T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI TÜRKİYE ANALİZİ: TAKİP ÇALIŞMASI SÜRÜCÜ VE ÖN KOLTUK YOLCULARININ EMNİYET KEMERİ KULLANIMI Trafik Hizmetleri Başkanlığı

2 Bu rapor, öncülüğünde 81 İl Emniyet personelinin fedakarca gerçekleştirdiği, anlamlı alan/gözlem faaliyetlerine dayanan, Trafik Hizmetleri Başkanlığı ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Güvenlik Araştırma Biriminin ortak bir çalışması olarak aşağıda isimleri belirtilen geniş bir ekibin eseridir. Bu ekip, özellikle 2013 yılında yapılan çalışmanın gerçeklesmesine bilgi transferi ile destek veren Bloomberg Philanthropies ve Johns Hopkins International Injury Research Unit e, raporun düzenlenmesinde destek veren Yrd. Doç. Dr. Bahar Öz e ve alan/gözlem faaliyetlerine katılan ve/veya koordine eden herkese tüm çalışmaları için teşekkürlerini sunar. S.N. ÜNVAN ADI SOYADI BÖLÜMÜ 1 Doç. Dr. Türker ÖZKAN Psikoloji Bl. 2 Uzm. Psk. Yeşim ÜZÜMCÜOĞLU Psikoloji Bl. 3 Psk. İbrahim ÖZTÜRK Psikoloji Bl. 4 Psk. Cansu ÖZ Psikoloji Bl. 5 Psk. Gizem FINDIK Psikoloji Bl. 6 Psk. Gizem SERIN Psikoloji Bl. 7 Psk. İrem USLU Psikoloji Bl. 8 Psk. Pınar BIÇAKSIZ Psikoloji Bl. 9 Psk. Şerife YILMAZ Psikoloji Bl. S.N. Rütbesi Adı Soyadı Birimi 1 1. Sınıf Emniyet Müdürü Yusuf AVAN Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 2 3. Sınıf Emniyet Müdürü Ertuğrul YILDIRIM Trafik Araştırma Merkezi 3 4. Sınıf Emniyet Müdür Dr. Fatih VURSAVAŞ Trafik Araştırma Merkezi 4 Polis Memuru Hakan SARIKAYA Trafik Araştırma Merkezi 5 Polis Memuru İsmail Ersin SAYI Trafik Araştırma Merkezi 6 Polis Memuru Özgür BATTAL Trafik Araştırma Merkezi 7 Polis Memuru Demet GÜNAYDIN Trafik Araştırma Merkezi 8 Bilgisayar Mühendisi Sedat KURBAN Trafik Araştırma Merkezi 9 4. Sınıf Emniyet Müdürü Tolga HAKAN Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 10 Komiser Edip Ali EKICI Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 11 Polis Memuru Hayrullah ALDEMIR Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 12 Polis Memuru Bahar GEBEŞ Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 13 Polis Memuru Yunus ÇOŞKUN Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 14 İstatistikçi Alper BAYKAL Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı 15 Polis Memuru Ahmet YILDIRIM Trafik Planlama ve Destek Dairesi Başkanlığı 16 Polis Memuru Oktay YAYLACI Trafik Uygulama ve Denetleme Dairesi Başkanlığı 2

3 İÇINDEKILER 1. GİRİŞ YÖNTEM Emniyet Kemeri Sayımı için Şehir içi ve Şehir dışı Sayım Noktalarının Tespiti Personel Tespiti ve Görevlendirilmesi Akıllı Sınıf Eğitimi Emniyet Kemeri Sayım Noktaları, Günleri ve Şekli SONUÇLAR Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanım ve Değişim Oranları Emniyet Kemeri Kullanımında 81 İlin Genel Durumu Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanım Oranlarının Değişimi Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanımında ve larının Karşılaştırılması TARTIŞMA KAYNAKLAR EKLER: TÜRKİYE GENELİ ANALİZLER TÜRKİYE İL BAZLI ORANLAR ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN AYDIN

4 BALIKESİR BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ DİYARBAKIR EDİRNE ELAZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ HATAY ISPARTA MERSİN İSTANBUL İZMİR KARS

5 KASTAMONU KAYSERİ KIRKLARELİ KIRŞEHİR KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA KAHRAMANMARAŞ MARDİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR NİĞDE ORDU RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS TEKİRDAĞ TOKAT TRABZON TUNCELİ ŞANLIURFA

6 UŞAK VAN YOZGAT ZONGULDAK AKSARAY BAYBURT KARAMAN KIRIKKALE BATMAN ŞIRNAK BARTIN ARDAHAN IĞDIR YALOVA KARABÜK KİLİS OSMANİYE DÜZCE Gözlemlere Katılan Personeller

7 ŞEKİLLER ŞEKIL 1. TÜRKİYE GENELİNDE, ŞEHIR IÇI VE DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMA YÜZDELIK ORANLAR ŞEKIL 2. TÜRKİYE GENELİNDE, ŞEHIR IÇI VE DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 3. TÜRKİYE GENELİNDE ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMA YÜZDELIK ORANLAR ŞEKIL 4. TÜRKİYE GENELİNDE ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNİYET KEMERİ KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 5. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR İÇİNDE ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMA YÜZDELIK ORANLAR ŞEKIL 6. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR İÇİNDE ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNİYET KEMERİ KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 7. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR DIŞINDA ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMA YÜZDELIK ORANLAR ŞEKIL 8. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR DIŞINDA ARAÇ TİPİNE GÖRE EMNİYET KEMERİ KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 9, 10, 11. TÜRKİYE GENELİNDE HAFTA İÇİ VE SONU DURUMUNA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI ORTALAMA YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 12, 13, 14. TÜRKİYE GENELİNDE HAFTA İÇİ VE SONU DURUMUNA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 15. TÜRKİYE GENELİNDE GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMA YÜZDELIK ORANLAR ŞEKIL 16. TÜRKİYE GENELİNDE GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 17. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR İÇİNDE GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 18. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR İÇİNDE GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 19. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR DIŞINDA GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 20. TÜRKİYE GENELİNDE ŞEHİR DIŞINDA GÜN İÇERİSİNDEKİ ZAMANA GÖRE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM YÜZDELIK ORANLARI ŞEKIL 21. SÜRÜCÜLERIN TÜRKIYE GENELINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 22. ÖN KOLTUK YOLCULARININ TÜRKIYE GENELINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 23. SÜRÜCÜLERIN TÜRKIYE ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 24. ÖN KOLTUK YOLCULARININ TÜRKIYE ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 25. SÜRÜCÜLERIN TÜRKIYE ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 26. ÖN KOLTUK YOLCULARININ TÜRKIYE ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI KATEGORILERINDEKI DEĞIŞIMI ŞEKIL 27. SÜRÜCÜLER ILE ÖN KOLTUK YOLCULARININ KEMER KULLANIMI ORANLARININ YILLARA GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI

8 HARİTALAR HARITA 1. SÜRÜCÜLER IÇIN EMNIYET KEMERI GENEL ORTALAMALARI (GENEL) HARITA 2. SÜRÜCÜLER IÇIN EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLARI (GENEL) HARITA 3. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN EMNIYET KEMERI GENEL ORTALAMALARI (GENEL) HARITA 4. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLARI (GENEL) HARITA 5. SÜRÜCÜLER IÇIN ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMALARI 21 HARITA 6. SÜRÜCÜLER IÇIN ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLARI HARITA 7. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI GENEL ORTALAMALARI. 22 HARITA 8. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN ŞEHIR IÇINDE EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLARI HARITA 9. SÜRÜCÜLER IÇIN ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI ORTALAMALARI (GENEL) HARITA 10. SÜRÜCÜLER IÇIN ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLAR HARITA 11. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI GENEL ORTALAMALARI HARITA 12. ÖN KOLTUK YOLCULARI IÇIN ŞEHIR DIŞINDA EMNIYET KEMERI KULLANIMI DEĞIŞIM ORANLAR

9 1. GİRİŞ Emniyet kemeri kullanımının, olası bir trafik kazası sonucu ölüm ve yaralanma riskini azaltma kapasitesi vardır. Bu oran, kaza sonrası ölümlerde sürücüler ve ön koltuk yolcuları için %50, arka koltuk yolcuları için ise %75 tir; kaza sonrası yaralanmalarda ise %77 ye kadar ulaşmaktadır (örn., WHO, 2008; 2013). Bu özellikler, emniyet kemeri kullanımını en basit, maliyeti en az ve etkinliği en yüksek önleyici araç içi ekipmanlardan biri haline getirmektedir. Bu oranlar ve özelliklerin sürücü, yolcu ve trafik güvenliğine etkisi emniyet kemeri kullanımının bir ülkede ve o ülkenin karayollarında ne kadar yaygın olduğu ile yakından ve anlamlı bir şekilde ilişkili olacaktır. Bu nedenlerle, 2014 yılında Türkiye nin 81 İl Merkezindeki şehir içi yollarda ve yerleşim yeri dışındaki şehirlerarası yollarda yapılan gözlem çalışmalarıyla ülke bazlı ilk genel durum tespiti yapılmıştır (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014) Bu sayede, sürücü ve ön koltuk yolcularının emniyet kemeri kullanım oranları yol tipine, araç türüne, gün içindeki saatlere ve hafta içi ve hafta sonuna göre belirlenmiştir (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014). Bu çalışma, 2013 yılında yapılan bahsi geçen çalışmanın takibi niteliğindedir. Takip çalışması olması açısından, kendi alanında dünyadaki ilk çalışma olduğu söylenebilir. Ayrıca bu çalışmadaki gözlemler, Türkiye nin 81 İl Merkezindeki şehir içi yollarda ve yerleşim yeri dışındaki şehirlerarası yollarda bir önceki çalışma ile aynı noktolarda, aynı zaman dilimlerinde ve aynı ölçüm formları ve protokolleri kullanılarak yapılmıştır. Böylece, 2013 ve 2014 yıllarındaki veriler kullanılarak çeşitli kıyaslamalar yapılmış, genel durum tespiti ve oranlardaki değişimler belirlenmiştir. 2. YÖNTEM Türkiye genelinde, sayımın standart bir şekilde ve belirli bir yöntem çerçevesinde yapılmasının sağlanması için 2013 yılındaki sürecin aynısı aşağıda belirtildiği şekilde izlenmiştir Emniyet Kemeri Sayımı için Şehir içi ve Şehir dışı Sayım Noktalarının Tespiti: 2013 yılında, her ilde, sayım yapılacak şehir içi ve şehir dışı noktaların tespiti ilgili talimatlarda belirtilen genel kriterlere göre illerdeki ilgili uzman personel tarafından yapılmıştır. Buna göre, Türkiye genelinde şehir içinde 338 ve şehir dışında 255 gözlem noktası olmak üzere toplam 593 noktada sayım yapılmıştır. Bu rapordaki gözlem noktaları 2013 yılındaki noktalarla aynıdır Personel Tespiti ve Görevlendirilmesi: Belirtilen genel özelliklere göre yer tespitlerinin her bir ilde yapılması sonrasında sayım yapacak personel EGM ile ortak belirlenen belli özelliklere göre belirlenmiş ve her bir gözlem noktasında en az 1 kişi olacak şekilde görevlendirilmiştir Akıllı Sınıf Eğitimi: İlgili personel; Sayım ve Bilgilendirme Formları Kullanımı, Sayım Görevlisinin ve Sorumlusunun Yapacağı İşler, Sayım Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar, Veri Girişi İşlemleri ve Dosyaların Merkeze Gönderilmesi konularında 81 İlde eş zamanlı olarak uzaktan eğitim almıştır Emniyet Kemeri Sayım Noktaları, Günleri ve Şekli: Tüm illerde aşağıda belirtilen günlerde ve şekilde emniyet kemeri sayım gözlemleri yapılmıştır. Emniyet kemeri sayımları Eylül 2014 tarihleri arasında, hafta içi (1) gün, hafta sonu (1) gün olmak üzere günde (6) saatten toplam (2) gün ve (12) saat olarak dört etapta gerçekleştirilmiştir. Birinci etap, ikinci etap, üçüncü etap ve dördüncü etap saatleri arasında gerçekleştirilmiştir. Emniyet kemeri takma oranlarının 9

10 net olarak anlaşılması için Pazartesi ve Cuma günleri, bayramlar ve maç günleri gibi normal trafik akışını etkileyecek herhangi bir durumda sayım yapılmamıştır. Bazı illerde çeşitli mecburiyetlerden (örn., asayiş) dolayı yukarıda belirtilen tarih dışındaki günleri kullanma durumu olmuştur. Bu durumların dışında, sayımlar hafta içi Salı, Çarşamba ve Perşembe günlerinden birinde, hafta sonu ise Cumartesi veya Pazar günlerinde o ildeki sayım noktalarının tümünde eş zamanlı/aynı anda gerçekleştirilmiştir. 3. SONUÇLAR Türkiye genelinde şehir içinde 383,606 ve şehir dışında 251,820 araç olmak üzere genel toplamda 635,426 araç gözlemlenerek sürücü ve ön koltuk yolcusu emniyet kemeri kullanım oranları hesaplanmıştır Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanım ve Değişim Oranları: Buna göre; Türkiye genelinde (bakınız Ekler: Türkiye Geneli Analizler) sürücülerin %47,6 sı, ön koltuk yolcularının %37,5 i emniyet kemeri kullanmaktadır. Şehir içinde bu oranlar sırasıyla %39,8 ve %27 dir. Aynı oranların şehir dışında sırasıyla %60,2 ve %51,1 olduğu tespit edilmiştir (bakınız Şekil 1). Şekil 1. Türkiye Genelinde, Şehir İçi ve Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Yüzdelik Oranlar 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları emniyet kemeri kullanım oranı Türkiye genelinde (bakınız Ekler: Türkiye Geneli Analizler) sürücülerde %4, ön koltuk yolcularında ise %1,6 artış göstermiştir. Şehir içinde bu oranlar sırasıyla %4,1 ve %1,8 artış göstermiştir. Aynı oranlar şehir dışında sürücüler için %4 artış göstermişken, ön koltuk yolcuları için bu değer herhangi bir değişim göstermemiştir (bakınız Şekil 2). 10

11 Şekil 2. Türkiye Genelinde, Şehir İçi ve Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Araç tipine göre; Türkiye genelinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının binek araçlarda %55, taksilerde %43,8, minibüslerde %35,4, kamyonlarda %27,1, ve otobüslerde %26,6 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %43,9, %39, %20,6, %18,9, ve %11,8 şeklindedir (bakınız Şekil 3). Şekil 3. Türkiye Genelinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Yüzdelik Oranlar 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranı Türkiye genelinde (bakınız Ekler: Türkiye Geneli Analizler) binek araçlarda %3,2, ticari taksilerde %8,6, minibüslerde %5,3, kamyonlarda %6,3 ve otobüslerde %8,1 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcularında sırası ile %1, %5,7, %3,4, %4,1 ve %1 artış göstermiştir (bakınız Şekil 4). 11

12 Şekil 4. Türkiye Genelinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Araç tipine göre; Türkiye genelinde şehir içinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının binek araçlarda %45,6, taksilerde %29,2, minibüslerde %26,2, kamyonlarda %21,6, ve otobüslerde %12,9 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %32,2, %23,3, %12,5, %11,3, ve % 6,4 şeklindedir (bakınız Şekil 5). Şekil 5. Türkiye Genelinde Şehir İçinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Yüzdelik Oranlar 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranı Türkiye genelinde şehir içinde binek araçlarda %3,8, ticari taksilerde %5,7, minibüslerde %4,2, kamyonlarda %4,5 ve otobüslerde %2,7 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcularında sırası ile %1,9, %1, %2,8, %1,1 artış göstermişken otobüs ön koltuk yolcularında %0,9 luk azalma göstermiştir (bakınız Şekil 6). 12

13 Şekil 6. Türkiye Genelinde Şehir İçinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Araç tipine göre; Türkiye genelinde şehir dışında sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının binek araçlarda %72,4, taksilerde %70,4, minibüslerde %51,6, kamyonlarda %29,5, ve otobüslerde %46,4 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %60,3, %61,1, %31,7, %24,2, ve %17,6 şeklindedir (bakınız Şekil 7). Şekil 7. Türkiye Genelinde Şehir Dışında Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Yüzdelik Oranlar 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları Türkiye genelinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranı şehir dışında binek araçlarda %1,6, ticari taksilerde %7,2, minibüslerde %6,1, kamyonlarda %6,6 ve otobüslerde %16,7 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcularında sırası ile %1,2 düşüş, %9,4, %2,8, %4,9 ve %3 artış göstermiştir (bakınız Şekil 8). 13

14 Şekil 8. Türkiye Genelinde Şehir Dışında Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Türkiye genelinde; hafta içinde sürücülerin %48,5 i ve hafta sonunda sürücülerin %47,2 si kemer kullanmaktadır. Bu oranlar şehir içinde sırasıyla %40,5 ve %38,9; şehir dışında sırasıyla %60,4 ve %60 şeklindedir. Bu oranların Türkiye genelinde hafta içinde ön koltuk yolcuları için %36,9 ve hafta sonunda ön koltuk yolcuları için %38,1; şehir içinde sırasıyla %26,6 ve %27,3 ve şehir dışında sırasıyla %50,5 ve %51,8 şeklindedir (bakınız Şekil 9, 10, 11). Şekil 9, 10, 11. Türkiye Genelinde Hafta İçi ve Sonu durumuna Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Ortalama Yüzdelik Oranları Şekil 10Şekil yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları); Türkiye genelinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranı hafta içinde %5,6; hafta sonunda %2,9 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcularında sırası ile %3,3 artış ve %0,2 düşüş göstermiştir. Türkiye genelinde sürücüler için şehir içinde hafta içi %5, hafta sonu ise %3,1 oranlarında artış gözlemlenmiştir. Şehir dışında bu oranlar sürücüler için sırasıyla %5,4 ve %2,5 oranında artış göstermiştir. Ön koltuk yolcuları içinse bu oranlar şehir içinde sırasıyla %2,9 ve %0,4 artış göstermiştir. Şehir dışında ön koltuk yolcuları için emniyet kemeri kullanım oranı hafta içinde %2,3 artış gösterirken, hafta sonunda %2,2 düşüş göstermiştir (bakınız Şekil 12, 13, 14). 14

15 Şekil 12, 13, 14. Türkiye Genelinde Hafta İçi ve Sonu Durumuna Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Şekil 13Şekil 14 Gün içerisindeki zaman göre; Türkiye genelinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının saat arasında %48, arasında %47,9, arasında %47,7, ve arasında %48 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %36,8, %37,7, %37,7 ve %37,6 dır (bakınız Şekil 15). Şekil 15. Türkiye Genelinde Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Yüzdelik Oranlar 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları Türkiye genelinde; emniyet kemeri kullanım oranları saat arasında %5, arasında %4,2, arasında %4,3 ve arasında %3,9 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla %3, %0,9, 1,4 ve %1 artış göstermiştir (bakınız Şekil 16). 15

16 Şekil 16. Türkiye Genelinde Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Gün içerisindeki zaman göre; Türkiye genelinde şehir içinde sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının saat arasında %40,7, arasında %39,5, arasında %39,3 ve arasında %39,6 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %27,1, %26,7, %26,9 ve %27,2 dir (bakınız Şekil 17). Şekil 17. Türkiye Genelinde Şehir İçinde Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Yüzdelik Oranları 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları Türkiye genelinde; şehir içinde emniyet kemeri kullanım oranlarının saat arasında %4,9, arasında %4,3, arasında %3,5 ve arasında %3,6 artış gösterdiği kaydedilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla %3,4, %1,5, %1 ve %1,2 artış göstermiştir (bakınız Şekil 18). 16

17 Şekil 18. Türkiye Genelinde Şehir İçinde Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Gün içerisindeki zaman göre; Türkiye genelinde şehir dışında sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranlarının saat arasında %59,2, arasında %60,6, arasında %60,5, ve arasında %60,7 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla; %49,1, %51,9, %52,1, ve %51.4 dir (bakınız Şekil 19). Şekil 19. Türkiye Genelinde Şehir Dışında Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Yüzdelik Oranları 2013 yılında yapılan gözlem çalışmasının sonuçlarına kıyasla (kapsamlı rapor için bakınız T.C. İçişleri Bakanlığı, 2014); 2014 yılında yapılan gözlem sonuçları Türkiye genelinde; şehir dışında emniyet kemeri kullanım oranları saat arasında %4,7, arasında %3,6, arasında %4,4 ve arasında %3,9 artış göstermiştir. Bu oranlar ön koltuk yolcuları için sırasıyla %1,3 artış, %0,9, %0,1 ve %0,4 düşüş göstermiştir (bakınız Şekil 20). 17

18 Şekil 20. Türkiye Genelinde Şehir Dışında Gün İçerisindeki Zamana Göre Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Yüzdelik Oranları Özetle; sürücülerin emniyet kemeri kullanım oranının, geçen yıl ile karşılaştırıldığında küçük de olsa bir artış gösterdiği gözlemlenmiştir. ler için emniyet kemeri kullanım oranı hem zamana göre hem de araç tiplerine göre artış göstermiştir. Ön koltuk yolcuları için de, sürücülerin gösterdiği artıştan daha az da olsa, bir artış gözlemlenmiştir. Ön koltuk yolcuları emniyet kemeri kullanımında zamana ve araç tiplerine göre yapılan analizlerin büyük çoğunluğunda artış göstermiş olsa da bazı durumlarda düşüşler de mevcuttur. Sonuç olarak Türkiye genelinde, şehir içi ve şehir dışı yollarda emniyet kemeri kullanım oranlarının bazı dalgalanmalar gösterse de zamana (hafta içi/hafta sonu; gün içerisindeki zaman etapları) göre çok anlamlı bir farklılaşma göstermediği de belirtilebilir. Asıl anlamlı farklılaşmalar bazı eksenlerde gerçekleşmiş ve bu farklılaşmalar geçen yıl ile benzerlikler göstermiştir. Bunlar; 1) sürücü veya ön koltuk yolcusu olma durumu, 2) şehir içi veya şehir dışında araç kullanma durumu, ve 3) kullanılan araç tipinin ne olduğu durumudur. Genel olarak kullanım oranları sürücüler arasında, binek araçlarda ve şehir dışında daha yüksek olarak tespit edilmiştir. Bu genel desenin neredeyse tüm illerde görüldüğü ayrıca belirtilmelidir. Böylece, diğer bir anlamlı eksenin de 4) sürücü ve ön koltuk yolcularının genel olarak, şehir içinde ve şehir dışında emniyet kemeri kullanımının iller arasındaki farklılaşması olduğu belirtilmelidir. Ayrıca, 5. eksen olarak; her bir şehrin içindeki gözlem yerlerinden elde edilen bulgular arasındaki anlamlı farkların (bakınız Ekler: İl Bazlı Analizler) altı çizilmelidir. Genel olarak; bu genel desenler 2013 yılındaki sayımlarla aynıdır ve değişmemiştir Emniyet Kemeri Kullanımında 81 İlin Genel Durumu: 81 ildeki sürücülerin ve ön koltuk yolcularının emniyet kemeri kullanımının ayrıntılı bulguları temelinde hem sürücüler hem de ön koltuk yolcuları için genel ortalama, şehir içi ortalaması ve şehir dışı ortalması kullanılarak Emniyet Kemeri Kullanımı Türkiye Haritaları (bakınız Ekler: İl Bazlı Analizler) ve Emniyet Kemeri Kullanımı Türkiye Oranları (bakınız Ekler: İl Bazlı Oranlar) oluşturulmuştur. Bu haritalarda kullanım oranları dört temel sınıflama yapılarak renklendirilmiştir. Buna göre 0-25 yüzdelik dilimi kırmızı; 25,1-50 yüzdelik dilimi turuncu; 50,1-75 yüzdelik dilimi sarı; ve 75,

19 yüzdelik dilimi ise yeşil olarak renklendirilmiştir. Teknik nedenlerle analizlere katılmamış ya da gözlem yapılmamış iller için beyaz renklendirme kullanılmıştır. Ayrıca; bir önceki yıl yapılan emniyet kemeri gözlemleri ile bu yıl gerçekleştirilen gözlemler arasında karşılaştırılmalar da yapılmıştır. Bu karşılaştırmalarda hem sürücüler hem de ön koltuk yolcuları için genel değişim oranı, şehir içi değişim oranı ve şehir dışı değişim oranı kullanılarak Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranları Türkiye Haritaları (bakınız Ekler: İl Bazlı Analizler) ve Emniyet Kemeri Kullanımı Türkiye Değişim Oranları (bakınız Ekler: İl Bazlı Oranlar) oluşturulmuştur. Değişim oranları haritalarında renklendirme üç temel sınıflandırma üzerinden yapılmıştır. Bir önceki yıla kıyasla emniyet kemeri kullanım oranında artış gösteren iller yeşil, değişim göstermeyen iller sarı, düşüş gösteren iller ise kırmızı olarak renklendirilmiştir. Teknik nedenlerle analizlere katılmamış ya da gözlem yapılmamış iller için beyaz renklendirme kullanılmıştır. ler için Türkiye genel emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 1) göre; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan sadece 1 il bulunmaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il sayısı 9 dur; 35 ilin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 31 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 1. ler için Emniyet Kemeri Genel Ortalamaları (Genel) 19

20 ler için Türkiye genel emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 2) göre; artış gösteren 48 il, düşüş gösteren 21 il bulunmaktadır. Harita 2. ler için Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranları (Genel) Ön koltuk yolcuları için Türkiye nin genel emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 3) göre; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan bir il bulunmamaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il sayısı 17 dir; 48 ilin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 11 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 3. ları için Emniyet Kemeri Genel Ortalamaları (Genel) 20

21 Ön koltuk yolcuları için Türkiye nin genel emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 4) bakıldığında; artış gösteren 38 il, düşüş gösteren 28 il bulunmaktadır. İki ilin oranlarında ise değişim bulunmamaktadır. Harita 4. ları için Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranları (Genel) ler için Türkiye geneli şehir içi emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 5) göre de; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan sadece 1 il bulunmaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il sayısı 21 dir; 30 ilin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 21 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 5. ler için Şehir içinde Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalamaları 21

22 ler için Türkiye geneli şehir içi emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 6) bakıldığında; artış gösteren 45 il, düşüş gösteren 28 il bulunmaktadır. Harita 6. ler için Şehir içinde Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranları Ön koltuk yolcuları için Türkiye geneli şehir içi emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 7) bakıldığında da; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan bir il bulunmamaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il sayısı 35 tır; 33 ilin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 5 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 7. Ön koltuk yolcuları için Şehir içinde Emniyet Kemeri Genel Ortalamaları 22

23 Ön koltuk yolcuları için Türkiye geneli şehir içi emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 8) bakıldığında; artış gösteren 42 il, düşüş gösteren 31 il bulunmaktadır. Harita 8. ları için Şehir içinde Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranları ler için Türkiye geneli şehir dışı emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 9) bakıldığında; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan 4 il bulunmaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il bulunmamaktadır; 12 İlin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 57 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 9. ler için Şehir dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalamaları 23

24 ler için Türkiye genelinde şehir dışı emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 10) bakıldığında; artış gösteren 50 il, düşüş gösteren 21 il bulunmaktadır. Harita 10. ler için Şehir Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranlar Ön koltuk yolcuları için Türkiye geneli şehir dışı emniyet kemeri kullanım oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 11) bakıldığında; 75,1-100 yüzdelik diliminde emniyet kemeri kullanımı genel ortalaması olan 2 il bulunmaktadır. Emniyet kemeri kullanımı genel ortalamasının 0-25 yüzdelik diliminde olduğu tespit edilen il sayısı 4 tür; 33 ilin ise bu oranlarda 25,1-50 yüzdelik dilimde yer aldığı görülmektedir. Geri kalan 34 il 50,1-75 yüzdelik diliminde öbeklenmektedir. Harita 11. Ön koltuk yolcuları için Şehir Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalamaları 24

25 Ön koltuk yolcuları için Türkiye genelinde şehir dışı emniyet kemeri kullanımı değişim oranlarına göre oluşturulan haritaya (bakınız Harita 12) bakıldığında; artış gösteren 40 il, düşüş gösteren 30 il bulunmaktadır. Harita 12. ları için Şehir Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Değişim Oranlar 3.3. Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanım Oranlarının Değişimi: Emniyet kemerinin Türkiye genelinde, şehir içinde ve şehir dışında kullanım oranlarının haritalandırılması ve renklendirilmesi için dört kategori kullanılmıştır; sırasıyla %0-%25 (1), %25,1-%50 (2), %50,1-%75 (3), ve %75,1-%100 (4). Bu kategorilerde bulunan illerin sayısındaki değişimler hem sürücüler hem de ön koltuk yolcuları için, genel, şehir içi ve şehir dışı olarak incelenmiştir yılında sürücüler için yapılan geneldeki gözlemlerde, 13 il 1. kategoride yer alırken bu sayı 2014 yılında 9 a düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 45 ten 35 e düşmüşken, 3. kategorideki il sayısı 26 dan 31 e yükselmiştir; 4. kategorideki il sayısı ise bahsedilen iki yıl için de 1 dir. Şekil 21. lerin Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 25

26 2013 yılında ön koltuk yolcuları için yapılan geneldeki gözlemlerde, 21 il 1. kategoride bulunurken bu sayı 2014 yılında 17 ye düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 49 dan 48 e; 3. kategorideki il sayısı 12 den 11 e düşmüştür. Dördüncü kategorideki il sayısı bahsedilen iki yıl için de sıfırdır. Şekil 22. larının Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 2013 yılında sürücüler için yapılan şehir içindeki gözlemlerde, 29 il 1. kategoride bulunurken bu sayı 2014 yılında 21 e düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 36 dan 30 a düşmüşken, 3. kategorideki il sayısı 15 den 21 e yükselmiştir. Dördüncü kategorideki il sayısı bahsedilen iki yıl için de 1 dir. Şekil 23. lerin Türkiye Şehir İçinde Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 2013 yılında ön koltuk yolcuları için yapılan şehir içindeki gözlemlerde, 40 il 1. kategoride bulunurken bu sayı 2014 yılında 35 e düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 38 den 33 e 26

27 düşmüşken, 3. kategorideki il sayısı 3 ten 5 e yükselmiştir. Dördüncü kategorideki il sayısı bahsedilen iki yıl için de sıfırdır. Şekil 24. larının Türkiye Şehir İçinde Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 2013 yılında sürücüler için yapılan şehir dışındaki gözlemlerde, 4 il 1. kategoride bulunurken bu sayı 2014 yılında sıfıra düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 25 den 12 ye düşmüşken, 3. kategorideki il sayısı 46 dan 57 ye yükselmiştir. Dördüncü kategorideki il sayısı bahsedilen iki yıl için de 4 tür. Şekil 25. lerin Türkiye Şehir Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 27

28 2013 yılında ön koltuk yolcuları için yapılan şehir dışındaki gözlemlerde, 12 il 1. kategoride bulunurken bu sayı 2014 yılında 4 e düşmüştür. İkinci kategorideki il sayısı 26 dan 33 e yükselmişken, 3. kategorideki il sayısı 39 dan 34 e düşmüştür. Dördüncü kategorideki il sayısı ise 1 den 2 ye yükselmiştir. Şekil 26. larının Türkiye Şehir Dışında Emniyet Kemeri Kullanımı Kategorilerindeki Değişimi 3.4. Türkiye Genelinde Emniyet Kemeri Kullanımında ve larının Karşılaştırılması: Önemli bir değerlendirme olarak; sürücülerin ve ön koltuk yolcularının kemer kullanım oranları arasındaki fark Türkiye genelinde 2013 yılında 7,7 iken 2014 yılında 10.1 e çıkmıştır. Türkiye genelinde şehir içinde yapılan gözlemlerde bu fark 2013 te 10,5 iken 2014 te 12,8 e çıkmışken, şehir dışındaki fark da 5,1 den 9,1 e yükselmiştir. Şekil 27. ler ile larının Kemer Kullanımı Oranlarının Yıllara Göre Karşılaştırılması 28

29 4. TARTIŞMA Bu çalışma; kapsamı, örneklem yapısı ve yöntemi başta olmak üzere pek çok açıdan gerek Türkiye gerekse de küresel ölçekte yol kullanıcılarının (sürücü ve ön koltuk yolcusu) emniyet kemeri kullanım durumunu ele alan çok önemli bir takip çalışmasıdır. İlk çalışma 2013 yılında yapılmışken, aynı çalışmanın 2014 yılında tekrarlanması, çalışmanın verimliliğini ve etkinliğini arttıracak oldukça önemli bir yöntemdir. Tekrarlanan bu çalışma sonucunda 2013 yılı ile 2014 yılı verileri üzerinde karşılaştırılma yapılması sağlanmıştır. Bu karşılaştırmalar sayesinde emniyet kemeri kullanım oranlarındaki değişimler ve değişimlerin desenleri belirlenmiştir yılında yapılan çalışma bu konuda ve trafik güvenliği konusunda yapılan ilk izleme ve değerlendirme çalışması olma özellliğini taşırken, 2014 yılında bu çalışmanın tekrarlanması, izleme ve değerlendirme unsurunun Türkiye deki Trafik Güvenliği Yaklaşımına dahil edilmesinde adım adım ve güçlü bir şekilde ilerlendiğinin olumlu bir göstergesidir. Bu çalışmalar diğer ülkelere için de en iyi pratik örneği oluşturmaktadır. Çalışmanın bulguları genel olarak değerlendirildiğinde 5 temel nokta öne çıkmaktadır ve öne çıkan bu noktalar 2014 yılındaki emniyet kullanımı artışına rağmen 2013 yılı ile genel örüntü ve eğilimler açısından benzerlik göstermekte ve örtüşmektedir. Bu noktaların İlki, sürücü ve ön koltuk yolcularının emniyet kemeri kullanım oranlarının pek çok ilde birbirinden anlamlı farklılıklar göstermesidir. lerin, ön koltuk yolcularına kıyasla, hem şehir içinde hem de şehir dışında, daha yüksek oranda emniyet kemeri kullandığı gözlemlenmiştir. İkincisi, şehir içi ve şehir dışında araç kullanımının da emniyet kemeri kullanımı oranlarında anlamlı farklılıklara işaret ettiği tespit edilmiştir. Hem Türkiye genel ortalamasında hem de il bazlı gözlemlerde, şehir dışında emniyet kemeri kullanımının şehir içine göre daha yüksek olduğu ve bu durumun hem sürücüler hem de ön koltuk yolcuları için geçerli olduğu bulunmuştur. Üçüncüsü, şahsi (binek) araç sürücülerinin ve ön koltuk yolcularının, diğer araç sürücüleri ve ön koltuk yolcularına kıyasla, hem şehir içinde hem de şehir dışında, daha yüksek oranda emniyet kemeri kullandığı gözlemlenmiştir. Dördüncüsü, haritalarda ve tablolarda da görülebileceği üzere, emniyet kemeri kullanımında farklı şehirlerdeki sürücü ve ön koltuk yolcularının kullanım oranları anlamlı bir şekilde farklılık göstermektedir. Son olarak, sürücü ve ön koltuk yolcularının her bir ilin içerisindeki farklı gözlem noktalarındaki emniyet kemeri kullanımı oranları da anlamlı bir şekilde değişkenlik göstermektedir. Emniyet kemeri kullanımının artışı için ülke genelinde yapılacak tüm faaliyetlerde (örn., denetim, kampanya vb.) ve uygulanacak ilgili karar mekanizmalarında bu bulgular dikkate alınmalıdır. Ayrıca, bu faaliyetlerin planlanması, uygulanması, ve takibinde veri temelli izleme ve değerlendirme çalışmalarının yapılması belli periyodlar ile tekrarlanmalıdır. Yukarıdaki özet bulgulara ilaveten; 2013 ve 2014 yılı gözlemleri arasında yapılan karşılaştırmalarda özellikle öne çıkan ve üzerinde durulması gereken noktalar şu şekilde sıralanabilir: 29

30 ler için emniyet kemeri kullanımının %50 nin altında olduğu illerde azalma ve kullanım oranı %50,1 ve %75 arasındaki illerin sayısında bir artış gözlemlenmiştir. Bahsedilen değişim, sürücülerde hem şehir içinde hem de şehir dışında görülmüştür. Bu örüntüden yola çıkarak, ülke genelinde yapılan faaliyetlerin sürücüler için küçük de olsa önemli etkiler yaptığı varsayımına ulaşılabilir. Ön koltuk yolcuları için emniyet kemer kullanımının %0-%75 olduğu ilk 3 kategoride bir düşüş gözlemlenmiştir, fakat daha güvenli bir aralık olan %75-%100 aralığında ise herhangi bir artış olmamıştır. Şehir içinde ön koltuk yolcuları için emniyet kemeri kullanım oranının %50 nin altında olduğu illerde azalma ve %50,1-%75 arasındaki illerin sayısında bir artış gözlemlenmiştir. Fakat benzer olumlu gelişmeler ön koltuk yolcuları için şehir dışında gözlemlenememiştir. %0-%25 aralığındaki il sayılarında bir azalma varken, %25,1-%50 aralığında bir artış bulunmaktadır. Fakat, daha güvenli bir aralık olan %50,1- %75 olan aralıkta ise bir azalma gözlemlenmiştir. Bu bulgular göz önünde bulundurulduğunda, ülke genelinde yapılan faaliyetlerin ön koltuk yolcularında sadece şehir içinde olumlu gelişmelere küçük de olsa bir etkisinin bulunduğunu göstermektedir.. Yapılan analizler sonucunda, hem sürücülerin hem de ön koltuk yolcularının emniyet kemeri kullanım oranlarında bir artış vardır, fakat sürücü ve ön koltuk yolcusu arasındaki emniyet kemeri kullanım oranı farkı 2014 yılında daha da artmıştır (bakınız Şekil 27). Bahsedilen artış, hem şehir içinde hem de şehir dışında saptanmıştır. Emniyet kemeri kullanımı konusunda yapılacak çalışmalar ve faaliyetlerde, hem sürücülere hem de ön koltuk yolcularına odaklanılması ve bu odağın şehir içi ve şehir dışı yollarda aynı özveri ile çalışılması gerektiği sonucuna varılabilir. Analizlerde; şahsi araç sürücüleri dışındaki araç sürücülerinin kemer kullanım oranlarındaki artışın daha yüksek olduğu bulunmuştur. Genel ortalama değerleri şahsi araç sürücülerin kemer kullanım oranlarından anlamlı bir şekilde az da olsa diğer araç sürücüsü gruplarına yönelik uygulamaların (örn., kanun değişikliği, denetim vb.) etki etmeye başladığı ve sürdürülmesinin önemli olduğu söylenebilir. Son olarak; şehirlerarası kemer kullanım oranlarının neredeyse tüm koşullarda ve durumlarda şehiriçi kemer kullanım oranlarından anlamlı şekilde farklı olduğu ve şehir içlerinde kemer kullanım oranlarının farklı gözlem noktalarında dahi farklılaştığı bulguları değerlendirildiğinde kemer kullanımını artırmaya yönelik çeşitli uygulamaların şehir içlerinde daha fazla yoğunlaşmasının yararlı olabileceği sonucu çıkarılabilir. 30

31 KAYNAKLAR T.C. İçişleri Bakanlığı (2014). Türkiye Analizi: ve larının Emniyet Kemeri Kullanımı. f World Health Organization. The global burden of disease: 2004 update. Geneva, Switzerland: WHO World Health Organization. Global status report on road safety 2013: Supporting a decade of action. Geneva, Switzerland: WHO

32 EKLER: TÜRKİYE GENELİ ANALİZLER Emniyet Kemeri Kullanımı Genel Ortalama Oranlar TÜRKİYE Sehiriçi Kullanım Oranı* (GAS= ) Şehir dışı Kullanım Oranı* (GAS= ) Toplam Oran (GAS=635426) Oran (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı Not: Toplam gözlenen araçların %53.1 inde (bu oran şehir içinde %56.1 ve şehir dışında %48.5) ön koltuk yolcusu olmadığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle tüm analizlerde; ları Emniyet Kemerleri Oranları sadece ön koltuk yolcusu bulunan araçlar dikkate alınarak hesaplanmıştır. Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlemlenen Araç Tipleri ve ler İçin Oranlar (GAS= ) (GAS= 37364) (GAS= 60097) (GAS= 76993) (GAS= 27182) GO (%) d Gözlemlenen Araç Tipleri ve ları İçin Oranlar (GAS= ) (GAS= 18906) (GAS= 35132) (GAS= 21907) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı (GAS= 14317) Şehir içinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlemlenen Araç Tipleri ve ler İçin Oranlar (GAS= ) (GAS= 24138) (GAS= 38352) (GAS= 23885) (GAS= 16074) GO (%) d Gözlemlenen Araç Tipleri ve ları İçin Oranlar (GAS= ) (GAS= 11062) (GAS= 20254) (GAS= 9013) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı (GAS= 7379) 32

33 Şehir dışında Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlemlenen Araç Tipleri ve ler İçin Oranlar (GAS= ) (GAS= 13226) (GAS= 21745) (GAS= 53108) (GAS= 11108) GO (%) d Gözlemlenen Araç Tipleri ve ları İçin Oranlar (GAS= 86761) (GAS= 7844) (GAS= 14878) (GAS= 12894) (GAS= 6938) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı ve na Göre Şehir içi ve Şehir dışı Yollarda Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Şehir içi Şehir dışı Toplam ler (GAS=203178) (GAS=180428) (GAS=135901) (GAS=115919) (GAS=339079) (GAS=296347) Oran (%) d Şehir içi Şehir dışı Toplam ları (GAS=87851) (GAS=80410) (GAS=66656) (GAS=62938) (GAS=154507) (GAS=143348) Oran (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı Gün İçerisindeki Saatlere Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlem Saatlerine Göre ler İçin Oranlar (GAS=159489) (GAS=159118) (GAS=158674) (GAS=158145) GO (%) d Gözlem Saatlerine Göre ları İçin Oranlar (GAS=72879) (GAS=73329) (GAS=75003) (GAS=75644) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı 33

34 Şehir içinde Gün İçerisindeki Saatlere Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlem Saatlerine Göre ler İçin Oranlar (GAS= 96584) (GAS= 95667) (GAS= 95990) (GAS= 95365) GO (%) d Gözlem Saatlerine Göre ları İçin Oranlar (GAS= 40739) (GAS= 41184) (GAS= 42887) (GAS= 43451) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı Şehir dışında Gün İçerisindeki Saatlere Göre Emniyet Kemeri Kullanımı TÜRKİYE Gözlem Saatlerine Göre ler İçin Oranlar (GAS=62905) (GAS=63451) (GAS=62684) (GAS=62780) GO (%) d Gözlem Saatlerine Göre ları İçin Oranlar (GAS= 32140) (GAS= 32145) (GAS= 32116) (GAS= 33193) GO (%) d GAS = Gözlenen Araç Sayısı; GO=Grup Oranı kemer kullanan sürücülerin aracının dahil olduğu kendi araç tipi içerisindeki oranı 34

35 İl Bazlı Türkiye Genel, Şehir içi ve Şehir dışı ve Önkoltuk Emniyet Kemeri Kullanım Oranları Genel İç Dış Genel İç Dış 1 ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN AYDIN BALIKESİR BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ DİYARBAKIR EDİRNE

36 Genel İç Dış Genel İç Dış 23 ELAZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ HATAY ISPARTA MERSİN İSTANBUL İZMİR 36 KARS 37 KASTAMONU 38 KAYSERİ 39 KIRKLARELİ 40 KIRŞEHİR KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA

37 Genel İç Dış Genel İç Dış 46 MARAŞ MARDİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR NİĞDE ORDU RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS TEKİRDAĞ TOKAT TRABZON TUNCELİ URFA UŞAK VAN YOZGAT ZONGULDAK AKSARAY

38 Genel İç Dış Genel İç Dış 69 BAYBURT KARAMAN KIRIKKALE BATMAN ŞIRNAK BARTIN ARDAHAN IĞDIR YALOVA KARABÜK KİLİS OSMANİYE DÜZCE

39 İl Bazlı Türkiye Genel, Şehir içi ve Şehir dışı ve Önkoltuk Emniyet Kemeri Kullanım Değişim Oranları Genel İç Dış Genel İç Dış 1 ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN AYDIN BALIKESİR BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ DİYARBAKIR EDİRNE

40 Genel İç Dış Genel İç Dış 23 ELAZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ HATAY ISPARTA MERSİN İSTANBUL İZMİR 36 KARS 37 KASTAMONU 38 KAYSERİ 39 KIRKLARELİ 40 KIRŞEHİR KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA

41 Genel İç Dış Genel İç Dış 46 MARAŞ MARDİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR NİĞDE ORDU RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS TEKİRDAĞ TOKAT TRABZON TUNCELİ URFA UŞAK VAN YOZGAT ZONGULDAK AKSARAY

42 Genel İç Dış Genel İç Dış 69 BAYBURT KARAMAN KIRIKKALE BATMAN ŞIRNAK BARTIN ARDAHAN IĞDIR YALOVA KARABÜK KİLİS OSMANİYE DÜZCE

43 ADANA Sehiriçi Kullanım Oranı* Şehir dışı Kullanım Oranı* Toplam Oran (GAS= 10218) (GAS= 4121) (GAS=6735) (GAS=2166) (GAS= 16953) (GAS= 6287) Toplam Oran (%) d GY1 & KO GY= Gözlem Yeri; KO =Kemer Kullanım Oranı; GAS = Gözlenen Araç Sayısı d GY2 & KO d Veri eksik Veri eksik GY3 & KO d GY4 & KO d Veri eksik Veri eksik Veri eksik Veri eksik GY5 & KO d GY6 & KO d Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı ADANA Gözlemlenen Araç Tipleri ve ler İçin Oranlar (GAS= 11857) (GAS= 615) (GAS= 1562) (GAS= 2159) (GAS= 758) GO (%) d Gözlemlenen Araç Tipleri ve ları İçin Oranlar (GAS= 4852) (GAS= 191) (GAS= 664) (GAS= 308) GO (%) d (GAS= 271) Şehir içinde Araç Tipine Göre Emniyet Kemeri Kullanımı 43