BÜYÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Transkript

1

2 BÜYÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

3 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği SIĞIRLARIN SİNDİRİM SİSTEMİ Sığırların mideleri diğer geviş getiren hayvanlardaki gibi 4 bölümden oluşmuştur. 1.İşkembe (Rumen): En büyük ve en işlevsel olan bölümdür. Sindirimin büyük kısmı buradaki mikroorganizmalarca yapılır. 2.Börkenek: (Retikulum): İşkembenin devamı niteliğindedir. 3.Kırkbayır (Omasum): İşkembeden gelen içeriğin suyunun emildiği kısımdır. 4.Şirden (Abomasum): İşkembede sindirilmeyen proteinler burada sindirilir. 1

4 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 2

5 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 3 RASYON NEDİR? Rasyon: Bir büyükbaş hayvanın 24 saatlik tüm besin ihtiyaçlarını karşılayabilecek, işkembedeki asidi dengeleyecek kaba ve kesif(yoğun fabrika yemi) yemleri uygun şekilde hazırlanmış karışıma denir. Sığıra yem verdiğimizde aslında sığırı değil; ön midede bulunan mikroorganizmaları beslemekteyiz, mikroorganizmalar da sığırımızı beslemektedir. Sığırlarda işkembeyi dolu tutarak tokluk hissi yaratılabileceğinden her zaman kaliteli ve istekle tüketilebilen kaba yemlere ihtiyaç vardır.

6 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 4 Kaliteli kaba yemler ineklere yiyebildikleri kadar verilmeli, kısıtlanmamalıdır. İşletmenin bulunduğu bölgedeki iklim ve toprak şartlarına göre çayır otu, silajlık mısır, yonca, fiğ, korunga gibi kaba yemler işletmede üretilerek en az %30-40 oranında üretim maliyeti azaltılmalıdır.

7 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 5 Kaba yem / kesif yem oranı çok önemlidir. Süt sığırı rasyonu kuru madde esasına göre en fazla % 60 ı kesif yemlerle karşılanmalıdır. Hiçbir şekilde rasyondaki kaba yem oranı % 40 ın altına düşürülmemelidir. Günlük kaba yem tüketimi kuru madde olarak vücut ağırlığının % 2 sinden daha aşağı olmamalıdır. Düşük verimli ineklerde (10-20 litre), gebe ve kısır ineklerde olduğu gibi günlük rasyonun %80-90 ı ve hatta %100 ü kaba yemlerle karşılanabilir (mineral madde takviyesiyle). Sığırların sindirim sisteminin kaba yemler üzerinden çalıştığı unutulmamalıdır.

8 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 6 YEM VE YEMLEMED DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Bütün yemler (çayır ve mera yeşil otları dahil) alıştırma dönemi geçirmeden verilmemelidir. Mutlaka 7-14 günlük sürecek bir alıştırma programı (yeni yemi kademeli artırarak yedirmek) ile hayvanlar yeni yeme hazırlanmalıdır. Bahar aylarında mera otları çok düşük ve suludur. Hayvanlara meraya çıkmadan veya meradan döndüklerinde kuru ot takviyesi yapılmalıdır.

9 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 7 Aşırı gübreleme bitkilerde nitrat ve nitrit maddelerinin artmasına neden olur. Nitrat ve nitrit bitkilerde A, D ve E vitaminlerini azaltacağı gibi hayvanlarda nitrit zehirlenmesine yol açacağından dikkatli olunmalıdır. Küflü yemler doğrudan hayvanın metabolizmasını bozduğu gibi (metabolik hastalıklar, döl verimi düşüklüğü, atıklar, ayak hastalıkları) hayvansal ürünlerden de insanlara geçerek insan sağlığını ciddi bir şekilde etkilemektedir. Bu nedenle hayvanlara küflenmiş silaj, kuru ot ve yemler kesinlikle verilmemelidir.

10 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 8 Asidoza yol açacağından hayvan başına günlük 500 gramdan fazla melas verilmemelidir. Çimlenmiş patates veya küflübozuk patates posasının içerdiği solanin maddesi sebebiyle zehirli olduğu unutulmamalıdır. Soğan, lahana ve karalahana yaprakları hayvanlarda iç kanamalara yol açacağından fazla yedirilmemelidir.

11 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 9 Depolarda zamanla insan yiyeceği özelliğini kaybeden hububat daneleri hayvanlara verilmemelidir. Fırın ve yemek artıkları hayvanlara yedirilmemelidir. Çöplük veya çevre kirlenmesinin olduğu fabrika alanlarında, ana yol kenarlarında hayvanlar otlatılmamalıdır.

12 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 10 Taze yem bitkisinin sindirilme derecesinin, kurutulmuş olanına göre daha yüksek olduğu unutulmamalı bu nedenle çayır ve mera otlarından yeterince faydalanılmalıdır.

13 Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği 11 SİLAJ Taze ve fazla su içeren yemlerin uzun süre saklanması amacıyla havasız ortamda süt asidi (laktik asit) bakterilerinin fermantasyonuyla elde edilen yemlerdir. Kaba yemlerin besin değerini artırmak ve korumak için en iyi yöntem silajlama metodudur. Yeşil yemler silaj yapılarak hayvanların tüketimine sunulmalıdır. Taze yem bitkileri silaj yöntemiyle bakteri, maya, küf, böcek ve kemirgenler gibi dış bozulma faktörlerinden korunurlar.

14 SAĞMAL İNEK BAKIM VE BESLEME

15 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 1 KABA YEM Selüloz bakımından zengin olan yemlere kaba yem adı verilir. Kaba yemler; işkembedeki mikroorganizmalar ve asitliğin düzenlenmesi, geviş getirme ve tükürük salgısını artırması gibi yaşamsal fonksiyonlar nedeniyle tüm büyükbaş hayvanlar için vazgeçilmez bir besindir. Kaba yemin kalitesi düştükçe toplam rasyonda daha fazla konsantre yem kullanılması gerektiğinden, bu durum süt bileşimi, döl verimi ve hayvan sağlığı bakımından olumsuz sonuçlara yol açacaktır.

16 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 2 Büyükbaş hayvanların yiyebildikleri kaba yemler; ot ve hasıllar (çayır otu, yonca korunga, fiğ vb), samanlar (buğday, arpa, bakliyatlar v.b), hasat ve harman artıkları (mısır sapı, pancar yaprağı, sebze artıkları), fabrikasyon artıkları (pancar posası, malt posası, elma posası v.b), ve silajlardır (mısır, yonca, ot, hububat hasılı v.b ) Sığırlar öncelikle kaba yeme dayalı olarak beslenmeye çalışılmalıdır. Kaba yemle karşılanmayan eksik besin maddeleri konsantre yemlerle tamamlanmalıdır.

17 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 3 Rasyon şayet iyi bir şekilde dengelenmemiş ise inekler bazı besin maddelerini gereğinden fazla ya da yetersiz alıyor olabilir. İyi hazırlanmamış rasyon ciddi verim kayıplarına yol açabildiği gibi düzeltilmezse ölümlere de sebebiyet verebilir. Genel olarak tüm kaba yemler, çiçeklenmeden hemen önce, tahıl hasılları başaklanma sonunda, kılçıklanma başlangıcında ve mısır, sorgum bitkisi danenin hamur kıvamında en yüksek besin maddesi içeriğine ulaştıklarından bu dönemlerde hasat edilmelidir.

18 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 4 Gölgede kurutulan otların besin seviyesi güneşte kurutulanlara göre daha yüksektir. Kaba yemler, rutubetsiz ve havadar depolarda depolanmadan önce nem oranı % 14 altına düşecek şekilde kurutulmalıdır. Saman; Enerji katkısı eksi ve protein katkısı (verim payı) sıfır olarak kabul edilir. Kaba yemlerin yokluğunda bir başka deyişle çok zor durumda kalındığında işkembeyi dolu tutmak ve geviş getirmeyi garanti altına almak için kullanılır.

19 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 5 KABA YEM- KONSANTRE YEM ORANI Genel bir kural olarak, kabul edilebilir düzeylerde süt yağ oranını elde edebilmek için rasyonun kuru maddesinin % 50 veya daha fazlasının kaba yemlerden oluşması gerektiği ve yine rasyonda en az % 18 oranında ham selüloz bulunması gerektiği bilinmelidir.

20 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 6 KONSANTRE YEMİN ÖĞÜTÜLMESİ Çok ince öğütülmüş ya da çok ince öğütülerek peletlenmiş konsantre yemleri yiyen ineklerin süt yağı oranlarının, taneleri kabaca kırılarak veya ezme haline getirilerek hazırlanmış konsantre yemleri yiyen ineklerinkine göre daha düşüktür. Serbest yemleme sistemlerinde peletlenmiş yemlerin sıkıştırma özelliği sayesinde hayvanlar kaba yeme oranla daha fazla tane yem tüketmekte bu nedenle de süt yağında bir azalma meydana gelebilmektedir.

21 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 7 KABA YEMİN ÖĞÜTÜLMESİ Kuru otların peletleme ya da herhangi bir nedenle çok ince doğranması ve yine silajların çok ince kıyılmış materyallerden hazırlanması, kaba yemlerin işkembeden geçiş hızını çok artırması ve sindirimlerinin azalması nedeniyle süt yağı oranı üzerine olumsuz etki yapmaktadır. Karıştırıcı dağıtıcı römorkların kullanım kılavuzuna göre kullanılmamaları halinde, lüzumsuz karıştırma ve kesme işlemi sonucunda çok ince kıyılan kaba yemler adeta çamur haline gelmekte ve selüloz değerleri yok olmaktadır.

22 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 8 Yine çok iri partiküller halinde olan kaba yemleri hayvanlar yeterince tüketmediğinden asidoza yakalanacağı unutulmamalıdır. Rasyondaki kaba yemin kuru madde bazında en az yarısının biçim uzunluğu 5 cm den fazla olmalıdır. Kaba yemler patoz samanı gibi çok ince kırılmış yemlerden oluşmamalıdır. İnce yemler hayvanların geviş getirmelerini dolayısıyla da tükürük salgısını azaltır. Bu durum ineklerde işkembe asitliğinin artmasına ve yemlerden iyi yararlanılmamasına yol açar.

23 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 9 YEMLEME SIKLIĞI Mümkünse kaba ve kesif yemler homojen bir şekilde karıştırılarak, ineklere sürekli homojen yem tüketme imkanı sunulmalıdır. Hayvanın devamlı yiyebileceği şekilde yemleme yapılmasının işkembe şartlarının daha değişmez kalmasını sağlayarak süt verimi ve bileşimine olumlu katkıda bulunacağı unutulmamalıdır.

24 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 10 YEŞİL ÇAYIR VE MERADA OTLATMA İneklerin aldıkları bu gibi taze kaba yemlerdeki selüloz oranının düşük olması ve aynı zamanda da süt veriminde görülen artış nedeniyle süt yağında azalma görülür. Bu nedenle meraya çıkan hayvanlara kuru kaba yem takviyesi yapılmalıdır.

25 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 11 Süt sığırları istedikleri her an içilebilir bol temiz suya ulaşabilmelidir. Günde litre süt veren 600 kg ağırlığındaki bir süt ineğinin günlük su tüketimi 100 litreye kadar çıkabilir. Bu nedenle süt inekleri kolayca içilebilir suya ulaşılabilmelidir. SU

26 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 12 SAĞIM DÖNEMİNDE BESLEME İneklerin sağım dönemindeki beslenmeleri; süt verimi düzeyleri, kuru madde tüketme kabiliyetleri ve canlı ağırlık kayıpları dikkate alınarak üç döneme ayrılır. 1. Dönem: Doğumdan sonraki ilk 10 hafta (İlk 70 gün) 2. Dönem: Doğumdan sonraki hafta ( gün) 3. Dönem: Doğumdan sonraki 20. haftadan kuruya çıkarılana kadar geçen süre.

27 Sağmal İnek Bakım ve Besleme DÖNEM: Doğumdan sonraki ilk 10 hafta Mutlaka iyi kaliteli bir kaba yem kullanılmalıdır. Eğer iyi kaliteli kaba yem olanakları kısıtlıysa kaliteli kaba yemler hayvanların bu dönemleri için ayrılmalıdır. Hayvana günlük yedirilen toplam yemin en az % 50 sini kaliteli kaba yem oluşturmalıdır. Yüksek süt veriminden doğan enerji ihtiyacını karşılayabilmek için günlük olarak yeme hayvan başına 500 gr kadar yağ ilave edilebilir. Verilecek olan yağın doymuş yağlardan oluşması tavsiye edilir.

28 Sağmal İnek Bakım ve Besleme DÖNEM: Doğumdan sonraki hafta İkinci dönem süt verimindeki artışın duraklayıp yavaş, yavaş azalmaya başladığı dönemdir. Bu dönemdeki azalmanın olabildiğince yavaş olması büyük ölçüde ilk dönemde iyi bir bakım ve besleme uygulanmasına bağlıdır. Bu dönemde kaba yemin mümkün olduğu kadar kaliteli olması ve süt veriminin takip edilerek süt verimine göre rasyon düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır.

29 Sağmal İnek Bakım ve Besleme 15 Bu dönemde süt verimi yüksek olsa da hayvanın yem tüketimi de yükselmiştir, böylece ineğin enerji ve besin maddeleri gereksinimi rahatlıkla karşılanabilir. Bu dönemde de ilk dönemdeki kurallara dikkat etmek gerekir ve dikkat edilmediği takdirde aynı beslenme bozukları oluşabilir

30 Sağmal İnek Bakım ve Besleme DÖNEM: 20. haftadan kuruya kadar Bu dönem, hayvanın bakım ve beslenmesinin en kolay yürütülebildiği dönemdir. Çünkü yem tüketimi artık belirli bir düzeyin üzerindedir ve süt verimi hızla azalmaktadır. Bu dönemdeki problem hayvanın besin maddesi ve enerji gereksinimlerinin karşılanamaması değil, hayvanın aşırı beslenmesi ve yağlandırılmasıdır. Bu nedenle ineğin süt verimi çok iyi takip edilmeli ve süt verimi azaldıkça verilen yem miktarı da azaltılarak hayvanın yağlanması önlenmelidir.

31 DÜVE VE KURUDAKİ İNEK BAKIM VE BESLEME

32 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 1 DÜVE BESLEME Düveler, 7-8 aylıkken cinsel olgunluğa ulaşarak boğasaklık\kızgınlık hali gösterirler. Ancak ergin canlı ağırlığının %75 ine (13-15 aylık olmadan) ulaşmadan gebe bırakılmamalıdırlar. Güç doğuma sebep olabilecek boğa spermalarının düvelerde kullanılmasından özelikle kaçınılmalıdır. Gebe düvelerde buzağılamaya 15 gün kala süt yemine başlatılarak, doğuma kadar süt yemine alıştırılması tamamlanmalıdır.

33 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 2 Düvelerin aşırı beslenmesi özellikle meme dokusunun gelişimini olumsuz etkileyerek memelerin yağlanmasına neden olmaktadır. Bu tip hayvanlar doğum yaptıklarında memeleri büyük görünmesine rağmen hem süt verimleri düşüktür hem de sağımları diğer hayvanlara göre daha uzun sürmektedir. Bu nedenle düveler aşırı yağlandırılmamalıdır.

34 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 3 KURUDAKİ İNEK BESLEME İnekler doğumdan gün önce kuruya(sağımdan kesme) çıkarılarak, meme dokusu ve sindirim sistemleri dinlendirilmelidir. Kurudaki inekler yağlanmaması için sağmal ineklerden ayrılarak, ayrı bir bakım ve beslenme programına alınmalıdır. İnek kuruya çıkarıldığı ilk 2-3 hafta bol miktarda iyi kaliteli kaba yem, tercihen çayır otu ile beslenmelidir.

35 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 4 Döl yatağında yavrunun gebelik süresince hacimsel gelişiminin işkembe üzerine yaratacağı baskı nedeniyle ananın besin maddelerine olan ihtiyacı artar. Bu sebeple, fazla miktarda sulu (hacimli) ancak besin madde yoğunluğu düşük olan silaj, pancar, domates ve elma posaları ile taze biçilmiş yeşil yemler beslenme eksikliğine yol açabileceğinden özelikle de doğuma bir ay kalmış gebe hayvanlara yedirilmemelidir. Doğuma 3-4 hafta kala ise kalsiyum bakımından zengin baklagil kaba yemleri yerine iyi kaliteli kuru ot (çayır) ya da buğdaygil kaba yemleri verilmelidir.

36 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 5 Kurudaki ineği süt verimine hazırlamak için, doğuma 15 gün kala kuru dönem yem miktarı her gün 0,5 kg azaltılarak, yerine 0,7-0,8 kg. süt yemi verilmek suretiyle doğuma kadar 6-8 kg süt yemi tüketmesi sağlanmalıdır. Hiçbir şekilde yağlanmış bir ineğe kuru dönemde rejim yaptırılmamalıdır.

37 Düve ve Kurudaki İnek Bakım ve Besleme 6 Küflenmiş, kızışmış ve herhangi bir şekilde bozulmuş yemlerin yedirilmesi yavru atmalara neden olabilir. Kayıtlardan yararlanarak doğurmaya bir hafta kaldığı tahmin edilen hayvanlar temiz ve dezenfekte edilmiş ve bol yataklık serilmiş m 2 lik doğum bölmesine alınmalı, doğuma kadar hayvana burada bakılmalıdır.

38 BUZAĞI BAKIM VE BESLEME

39 Buzağı Bakım ve Besleme 1 Zorunlu olmadıkça doğuma müdahale edilmemelidir. Baş ve ayaklar görüldükten sonraki 1 saat içerisinde şayet doğum gerçekleşmemiş ise doğum yardım gerekir. Doğum gerçekleşir gerçekleşmez yavrunun ağız ve burnundaki sümüksü kalıntı temizlenmeli, göbek kordonu doğum esnasında dipten kopmuş ise bu bölgeye tentürdiyot üç gün boyunca günde iki kez sürülmelidir.

40 Buzağı Bakım ve Besleme 2 Göbek kordonu dipten kopmamış ise karnına en yakın kısımdan başlayarak kordon aşağıya doğru sıvazlanmalı ve içindeki sıvı boşaltılmalıdır. Daha sonra içine tentürdiyot akıtılan göbek kordonu karına 4-5 cm uzaklıktan antiseptiğe batırılmış bir iple bağlanmalı ve bağlanan noktanın 3-4 cm altından temiz bir makasla kesilmelidir. Bu bölgeye 3 gün süre ile günde iki defa tentürdiyot uygulanmalıdır.

41 Buzağı Bakım ve Besleme 3 Doğumdan sonra inek yavrusunu yalayarak yavrunun kurumasına hem de dolaşımın hızlanmasına yardımcı olur. Eğer inek herhangi bir nedenle bu işi yapmıyor ise buzağının üzerine hafif tuz serpilerek yalaması teşvik edilmeli veya kuru bir bez veya yataklık kullanılarak buzağı iyice silinmeli ve kurutulmaya çalışılmalıdır.

42 Buzağı Bakım ve Besleme 4 Normal bir buzağı doğumundan yarım saat sonra ayağa kalkar ve bir saat içerisinde annesini emmeye çalışır. Buzağı emmeden memeler uygun bir antiseptik ile temizlenmelidir. Eğer yavru annesini emerse ineğin sağımı sırasında devamlı yavrunun emmesini isteyeceğinden sağım zorlaşır ve verim düşüklüğü meydana gelir. Ayrıca memeden emen yavrunun ne kadar süt içtiği de bilinemez. Bu nedenle mümkünse ağız sütü sağılarak biberon ile yavruya içirilmelidir.

43 Buzağı Bakım ve Besleme 5 Buzağılara içirilen süt; taze ve vücut sıcaklığında ( C), su ve süt verilen kaplar temiz olmalı; kova yerine biberonlar tercih edilmeli ve biberon deliklerinin geniş olmasına dikkat edilmelidir. Doğumsan sonra mümkünse ilk bir saat içerisinde 3 litre ağız sütünün biberonla buzağı tarafından tüketilmesi sağlanmalıdır.

44 Buzağı Bakım ve Besleme 6 Buzağı Yaşı 1-5 Günler Besleme/Yemleme Yeni doğan buzağıya doğumdan sonra mümkün olan en kısa sürede (2 saati geçmemeli) en az 3 kg civarında ağız sütü verilmeli, aynı miktarda ağız sütünün12 saat sonra tekrar alması sağlanmalıdır (Mümkünse ilk 5 gün 2kg X 3 öğün = 6 kg anne sütü içirilmeli). Buzağılar ilk 5 gün sadece anne sütü (kolostrum) ile beslenmelidir Günler Temiz ve ılık süt ya da süt ikame yeminden /buzağı başlangıç yeminden (35-37 ºC) günde iki öğünle canlı ağırlığının % 10 u kadar, soğuk havalarda (-10 ile 15 derecenin altındaki sıcaklıklarda) % ek kuru madde verilmelidir. -Buzağının önünde her zaman içilebilir temiz su bulundurulmalıdır günden itibaren kaliteli kuru ot buzağının önüne konulmalıdır Günler Buzağı başlangıç yemi doğumu takip eden 28 günden itibaren buzağının serbest tüketimine sunulmalıdır. Buzağının ihtiyacı olan protein, enerji ve diğer besin öğelerini karşılayacak buzağı başlangıç yeminin pelet kalitesi yüksek olmalıdır. Buzağı başlangıç yemi tüketime bağlı olarak, süt ya da süt ikame yemi % azaltılmalıdır. Günlük buzağı başlangıç yemi tüketimi arzulanan düzeye (1 kg) gelince süt ya da süt ikame yemi kesilebilir. -Buzağının önünde her zaman içilebilir temiz su bulundurulmalıdır. -Buzağının ilk 2 (iki) ayında geniş kapasiteli bir işkembe gelişimi için, bol miktarda kaliteli kaba yem tüketmesi gerektiği unutulmamalıdır. -3. aydan önce silaj yemlemesi ve otlatma yapılmamalıdır. Çünkü bu kuru madde tüketimini sınırlayabilir.

45 BESİ SIĞIRI BAKIM VE BESLEME

46 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 1 Bir hayvandan elde edilecek canlı ağırlık kazancı başta hayvanın genetik yapısıyla sınırlıdır. Yerli ırklarımızın besi kabiliyeti düşüktür. Yerli ırk sığırlarımız kültür ırklarıyla melezlersek daha iyi sonuç alırız. Şarole gibi etçi ırklar, Holstein ve Montofon gibi ırkların melezlenmesinden elde edilen yavruların et tutma kabiliyetleri fazladır.

47 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 2 Kültür ırkları yaşında, yerli ırklar ise 2 yaşında gelişimini tamamlar. Bu yaştan sonra yapılan besi ekonomik değildir. Erkek hayvanlar, enenmiş ve dişi hayvanlara göre daha iyi beslenirler. Genellikle derin, geniş, uzun gövdeli, kısa boyunlu, küçük başlı geniş ve düz sırtlı ve uzun sağrılı hayvanlar besi için uygundur. Buna karşılık, hastalık dışında zayıf kalmış hayvanlarda besi için tercih edilebilir. Besiye alacağımız hayvanların ırk, yaş, cinsiyet ve ağırlık yönünden aynı özellikte olması yapacağımız beside bize kolaylıklar sağlar.

48 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 3 Besiye alınacak hayvanlar satın alındıktan sonra 7-10 gün başka yerde tecrit edilmeli, iç ve dış parazit yönünden mücadelenin yanı sıra aşılama, koruyucu tedavilere de önem verilmeli ve bir veteriner hekimin yardımına başvurulmalıdır. Ahıra alınan hayvanların bireysel özelliklerini takip edebilmek için her birine kulak numarası takılması, her birine ait verim kayıt defteri tutulmalı, bu kayıt defterinde hayvanın sağlık durumu, işletmeye geldiğinde ağırlığı, besi süresince göstermiş olduğu ağırlık bilgileri yazılmalıdır. Böylece besi tutmayanları ayırt ederek boş yere besleme önlenmiş olur.

49 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 4 BESLENME Hayvanı beslemeye başlarken yeme alıştırmak gerekir. Bu amaçla konsantre yemden azar azar arttırarak verilmelidir. Canlı ağırlığın % 2-2,5 oranında kuru madde karşılığı yem tüketmesi (kaba yem+fabrika yemi) gerekmektedir. Yem miktarı ve yemin ne kadarı kaba ne kadarı kesif olacağı besi dönemine göre değişir. Pratik olarak besi başında % 70 kaba, % 30 kesif yem, daha sonraları % 30 kaba, % 70 kesif yem, semirtme döneminde % kaba, %85-90 kesif yem verilmesi gerekir.

50 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 5 BESİ TÜRLERİ Kısa Süreli Besi: Besi hayvanı 120 günden daha az sürede taze yem veya kesif yemle beslenir. Orta Süreli Besi: Besleme süresi gün arasında beslenir. Uzun Süreli Besi: Besleme süresi 220 günü geçerse buna da uzun süreli besi denir. Besiye başlarken ne kadar süre de besi yapılacağı kararlaştırılıp ona göre besiye başlanmalıdır. Besi sonunda süreyi uzatıp kar azaltılmamalıdır.

51 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 6 TAM YEMLEME Hayvanın her 100 kilo canlı ağırlığı için 1,5-2 kilo taze veya kesif yem verilir bu tür yemlemeye tam yemlemede denir. Bu tür yemlemeye başlarken hayvanlar yeme yavaş yavaş alıştırılmalıdır.10 gün sonra artık günlük yiyebilecekleri kadar bu yemden verilir. Böyle bir beside hayvanın önünde devamlı yem bulunur. Bu uygulamada ilk günlerde yem çok tüketiliyor gibi görünse de sonradan hayvan ihtiyacı kadar yem tüketir ve böylece hayvanlar çabucak et tutar.

52 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 7 YEMLEME ARALIĞI Günde 2-3 kez yemleme yapılır.ilk yemleme sabah erken, son yemleme ise karanlık çökmeden yapılmalıdır. İkinci yemleme yapılacaksa bu öğle üzeri yapılmalıdır.

53 Besi Sığırı Bakım ve Besleme 8 Geniş arazisi bulunmayan yetiştiriciler kesif yemin kaba yemden daha ucuz olduğu durumlarda kesif yem besisi uygulayabilirler. Bu tip beslemede bütün besi süresince yemlemede hayvanlara 1 kg. civarında kuru ot yanı sıra sadece kesif yem verilebilir. Besiye alınan sığırlara kokuşmuş, küflenmiş yemler verilmemeli, içirilen su da taze ve temiz olmalıdır.

54 BARINAK

55 Barınak 1 Tesislerin kurulacağı arazinin hafif eğimli ve toprağının geçirgen olması oldukça önemlidir. Olanak var ise, eğimin güney cephesi yönünde olması tercih edilmelidir. İşletme atıklarının yerleşim bölgelerinin yakınında olmamasına ve bölge hakim rüzgarlarının yönü dikkate alınarak tesislerdeki kokunun çevreyi rahatsız etmemesine özen gösterilmelidir. Barınaklar özellikle içme suyu kaynaklarına, aşırı sıcak noktalara veya dere yataklarına inşa edilmemelidir.

56 Barınak 2 İşe başlarken barınakta hayvanların yattığı, yem yediği, gezindiği ve sağıldığı yerler ile yem dağıtımı, gübre temizliği, sağım ve diğer bakım işlerinin kolaylıkla yürütülebileceği alanların doğru bir tasarımı yapılarak makine, ekipman ve işgücünden tasarruf edilmelidir. Sığırların hareketine, barınak içi ve dışındaki iş trafiğine, sütün sağılması ve soğutulmasına, yemin muhafazasına yetecek alanlar hesaplanmalıdır. Bölgedeki diğer modern işletmeler gözlemlenerek değerlendirilmelidir.

57 Barınak 3 Barınaklar, kaliteden ödün verilmeden ancak yörede bol ve ucuz bulunan malzemeler kullanılarak düşük maliyetle ve hayvanların yaşam tarzına ve davranışlarına uygun olarak inşa edilmelidir. Ülkemizde yatırımcılar çoğunlukla işe barınak yapımıyla başladıklarından sermayesini çok büyük bir iştahla inşaata yatırmaktadır. İnşaat giderleri artıkça kaba yem üretimi, kaliteli iş gücü ve damızlık hayvan için gerekli olan kaynak kısılarak işletme henüz kuruluş aşamasında iken iflasa sürüklenmektedir. Bu tarz işletme kurulumundan uzak durulmalıdır.

58 Barınak 4 Süt Sığırı Ahırında; Sağmal hayvan bölmesi, buzağı bölmesi (ferdi buzağılık bölmesi/buzağı kulübesi, serbest dolaşımlı buzağılık bölmesi), genç hayvan büyütme bölmesi, doğum bölmesi, hasta hayvan bölmesi, karantina bölmesi ve sağım ünitesi ile yem ve gübre depoları olmalıdır. Sağım salonuna girmeden önceki bekleme yerleri, sağım hızına göre ölçeklendirilmelidir. Bu bölümde inekler maksimum 1,5 saat bekletilmelidir.

59 Barınak 5 Barınaklarda duraklar uygun ölçülerde olmalıdır. Barınak sistemlerine göre yemlik ve suluklar yeterli ve uygun ölçülerde olmalıdır. Hava giriş açıklıkları, dış ve iç sıcaklık farkı göz önünde bulundurularak taze hava girişini garanti edecek yeterlilikte olmalıdır. Hava akımının fazla olması özelikle düşük sıcaklıklarda, barınağın belli kısımlarında hava cereyanına (hızlı hava akışı) yol açar. Hava cereyanları vücut ısısını aniden düşüreceğinden hayvanlarda strese yol açmaktadır. Bu nedenle barınaklar hayvanları hava cereyanından korumalıdır.

60 Barınak 6 Geçerli rüzgar yönü dikkate alınarak, ana giriş kapıları ve havalandırma girişleri de ayarlanmalıdır.

61 Barınak 7 Metabolizma hastalıklarını önlemek için özellikle gebeliğin son dönemlerinde serbest gezinecekleri alanlar olmalıdır. (1 hayvan için en az 9-10 m 2 gezinme alanı), Düşüp kaymaları, çeşitli ayak hastalıklarını ve mastitisi önlemek için uygun zemin seçilmelidir.

62 Barınak 8 İyi altlık malzemesi inek refahı için çok önemlidir. Bu amaçla sağmalların iyi dinlenebilmeleri için yatak yerlerinde yumuşaklık ve kuruluk sağlayan; sap-saman, kauçuk, kum, talaş, kuru gübre kullanılmalıdır.

63 Barınak 9 Besi hayvanı barınaklarında gerek yapımının kolay ve ucuz olması gerekse sağlıklı bir besicilik yapılmasına imkan vermesi nedeniyle serbest veya açık sistemler tercih edilmelidir.

64 Barınak 10 Kapı girişlerine antiseptik içeren ayak banyoları konulmalıdır. Hiçbir şekilde hayvansal atık ve gübreler yeraltı suyuna karışmamalı, gübrenin dışarı akıtılması için gezinti yerlerinde, sağım salonlarında kolay yıkama tesisatı oluşturulmalıdır. Gübre en az 2 ay olgunlaşmadan tarlaya verilmemelidir Sağmal bir inek günde ortalama canlı ağırlığının % 8 (600 kg canlı ağırlıktaki bir inek 50 kg dışkı + idrar ) kadar atık üretir. Katı ve sıvı gübre deposu, 6 aylık atık stoklayacak kapasitede yapılmalıdır.

65 Barınak 11 SICAKLIK KONTROLÜ Barınaklar; iç sıcaklık C, nem oranı % olacak şekilde inşa edilmelidir. Süt sığırları için +5 ile C arası ısılar uygun olmakla birlikte, sağmal inek için ideal ısı +10 ile C arasıdır. Alıştırmış olmak ve yeterli yem vermek şartıyla 25 0 C kadar inen ısılarda bile süt sığırlarının verimlerinde önemli bir düşme olmaz, sağlıkları bozulmaz C yi, özelikle C yi geçen sıcaklıkların hayvanlara ve de işletmeye ciddi zarar verdiği unutulmamalıdır.

66 Barınak 12 Fan ve duş sistemi yerleştirme, gölgelik alanlar oluşturma ve hava sirkülasyonunu artırmaya yönelik yapısal unsurlarla hayvanın çevre sıcaklığından daha az etkilenmesi amaçlanmalıdır.

67 Barınak 13 Fanlar aynı yönde, çaplarının on katı aralıklarla dizilmelidirler. Çapının on katı mesafesinde aralıklarla dizilen fanlar kötü havayı birbirlerine ileterek barınak dışına atarlar. Böylece ortamda birikmiş olan amonyak, karbondioksit, metan ve ısınmış havadan kurtulmuş olunacaktır. Su püskürtücüler (spreyler); ineğin sırtına suyla tam ıslatacak şekilde ayarlanmalıdır. Püskürtücüler 20 dakikada bir 1-2 dakika çalıştırılarak fanlarla beraber yaratılacak soğutucu etki ile büyükbaş hayvanlar rahatlatılmalıdır.

68 Barınak 14 Normalde inekler tükettikleri her kg kuru madde için 2-3 L ve her kg süt verimi için 3-5 L su tüketir. Bu miktarlar sıcaklık stresinde 2-3 kat artar. Suluklar mümkünse gölgeliklere ve sağım yolu boyunca yerleştirilmelidir. Yemleme serin saatlerde yapılarak kuru madde tüketimi artırılmalıdır. Sıcaklık stresine maruz kalan sığırların yem tüketimleri, özellikle de kaba yem alımları düşer.bu süreçte sığırların kaba yemi ayırıp kesif yeme yönelerek asidoza yakalanmamasına dikkat edilmelidir.

69