Çev: Ayfle Merve KAMACI

Transkript

1 243 ECO T CARET VE KALKINMA BANKASI VE ECO BÖLGES NDE SÜRDÜRÜLEB L R KALKINMA Ömer Faruk BAYKAL ECO Ticaret ve Kalk nma Bankas, Genel Müdür Yard mc s Çev: Ayfle Merve KAMACI ECO Ticaret ve Kalk nma Bankas n tan tma ve küresel ekonomik kriz s ras nda ECO bölgesinde gerçeklefltirilen tüm geliflmelere dair sizlere bilgi sunma imkân n bizlere sa lad ndan ötürü TASAM a çok teflekkür ederim. ECO Ticaret ve Kalk nma Bankas, Türkiye, ran ve Pakistan taraf ndan A ustos 2005 te, bölgesel entegrasyonu h zland rmak ve üye devletler aras nda ve bir bütün olarak ECO bölgesi genelinde, ekonomik büyümeyi teflvik etmek amac yla kurulan uluslararas bir finansal kurulufltur. Kurulufl Maddeleri, Mart 1995 tarihinde slamabad da gerçeklefltirilen 3. ECO Zirvesi s ras nda, ran, Pakistan ve Türkiye aras nda imzalanm flt r. Anlaflma, üç üye devletin de parlamenter onay al narak 3 A ustos 2005 tarihinde etkinlefltirilmifltir y l nda üye devletler, dare Meclisini ve Yönetim Kurulu nu tayin etmifltir. Banka, 2008 y l nda tamamlanan temel ifle al mlar ve operasyonel düzenlemelerle faaliyet göstermeye bafllam flt r. Dolay s yla ECO Ticaret ve Kalk nma Bankas, dünyadaki en genç Çok Tarafl Kalk nma Bankas d r. Banka n n ana hedefi, bölgesel finans altyap s genelinde birlefltirici bir ö e olabilmek, ECO üye devletlerinde pazar ekonomilerinin, ekonomik büyümenin, ticaret gelifliminin ve di er ekonomik iliflkilerin gelifltirilmesini desteklemektir. Banka n n kay tl sermayesi 1 trilyon SDR iken taahhüt edilen sermayesi 300 milyon SDR dir. Sözleflme belgelerine göre üyelik, di er ECO üye devletlerine ve herhangi bir ECO üye devletinin bankalar na veya di er finansal kurumlar na da aç kt r.

2 244 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress Banka, 2007 den 2012 y l na kadar 5 y ll k ifl plan n haz rlam fl durumdad r. fl plan flu aflamalardan oluflmaktad r: (i) sürdürülebilir ekonomik kalk nmay desteklemek; (ii) ticaret entegrasyonunu desteklemek; (iii) altyap ve enerji projelerini desteklemek; (iv) ve ECO bölgesinde bölgesel entegrasyon ve kalk nma konular na odaklanarak, Banka n n uluslararas bir kalk nma bankas olarak kuruluflunu tamamlamak. ECO bölgesi Ekonomik flbirli i Örgütü (ECO) bölgesi 10 üye devletten oluflmaktad r: Afganistan slam Devleti, Azerbaycan Cumhuriyeti, ran slam Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhuriyeti, K rg zistan Cumhuriyeti, Pakistan slam Cumhuriyeti, Tacikistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti, Türkmenistan ve Özbekistan Cumhuriyeti. ECO bölgesi, co rafi aç dan oldukça genifl bir aland r ve tar m, ifllenebilir toprak, enerji ve maden, insan kaynaklar gibi farkl alanlar/sektörlerde potansiyel ekonomik kaynaklarla donat lm fl, genifl bir stratejik ticaret bölgesidir. ECO bölgesi bir bütün olarak, 2008 y l nda görece düflük % 3.8 lik bir GSYH büyüme oran göstermifltir. Bu oran, geçti imiz befl y l içerisinde kaydedilen ortalama % 6.7 lik büyüme performans ndan fazlas yla düflüktür y l n n sonuna kadar bölgede görülen toplam GSYH rakamlar, 1.4 trilyon Amerikan Dolar na ulaflm fl; toplam Yabanc Do rudan Yat r m ak fllar ifle 34.1 milyar Amerikan Dolar nda kalm flt r. Yaklafl k 420 milyonluk nüfusuyla, ECO bölgesi, dünya nüfusunun yaklafl k % 6 s na ev sahipli i yapmaktad r. Ancak bölgenin toplam ticaret pay, dünya ticaretinin yaklafl k % 2 sine tekabül etmektedir y l nda bölgenin ihracat içi oran % 6 ya ulaflm flt r. Bölgesel ekonomiler, bölge içinde ticareti teflvik etmek ad na sürekli çaba göstermekte ve % luk potansiyel ihracat içi orana ulaflabilmek için bölgedeki düzenleyici çerçeveyi gelifltirmeye yönelik önlemler almaktad r. Küresel finansal çalkant n n ECO ülkeleri üzerindeki etkisi 2008 y l nda, küresel finansal pazarlar, 1930 lu y llardan bu yana gelmifl geçmifl en kötü kriz ortam n yaflad. Küresel ekonomik kriz, en büyük sanayi ülkeleri de dâhil olmak üzere dünya ekonomik büyümesinde ciddi bir yavafllamay tetikledi. Firmalar kiralama ifllemlerini durdurdu ve ço u firma da son birkaç ay içerisinde çok say da çal flan n iflten ç kard. Lehman Brothers n bat fl ndan bu yana, son birkaç ay n ekonomik göstergeleri, küresel ekonomik yavafllaman n, gittikçe geliflmifl ülkelerin tümünde etkisini göstermeye bafllad n göstermektedir. Bu göstergeler, afla dakiler gibidir:

3 Eco Ticaret ve Kalk nma Bankas ve ECO Bölgesinde Sürdürülebilir Kalk nma 245 Yavafllayan ekonomik büyüme oranlar Yavafllayan ticaret Düflen mal fiyatlar flsizli in yükselmesi Azalan ihracat gelirleri Bozulan mali dengeler De er kaybeden para birimleri Bafllang çta da düflünüldü ü üzere, geliflmifl ülkelerde gözlemlenen ekonomik sorunlar yaln zca kendi s n rlar içinde kalmamakta; yavafl yavafl ve gittikçe artan bir flekilde geliflmekte olan ülkelere de yay lmaktad r. ECO bölgesi, bu anlamda küresel krizin ters etkilerine karfl ba fl kl k kazanmam flt r ve kazanamayacakt r da. Geliflmifl ülkelerde görülen ekonomik sorunlar n her biri bizim bölgemizde de görülecektir, ancak etkileri daha farkl bir ölçekte gözlemlenecektir. ECO bölgesi bir bütün olarak, 2007 y l nda ortalama % 6.7 lik sa lam bir büyüme oran göstermifltir. Bu oran di er bölgesel bloklarla k yasland nda oldukça yüksektir y l ndan bu yana görülen büyüme performans az çok ayn düzeyde kalm flt r ve GSYH büyüme oranlar gelirlerin yükseltilmesine katk da bulunmufl; kifli bafl na gelir, 2002 y l nda 1,507 Amerikan dolar ndan 2008 y l nda 3,422 Amerikan dolar na s çram flt r. Ancak bu baflar l yükselifl, küresel ekonomik yavafllama nedeniyle tahmini % 3.5 lik genel bölgesel büyüme oran ile 2008 y l nda ani bir flekilde sonlanm flt r y l projeksiyonlar daha da zay f bir bölgesel ekonomik performans iflaret etmektedir y l nda, % 1.0 dan az büyüme oran elde edilece i tahmin edilmektedir. ECO bölgesinin bir blok olarak en az ndan % 7 civar nda performans göstermesi gerekmektedir ki di er ülke gruplar na yetiflebilsin ve ekonomilerine giren y ll k ifl gücünü düzenleyebilsin. ECO üye devletleri, düzgün politika düzenlemelerini uygulayabilir ve politika eylemlerini koordineli bir flekilde yerine getirirse en kötü senaryonun oluflmas n önleyebilir. Son birkaç ay içerisinde iflsizlik oranlar yavafl yavafl yukar lara ç kmaktad r ve bu e ilimin 2009 y l n n ço unda sürmesi beklenmektedir. Çal flanlar n iflten ç karmak zorunda kalmayacak tek bir sektör olmasa bile, her ülkenin de iflen derece ve sektörlerde küresel yavafllama dalgas ndan etkilenece ini ak lda bulundurmak gerekir. Genel tahminlere göre resesyon hali 2009 y l n n bafllar nda daha da derinleflirse, küresel ifl krizi de ciddi flekilde olumsuz etkilenecektir. ECO üye ülkeleri, ihracat ve ithalat ifllemlerinde çokça sanayi ekonomilerine güvenmektedir. ECO ülkelerinin ihracat ortaklar na bakt m zda, bun-

4 246 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress lar n büyük k sm n n geliflmifl ve geliflmekte olan ülkeler oldu unu görürüz. Örne in, ABD, AB27, Çin, Rusya, Hindistan, Japonya bu ülkeler aras ndad r. Tümü resesyonda olan bu ülkelerden gelecek yay lma durumu, ECO bölgesinde bölgesel olarak efl zamanl ekonomik bir düflüfl anlam na gelir. Baz ECO üye devletlerinin ihracat gelirleri anlam nda tek bir mala dayal olmas, 2009 y l ndaki büyüme ve d fl ticaret pozisyonuna ekstra bir risk katacakt r. Genel olarak ECO bölgesindeki da t lmam fl ihracat ülkeleri, dünyada daha dengeli bir ticaret orta portföyüne sahip olan di er ülkelere k yasla riske maruz kalma anlam nda daha aç k durumdad r y l nda ECO bölgesinde, 2.5 milyon ile 3.5 milyon kifli aral nda iflsizlik sorunu görülece i tahmin edilmektedir. fiubat 2009 itibariyle, bafllang ç rakamlar yaklafl k 1 milyon kiflinin kriz bafllang c ndan itibaren zaten iflsiz kald n göstermektedir. Bu da, iflsizlik rakamlar n n gittikçe daha da kötüye gidece inin bir habercisidir. ç karart c görünüme ra men, bu ekonomik belirsizlik döneminde ECO bölgesinin bölgesel entegrasyonu ve kapsay c büyümesine iliflkin imkân ve meydan okumalar dikkat çekici niteliktedir. Geliflmifl ülkelerdeki mevcut resesyonun ECO bölgesi üzerine ciddi etkilerinin olaca do rudur, ancak bu durum ayn zamanda yeni imkânlar da do urabilir. Çünkü her kriz, uluslar aras ndaki güç oyunlar ve firmalar aras ndaki rekabette, kartlar n yeniden kar flt r lmas n gerektirir. ECO bölgesi üyelerinin kendilerini küresel kriz sonras na haz rlamalar ve dünyan n geri kalan ndan daha h zl flekilde s çrama gösterecek ülkeler grubunda kendilerine yer edinmeleri gerekir. fiu aflamada al nmas gereken önlem ECO bölgesinde küresel krizin etkilerini tümden dengelemeyecektir; bunun yerine, f rt nan n sakinleflece i y l olan 2010 da di er geliflmekte olan ülkelerden daha h zl flekilde yenilenebilecek flekilde bölgeyi haz rlayacakt r. Bu anlamda bölgesel ülkelerin yasal, kurumsal ve yap sal çerçevesini güçlendirmek en önemli fleydir. ECO üye ülkeleri, s n rlar n daha da kal nlaflt ran korumac politikalara karfl direnç göstermeli ve düzenlemeleri uyumland rma çabalar n devam ettirmeli, gümrük düzenlemelerini ve menflei kurallar n basitlefltirmeli ve iç yönetimi gelifltirmelidirler fl Yapma raporuna göre, Azerbaycan, K rg zistan Cumhuriyeti gibi baz ECO ülkeleri, dünya genelinde en iyi 10 reformist listesinin bafl n çekmektedir. Bu baflar, bölgedeki di er üye devletlerin de 2010 y l nda daha h zl iyileflme elde etmeye yönelik haz rl klarda, ifl ortamlar n gelifltirme anlam nda yeterli oldu unu göstermektedir.

5 Eco Ticaret ve Kalk nma Bankas ve ECO Bölgesinde Sürdürülebilir Kalk nma 247 ECO ülkeleri, ekonomik uyar c programlar tasarlarken, konjonktüre karfl önemli harcamalar üstlenme yeterliliklerini dikkatli flekilde ele almal d r. Düflüflle bafl etmek ve ifl imkânlar yaratan programlar finanse etmek üzere ak l flekilde para harcanmal, ana hizmetlerin ve altyap lar n sa lanmas garanti alt na al nmal d r. Hükümetler aç kta kalan ailelere, gelir gruplar na, bölgelere ve sektörlere hedeflenen deste i sa layabilmelidir. Bir ülkenin artan kamu harcamalar n n etkisini azaltmak yönündeki kurumsal kapasitesi, ihtiyaç duyulan uyar c paketin boyutunu ve türünü etkileyece inden, bafllang ç aflamas nda aç kta kalan gruplar n kapsaml bir analizi yap lmal d r.