Distribütörleri ve İmalatçıları Birliği (İMDER) Dış Ekonomik Faktörlerde öne çıkanlar; Teknolojik ilerleme Verimliliğin artırılması Artan rekabet şartları Küresel sanayileşme Emek yoğun üretimden makineleşmeye geçiş Türk müteahhitlerin yurtdışı inşat projeleri Gelişmekte olan ülkelerde talebin varlığı İç Ekonomik Faktörler de ise; Lojistik ve taşımacılık sektörün gelişimi Artan özel sektör yatırımı Altyapı ihtiyacının olması Büyük projeler Yatırımlar (ulaştırma ve enerji sektörü) olarak öne çıkanlardır. Sektörün Daha Rekabet Edebilir Düzeye Ulaşması Açısından Fırsatları Ülkemizde inşaat ve madencilik sektörüne yönelik devam eden ve planlanan büyük projelerin olması, Kentsel dönüşüm projelerinin yapılıyor/yapılacak olması, Büyüyen iç pazarın varlığı Teknik eğitimde sektöre yönelik faaliyetler, Yabancı sermayenin Türkiye yi tercih etmesi, Coğrafi konumun dış pazarlara erişmede kolaylaştırıcı etkisi Uluslararası fuarcılığın yaygınlaşması Sektörün Gelişmesi Önündeki Tehditleri Girdi maliyetlerinin yüksekliği ( enerji, hammadde, istihdam üzerindeki yükler) Giderek artan küresel rekabet, Yarı mamul, yedek parça üretiminin teşvik edilememesidir e kadar planlanan projeler ile yılda 15 bin operatöre, binlerce imalat, servis ve satış için acil kalifiye eleman ihtiyacı doğacaktır. İş makineleri sektöründe Türkiye, Avrupa da 4 üncü, dünyada ise 11 inci büyük pazardır. 17

18 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Türkiye iş makineleri pazarı, Çin den ve Hindistan dan sonra sekiz yıldır en hızlı büyüme oranına sahiptir. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler TOBB verilerine göre işyeri sayısı bakımından Türkiye de sektörün yoğunlaştığı alt faaliyet kolları ise şöyledir; Toprak, Taş, Cevher ve Diğer Mineral Maddeleri Tasnifleme, Öğütme, Karıştırma ve Benzeri İşlemler için Makineler, Delme, Sondaj veya Kazı Makinelerinin Parçaları; Vinçlerin Parçalar, Toprak, Taş ve Benzeri Maddeleri Tasnifleme, Öğütme, Karıştırma veya Diğer İşlemler için Kullanılan Makineleri alt sektörleri ilk sıraları oluşturmaktadır. Sonuç ve Değerlendirme Özellikle Türkiye nin rekabet gücünün arttırılması amacıyla ve dünyada marka yaratılması için verilen teşviklerin (fuar, marka ve ihracat teşviklerinin) kapsamının geliştirilmesi gerekmektedir. Türkiye nin 2. el makine hurdası cenneti olmasını önlemek için özellikle ülkemizde üretimi olan ürünlerin ikinci ellerinin ithalatının yasaklanması ve yasaklı olanların ise bu yasaklarının mutlaka devam ettirilmesi sağlanmalıdır. Yerli üretimin rekabet gücü kazanabilmesi için önce iç pazarda karşılık bulması, sonrasında dış pazarlara açılması gerekir. Aksi takdirde küresel arenada başarılı olmak mümkün değildir. Kalite, fiyat, satış sonrası hizmet gibi konularda önemli bir fark yoksa yabancı ürün kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Kentsel dönüşüm, ulaşım, lojistik, enerji, alt ve üst yapı gibi bir ülkeyi ayakta tutacak olan tüm çalışmalar için iş makineleri sektörüne ihtiyaç vardır. Kentsel Dönüşüm ile yıkım, ayrıştırma ve moloz kaldırma işleri sektörün yüzde 20 büyümesi hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm projeleri, geri dönüşüm ve atık yönetimi uygulamalarının yerleşmesi açısından da önemli fırsatları beraberinde getirecektir. Kentsel dönüşüm sürecinde yıkımlar sonucu çıkacak inşaat atıklarının geri kazanımında geri dönüşüm tesislerinin kurulması konuları daha çok gündeme gelecektir. Bu tesislerin kurulumu öncelikle büyükşehirlerde gerçekleştirilebilecek ve belediyeler ile özel sektör tarafından yapılabilecektir. Bu doğrultuda İzmirli özel sektör temsilcileri için önemli bir yatırım alanı oluşturacaktır. Bu noktada geri dönüşüm tesislerinin özel sektör tarafından kurulumunun teşvik edilmesi önemlidir. 18

19 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Sektörde eleman eksikliği en önemli sorundur. Ayrıca, kentsel dönüşüm sürecinin sektörün kalifiye eleman talebini yüzde 50 oranında arttırması beklenmektedir. Bu nedenle sektörün ara teknik eleman ihtiyacının karşılanması için endüstri meslek liselerinde ara teknik elemanların yetiştirilmesi yanısıra iş makinaları kullanma sertifika programlarına (operatör belgesi) yönelik programlar da açılmalıdır. Dünyada ve Türkiye de inşaat ve madencilik ana sektör projelerindeki (harcamalar) gelişim sektörün büyümesini etkileyen iki önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu iki sektörün GSYİH içindeki önemi ile yıllar itibarıyla gelişimi sektörün geleceğini önemli düzeyde etkileyecektir. Bu kapsamda büyük yatırım projeleri ile birlikte kentsel dönüşüm projeleri özellikle yurt içi madencilik, taşocakçılığı ve inşaat makineleri sektörüne önümüzdeki dönemde yön verecektir. Yararlanılar Kaynaklar Makina Sektörü Raporu (2014/1) T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sektör Raporu. (Türkiye İş Makinaları Distribütörleri ve İmalatçıları Birliği (İMDER) 2. Makine Sektörü Raporu (2012/2), T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü, Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi. Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Ankara İş ve İnşaat Makinaları Sektör Analizi, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Ocak

20 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL ÇEVRE YÖNETİMİNİN VE KAYNAKLARIN VERİMLİ KULLANIMININ KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE ÖNEMİ Müge ÜNAL Teknolojinin hızla gelişmesi, sanayileşme, git gide tüketim toplumu haline gelmemiz neticesinde, insanlığın dünyaya müdahale gücü ekolojik dengeyi bozacak boyutlara ulaşmış ve sonuçta bu dengeyi bozmuştur. Günümüzde çevreyi koruma bilinci bir ihtiyaç değil bir zorunluluk halini almıştır. Çevreyi koruma gerek fiziki olarak çevreyi temiz tutmak gerekse de doğal kaynakların verimli kullanılmasıdır. Son yıllarda ülkemizde konaklama işletmelerinde bir kalite artışı gözlemlenmektedir. Pazarlama anlayışına her geçen yıl bir yenisi daha eklenmekte, doğru müşteriye ulaşabilme, işletmeye gelen müşteriye doğru hizmetin doğru zamanda verilmesi, müşterinin işletmeden memnun ayrılması gibi daha bir çok unsur, en ince ayrıntısına kadar planlanmaktadır. İşletmeler için önem kazanan bir diğer kavram da kurumsal itibar dır. İşletmelerin sürdürülebilir başarıları üzerinde etkili olan bu kavram içeriğinde çevre yönetimine sahip bir konaklama tesisi olgusunu da barındırmaktadır. Turizm sektörü de sürdürülebilirlik olgusunu temelinde barındırması gereken sektörler arasında yer almaktadır. Sektör faaliyetleri doğal ve temiz bir çevreyi gerektirmektedir. Konaklama hizmetleri turizm sektörünün en büyük aktörlerinden birisidir. Turizm sektöründe sürdürülebilirliğin sağlanmasında konaklama hizmetlerinin alacağı aksiyon da dolayısıyla çok önemli bir konumdadır. Konaklama tesisleri iyi planlanır ve yönetilirlerse kirlilik ve çevresel bozulma şeklindeki olumsuz etkileri de barındırmazlar. Tesisler, ısınma, soğutma, yiyecek-içecek tüketimi, su ve enerji kullanımı, yeşil alanların kullanımı gibi bir çok faaliyeti bünyesinde barındırmakta ve müşterileri tüketiminin oldukça yoğun yaşandığı işletmelerdir yılı verilerine göre; Türkiye de Turizm Yatırım Belgeli Tesis Sayısı 1.117, oda sayısı , yatak sayısı da , Turizm İşletme Belgeli Tesis Sayısı 3.131, oda sayısı , yatak sayısı dır. 20

21 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Söz konusu işletmelerin çevre üzerindeki etkileri oldukça karmaşık ve çeşitlidir. Isınma, soğutma, aydınlatma, yemek pişirme, temizlik, banyo, yüzme, yeşil alanların sulanması gibi gereksinimler düşünüldüğünde dünyadaki tüm otelleri kullanan ziyaretçilerin günlük kaynak tüketimleri oldukça fazladır. Çevre yönetiminde; yasalar, paydaşlar, rekabet ve maliyet unsurları dikkate alınarak geri dönüşüm, atık yönetimi, enerji ve su tasarrufu, yasalara uyum, satın alma politikaları ve çevresel eğitim konu başlıklarına dikkat edilmelidir. Oteller, suyun en fazla tüketildiği tesislerdir. Suyu verimli olarak kullanarak hem daha hijyenik ve temiz ortamlar sağlanabilir hem de daha ekonomik işletme yapılabilir. Duş, banyo, yüzme havuzları, çamaşırhaneler, bahçe sulama gibi bir çok faaliyet kapsamında oteller su kullanımında sınırların konulamadığı işletmelerdir, zira turistler kısıtlı su kullanımı olan otelleri tercih etmekten kaçınırlar. Su tasarrufunda işletmenin kullandığı makinelerin çevre dostu olmasının, büyük etkisi vardır. Otel odaları, koridorlar, giriş bölümleri, lokantalar ve barların temizliğini yapan kişiler verimli su kullanımı konusunda mutlaka eğitilmelidirler. Duş başlıklarının maksimum su akış hızı ayarlanmalıdır. Musluklardan gereksiz akan suların önlenmesine yönelik mekanizma geliştirilmelidir. Su sızıntılarının bertaraf edilmesi için düzenli bakımlar yaptırılmalıdır. Yıkanan çamaşırlarda verim sağlamaya yönelik bir uygulama ortaya konulmalıdır. Otellerde yıkanan çamaşırların çoğu aslında temiz olan, yıkanmaya fazla ihtiyacı olmayan banyo ve havuz havlularından oluşmaktadır. Bunları yıkamak için büyük miktarda çaba, su, enerji ve deterjan kullanılır ve çamaşır suyu, deterjan vb. kimyasalların karıştığı atık su üretilir. Oteller, kaynakları korumak ve gereksiz atık üretimini engellemek amacıyla misafirlerini havluları bir günden fazla kullanmaya teşvik eden bir havlu kullanım programı uygulamalıdır. Otel müşterileri tarafından daha sık yıkanmaları yönünde özel bir talep bildirilmediği takdirde çarşaf, nevresim, pike, yastık kılıfı gibi tekstil ürünlerinin günlük değiştirilmesi yerine, önceden belirterek belli aralıklarla değiştirilmesi sağlanmalıdır. Konaklama tesisleri, 7 gün 24 saat belli bir standardın üzerinde hizmet vermek zorunda olan işletmelerdir. Isıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temizlik gibi yüksek miktarda enerji harcama ihtiyacı duyulan faaliyetler gerçekleşmektedir. Alternatif enerji kaynaklarının kullanımı sürdürülebilirlik bilincinde göz ardı edilmemelidir. Enerji tasarrufu sağlayan farklı teknolojiler geliştirilmesi gereklidir. Bitkisel ya da hayvansal atıklardan elde edilen enerji (biomass), su, güneş, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, dalga enerjisi foto-voltaj dönüştürme sistemleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılması amaçlanmalıdır. 21

22 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Özellikle mutfaklar, en çok enerji harcanan yerlerdendir, yemek hazırlıkları doğru organize edilmelidir. Gereksiz harcanan ışıklandırmanın önlenmesi sağlanmalıdır, enerji tasarruflu aydınlatma kullanılmalıdır. Otel müşterilerine anahtar olarak oda kartları verilmesi, oda aydınlatmasının sadece kart ile yapılmasının sağlanması, müşteri odadan çıkarken zorunlu olarak elektriğin kesilmesi sağlanmalıdır. Kendi enerjisini üretme konusunda Çeşme de yer alan Altınyunus Tatil Köyü güzel bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır yılında ilk rüzgar tirbünini kuran oteldir. Otellerde atıkların, israfların azaltılması, atıkların mümkün olduğunca yeniden kullanımının sağlanması, geri dönüşüme gönderilebilecek ürünlerin ayrıştırılması gereklidir. Atıkların imha işlemlerinin gerçekleştirilmesi için uygun metodları uygulayan işletmeler ile işbirliği yapılmalıdır. Cam, metal, kağıt, plastik, tehlikeli atıklar, organik atıklar, yağ atıkları ve çöpler ayrıştırılmalı ve ilgili atık imha birimine gönderilmelidir. Çöp kovaları atık tipine göre ayrıştırılmalıdır. Kağıt ürünlerin yeniden kullanımı, şampuan ve banyodaki diğer kişisel temizlik ürünlerinin birkaç kullanımlık kişisel kaplar içinde değil; doldurulabilir ve yeniden kullanılabilir sabit kaplarda sunulması sağlanmalıdır. Kat hizmetleri ve çamaşırhanede zararlı kimyasallar ve temizlik maddelerinin kullanımından mümkün olduğunca kaçınmak gereklidir. Dayanıklı servis ürünleri (çatal, bıçak, tabak v.b.) tercih edilmelidir. Satın alma politikalarında sürdürülebilir ürünler ayrıştırılmalı, tanımlanmalı, çevreye duyarlı paketlemeye sahip ürünlerin tercih edilmelidir. Mutfakta kullanılan yıkama sularından, banyo lavabo ve duşlarından, çamaşırhaneden ve bulaşık makinelerinden açığa çıkan atık suların geri dönüşümü bahçelerin sulanması ile sağlanabilir. Kent merkezi ile otel arasında ücretsiz toplu ulaşım hizmetleri sunulması hava kirliliğini ve yakıt tüketimini ciddi miktarlarda azaltabilecek bir uygulamadır. Otellerde, müşterilerin de, çevre yönetimi sürecine dahil edilmeleri büyük önem taşımaktadır. Otelde müşterilerin çevre programına katılımı, özellikle atık ayrıştırma işlemlerini kolaylaştırmak açısından önemsenmeli, bu kapsamda öncelikle odalara ve otelde müşterilerin görebileceği diğer alanlara, otelde gerçekleşen çevre faaliyetleri ile ilgili bilgilendirici broşürler yerleştirilmelidir. Müşterilere yönelik, çevre yönetimine katılmaları halinde otel içinde minik ödüllendirmeler de yapılabilir. Avrupa Birliğine üye ülkelerde, yüzme amacı ile kullanılacak göl ve deniz suları için gerekli su kalitelerini belirleyen mikrobiyolojik parametrelerin, yol gösterici ve uyulması zorunlu hükümler haline getirilmesiyle ortaya çıkan Mavi Bayrak Uygulaması ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığı nın finansal (Sağlık Bakanlığı na analizler için) ve teknik desteği, Sağlık Bakanlığı nın teknik desteği ile Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından yürütülmektedir. 22

23 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Yüzme amacıyla kullanılan suyun niteliği, Çevresel eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yönlendirilmesi, Plaj düzeni ve emniyetinin sağlanması, Çevre Yönetiminde gerekli kriterleri sağlayan plaj ve marinalara 1 yıl süreyle Mavi Bayrak verilerek ödüllendirilmektedir. Mavi Bayraklı plaj ve marinalar Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı tarafından internet ortamında yayınlanarak tüm dünyaya duyurulmaktadır. Türkiye de 436 plaj, 22 marina ve 14 yat mavi bayrağa sahiptir. İzmir de de 45 plaj, 3 Marina mavi bayrağa sahiptir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hayata geçirilen Çevreye Duyarlılık Kampanyası Yeşil Yıldız uygulaması bulunmaktadır. Sürdürülebilir turizm kapsamında, çevrenin korunması, çevre bilincinin geliştirilmesi, turistik tesislerin çevreye olan olumlu katkılarının teşvik edilmesi ve özendirilmesi amacıyla, 1993 yılından itibaren talep eden ve aranılan nitelikleri taşıyan konaklama tesislerine, Kültür ve Turizm Bakanlığınca Çevre Dostu Kuruluş Belgesi (Çam Simgesi) verilmiştir. Söz konusu kampanya, su tasarrufu, enerji verimliliğinin arttırılması, çevreye zararlı maddelerin tüketiminin ve atık miktarının azaltılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesi, konaklama işletmelerinin yatırım aşamasından itibaren çevreye duyarlı olarak planlanmaları, turistik tesisin çevreye uyumunu, çevreyi güzelleştirici düzenleme ve etkinlikleri, ekolojik mimariyi, çevreye duyarlılık konusunda bilinçlendirmeye yönelik eğitim sağlanması, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılması ayrıca bu konudaki AB kriterlerinin (Eco-label) genelini içermektedir. 30 Kasım 2015 tarihi itibarıyla 283 tesis Yeşil Yıldız Belgesi almıştır. İzmir den 15 tesis listede yer almaktadır. Tesislerin 10 tanesi 5 yıldızlı otel, 1 tanesi özel konaklama tesisi, 1 tanesi 5 yıldızlı tatil köyü, 1 tanesi 4 yıldızlı termal otel diğer ikisi de 5 yıldızlı termal oteldir. Turizm sektöründe eğitimin kalitesini ve çevre duyarlılığını güçlendirmeyi hedefleyen TUYUP (Turizm Sektöründe İşverenlerin ve Çalışanların Uyum Yeteneklerinin Arttırılması Projesi), Türkiye çapında 4.000'in üzerinde turizm işletmesi, sektör çalışanları, ilgili meslek odaları, sendikalar, sivil toplum örgütleri ve üniversitelere doğrudan ulaşmaktadır. Proje faaliyetleri arasında yer alan Yeşil Yıldız Belgesi'ne İlişkin Farkındalığın Arttırılması ve 'En İyi Uygulama' Merkezleri'nin Kurulması kapsamında, sürdürülebilir turizm uygulamaları kapsamında çevreye duyarlı otellere verilen Yeşil Yıldız Belgesi hakkında farkındalığın arttırılmasına yönelik tanıtım faaliyetleri yürütülmektedir. Ayrıca proje kapsamında, çevre duyarlılığı yüksek 15 otelin eğitimler ve danışmanlık hizmetleri ile en iyi uygulama merkezleri haline dönüştürülmeleri ve Yeşil Yıldız Belgesi'ne başvurmaları da desteklenmektedir. 23

24 2015 KASIM-ARALIK SEKTÖREL Son yıllarda tüm dünyada çevre dostu uygulamalara olan eğilim giderek artmaktadır. Turizmde sürdürülebilirlik ve ekoturizm anlayışının gelişmesiyle birlikte çevre dostu otel kavramı da giderek önem kazanmıştır. Çevre dostu oteller, su ve enerji tasarrufu sağlayan, katı atıkları azaltan, geri dönüşüm sürdürülebilir çevre düzenlemeleri ve ekonomik çözümler geliştiren işletmelerdir. Konaklama sektörü de bir hizmet sektörü olarak, yoğun olarak tüketime açık bir sektördür. Gerek ulusal gerek bölgesel kalkınma çalışmalarında önemli bir yere sahip olan turizm faaliyetlerinde, sürdürülebilirliğin sağlanmasında çevreye duyarlı hale gelinmesi büyük önem taşımaktadır. Artık, insanlar seyahat tercihlerini yaparken sadece otellerin yıldız sayısına değil çevre bilincine de dikkat etmektedir. Gerek otel müşterilerinin gerekse otel personelin çevreci yaklaşımlar hakkında farkındalıklarının sağlanması da önemli bir olgudur. Çevre üzerinde etki ortaya koyabilecek her tesis gibi, konaklama tesisleri de iyi planlanır ve yönetilirlerse çevre kirliliğinde olumsuz izler bırakmazlar. Kaynakça: Konaklama İşletmelerinde Çevre Yönetimi Uygulamaları ve Algılanan Kurumsal İtibar Üzerindeki Etkisi: Kayseri ve Nevşehir Otelleri Üzerinde Bir Araştırma, Ebru Aykan, Burhan Sevim, İşletme Araştırmaları Dergisi, 2013 Konaklama Sektöründe Çevre Dostu Yönetimin Önemi, Gül Güneş, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal ve Ekonomı k Araştırmalar Dergı si,

25 2015 TEMMUZ -AĞUSTOS SORULARINIZ, YORUMLARINIZ VE İSTEKLERİNİZ İÇİN WEB ARAŞTIRMA, GİRİŞİMCİLİK VE MESLEKLERİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ 2015 KASIM-ARALIK BÜLTEN EKİBİ FAX +90 (232) Birol EFE Tel: Şebnem BORAN Tel: Övgü PINAR Tel: Nurel KILIÇ Tel: Melisa KORKMAZ Tel: Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ Tel: Sait KAYA Tel: Gözde SEVİLMİŞ Tel: Erdem ALPTEKİN Tel: Müge ÜNAL Tel: