ÜNİTE ÜNİT E SAĞLIK HİZMETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE İŞLEVLERİ. SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ I Doç. Dr. Selma ALTINDİŞ İÇİNDEKİLER HEDEFLER

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER SAĞLIK HİZMETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE İŞLEVLERİ Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması Koruyucu Sağlık Hizmetleri Tedavi Edici Hizmetler Rehabilitasyon Hizmetleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Hizmetleri Sağlık Hizmetlerinin İşlevleri Hastalık Etkenlerine Karşı Koruma Eğitim Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Toplum Bilincini ve Sağlık Düzeyini Geliştirme SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ I Doç. Dr. Selma ALTINDİŞ Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Sağlık hizmetlerini sınıflandırabilecek, Sevk zincirinin önemi ve gerekliliğini kavrayabilecek, Koruyucu sağlık hizmetlerinin önemini anlayabilecek, Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi hizmetlerine ilişkin bir bakış açısı kazanabilecek, Sağlık hizmetlerinin işlevlerine ilişkin bilgi sahip olabileceksiniz. ÜNİT E ÜNİTE 4 2

2 GİRİŞ Sağlık seviyesinin yükseltilmesi ve toplumun sağlık ihtiyacının en uygun şekilde karşılanması amacıyla sağlık hizmetlerine bütüncül bir anlayışla yaklaşılması gerekmektedir. Sağlık hizmetleri, bireyleri çeşitli hastalık ve sakatlıklardan korumak, ruhsal, iktisadi ve sosyal bağlamda yaşamlarını sağlık içinde sürdürebilmelerini sağlamak üzere ortaya konan faaliyetleri içerir. Sağlık hizmetlerinde sağlık seviyesinin yükseltilmesi ve toplumun sağlık ihtiyacının en uygun şekilde karşılanması amacıyla sağlık hizmetlerine bütüncül bir anlayışla yaklaşılması gerekir. Tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri vermenin yanı sıra koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesi bütünlük açısından son derece önemlidir. Ayrıca verimlilik ve etkinlik avantajları nedeniyle koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik verilmesi önerilmektedir. Bu bağlamda bu bölümde sağlık hizmetlerinin sınıflandırılması yapılacak ve işlevlerinden bahsedilecektir. SAĞLIK HİZMETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Sağlık hizmetlerinin verimli ve kaliteli bir şekilde sunumu için sağlık hizmetleri; Koruyucu (önleme amaçlı) sağlık hizmetleri Tedavi amaçlı sağlık hizmetleri Rehabilitasyon amaçlı sağlık hizmetleri şeklinde sınıflandırılmaktadır. Koruyucu Sağlık Hizmetleri Koruyucu sağlık hizmetleri, hastalıklar oluşmadan bu hastalıkların oluşmasını engellemek üzere toplumu ve bireyleri, bu hastalık etkenlerinden korumak amacıyla verilen hizmetlerdir. Koruyucu sağlık hizmetleri, halk sağlığı hizmetleri veya temel sağlık hizmetleri adı altında sunulan hizmetlerdir. Hastalıklar oluşmadan bu hastalıkların oluşmasını engellemek üzere toplumu ve bireyleri, bu hastalık etkenlerinden korumak amacıyla verilen hizmetlerdir. Bu tanımdan anlaşıldığı gibi koruyucu sağlık hizmetleri, hasta bireyden ziyade sağlıklı bireye götürülen hizmetlerdir. Ayrıca hastalık etkenlerine karşı koruma sağlamak hem daha az maliyetli hem de toplum sağlığı açısından önemlidir. Bu tür hizmetler, hastanelerin yükünü azaltarak hem hastanelerde gereksiz yığılmaların önlenmesini hem de kalitenin artmasını sağlar. Koruyucu sağlık hizmetleri, tüm toplumu kuşatan bir fayda sağlaması nedeniyle devlet tarafından verilmesi gereken hizmetlerdir. Çünkü günümüzde sosyal devlet anlayışını benimseyen ülkeler, temel insan hakkı olan sağlık hizmetlerini yeterli düzeyde sunmanın yanı sıra toplum sağlığı için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Sosyal devlet, vatandaşlarının sosyal durumları ve refahlarıyla ilgilenen, onlara asgari bir yaşam düzeyi sağlamayı görev bilen" devlet olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla bu anlayışın gereği olarak vatandaşlarının sosyal ve ekonomik haklardan yararlanmaları için gerekli düzenlemelerin devlet tarafından yapılarak sağlık hizmetlerinin bireye yeterli, eşit ve hızlı bir şekilde götürülmesi gerekir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Koruyucu sağlık hizmetleri, aile hekimleri, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri ile verem savaş dispanserleri gibi birinci basamak sağlık kuruluşlarınca sunulmaktadır. Koruyucu sağlık hizmetleri kendi içinde iki bölümde incelenir. Koruyucu sağlık hizmetleri çevreye yönelik koruyucu ve kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri olarak iki bölümde incelenir. 1. Çevreye Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmetleri: İnsan sağlığını olumsuz etkileyen biyolojik, fiziksel, kimyasal ve sosyal etkenlerin yok edilmesi veya bu unsurların olumsuz etkilerinin önlenmesi yoluyla çevreyi olumlu hale getirme çabalarının tümüdür. Bunları şöyle sıralayabiliriz. Temiz su temini Atıkların denetimi Vektörlerle (haşerelerle) mücadele Hava kirliliği ile mücadele Konut sağlığı Endüstri/ endüstriyel atık sağlığı Radyasyonla ve gürültü ile mücadeledir. Çevreye yönelik koruyucu hizmetleri, sağlık sektöründen daha çok, diğer sektör ve meslek gruplarının çalışma alanındadır. Bu tür hizmetlerde sağlık hizmetleri, sunucularının görevi ise danışmanlık, denetim ve rehberlik yapmaktır. Koruyucu sağlık hizmetleri, tedavi hizmetlerine göre daha kolay, etkili ve ekonomik olan hizmetlerdir. 2. Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Öncelikle kişileri sonucu itibarıyla de toplumu hastalık etkenlerine karşı korumayı ya da dirençli kılmayı, hastalandıklarında da, erken dönemde tanı koyarak, tedavinin sağlanması ve böylece mümkün olduğunca zararsız ya da en az zararla iyileşmelerini sağlamaya yönelik hizmetlerdir. Bu hizmetler: Erken tanı ve tedavi Aşılama İlaçla koruma Beslenmenin iyileştirilmesi Sağlık eğitimi Kişisel hijyen Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması Bu grup hizmetler içeriği nedeniyle özellikle sağlık sektörü ve sağlık personeli tarafından yürütülen hizmetlerdir. Sonuç olarak koruyucu sağlık hizmetleri ile toplumun hayat standardını yükseltmek hedeflenmektedir. Bu amaçla birey ve toplumun karşılaşabileceği çeşitli hastalık risklerinin minimum seviyeye indirgenmesine yönelik hizmetler sunulmaktadır. Özelikle toplumda salgın yapma ya da kişilere bulaş ihtimali olan hastalıkların yayılımını engellemek ve toplum sağlığını tehdit eden çeşitli çevresel faktörlerin önlenmesine yönelik faaliyetler ile hem bireye hem de tüm topluma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 fayda sağlanmaktadır. Bu tür hizmetler, tedavi hizmetlerine göre daha kolay, etkili ve ekonomik olan hizmetlerdir. Rasyonel bir bakışla sağlık hizmetlerinin sunumunda bu tür hizmetlere öncelik ve gerekli önemin verilmesi gerekir. Tedavi Edici Hizmetler Tedavi edici hizmetler, hastalık veya hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte hastalığın tanı-teşhistedavi sürecini kapsayan hizmetlerdir Tedavi edici sağlık hizmetleri, koruyucu sağlık hizmetlerine göre çok daha fazla maliyet ve daha kapsamlı cihaz-donanım ve kalifiye personele sahip olmayı gerektiren hizmetlerdir Tedavi edici hizmetler, sağlık durumu bozulan kişilerin, eski sağlık düzeylerine ulaşmalarını sağlamak üzere verilen sağlık hizmetleridir. Bu hizmetler, hastalık veya hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte hastalığın tanı-teşhistedavi sürecini kapsayan hizmetlerdir. Koruyucu sağlık hizmetlerinin bir üst kademesini oluşturur. Alt kademedeki koruyucu sağlık hizmetlerine göre daha fazla kişisel fayda sağlarken aynı zamanda bu hizmetlerin sunumu önemli toplumsal faydalar da sağlar. Ancak tedavi edici sağlık hizmetleri, koruyucu sağlık hizmetlerine göre çok daha fazla maliyet ve daha kapsamlı cihaz-donanım ve kalifiye personele sahip olmayı gerektiren hizmetlerdir. Bu hizmetler daha fazla kişiye verilen hizmetlerden oluştuğundan, hem bireyin ortalama ömrünü uzatmakta hem de verimliliğini artırarak millî gelir artışına katkıda bulunmaktadır. Tedavi edici sağlık hizmetleri, temelde hekim sorumluluğundadır. Ancak diğer sağlık profesyonellerinin katkıları da bu hizmetlerin gerçekleştirilmesinde önemlidir. Tedavi edici hizmetler farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bunlardan biri de hizmet kapsamı ve hizmet yoğunluğu kriteri esas alınarak yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflamaya göre tedavi hizmetleri üç gruba ayrılmaktadır: Birinci basamak tedavi hizmetleri İkinci basamak tedavi hizmetleri Üçüncü basamak tedavi hizmetleri Birinci basamak tedavi hizmetleri Birinci basamak tedavi hizmetleri, ayaktan tedavi hizmetlerini içeren yani hastaların evde ya da hastanede yatmadan tedavi aldıkları hizmetlerden oluşur. Daha çok ayaktan tedavi hizmetlerini içeren yani hastaların evde ya da hastanede yatmadan tedavi aldıkları hizmet grubudurlar. Birinci basamak sağlık kuruluşlarında çoğunlukla yatak bulunmadığından hastaların tedavileri ayaktan yapılmaktadır. Dolayısıyla bu hizmetler ilk başvuru ve ayakta tedaviyi kapsar. Ülkemizde bu hizmetler, dispanserler, ana-çocuk sağlığı merkezleri, özel poliklinik ve muayenehaneler gibi yataksız tedavi kuruluşlarında ve koruyucu hizmetlerle birlikte verilir. Sevk zincirinin ilk kademesini oluşturan birinci basamak sağlık kuruluşlarında genelde yatak bulunmadığından hastaların tedavileri ayaktan yapılmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 İkinci basamak tedavi hizmetleri, hastanın, hastaneye yatırılarak hastalıklarının teşhis ve tedavilerinin yapıldığı yataklı tedavi kurumlarının sunduğu hizmetlerdir Üçüncü basamak tedavi hizmetleri, sağlık hizmetleri sunumunun yanı sıra eğitim ve araştırma hizmetlerini de kapsayan hizmetlerdir. İkinci basamak tedavi hizmetleri Hastanın, hastaneye yatırılarak hastalıklarının teşhis ve tedavilerinin yapıldığı yataklı tedavi kurumlarının sunduğu hizmetlerdir. Bu tür hizmetlerin sunulduğu genel hastanelere de ikinci basamak tedavi kuruluşu denilmektedir. Ülkemizde bu hizmetler, il ve ilçe devlet hastaneleri ile diğer kamu ya da özel kurumlara bağlı genel amaçlı hastanelerde sunulmaktadır. Üçüncü basamak tedavi hizmetleri Sağlık hizmetleri sunumunun yanı sıra eğitim ve araştırma hizmetlerini de kapsayan hizmetlerdir. Bu hizmetler, çocuk hastalıkları ya da geriatri hastanesi gibi özel bir yaş grubuna, verem, onkoloji hastanesi gibi belirli bir hastalığa ya da jinekoloji ve doğum hastanesi gibi belirli bir cinsiyete hizmet verecek şekilde spesifik alanlara hitap ederler. Ayrıca bu hizmetler, hizmet verdiği alanda ileri teknolojiyle ve yüksek düzeyde uzmanlaşmış personele sahip olan yataklı tedavi kuruluşlarında verilirler. Üniversite, eğitim hastaneleri ile özel dal hastaneleri bu kapsamda hizmet veren hastanelerdir. Maliyet açısından diğer basamak (birinci ve ikinci) hizmetler ile karşılaştırıldığında maliyeti en yüksek sağlık hizmetlerini oluşturmaktadırlar. Uzmanlık gerektiren faaliyetlerin varlığı yetişmiş (uzman) sağlık elemanını gerektirmektedir. Yapılacak işlemlerin yüksek teknoloji gerektirmesi yine maliyetleri artıran nedenler arasındadır. Bu üç basamak için kapsam ve maliyetler açısından bir karşılaştırma yapıldığında hizmet kapsamı en geniş ve maliyetleri en yüksek olan, buna karşın yaygınlığı en az olan üçüncü basamak sağlık hizmetleridir. Birinci basamak sağlık hizmetleri ise en kolay en çabuk ulaşılabilecek yani yaygınlığı en yüksek olmasına rağmen maliyetleri en az olan hizmetlerdir. Dolayısıyla sağlık hizmeti sunumunda istenen verimlilik ve etkinliğe ulaşmak için hastalığın özelliğine ve durumuna göre birinci, ikinci ve üçüncü basamak hizmetlerinden biri seçilmelidir. Aksi takdirde hem istenen verimlik hem de tanı ve tedavi sürecinde istenen etkinlik sağlanamayacaktır. Bu nedenle bu tür hizmetlerin sunumunda basamak sistemi ve bu sistem içinde de sevk zinciri uygulanmaktadır. Sevk zinciri, acil durumlar dışında hastanın ilk olarak birinci basamaktaki sağlık kuruluşuna başvurması, mevcut sağlık sorunun teşhis ya da tedavisinde bu kuruluşun imkânlarının yeterli olmadığı durumlarda ise bir üst basamaktaki sağlık kuruluşuna gitmelerinin sağlanmasıdır. Hastaların öncelikle birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvurmalarını ve yalnızca gerek görülenlerin ikinci ya da üçüncü basamağa gitmelerini sağlayacak olan sevk zincirinin amaçları: 1. Kişilerin zaman kaybına uğramadan, yerleşim yerlerine daha yakın olan birinci basamak kuruluşlarından yararlanmalarını sağlamak, 2. Mevcut sağlık sorunun teşhis ya da tedavisine en uygun kuruluşa yönlendirmek, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Ödev Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması ve İşlevleri 3. Hastanede hizmet alımını gerektirmeyen hastaları birinci basamağa yönlendirerek hastaneleri gereksiz hasta yükünden kurtarmak Birinci basamak sağlık hizmetleri ile gerçekten gerek görülen hastaların ikinci ya da üçüncü basamağa gitmelerini sağlayarak verilen hizmetin kalitesini yükseltmek ve maliyetini azaltmaktır. Sağlık hizmetlerinde sevk zincirine uymak neden önemlidir? Araştırıp görüşlerinizi 200 kelimeyi geçmeyecek şekilde belirtiniz. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. Tedavi edici sağlık hizmetleri yatan hastaya hizmet verip vermemelerine göre iki grupta toplanır. Bunlar: Günü birlik tedavi hizmetleri Yataklı tedavi hizmetleridir. Tedavi edici sağlık hizmetleri yatan hastaya hizmet verip vermemelerine göre iki grupta toplanır. Bunlar günü birlik ve yataklı tedavi hizmetleridir. Günü birlik tedavi hizmetleri: Ayaktan tedavi hizmetleri de denir. Bu hizmetler, hastane gibi yataklı tedavi kurumuna yatışı gerektirmeyen hastalıkların tanı ve tedavisiyle ilgili hizmetleri içermektedir. Ayaktan bakım hizmetleri çeşitli sağlık kurumları tarafından sağlanmaktadır. Yataklı tedavi hizmetleri: Yataklı tedavi kurumları işletme yönetmeliğine göre, yataklı tedavi kurumları hasta ve yaralıların, hastalıktan şüphe edenlerin ve sağlık durumlarını kontrol ettirmek isteyenlerin, ayaktan veya yatarak müşahede, muayene, teşhis, tedavi ve rehabilite edildikleri, aynı zamanda doğum yapılan kurumlar olarak tanımlanmaktadır. Yataklı sağlık kurumlarından biri olan hastaneler, gözlem, tanı, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini içeren, hastaların değişen sürelerde tedavi edildikleri yataklı kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır (Yıldız, 2008: 4; Genç, 2005, 6-7). Hastaneler değişik şekillerde sınıflandırılmaktadır. Sundukları hizmetlerin türlerine, hastanenin mülkiyetine ve yatak adetlerine ve hastaların hastanede ortalama kalış sürelerine göre yapılan sınıflandırmalar bu sınıflandırmalardan bazılarıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Bunlardan bir olan hastanelerin sundukları hizmet türlerine göre hastaneleri 4 gruba ayrılır. Bunlar: Genel hastaneler Özel dal hastaneleri Eğitim hastaneleri Rehabilitasyon Merkezleri ve Servisleri Genel Hastane: Her türlü acil vaka ile yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, sahip olduğu mevcut uzmanlık dalları ile ilgili hastaların kabul edildiği ve ayaktan hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı yataklı kurumlardır. Özel Dal Hastanesi: Belirli bir yaş, cinsiyet grubu hastalar ya da belirli bir hastalığa tutulan, yahut bir organ veya organ grubu hastaların müşahade, muayene, teşhis ve tedavi edildikleri yataklı kurumlardır. Rehabilitasyon Merkezleri ve Servisleri: Organ, sinir, adale ve kemik sistemi hastalıkları ya da kaza ve yaralanmalar veya cerrahi tedaviler sonucu meydana gelen arıza ve sakatlıkların tıbbi rehabilitasyonunu uygulayan yataklı kurum veya servislerdir. Eğitim Hastaneleri: Eğitim-öğretim ve araştırma hizmetlerinin yapılmasının yanı sıra uzman ve ileri dal uzmanları yetiştiren genel, özel dal yataklı tedavi kurumları ile rehabilitasyon merkezleridir. Mülkiyetlerine göre ya da başka bir ifade ile finansal kaynakların türüne göre sınıflandırma, başka bir sınıflandırma şeklidir. Bu sınıflandırmada hastanenin mülkiyetinin hangi kurum ve kuruluşlara ait olduğu veya kurum ve kuruluşların niteliği dikkate alınır. Türkiye deki hastaneler mülkiyetlerine göre Sağlık Bakanlığı hastaneleri, tıp fakülteleri, yabancılara, azınlıklara, derneklere, bazı bakanlıklara ve özel kesime ait hastaneler vs. olarak sınıflandırılmaktadır. Rehabilitasyon Hizmetleri Rehabilitasyon hizmetleri, hastalık, kaza ve ruhsal bozukluklar nedeniyle gelişen sakatlık veya güçsüzlük durumlarının sonucu olarak işgücünü kaybeden, günlük hayata ve topluma uyumu bozulan kişilere yönelik verilen hizmetlerdir. Hastalık, kaza ve ruhsal bozukluklar nedeniyle gelişen sakatlık veya güçsüzlük durumlarının sonucu olarak iş gücünü kaybeden, günlük hayata ve topluma uyumu bozulan kişilere yönelik verilen hizmetlerdir. Bu hizmetler, vücudun organlarının kullanılmasına engel olan kısıtlılığa neden olan koşullarının ortadan kaldırılması, günlük yaşam aktivitelerine başkalarına bağımlı olmadan sürdürebilme, mümkün olduğunca eski üretkenliklerini kazandırma gibi hizmetleri kapsamaktadır. Ayrıca rehabilitasyon hizmetleri, kısıtlılık hâliyle karşılaşan bireylerin yaşama alıştırılmalarının yanı sıra ve hem kendilerinin hem de ailelerinin yaşadıkları acıyı hafifletme amacını taşımaktadır. İki kısımda incelenir. 1. Tıbbi Rehabilitasyon Hizmetleri: Protez kullanımı ile eksik uzuvların işlevlerini sağlama, çeşitli fizik- tedavi yöntemleriyle organların işlevsel düzeylerini yeniden güçlendirilerek kişilerin günlük işlerini yapabilecek düzeye getirilmesine yönelik tıbbi hizmetlerdir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Rehabilitasyon hizmetlerinin amacı, kişinin eski üretkenliğine mümkün olduğunca yaklaştırmak ya da yeni durumuna alıştırarak üretken hale getirmek, topluma uyumunu sağlamak ve günlük işlerini mümkün olduğunca başkalarına bağımlı olmadan yapabilmesini sağlamaktır. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi; kişilerin kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerini artırma ve sağlıklarını geliştirmeyi sağlayan bir süreçtir 2. Sosyal Rehabilitasyon Hizmetleri: Fiziki ve psikolojik yönden zarar görmüş kişilerin, başkalarına bağımlı olmadan hem günlük hayata hem de iş hayatına uyum sağlanması amacıyla eğitim, bilgilendirme, iş bulma vs. gibi hizmetleri kapsar. Tıbbi rehabilitasyon hizmetleri, spesifik özellikleri nedeniyle sağlık sektörünce yürütülürler. Sosyal rehabilitasyon hizmetleri ise, sosyal hizmet kurum ve personelince yürütülürler. Aslında rehabilitasyon hizmetlerinin amacı, kişinin eski üretkenliğine mümkün olduğunca yaklaştırmak ya da yeni durumuna alıştırarak üretken hâle getirmek, topluma uyumunu sağlamak ve günlük işlerini mümkün olduğunca başkalarına bağımlı olmadan yapabilmesini sağlamaktır. Sonuç olarak günümüzde tüm sağlık hizmetleri için yapılan toplumsal ölçekli araştırmalara bakıldığında tek tek hastalara tedavi hizmetlerinin verilmesiyle toplumun sağlık düzeyini yükseltmenin mümkün olmadığı görülmektedir. Çünkü kişinin yaşadığı ortamda bulunan olumsuz çevresel faktörler ve kişinin bunlarla olan teması sürdükçe hastalık tekrarlamaktadır. Eğer hastalanan kişinin tedavi edildikten sonra bu ortama tekrar gönderildiği düşünülürse bu durumun kısır bir döngü hâlinde devam edeceği görülmektedir. Bu nedenle sadece kişileri tedavi etmenin bu soruna çözüm getirmekte yetersiz kaldığı söylenebilir. Dolayısıyla bu kısır döngüyü kırmak ve hem kişilerin hem de toplumun sağlık düzeyini yükseltmek için sağlık ve sağlık hizmetlerine bütüncül bir anlayışla yaklaşılması önerilmektedir. Yani tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri vermenin yanı sıra koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesi hatta daha önce belirttiğimiz avantajları nedeniyle koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik verilmesi gerekmektedir. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Hizmetleri Sağlığın geliştirilmesi, sağlıklı yaşam biçimine ulaşmayı amaçlayan, sosyal ve tıbbi müdahaleleri de içine alan bir disiplindir Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi; kişilerin kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerini artırma ve sağlıklarını geliştirmeyi sağlayan bir süreçtir. Bu süreç, kişileri kendi sağlıklarını geliştirme konusunda bilgi ve beceri kazandıracak bir süreçtir. Ancak bu süreç, sadece bireylerin beceri ve yeteneklerini artırmaya yönelik eylemlerden ibaret değildir. Ayrıca birey ve toplum sağlığı üzerindeki sosyal, çevresel ve ekonomik şartların etkilerini olumlu yöne sevk ederek onları değiştirmeye yönelik eylemleri de içerir. Bu nedenle sağlığın teşviki kapsamlı bir sosyal ve politik süreçtir. Sağlığın geliştirilmesi, sağlıklı yaşam biçimine ulaşmayı amaçlayan, sosyal ve tıbbi müdahaleleri de içine alan bir disiplindir. Sağlığı geliştirmedeki amaç doğru sağlık davranışlarının geniş halk kitlelerine ulaşmasının sağlanmasıdır. Sağlığı geliştirme faaliyetleri değişik zaman kesitlerinde farklı sonuçlar yaratır. Sağlığı geliştirme faaliyetleri ile kısa dönemde sağlıkla ilgili risk faktörlerinin azalması, orta dönemde özellikle koruyucu sağlık hizmetlerine olan Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 talebin artması, olumlu sağlık davranışlarının geliştirilmesi, yaşam biçimlerinin düzenlenmesi ve sağlıklı bir çevre oluşumu gibi değişikliklere neden olur. Uzun dönemde ise, hastalıkların azalması, yaşam süresinin ve kalitesinin artması ve sonuçta daha sağlıklı bir toplum hedefine ulaşılır. Sağlığı geliştirme, iki eylemin birleşimi olarak tanımlanmaktadır. 1. Sağlık eğitimi 2. Sağlıklı yaşam koşullarını destekleyen çevresel eylemler Sağlık eğitimi Sağlığı geliştirmenin esası sağlık eğitimine dayanmaktadır. Bu eğitim, tecrübeleri sağlık durumunu değiştirebilecek yeni bilgilerin edinilmesi, tutumların değiştirilmesi, yeni beceri ve davranışların kazanılmasını ve uygulanmasını kolaylaştırmaktadır. Bu eğitimler bireyler, gruplar ya da tüm toplumda değişikliler oluşturmayı hedeflerken aynı zamanda da sağlığı destekleyen gönüllü eylemleri kolaylaştıracak çeşitli öğrenme tecrübelerini teşvik eder. Sağlıklı yaşam koşullarını destekleyen çevresel eylemler Sağlığı destekleyen çevreler ile içinde bulunulan ortamın fiziksel ve sosyal yönleri anlaşılmaktadır. Yani çevre derken insanların yaşadıkları yer, içinde bulundukları yerel topluluk, evleri, çalıştıkları ve zaman geçirdikleri yerler anlaşılmaktadır. Bu çevre aynı zamanda, toplumun yaşamını sürdürmek için ihtiyaç duyduğu kaynaklara ve toplum oluşturan bireylerin kendilerini yetiştirmek için gereksinim duyduğu fırsatlara da erişimini sağlayan çevredir. Çevresel eylemler, toplumdaki daha geniş nüfusları hedef alır. Sağlığı geliştirme, bireye odaklı tıbbi yaklaşımın yanı sıra, bireylerin ve toplumların sağlık düzeyini koruyan davranışsal yaklaşımların ve sağlıklı bir çevre içinde sağlıklı bir toplumun yaşamasını destekleyen sosyal-çevresel yaklaşımın bir arada olduğu bütüncül bir anlayıştır. Sağlıklı yaşam koşullarını destekleyen çevresel eylemler, birey ya da grupların sağlığını iyileştirebilecek siyasi, ekonomik, sosyal, örgütsel, düzenleyici ve kanuni değişiklikleri kapsar. Dolayısıyla sağlığı destekleyen bir çevre oluşturmaya yönelik eylemlerin farklı boyutları vardır. Bunları fiziksel, sosyal, ruhsal, ekonomik ve politik boyutlar olarak sıralayabiliriz. Bu boyutların her biri birbiriyle bağlantılı ve etkileşim içindedir. Sağlığı destekleyen çevreler oluşturmaya katkı sağlayabilecek tüm sektörlerin b u girişime katkıda bulunması ve yerel düzeyde bireyler ve gruplar, ulusal düzeyde hükümetler ile sivil toplum örgütleri ve küresel düzeyde uluslar arası kuruluşların bu girişimlerde yer alması gerekmektedir. Dolayısıyla sağlığı destekleyen bir çevre oluşturmaya yönelik sürdürülebilir çözümlerin bulunabilmesi için sağlığı teşvik edici ve geliştirici eylemlerin yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeylerde koordine edilmesi gereklidir. Sonuç olarak sağlığın geliştirilmesi, koruyucu tıbbi hizmetler ve hasta olan bireylerin tedavi edilmesi anlamında kullanılan genel tıbbi yaklaşımın çok ötesinde, çok daha kapsamlı bir anlam ifade etmektedir. Sağlığı geliştirme, bireye odaklı tıbbi yaklaşımın yanı sıra, bireylerin ve toplumların sağlık düzeyini koruyan davranışsal yaklaşımların ve sağlıklı bir çevre Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 içinde sağlıklı bir toplumun yaşamasını destekleyen sosyal-çevresel yaklaşımın bir arada olduğu bütüncül bir anlayıştır. Bu kapsayıcılık dikkate alındığında, sağlığın geliştirilmesi neredeyse bütün sektörleri ilgilendiren geniş bir sorumluluk alanı oluşturmaktadır. Bu girişimlerde eğitim, ulaştırma, konut ve kentsel kalkınma, endüstriyel üretim ve tarım gibi sektörler ana aktörler olacaktır. Yani sağlığın teşviki yolunda herkese birtakım görevler düşmektedir. SAĞLIK HİZMETLERİNİN İŞLEVLERİ Sağlık hizmetlerinin temel işlevlerini şöyle sıralayabiliriz: Hastalık etkenlerine karşı hem kişileri hem de toplumu korumak Kişilere teşhis- tedavi hizmetleri sunmak Eğitim hizmetleri vermek Araştırma- geliştirme faaliyetleri Sağlık ve sağlık hizmetleri konusunda toplum bilincini ve sağlık düzeyini geliştirmektir. Hastalık Etkenlerine Karşı Koruma Sağlık hizmetlerinin temel işlevleri, hastalık etkenlerinden toplumu korumak, teşhis- tedavi hizmetleri sunmak, eğitim hizmetleri vermek, araştırmageliştirme yapmak, toplum bilincini ve sağlık düzeyini geliştirmektir. Sağlık hizmetlerinin hastalık etkenlerine karşı hem kişileri hem de toplumu koruma işlevi, sağlık kuruluşlarının öncelikli olarak yapması gereken işlevi olup diğer tüm faaliyetlerinin de nihai hedefidir. Çünkü asıl olan, toplum ve bireylerin hasta olmalarının engellenmesi ya da hastalanmadan gerekli önlemlerin alınmasıdır. Toplumda görülme ihtimali olan ya da salgınlara neden olacak bir hastalık etkenine karşı, aşılama programının yürütülmesi ya da hastane içinde bulaşın söz konusu olabileceği durumlar için önceden tedbirlerin alınması eldiven kullanımı, el yıkama ve bazı dezenfeksiyon ve sterilizasyon işlemlerinin uygulanması, koruyucu işlevlerden birkaçıdır. Tüm sağlık kuruluşlarının öncelikli hedefi, önce bireyi sonrada toplumu her türlü hastalık etkenine karşı korumaktır. Kişilere Teşhis - Tedavi Hizmetleri Sunmak Tıbbi anlamda teşhis bir hastalığı tanıma ve tanımlama sürecidir. Hastalığı tanımlarken hastadaki ateş, bulantı, kusma gibi belirtileri, hastanın çeşitli fiziksel muayene, görüntüleme ve laboratuar sonuçlarından elde edilen bulgulara dayanarak hastalığın belirlenmesidir. Hastalık belirlenme sürecindeki bulgular, hastanın tıbbi geçmişi ve hastalık belirtileri ışığında bir hekim tarafından değerlendirme yapılarak karara ya da sonuca ulaştırılır. Bu sonuç ya da karara teşhis denmektedir. Teşhis ile tanı kelimeleri aynı anlamda kullanılmaktadır. Tedavi başka bir ifade ile sağaltım, sözlükte sağlığı bozulmuş olan bireyi sağlıklı duruma kavuşturma amacıyla yapılan tıbbi işlemler olarak tanımlanmaktadır. Teşhis ve tedavi hizmetleri sağlık hizmetlerinin en çok bilinen ve bireye uygulanan işlevidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Bireye yönelik hizmet olmasına rağmen sonucu itibariyle öncelikle bireysel daha sonra da toplumsal fayda yaratır. Aslında bu işlevde hizmetten doğrudan doğruya yararlanan, bireyin kendisidir. Ancak bazı hastalıklarda hastanın yatırılıp tedavi altına alınması ile hastalığın toplumun diğer üyelerine bulaşma olasılığı azaltılmakta ve dolayısıyla toplumsal fayda da sağlanmaktadır. Ayrıca sadece bulaşma yönünden değil ekonomik yönden de toplumsal fayda yaratır. Hasta bireyin ortaya çıkaracağı işgücü kaybının önlenmesi sonucunda hem üretiminin hem de verimliğinin artırılması tedavi hizmetlerinin ekonomik faydaları arasında sayılabilir (Özkara,2008: 64). Eğitim Teşhis ve tedavi hizmetleri sağlık hizmetlerinin en çok bilinen ve bireye uygulanan işlevidir. Sağlık kuruluşlarında hasta ve yakınlarına, sağlık alanında görev alacak öğrencilere, hastane personeline ve topluma yönelik olarak değişik içerik, kapsam ve amaçlarda eğitim sunulmaktadır. Sağlık kuruluşunda tedavi gören hasta ve yakınlarının hastalıkları, tedavi süreçleri ve hastalıklardan korunma yöntemleri hakkında bilgilendirilmesi ile hem hasta yakınlarının tedavi sürecine katılımı hem de toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesi hedeflenir. Çünkü hastanın tedavi sürecine katılımı ile hastanın bu süreçte yapması ve yapmaması gerekenleri daha iyi benimsemesi ve uygulamada daha fazla çaba sarf etmesi sağlanır. Bu katılım ile tedavi sürecine olumlu yansıyan bir davranış değişimi oluşturulmuş olur. Hastanede verilen ikinci tür eğitim ise hekim, hemşire ve yardımcı sağlık personeli gibi sağlık profesyonellerine yönelik verilen klinik eğitimdir. Hekimler, hemşireler ve diğer sağlık profesyonellerinin yetişmesi için gereken eğitim alanları bir sağlık kuruluşunda gerçekleşir. Özellikle hekimlerin ve uzman hekimlerin yetişmesi için tıp fakülteleri ve uzmanlık eğitimi veren eğitim hastanelerinin eğitim işlevi son derece önemlidir. Ayrıca hastanede çalışan sağlık profesyonellerinin kurum içinde ve kurum dışındaki değişimlere uyum sağlaması için verilmesi gereken eğitimlerde bu kapsamdadır. Bütün bunların dışında başka bir eğitim hizmeti de sağlık ile ilgili konularda topluma yönelik olarak verilen eğitimlerdir. Bu eğitimler ile sağlık bilincinin geliştirilmesi, sağlık hizmetinin kamuoyuna duyurulması, sağlık kontrollerinin yaptırılması ve ihtiyaç hâlinde hastanelerin kullanımının teşvik edilmesi amaçlanır. Bir anlamda toplumda sağlık ile ilgili bir farkındalık yaratır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Sağlık kuruluşlarında araştırma ve geliştirme faaliyetleri iki grupta ele alınmalıdır. Tıbbi araştırma ve geliştirme faaliyetleri İdari araştırma ve geliştirme faaliyetleri Tıbbi araştırma ve geliştirme faaliyetleri Klinik alanda ve geçmişe dönük olarak yapılan araştırma faaliyetleri olmak üzere ikiye ayrılır. Klinik araştırma, hasta ve deney hayvanları üzerinde yapılan araştırma faaliyetleridir. Geçmişe dönük araştırma ise, hasta dosyaları üzerinden yapılan araştırma faaliyetleridir. Ancak her iki araştırma faaliyetinin amacı da klinik hizmetlerinin iyileştirilmesidir. Daha kısa sürede daha iyi iyileşme sağlamaya yöneliktir. Bu faaliyetler, bilinen tıbbi ve cerrahi yöntemlerin geliştirilmesi, yeni tedavi tekniklerinin bulunması ile yeni tıbbi cihazların yapılması, yeni ilaçların üretilmesi vs. şeklinde ortaya çıkan araştırma geliştirme faaliyetidir (Özkara, 2008, 75). İdari araştırma ve geliştirme faaliyetleri Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin amacı, klinik hizmetlerinin iyileştirilmesidir. Sağlık kuruluşunun da bir işletme olduğu varsayımıyla yönetim ve işletme sorunları, verimlilik ve etkinliği artırma, istenen kalite ve hasta memnuniyetine ulaşma gibi idari hizmetlerin iyileştirilmesine yönelik faaliyetlerdir. Sağlık hizmetlerinin sunumunu destekleyici bir fonksiyondur. Sağlık hizmetlerinin etkinliği ve verimliliği için personel eğitimi, altyapı, bilgi teknolojisi, yönetim alanlarında kuruluş çapında kalite geliştirme vs. gibi faaliyetleri kapsar. Sağlık Alanında Toplum Bilincini ve Sağlık Düzeyini Geliştirme Sağlık hizmetlerinin sunduğu tüm işlevler, dolaylı yoldan toplumun sağlık bilinç ve seviyesini yükseltmektedir. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi, sağlıklı halk politikası inşa etmekten uygun sağlık bilgisi vermeye kadar bir dizi etkinlik içerir. Bu etkinlikler toplumsal kalkınma yaklaşımlarını vurgulayan, eğitimi teşvik eden bir misyon üstlenir. Bu etkinliklerden bazılar: Sağlıklı kamu politikalarının inşa edilmesi Destekleyici ortamlar oluşturma Destekleyici topluluk eylemi ortaya koyma ve geliştirme Sağlık bilgileri, eğitim ve becerilerin geliştirilmesi Sağlığı geliştirmeye yönelik sağlık hizmetlerinin yönlendirilmesi Sağlığın teşviki ve geliştirilmesinin kanıtları ve değerlendirilmesi Sağlık hizmetlerinin sunduğu tüm işlevler, dolaylı yoldan toplumun sağlık bilinç ve seviyesini yükseltmektedir. Örneğin hasta ve yakınının, tedavi sürecine dâhil edilmesi, onların sağlık bilincini yükselttiği gibi tedaviye de olumlu katkılar sağlar. Topluma yönelik medya ya da diğer yollarla verilen sağlık eğitimi hizmetleri de halkın sağlık bilincini ve yaşam kalitesini geliştirebilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Tartışma Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması ve İşlevleri Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ve sonuçları da dolaylı olarak aynı sonucu yaratır. Örneğin bir tıp fakültesinde uygulanmaya başlanan başarılı yeni bir tedavi yöntemi, diğer bölgelerdeki hastalar tarafından da talep edilmektedir. Diğer hastaların daha iyi/en iyi tedavi yöntemler ile tedavi olma beklentisi bir anlamda sağlık bilinç düzeyinin artmasının sonucudur. Günümüzde her basamaktaki sağlık kuruluşunun tedavi/rehabilitasyon hizmetleri yanı sıra koruyucu sağlık hizmeti de vermesi toplumun sağlık düzeyini geliştirmek için son derece önemlidir. Örneğin kanser şüphesi ile hastaneye başvuran hastalara yapılan tetkikler ile birlikte bu hastalıktan korunmak için birtakım eğitim programlarının verilmesi toplumun hastalıklar ile ilgili bilinç düzeyine önemli katkılar sağlayacaktır. Yine muhtemel hastalıkların teşhisi için alınacak tedbirler ile diyabet, hipertansiyon, kalp ve karaciğer yetmezliği gibi kronik hastalıkların gelişiminin, hepatit ve diğer bulaşıcı enfeksiyonların yayılımının ya da alkol, uyuşturucu gibi birtakım alışkanlıkların önlenmesi için değişik kuruluşlarla iş birliği sağlanarak eğitim programları, aşı programları veya tarama programları düzenlenerek bu bilinç oluşturulabilir. Ayrıca bulaşıcı olmayan kronik hastalıkların, hâlen en önemli mortalite ve morbidite nedenleri arasında olması, bu alanda da sağlık bilincinin yükseltilmesi gerekliliğini yansıtan önemli nedenlerden biridir. Koruyucu sağlık hizmetleri kim tarafından sunulmalıdır? Devlet mi, özel sektör mü sunmalı, tartışınız. Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan tartışma forumu bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 hizmetlerinin verimli ve kaliteli bir şekilde sunumu için ise sağlık hizmetleri, koruyucu (önleme amaçlı), tedavi amaçlı ve rehabilitasyon amaçlı sağlık hizmetleri olarak sınıflandırılır. Koruyucu sağlık hizmetleri, hastalıklar oluşmadan bu hastalıkların oluşmasını engellemek üzere toplumu ve bireyleri, bu hastalık Özet Sağlık etkenlerinden korumak amacıyla verilen hizmetlerdir. Bu tanımdan anlaşıldığı gibi koruyucu sağlık hizmetleri, hasta bireyden ziyade sağlıklı bireye götürülen hizmetlerdir. Ayrıca hastalık etkenlerine karşı koruma sağlamak hem daha az maliyetli hem de toplum sağlığı açısından önemlidir. Bu tür hizmetler, hastanelerin yükünü azaltarak hem hastanelerde gereksiz yığılmaların önlenmesini hem de kalitenin artmasını sağlar. Tedavi edici hizmetler, sağlık durumu bozulan kişilerin, eski sağlık düzeylerine ulaşmalarını sağlamak üzere verilen sağlık hizmetleridir. Bu hizmetler, hastalık veya hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte hastalığın tanı-teşhis-tedavi sürecini kapsayan hizmetlerdir. Tedavi edici sağlık hizmetleri, koruyucu sağlık hizmetlerine göre çok daha fazla maliyet ve daha kapsamlı cihaz-donanım ve kalifiye personele sahip olmayı gerektiren hizmetlerdir. Koruyucu sağlık hizmetlerine göre çok daha fazla maliyet ve daha kapsamlı cihaz-donanım ve kalifiye personele sahip olmayı gerektiren hizmetlerdir. Rehabilitasyon amaçlı sağlık hizmetleri, hastalık, kaza ve ruhsal bozukluklar nedeniyle gelişen sakatlık veya güçsüzlük durumlarının sonucu olarak iş gücünü kaybeden, günlük hayata ve topluma uyumu bozulan kişilere yönelik verilen hizmetlerdir. Sağlık hizmetlerinin temel işlevleri: Hastalık etkenlerine karşı hem kişileri hem de toplumu korumak Kişilere teşhis- tedavi hizmetleri sunmak Eğitim hizmetleri vermek Araştırma- geliştirme faaliyetleri Sağlık ve sağlık hizmetleri konusunda toplum bilincini ve sağlık düzeyini geliştirmektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinden biri değildir? a) Vektörlerle mücadele b) Radyasyon ve gürültü ile mücadele c) Fabrikaların vergi kontrolü d) Atıkların denetimi e) Temiz su denetimi 2. Aşağıdakilerden hangisi kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinden biri değildir? a) Ameliyat hizmeti b) Beslenmenin iyileştirilmesi c) İlaçla koruma d) Erken tanı ve tedavi e) Aşılama 3. Birinci basamak tedavi hizmetleri için hangisi yanlıştır? a) Ayaktan tedavi hizmetini içerir. b) Uzmanlaşmış personel hizmet verir. c) Sevk zincirinin ilk kademesini oluşturur. d) İleri teknoloji içermez. e) Hiçbiri 4. Aşağıdakilerden hangisi sağlık hizmetlerinde sevk zincirinin amaçlarında biri değildir? a) Mevcut sağlık sorunun teşhis ya da tedavisine en uygun kuruluşa yönlendirmek b) Kişilerin zaman kaybını en aza indirmek c) Hastaneleri hizmet alması gerekmeyecek olan hasta yükünden kurtarmak d) Sağlık ocaklarının maddi çıkar yönünden daha fazla hastaya sahip olmasını sağlamak e) Yerleşim yerlerine daha yakın olan kuruluşlardan yararlanmalarını sağlamak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal rehabilitasyon hizmetlerinden birisidir? a) Protez kullanımı ile eksik uzuvların kullanımı b) Çeşitli fizik tedavi yöntemleri ile organların işlevsel düzeylerini yeniden güçlendirmek c) Hastaları günlük işlerini yapabilecek duruma getirmek d) Fiziki ve psikolojik yönden zarar görmüş kişilerin başkalarına bağımlı olmadan günlük hayata devam etmeleri için eğitim bilgilendirme ve iş bulma hizmeti e) Hiçbiri 6. Aşağıdakilerden hangisi sağlık teşviki ve geliştirilmesi hizmetleri ile ilgili yanlış bir bilgidir? a) Kişilerin kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerini artırmayı sağlayan süreçtir. b) Sadece anne çocuk eğitimidir. c) Sağlıklı yaşam biçimine ulaşmayı amaçlar. d) Sosyal ve tıbbi müdahaleleri içine alan bir disiplindir. e) Sağlıkla ilgili risk faktörlerinin azalmasına yöneliktir. 7. Aşağıdakilerden hangisi sağlık hizmetlerinin işlevlerinden biri değildir? a) Hayvanları korumada sosyal sorumluluk projelerine katılmak b) Eğitim hizmetleri vermek c) Araştırma geliştirme faaliyetleri d) Kişilere teşhis tedavi hizmetleri sunmak e) Sağlık konusunda toplum bilincini ve sağlık düzeyini geliştirmek 8. Aşağıdakilerden hangisi toplum bilincini artırmak amaçlı değildir? a) Sağlıklı kamu politikalarının inşa edilmesi b) Tedavi edici sağlık hizmetleri vermek c) Sağlık bilgileri, eğitim ve becerilerinin geliştirilmesi d) Destekleyici topluluk eylemi ortaya koyma ve geliştirilmesi e) Sağlığı geliştirmeye yönelik sağlık hizmetlerinin yönlendirilmesi 9. Aşağıdakilerden hangisi 1. Basamak tedavi hizmetlerinin verildiği yer değildir? a) Dispanserler b) Ana çocuk sağlığı merkezleri c) Özel poliklinikler d) Aile hekimleri e) Hastaneler Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 10. Koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Hastaları iyileşme süreci tamamlandıktan sonra koruma amaçlıdır. b) Yalnızca kanser hastalarının tedavisi tamamlandıktan sonra korumaya yöneliktir. c) Hasta bireyden ziyada sağlıklı bireye götürülen hizmetlerdir. d) Sosyal statü dikkate alınarak verilir. e) Hastalık etkenlerini dikkate almaz. Cevap Anahtarı 1.C, 2.A, 3.B, 4.D, 5.D, 6.B,7.A,8.B,9.E,10.C. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Akbelen, M. Murat (2007). Sağlık Hizmetlerinde Özelleştirme ve Isparta İli Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Akdur, R., Çöl M., Işık A., İdil A., Durmuşoğlu M., Tunçbilek A. (1998). Halk Sağlığı. Ankara: Antıp Aş Tıp Kitapları ve Bilimsel Yayınlar, Akdur, R. (2005). Türkiye de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri ile Kıyaslanması, [Erişim Tarihi: 2 Nisan 2013]. Akdur, R. (2006). Sağlık Sektörü: Temel Kavramlar, Türkiye ve Avrupa Birliği nde Durum ve Türkiye nin Birliğe Uyumu (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi). Altay, A. (2007). Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Açılımlar ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi. 64.ss Aydın, S. (2008). Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Yaklaşımı ve Sağlık Hizmet Sistemi Reformundaki Yeri. Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu, FTS Turizm, Ankara. Childs Alfred W. (1975). The Functions of Medical Care. Public Health Reports. 90(1). pp Çelikay, F., Gümüş E., (2010). Türkiye de Sağlık Hizmetleri ve Finansmanı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(1). ss Çelikay, F., Gümüş E., (2011). Sağlıkta Dönüşümün Ampirik Analizi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 66(3). ss Dağlı G.H. (2006). Türkiye de Sağlık Sektörünün Yapısı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Danacı, B. (2010). Sağlık Bakanlığı, Üniversite ve Özel Hastanelerin Yataklı Birimlerinde Görev Yapan Hemşirelerin İş Tatminlerinin Karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Devlet Planlama Teşkilatı (2004), Sağlık Reformu Çalışma Grubu Raporu, 2004 Türkiye İktisat Kongresi, [Erişim tarihi: 20 Nisan 2019]. Erci, B., Tuncel, Ş. (1991). Temel Sağlık Hizmetleri (TSH). Atatürk Üniversitesi Tıp Bülteni. 23(3). ss Genç, Ö.(2005). Yataklı Tedavi Kurumları Sektör Araştırması. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ankara. Horslen S., Capey A., Casey A., Helms P., (1992). Basic Health Care Functions: An Object-Orientated Analysis. İnformatics for Health and Social Care. 17(3). pp İkis, B. (2011). Kurumsal Yönetimin Devlet Hastanelerinde Etkinliğine Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tezsiz Yüksek Lisans Bitirme Projesi. MEB (2008),Tıbbi Terminoloji (Tedavi Hizmetleri), MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), Ankara. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Menlik İ. (2008). Sağlığın Teşvikinde Sağlık Dışı Özel Sektörün Rolü, Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu, FTS Turizm, Ankara. Özkara, Y.(2006). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Hasta Memnuniyetinin Sağlık Ekonomisindeki Yeri ve Önemi: Bir Uygulama. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Antalya. Özvarış Ş. B. (2008). Herkes için Sağlık Politikaları: Sağlığın Teşvikinin Sağlık Belirleyicilerini Etkilemek için Kullanımı. Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu. FTS Turizm. Ankara. Rehfuess Eva A, Bruce Nigel, Bartram Jamie K. (2009). More Health for Your Buck. Health Sector Functions to Secure Environmental Health. Bulletin of the World Health Organizatio. 87(11). pp Sağlık Bakanlığı. (2011). Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesine Yönelik Dönüm Noktaları: Global Konferanslardan Bildiriler. Ankara: Anıl Matbaacılık. Sağlık Bakanlığı(SB)(2011)., Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Ankara. Anıl Matbaacılık. C4%B1n%20Te%C5%9Fviki%20S%C3%B6zl%C3%BCk.pdf [Erişim Tarihi: 20 Nisan 2013]. Sağlık Bakanlığı(SB). (2012). Sağlığı Geliştirme Programları Teoriden Pratiğe. Çeviri: Fertman C.I ve Allensworth DD., Health promotion Programs: From Theory to Practice. Sağlık Bakanlığı Yayın No 882. Sağlık Bakanlığı(SB), Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Erişim, 25 Nisan, Sargutan, A.E. (2005). Sağlık Sektörü ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 8(3).ss Semerci, T. (2011). Kamu Hastanelerinde Tedarik Zinciri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tezsiz Yüksek Lisans Bitirme Projesi. Tengilimoğlu, D., Işık O., Akbolat, M.,(2009). Sağlık İşletmeleri Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tilton E., Thomas D.(2011). Core functions of primary health care: A framework for the Northern Territory. amework_oct_2011%5b1%5d.pdf Erişim 5 Mayıs Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği. Resmî Gazete Tarih: ; Sayı: Yıldız, Y. (2008). Yataklı Sağlık Kuruluşlarında Yönetsel Sorunların İncelenmesi Edirne İlinde Örnek Bir Uygulama. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Yavuz, N. (2011). Türkiye ve OECD Ülkelerinde Sağlık Sistemleri ve Karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tezsiz Yüksek Lisans Bitirme Projesi. Yavuz, A., Çiçek, H.G., Akbelen, M.(2010). Isparta İlinde Sağlık Hizmetlerinden Yararlananların Özelleştirme uygulamalarına Karşı Tutumlarına Yönelik Amprik Bir Çalışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2(26). Ss Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 Zorlutuna, Y. (2008). Sağlığın Teşvikinde Özel Sağlık Sektörünün Rolü. Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu. FTS Turizm. Ankara. Yararlanılan internet kaynakları: 01_2011_14_52_16.pdf. Erişim, 30 Mayıs, Erişim, 30 Mayıs, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20