YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ VE İŞ PLANI. Prof. Dr. YILDIRIM BEYAZIT ÖNAL

Transkript

1 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ VE İŞ PLANI Prof. Dr. YILDIRIM BEYAZIT ÖNAL

2 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ Yatırım projelerinin yönetimi denilince, yatırım düşüncelerinin ortaya çıkışından üretime geçilmesine kadar olan çerçeve içerisindeki tüm faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gereken tedbirlerin alınması akla gelmekte ve temel olarak üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar, yatırım öncesi hazırlık çalışmaları, yatırımın yapılması ve yatırımın işletmeye alınması safhalarıdır. Ayrıca bu safhalar kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır.

3 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ Yatırım öncesi safhayı genel olarak iki alt gruba ayırmak mümkündür: A. Yatırımın ön hazırlık çalışmaları Yatırım projesi fikrinin oluşması Proje önseçim aşaması B. Asıl hazırlık çalışması Yatırım gereğinin tespit edilmesi Yatırım projesinin tamamlanması ve formüle edilmesi Yatırım projelerinin değerlendirilmesi ve yatırım kararının alınması

4 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ İkinci safhayı teşkil eden yatırım safhası da 4 gruba ayrılarak incelenebilir: A. Görüşme ve sözleşme safhası B. Yatırım projesi tasarım safhası C. İnşaat safhası D. Tesislerin montajı ve işletmeye alma safhası

5 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ Üçüncü safhayı teşkil eden işletmeye alma safhası: A. Deneme üretimi yapılması ve B. Normal üretime geçilmesi faaliyetlerini içermektedir. Yatırım ve proje yöneticileri, gerek proje ve yatırım sürecinde, gerekse işletmeye alma ve işletme dönemi sürecinde yönetim bilgi sisteminin planlanarak, organizasyon, yürütme, koordinasyon ve kontrol olarak sınıflandırılan tüm kullanım alanlarında, bu bilgileri elde ettikleri ve etkin kullanabildikleri oranda başarı sağlayacaklardır.

6 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ Yatırım projesi fikrinin oluşturulmasında ve proje olanakları etüdünün hazırlanmasında yararlanılabilecek kaynaklar şu şekilde özetlenebilir : a) Talep fonksiyonları; c) Kalkınma planları ve yıllık Temel İhtiyaçların analizi İhraç pazarlarının yapısı ve büyüklüğü İhraç mallarının geleceği ve geliştirme imkanı, Karşılanmamış iç talep, İç talepteki artışlar, İthal ikamesi imkanı Üretimin çeşitlendirilme imkanı b) Ülke kaynaklarının analizi Hammadde imkanı Enerji ve yakıt durumu, Yeterli işgücü (miktar ve kalifiye açısından) Ulaştırma imkanı programların incelenmesi Yatırım konusunun sektörel durumu Teşviklerden yararlanıp yararlanılamayacağı d) Yeni icat ve buluşları değerlendirme e) Diğer ülkelerdeki tecrübeleri izleme f) Bölge, Sektör ve Pazar araştırmaları g) Uluslar arası karşılaştırmalar vb. gibi.

7 YATIRIM PROJELERİNİN YÖNETİMİ Ön Yapılabilirlik ve Yapılabilirlik Etütlerinin Kapsamı: 1. Çalışmanın Özeti 2. Projenin Tanımı ve Kapsamı 3. Pazar Araştırması 4. Hammadde Etüdü 5. Yer Seçimi ve Çevresel Etkiler 6. Kapasite Seçimi 7. Teknoloji Seçimi ve Mühendislik 8. Organizasyon ve İnsan Kaynakları 9. Toplam Yatırım Tutarı 10.Uygulama Programı (Termin Planı) 11.İşletme Dönemi Gider ve Gelirleri 12.Projenin Finansmanı ve Finansal Analiz 13.Projenin Ticari ve Ulusal (Ekonomik ve Sosyal) Açıdan Analizi

8

9 İş planı her işletmenin gelecek için bir hedef belirleyip bu hedefe ulaşabilmek için kendilerine biçtikleri rolleri görmelerini sağlayacak bir araçtır. Yani iş planı bir işletme için gelecekte nerelerde olabileceğini görmeye yarayan pusula gibi kullanılabilen bir araçtır. Bir başka ifade ile iş planı firmalar için bir nevi yol haritasıdır. Bu plan iyi hazırlanıp hedefler makul ve mantıklı bir biçimde ortaya konacak olursa firma açısından ileride olabilecekleri okuma/görme/tahmin etme imkanı verebilmektedir.

10 İş planı yapılmadan önce; firmaların ileride gerçekleştirilmesi düşünülen yatırım fikirlerinin ne derece iyi olduğu ve firmaya neler getirip neler götürebileceğini görebilmeleri için ön değerlendirme ve fizibilite etütlerinin yapılması gerekmektedir. Bir başka ifadeyle iş planı; içinde girişimcinin işi ile ilgili düşüncelerinin, hedeflerinin ve planlarının yer aldığı bir dosyadır. İş planı aynı zamanda girişimcinin işini kurma ve işletmesini geliştirme dönemlerinde yol gösterici rehberidir.

11 İş planları temelde iki amaca hizmet etmektedir. Bunlardan birincisi ve en önemlisi (ancak genelde göz ardı edileni) girişimcilere ve küçük işletme sahiplerine bir çeşit yol haritası vazifesi görerek, onların işlerinde doğru ve tutarlı adımlar atmasına yardımcı olmasıdır. Böylece işe başlarken veya işi büyütürken onlara hedefleri ve genel kuralları da gösterir. İkincisi ise bankalardan risk sermayesi şirketlerine kadar uzanan potansiyel yatırımcılara, bu işe yatırım yapıp yapmamaları konusunda karar vermelerine yardımcı olur.

12 Yapılan araştırmalar sonucunda 10 anahtar konumunda iş planı bölümü olduğu görülmektedir: 1. Yönetici Özeti 2. Şirket ve Ürün/Hizmet Analizi 3. Endüstri ve Sektör Analizi 4. Müşteri ve Rakiplerin Analizi 5. Pazarlama ve Tanıtım Planı 6. Dizayn ve Ürün/Hizmet Geliştirme Planı 7. Üretim ve/veya Operasyon Planı 8. Yönetim Ekibi 9. Finansal Yapı Planı 10.Ekler ve diğer bilgiler

13 Bir başka değişle; İş planı, firmaların; Neredeyiz?, Nerede olmak istiyoruz? ve Buraya nasıl gidebiliriz? sorularına yanıt bulmalarını sağlayan bir dokümandır. Her firmanın kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerini belirlemeleri ve bu hedeflere en kısa ve en sorunsuz yoldan ulaşmaları için iş planına ihtiyaçları vardır. Bu özellikleri ile iş planı, işletmede sürekli el altında bulundurulacak, işletme kararlarına ışık tutacak ve işletme faaliyetleriyle gerçekleşmelerin kontrolü için kullanılacak bir doküman niteliğindedir

14 İş Kurma Süreci Akım Şeması

15 İş planı, girişimcinin özelliklerini ve hedeflerini, işletmenin geçmiş ve mevcut dönem özelliklerini, gelecekten beklentilerini, işletme yapısı ve ortaklarını, ulaşmak istediği müşteri kitlesi ve hedeflediği piyasaların özelliklerini, hedef müşteriye ulaşmak için uygulayacağı satış ve pazarlama çalışmalarını, üretmeyi planladığı yeni ürün/hizmetleri, üretim için iş süreçlerini, işletmeyi yürütmek için gerekli idari süreçleri ve örgütlenmeyi, işletmenin tahmini üretim ve satış planlarını, işletmenin finansal hareketlerini, finansal karlılığını, karşı karşıya olduğu risk ve fırsatları gösteren bir çalışmadır.

16 İş planı hazırlanmadan önce, işletmenin tanımlı hedefleri ve bir vizyonu olması gerekir. Ancak bu şekilde hazırlanan bir iş planı yol gösterici bir rehber niteliği taşır. İş planı bir kez hazırlanıp bırakılmamalı, iş planındaki temel karar ve planları etkileyecek gelişmeler olduğunda, iş planı yenilenmeli ve her zaman işletmeye yön veren/verecek karar, hedef ve planları gösteren bir doküman olarak saklanmalıdır. Kısaca en temel biçimde iş planı, işletmenin başarılı olması, en azından ekonomik anlamda varlığını sürdürebilmesi için neler yapması ve bunları nasıl yapması gerektiği konularına karar verme sürecidir.

17 İş planının çeşitli hedefleri mevcuttur. Bunlar kullanım amaçlarıyla yakından ilgilidir. İş planı, yeni kurulacak bir işletme için yol gösterici bir rehber olmasının yanında, mevcut durumunu kontrol etmek ve büyümek isteyen kurulu işletmeler tarafından da kullanılır. İş planı, işletmeyi dış tanıtım amacına yönelik olmak üzere, özellikle işletmenin dış finansman ihtiyacı olduğunda, risk sermayesi şirketlerine, bankalara, olası ortaklara veya üniversite ve kamu kurumlarına işletmeyi tanıtmak amacıyla hazırlanabilmektedir.

18 İş planı uygulamalarının işletme geliştirme sürecine ve kurumsallaşmaya çeşitli katkıları vardır. Bunları ayrıntılı olarak şu şekilde sıralamak mümkündür; işletme içi görev dağılımının tam olarak yapılması, müşteri kitlesi, talep ve özelliklerinin bilinmesi, bir pazarlama politikası ve buna bağlı pazarlama planı olması, satış planlamasının, üretim ve tedarik planlaması ile koordinasyonunun sağlanması, üretimde verimliliğin sağlanması, ortak ve çalışanların işletmedeki varlık nedenlerinin saptanması, gerçekçi bir bütçe sistemine sahip olunması, finansal yönetim altyapısının kurulmuş ve uygulanmakta olması, işletme karlılığının izlenmesi gibi, işletmenin gelişerek varlığını sürdürebilmesi için hayati olan konularda karar vericilerin işlerini kolaylaştırıcı, yol gösterici bir kaynaktır.

19 İş planı kapsamında finansal plan; belirlenen bir dönem için bir işletmenin ihtiyaç duyacağı fonları, nakit giriş ve çıkışlarının zamana göre dağılımı, uygun fon kaynaklarının bulunması ve bu fonların nasıl kullanılabileceğinin belirlenmesi amaçlarıyla yapılır. Bu bağlamda finansal plan belirtilen dönem için; üretim maliyeti, satın alma ve beklenen satış tahminleri dikkate alınarak yapılır. Finansal plan girişimcinin kısa, orta ve uzun vadede parasal gereksinimlerinin belirlenmesi amacıyla yapılır.

20 Finansal planlar ister kısa isterse uzun süreli olsun, işletmenin nakit akışlarının yani, para giriş ve çıkışlarının gerçeğe yakın bir biçimde tahmin edilmesini sağlayan bir süreçtir. İşletmenin kurulması için gerekli yatırım ve işletme sermayesi ihtiyacı, İşletmenin kurulması ve işletmeye alınması için gerekli toplam yatırım ihtiyacı, potansiyel finansal kaynaklar, İşletmenin kredi ihtiyacı, İşletmenin tahmini nakit akışını ve finansal karlılığını gösteren hesaplamalar.

21 Tablo 11.1: Başlangıç Yatırım Sermayesi İhtiyacı Tablosu YATIRIM HARCAMALARI TUTAR AÇIKLAMA 1. ARAZİ BEDELİ 2. ETÜD VE PROJE GİDERLERİ 3. ARAZİ DÜZENLEMESİ 4. BİNA İNŞAAT GİDERLERİ 5. MAKİNE VE TECHİZAT GİDERLERİ (YERLİ) 6. MAKİNE VE TECHİZAT GİDERLERİ (İTHAL) 7. YARDIMCI İŞLETME.MAKİNE-EKİP. GİDER. 8. İTHALAT VE GÜMRÜKLEME GİDERLERİ 9. TAŞIMA VE SİGORTA GİDERLERİ 10. MONTAJ GİDERLERİ 11. İŞLETMEYE ALMA GİDERLERİ 12. LİSANS GİDERLERİ 13. GENEL GİDERLER 14. BEKLENMEYEN GİDERLER 15. DİĞER GİDERLER TOPLAM SABİT YATIRIM Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını,

22 Tablo11.2: Yıllık İşletme Giderleri Tablosu GİDER KALEMLERİ TOPLAM % SABİT/ HARCAMA DEĞİŞKEN 1. HAMMADDE 0/ YARDIMCI MADDE VE İŞLETME 0/100 MALZEMELERİ 3. KİRA 100/0 4. ELEKTRİK 30/70 5. SU 30/70 6. YAKIT 30/70 7. İŞÇİLİK-PERSONEL 100/0 8. BAKIM-ONARIM 70/30 9. PATENT-LİSANS 50/ GENEL GİDERLER 75/ PAZARLAMA-SATIŞ GİDERLERİ 12. AMBALAJ- PAKETLEME GİDERLERİ TOPLAM 80/20 0/100 SABİT GİDERL. Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını, DEĞİŞK. GİDERL.

23 Tablo 11.3: İşletme Sermayesi Tablosu İŞLETME SERMAYESİ KALEMLERİ 1. HAMMADDE STOĞU 2. YARDIMCI MADDE STOĞU 3. İŞLETME MALZEMELERİ STOĞU 4. YAKIT STOĞU 5. YARI MAMÜL STOĞU 6. AMBALAJ MALZEMESİ STOĞU 7. MAMÜL MADDE STOĞU 8. YEDEK PARÇA STOĞU 9. MÜŞTERİYE BAĞLI MAL DEĞERİ 10. GENEL GİDERLER NAKİT İHTİYACI TOPLAM YILLIK İŞLETME GİDERLERİ SÜRE Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını, İŞLETME SERMAYESİ İHTİYACI

24 Tablo 11.4: Yatırım Dönemi Finansman Yapısı Tablosu 1. YIL 2. YIL TOPLAM AÇIKLAMA FİNANSMAN İHTİYACI 1. BAŞLANGIÇ YATIRIMI 2. İŞLETME SERMAYESİ TOPLAM FİNANSMAN İHTİYACI FİNANSMAN KAYNAKLARI 1. ÖZKAYNAKLAR 2. BORÇLAR 3. KREDİLER TOPLAM FİNANSMAN Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını,

25 Tablo 11.7: Nakit Akım Tablosu YILLAR NAKİT GİRİŞLERİ A. YATIRIM KREDİSİ B. ÖZKAYNAK C. İŞLETME GELİR-GİDER FARKI D. HURDA DEĞER E. YILBAŞI ELDEKİ NAKİT F. NAKİT GİRİŞLERİ TOPLAMI (A+B+C+D+E+F) NAKIT ÇIKIŞLARI Başlangıç Sabit Yatırımı Kalemleri G. SABİT YATIRIM TOPLAMI H İŞLETME SERMAYESİ Kredi Faiz Ödemeleri Kredi Anapara Ödemeleri I. KREDİ ÖDEME TOPLAMI J. VERGİLER K. NAKİT ÇIKIŞLARI TOPLAMI (G+H+I+J) YIL SONU ELDEKI NAKİT (F-K) Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını,

26 Tablo 11.9: İş Kurma Süreci Detaylı Aktivite Planı (Haftalık) Haftalar Aktiviteler İşyerinin Kiralanması İşletmenin Ana Sözleşmesinin Hazırlanması Gerekli İzin ve Ruhsatların Alınması Yasal Kuruluş İşlemlerinin Yapılması Kredi Başvurularının Yapılması İşyeri Donanımının Yapılması Makine Ekipmanların Satın Alınması Üretim Girdileri İçin Bağlantıların Yapılması İşletmenin Teknik İşgücünün Sağlanması İşletmenin İdari Örgütlenmesinin Hazırlanması Pazarlama Planına Bağlı Çalışmaların Başlatılması Teknik Sistemin Deneme Üretimine Alınması Üretimin Başlatılması Hizmetlerin Başlatılması Kaynak: İş Planı Rehberi, KOSGEB Yayını,