ADANA ÇEVRE PLATFORMU

Transkript

1 ADANA DA YEŞİL ULAŞIM ADANA ÇEVRE PLATFORMU Temsilen: Yaşar Gökoğlu ( ) Fırat Ateşok ( ) Oğuz Can Eren ( )

2 GİRİŞ Adana Çevre Platformu nın hedeflerinden biri; Yeşil Ulaşımı Adana da herkesin, ana ulaşım biçimi haline getirmektir. Yeşil Ulaşım diye tabir ettiğimiz, kent içi ulaşımın yaya, bisiklet ve toplu taşıma ile sağlanmasıdır. Son 60 yılda otomobillerin hakimiyetine girmiş Adanamızda bunu sağlamak, tabi ki kısa bir zaman içerisinde mümkün olmayacak, ancak zihniyette yapılacak değişiklikle, her geçen yıl toplu taşımanın kalitesi ve yolcu sayısı artacak, bisikletle ulaşım için engeller ortadan kalkacak, yaya haklarına uyulması ile yürünebilir hale gelecek kentimizde, kısa mesafeler yürüyüşle aşılacaktır. Dünyada sosyal belediyecilik anlayışının en iyi uygulandığı kent olan, Kopenhag kentinin belediyesi, 2025 yılına kadar kentiçi ulaşımın %75 inin Yeşil Ulaşım ile sağlanmasını hedef koymuştur. Adana da kademeli olarak gerçekleştirilmesini önerdiğimiz Yeşil Ulaşım için, ilk önce yapılacak, kentte trafikten kaynaklı sıkıntıların en fazla yaşandığı ve çarşı diye de tabir edilen kentin tarihi kısmında ve Jansen tarafından planlanan kısmında, iki ayrı ancak birbiriyle bağlantılı Yeşil Ulaşım Alanları oluşturmaktır. Yeşil Ulaşım Alanlarının içerisinde yaya alanları, meydanlar, bisiklet yolları ve toplu taşıma hatları bulunacak, özel motorlu araçların (motorsiklet de dahil) girişine müsaade edilmeyecektir. Acil araçlar, gerektiği her durumda, Yeşil Ulaşım alanına girebilecek, mal taşıma araçlarının girişine sadece gece saatlerinde izin verilecektir. Yeşil Ulaşım Alanları çarşı da oluşturulduktan sonra, kentin diğer bölgelerinde de zamanla oluşturulmalı ve bağlantılı yaya-bisiklet yollarının ve toplu taşıma hatlarının oluştuğu bir Yeşil Ulaşım Ağı kurulmalıdır.

3 Meydanlar, Yaya Alanları ve Bisiklet Meydanlar, yaya alanları ve bisiklet yolları, toplu taşıma ile birlikte, sosyal kent olmanın belirleyici unsurlarıdır. Meydanlar, kentlinin herhangi bir nedenle bir araya gelmesi için mekanlar oluşturmak, yaya alanları, insanların sıkça kullandığı bölgelerde insan akımını kolaylaştırmak, daha güvenli hale getirmek, bisiklet yolları kentin çevresel kirliliğini azaltmak ve özel ulaşımı daha sürdürebilir hale getirmek için gereklidir. 1950'li yıllardan beri Adana'da süregelen 'Otomobile dayalı Şehir Gelişimi' anlayışıyla otomobiller şehrin her yerini adeta işgal etmiş, kaldırımları ele geçirmiş, meydanların oluşumuna engel oluşturmuştur. Adana'nın dünya kenti olabilmesi için bu düzenin artık değişme zamanı gelmiştir. Şehirde potansiyeli olan yerler, meydan, yaya alanı ve bisiklet yolları olarak düzenlenmelidir. Adana'nın değişik semtlerinde, motorlu araç trafiğine kapalı yaya alanları oluşturulmalıdır. Yaya alanlarına sadece bisikletlerin ve bazı yerlerde de tramvayın girmesine müsaade edilmelidir. Yaya alanlarındaki işyerlerinin mal taşıma işlemleri için sabahın erken saatlerinde iki saati geçmemek kaydıyla ticari araçların girişi sağlanmalıdır. Meydanlar yaya alanları ile bütünleşik olabilir, ya da ayrı olabilir. Yaya alanı ve meydan uygulamasının ilk gerçekleşmesi gereken yer Mevcut Kent Merkezi'dir. Mevcut kent merkezinde yayalaştırma hem Eski Adana diye tabir edilen D400 karayolunun güneyinde, hem de D400'ün kuzeyinde farklı konseptle gerçekleştirilmelidir. Eski Adana Yaya Alanı: Adana nın en işlek yeri Çarşı diye tabir ettiğimiz Küçüksaat-Beş Ocak Meydanı ve Büyüksaat ile nehir arasındaki bölgedir. Bu bölge Adana nın ilk yerleşim yeridir ve her köşe başı tarih kokar. Yüzlerce yıl öncesinde, motorlu araçların olmadığı dönemlerde, o zamanın ihtiyaçlarına göre gelişme göstermiş bu bölgede, son 50 yılda motorlu araç trafiğinin artması bölgenin çekilmez bir hale gelmesine sebebiyet vermiştir. Trafik keşmekeşi hem ulaşım sıkıntısı, hem gürültü hem de hava kirliliği yaratmaktadır. Araç trafiğine yol açmak için kaldırımlar daraltılmış, bazı kaldırımlarda iki kişi beraber yürüyemez hale gelmiştir. Çok eski zamanlarda imar edilmiş bu bölgede özüne dönülmesini ve bu bölgenin tamamen özel araç trafiğine kapatılması gerekir. Trafiğe kapatılacak bölge içerisinde bütün ana caddeleri ve sokakları kapsamaktadır. Bölgede özel araç trafiğine kapatılması gereken caddeler: Seyhan Caddesi, Sefa Özler Caddesi, Alimünif Caddesi, Kızılay Caddesi, Abidinpaşa Caddesi, Cemal Gürsel Caddesi, Çakmak Caddesi, Ziyapasa bulvarının Inönü caddesi ve Sefa Özler Caddesi arasindaki küçük kısmı. Bölgede ulaşım metro, tramvay, bisiklet ve yaya olarak sağlanmalıdır. Metro bölgeyle Adana nın diğer mahalleleri arasındaki ulaşımı sağlayacak, bölge icerisindeki ulaşım da tramvayla sağlanacaktır. Tramvay can ve mal taşımacılığında kullanılabilir. Tramvay hatları bölgede özel araç trafiğine kapatılan bütün ana caddelerde kurulmalıdır. Bölgenin özel araç trafiğine kapatılması turizmin de patlamasına neden olacaktır. Bölgedeki tarihi evler, Büyüksaat, Bebekli Kilise, Vakıflar Çarşısı gibi daha birçok tarihi yapı, turistler için daha ulaşılabilir ve görünür hale gelecektir. Turistlerin ve profesyonel insanların daha cok uğrak

4 yeri olacak bölgede ekonomi güçlenecek ve esnafında gelirleri artacaktır. Tarihi Adana nın dönüşümü çerçevesinde bir diğer konu da Beş Ocak Meydanının genişletilerek gerçek meydan kimliğine kavuşmasının sağlanmasıdır. Meydan daki anıt ile Bebekli Kilise arasındaki tarihi özellik taşımayan yapıların yıkılıp buraların meydan alanına dahil edilmesi çok olumlu olacaktır.(şekil 9) Bunun yanında meydan etrafındaki bazı binalar meydana yakışacak bir şekilde dönüştürülebilir. Kızılay, Abidinpaşa ve Çakmak Caddesi yönünden meydana doğru gelen tramvaylar, meydanı yeraltından geçebilirler. Böylece meydan sadece yayalara kalmış olur. Burada Mitingler, konserler ve çeşitli etkinlikler düzenlenebilir. Şekil: Beş Ocak Kent Meydanı Özel araç trafiğine kapalı bölgelere Avrupa da sık sık rastlanır. Örneğin Hollanda nin Amsterdam kentinde şehir merkezinde bir bölge trafiğe tamamen kapalıdır. Bu bölge Adana da özel araç trafiğine kapatılması bahsi konus olan bölge kadar büyüktür. Reşatbey Semti Yaya Alanı Mevcut kent merkezinin kuzey kısmı olan bölge, D400, Merkez Park, demiryolu ve metro hattı ile çevrilidir. Hermann Jansen tarafından 1940'lı yıllarda planlanan bölge, Türkiye'de şehir plancılığının en güzel örneklerindendir. Sosyal ve sanatsal donatılar, yeşil alanlar ve toplu ulaşım bağlantıları açısından zengin olan bölge, daha sonra sıkı apartmanlaşmaya ve otomobil işgaline yenik düşmüş, bugün otomobillerin kaldırıma park ettiği, yayaların yolda yürümek zorunda kaldığı bir bölgeye dönüşmüştür. Bu bölgede özüne dönülmeli, ana caddeler olan Ziyapaşa, Atatürk, Gazipaşa ve Cumhuriyet caddeleri hariç bütün cadde ve sokaklar trafiğe kapatılmalı, bölgeye ulaşımın toplu taşıma ve bisiklet ile gerçekleştirilmesi için altyapı oluşturulmalıdır.(alttaki Şekil)

5 Şekil 10: Reşatbey Yaya Alanı İstasyon meydanı, genişletilerek gerçek bir meydana dönüştürülmelidir. Sular caddesi duble yolunun demiryolu tarafı trafiğe kapatılmalı, trafik diğer taraftan gidiş-dönüş olarak sağlanmalıdır. Tren Garının önünde aşağıdaki resimde görüldüğü gibi oldukça geniş bir meydan alanı oluşur. Ayrıca Sular caddesinin trafiğe kapanmış olması, Metronun Vilayet istasyonu ile Tren Garı arasındaki insan akımını daha nezih hale getirir. Diğer taraftan Sular caddesinin Atatürk caddesi ile Tren Garı arasındaki kısmı daha renklenir.(bkz. Alt Şekil)

6 Şekil: Yeniden düzenlenecek İstasyon Meydanı (Uğur Mumcu Meydanı) Meydan ve Yaya Alanları şehrin bütün semtlerinde oluşturulmalıdır. Aşağıda şehrin kuzeyinde Turgut Özal bulvarı civarında oluşturulabilecek Semt meydanı ve yaya alanı örneği verilmektedir. Toros Semti Yaya Alanı ve Meydanı: Sosyal donatılardan yoksun, otomobile bağımlı bir kent yaşantısının olduğu kentin kuzeyinde, sosyal kent projelerinin hayata geçirilmesi önem arzetmektedir. Bu bölgede birçok bölge yaya alanıa ve meydana dönüştürülebilir. Bir örnek, Toros'ta Doğalpark ve Ramazanoğlu Caminin olduğu alandır. Şekilde görülen bu alan trafiğe kapatılabilir ve boş araziye büyük bir konser salonu ve merkez kütüphanesi yapılabilir. Toplu Taşıma Sisteminin Yeniden Düzenlenmesi Adana'da toplu taşıma, dış bağlantı istasyonlarıyla ilişkilendirilmeden gelişmiştir. Toplu taşıma araçlarının havaalanına, tren istasyonu ve otogarlara sundukları direk hizmetler çok yetersizdir. Yine Adana'da toplu taşıma çok farklı kollardan yürütülmekte, Halk Otobüsleri ve Dolmuşlardaki bireysel kazanca dayalı sistem, duraklarda yığılmaya ve düzensiz trafik seyrine neden olmaktadır. Ayrıca Adana'nın doğu-batı aksında kesintisiz toplu taşıma hizmeti bulunmamaktadır. Toplu Taşıma Sisteminin yeniden düzenlenmesinde aşağıdaki dört konunun iyileştirilmesi önemli bir yer tutacaktır: 6.1 Toplu Taşımanın tek çatı altına alınması 6.2 Toplu Taşıma Terminallerinin kurulması 6.3 Kent içerisinde kesintisiz toplu taşıma hizmetleri sunulması 6.4 Yaya bölgelerinde Tramvay hattı kurulması

7 6.1 Toplu Taşımanın Tek Çatı Altına Alınması Adana'daki toplu taşıma kargaşasının sona ermesi için, Büyükşehir Belediyesi Otobüs ve Metro İşletmesi, Özel Halk Otobüsleri ve Dolmuş Kooperatiflerinin tek bir toplu taşıma şirketi altında birleşmeleri gerekmektedir. Büyükşehir Belediye Otobüs İşletmesi, Özel Halk Otobüsleri (midibüsler) ve dolmuş kooperatifleri bağımsız bir şirket altında (Adana Toplu Taşıma) birleştirilmelidir. Dolmuş ve midibüs durak sahiplerine duraklarının değeri ölçüsünde sirketten hisse verilmeli, Dolmuş ve midibüs şoförleri eski aylık gelirlerinden az olmamak kaydıyla maaşa bağlanmalıdır. Dolmuşlar zamanla elden çıkarılıp, yerlerine otobüsler satın alınmalı ve on yıl içerisinde toplu taşımanın otobüs, tramvay ve metro aracılığıyla yürütülmesi hedeflenmelidir. 6.2 Toplu Taşıma Terminallerinin kurulması: Adana'da toplu taşımanın baştan aşağıya yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Şehiriçi toplu taşıma dış bağlantı istasyonları, yeni kurulacak kent merkezleri ve semtler arasında ulaşımı sağlamalıdır. Dış Bağlantı İstasyonları ve Kent Merkezlerinin yanında, bazı semtlerde aşağıdaki listede görüldüğü gibi Toplu Taşıma Terminalleri oluşturulmalıdır. No Toplu Taşıma Terminali Adı Bağlantısı Bulunduğu İlçe T1 Yolgeçen TT Terminali Yolgeçen Tren İstasyonu (yeni) Seyhan T2 Esentepe TT Terminali Batı Seyhan Otogarı (yeni) Seyhan T3 Tepebağ TT Terminali Mevcut Kent Merkezi Seyhan T4 Ziyapaşa TT Terminali Merkez Tren İstasyonu Seyhan T5 Şakirpaşa TT Terminali Şakirpaşa Havaaalanı Seyhan T6 Fevzipaşa TT Terminali Merkez Otogar Seyhan T7 Akkapı TT Terminali Akkapı Tren İstasyonu (yeni) Seyhan T8 Kurttepe TT Terminali Kurttepe Metro İstasyonu Çukurova T9 Kabasakal TT Terminali Kurttepe ve Güzelyalı Semtleri Çukurova T10 Karşıyaka TT Terminali Yüreğir Limanı ve Cumhuriyet Yüreğir Metro İstasyonu T11 Yüreğir TT Terminali Akıncılar Metro İstasyonu Yüreğir T12 İncirlik TT Terminali İncirlik Tren İstasyonu Yüreğir T13 Güney Yüreğir TT Terminali Güney Yüreğir Tren İstasyonu Yüreğir (yeni) T14 Balcalı TT Terminali Çukurova Üniversitesi Sarıçam T15 Sarıçam TT Terminali Adana Doğu Otogarı Sarıçam T16 Kuzey Sarıçam TT Terminali Sarıçam Semti Sarıçam T17 Yakapınar TT Terminali Yakapınar Tren İstasyonu Yüreğir Şekil: Toplu Taşıma Terminalleri Listesi Bütün toplu taşıma hatları iki TT Terminali arasında düzenlenmeli, bir TT terminalinde başlamalı ve başka bir TT terminalinde bitmelidir.

8 6.3 Kent içerisinde kesintisiz toplu taşıma hatlarının geliştirilmesi Kentlerin zamanla büyüyerek metropollere dönüşmesi, kenti boydan boya geçecek kesintisiz toplu taşıma hatlarının kurulmasını gerektirir. Metropol Adana'da da durum farklı değildir. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla kentin kuzeybatısını kentin güneyine oradan da Yüreğir merkezine ulaştıracak metro hattı kurulmuştur. Bazı planlama yalnışlıkları yapılmış olsa da, Adana Metrosu, toplu taşımanın tek çatı altına toplanması, yeni TT terminalleri ile toplu taşıma entegrasyonunun daha iyi sağlanması, bunun yanında metro ikinci etabı ve doğu-batı aksına kurulacak yeni kesintisiz hatların devreye girmesiyle, taşıdığı yolcu sayısını hızla arttıracaktır. Adana Metrosunun ikinci etabının yapılmasından daha önce, doğu-batı aksında üç kesintisiz toplu taşıma hattı oluşturulabilir. Birincisi, Seyhan ve Yüreğir'e yapılacak yeni tren istasyonlarıyla, hipodromdan Yakapınar İstasyonuna kadar Banliyö tren hattı kurulması, ikincisi yapılacak Seyhan-Batı Otogarı ile Yakapınar OSB arasına otoban üzerinde metrobüs hattı kurulması ve son olarak D400 Karaisalı Yolu kesişimden (yapılacak Yolgeçen TT Terminali) Yakapınar OSB arasında D400 üzerinde metrobüs hattı çalıştırılmasıdır. Adana'da Kesintisiz Toplu Taşıma (KTT) şu şekilde sınıflandırılabilir. Kuzey Güney aksında: KTT1: Adana Metro 1. Etabı KTT2: Adana Metro 2. Etabı Doğu Batı aksında: KTT3: Mevcut demiryolu üzerine Banliyö Hattı KTT4: Otoban üzerinde Metrobüs Hattı KTT5: D400 karayolu üzerinde Metrobüs Hattı Doğu-Batı aksında önerilen kesintisiz hatlar aşağıda detaylandırılmıştır. KTT3: Mevcut Demiryolu Hattının Banliyö Hattına Dönüştürülmesi Adana'da tren yolunda banliyö seferleri başlatılması ve şehir içi toplu taşıma sistemine entegre edilmesi gerekmektedir. Böyle banliyö tren seferi Hipodrom ile OSB arasında, şehrin doğu-batı hattında düzenlenebilir. Adana kent sınırları içerisinde mevcut altı istasyon vardır; batıda Şehitlik, Şakirpaşa ve Merkez Gar, doğuda, Kiremithane, İncirlik ve Yakapınar) var. Mevcut istasyonlara Seyhan tarafında iki istasyon, Yüreğir tarafında da yine iki istasyon eklenirse toplam 10 istasyonlu bir banliyö tren hattı kurulabilir. Adana'nın en güneyinden geçecek şekilde planlanan Güney Çevre Yolu, hem duble karayolu, hem de çift hatlı de tren yolu olacaktır. Yük trenlerinin Adana'nın içerisine girmeden Güney Çevre Yolu üzerinden şehri geçmesi sağlanabilirse, şehir içerisindeki mevcut tren hattı sadece yolcu trenlerinin kullanımına sunulabilir. Mevcut hattın, sadece yolcu taşımacılığını sağlama bile yetersiz olacağı öngörülürse, yen, Hipodrom ile OSB arasında mevcut rayların yanına birer ray daha döşenebilir. Yeni istasyonların yapılacağı yerlere de ek raylar döşenerek istasyonlarda sıkışmalar önlenebilir.

9 KTT4: Otobanda Metrobüs hattı Adana'da toplu taşımada atılacak önemli bir adımda şehrin içinden geçen otobanın toplu taşıma amaçlı kullanılmasıdır. Otoyolun iki yöndeki en sol şeritleri metrobüs hattı olarak düzenlenebilir. Çeşitli aralıklarla yapılacak duraklar üst geçitlerle kente bağlanabilir. Seyhan-Batı'ya çalışmada önerilen yeni otogar ile OSB arasında çalışacak metrobüs, kent toplu taşıma sistemi ile iyi entegre edildiği takdirde, düşük maliyete önemli bir hizmeti yerine getirir. Şehir içinden geçen otoyolların toplu taşıma amaçlı kullanılması Avrupa'da ve Amerika'da giderek yaygınlaşmaktadır. KTT5: D400 üzerinde Metrobüs hattı Adana'nın ötesinde tüm Çukurova'ya hizmet sunan, kamu ve özel sektörün bölge ve il hizmet binaları D400 üzerinde sıralanmakta ve D400 karayolunun Adana'nın ticaret yolu haline getirmektedir. Mevcut durumda D400 üzerindeki toplu taşıma hizmeti çoğunlukla dolmuşlar tarafından kısa güzergahla sunulmaktadır. Kent içerisinde yapılan köprülü kavşaklar ve battı-çıktılarla D400 karayolu kent boyunca kesintisiz hale gelmektedir. Kentin D400 üzerinde batı ucundan doğu ucuna işletilecek metrobüs hattı, hat üzerindeki ticari, sanayi ve kamu kurumlarını kucaklayacak, iş hayatının akışını da hızlandıracaktır. Bu metrobüs hattı aynı zamanda Şakirpaşa Havaalanından kent merkezine ve sanayi bölgelerine ulaşımı da çabuklaştıracaktır. 6.4 Yaya Bölgelerinde Tramvay hattı kurulması Dünyanın birçok kentinde uygulandığı üzere, büyük Yaya Bölgelerinde toplu taşıma hizmetini verecek en uygun araç tramvaydır. Nispeten yavaş seyreden bu tip tramvaylar, hem toplu taşıma hizmeti verir hem de şehrin tarihi kısımlarına nostaljik bir hava verir. Bu çalışmada tamamen yayalaşlaştırılması öngörülen Eski Adana'da toplu taşıma için en uygun vasıta olarak tramvay düşünülebilir. Tramvayın öncelikle semtin Toplu Taşıma Terminali ve en yakın Metro İstasyonu ile bağlantısı planlamalıdır. Bu anlamda tramvay bir ucu Tepebağ TT Terminali, diğer ucu Kocavezir İstasyonu olmak üzere şehrin tarihi caddelerine hizmet verebilir. Böyle bir tramvay hattının kurulması metroyla tarihi kentinden bağlantısını güçlendireceğinden metronun kullanımını da arttıracaktır. Eski Adana Tramvay hattı olası güzergahı aşağıdaki gibi olabilir. Hat, Kocavezir İstasyonundan başlar, 5 Ocak Meydanında yeraltına iner ve Abidinpaşa Caddesine girerek yer üstüne çıkar, daha sonra Taşköprü'den Kızılay caddesine girer, 5 Ocak meydanını yine yeraltından geçtikten sonra Çakmak caddesine yönelir, ve Çakmak Caddesinin en kuzeyinde sonlanır.