TURCHROME ANADOLU MAD. SAN. VE DIŞ. TİC. LTD. ŞTİ. KROM OCAĞI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ (RUHSAT NO )

Transkript

1 TURCHROME ANADOLU MAD. SAN. VE DIŞ. TİC. LTD. ŞTİ. PROJESİ (RUHSAT NO ) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI KÜTAHYA İLİ, TAVŞANLI İLÇESİ, ULUÇAM KÖYÜ YILDEV MAD. MÜH. MÜŞ. HAV. GIDA, İŞ SAĞ. VE İŞ GÜV. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. KÜTAHYA/MART-2013

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI TURCHROME ANADOLU MAD. SAN. VE DIŞ. TİC. LTD. ŞTİ. Levent Mah. Büyükdere Cad. Cömert Sok. Yapı Kredi Plz. No:1 C Blok Kat:11 BEŞİKTAŞ/İSTANBUL Tel : Faks: PROJESİ ( SİCİL NOLU RUHSAT) PROJE BEDELİ ,00 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ KÜTAHYA İLİ, TAVŞANLI İLÇESİ, ULUÇAM KÖYÜ ( NOLU RUHSAT) 1 Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : : : : : PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDINATLARI, ZONE 2 Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : : :

3 3 Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : : : : : Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 27 D.O.M. : -- Zon : 35 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : : :

4 7 Nolu Çalışma Alanı (Açık Ocak) Sınır Koordinatları PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 39 D.O.M. : -- Zon : 37 Zon : -- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : : : : : : : : : ÇED YÖNETMELİĞİ; EK-I LİSTESİ; MADDE 28.A. 25 HEKTAR VE ÜZERİ ÇALIŞMA ALANINDA (KAZI VE DÖKÜM ALANI TOPLAMI OLARAK) AÇIK İŞLETMELER(DEĞİŞİK: RG-30/6/ ) ÇED YÖNETMELİĞİ MADDE 7.C. BU YÖNETMELİK KAPSAMINDA YA DA KAPSAMI DIŞINDA BULUNAN PROJELERE İLİŞKİN KAPASİTE ARTIRIMI VE/VEYA GENİŞLETİLMESİ HALİNDE, KAPASİTE ARTIŞI TOPLAMI BU YÖNETMELİĞİN EK-I İNDE BELİRTİLEN EŞİK DEĞER VEYA ÜZERİNDEKİ PROJELERE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU HAZIRLANMASI ZORUNLUDUR. PTD Yİ HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI YILDEV MAD. MÜH. MÜŞ. HAV. GIDA, İŞ SAĞ. VE İŞ GÜV. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. PTD Yİ HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI ŞENYUVA MAH. MERHALE SOK. NO:95/8 BEŞTEPE/ANKARA TEL: (0 312) FAKS: (0 312) ÇEDBD SUNUM TARİHİ

5 İÇİNDEKİLER SAYFA NO İÇİNDEKİLER... 4 TABLOLAR DİZİNİ:... 6 EKLER DİZİNİ:... 7 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 8 I.1. PROJENİN KONUSU, YATIRIMIN TANIMI, ÖMRÜ, HİZMET MAKSATLARI, ÖNEM VE GEREKLİLİĞİ... 8 I.1.a. Projenin Konusu... 8 I.1.b. Yatırımın Tanımı... 9 I.1.c. Projenin Ömrü I.1.ç. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği I.2. PROJENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN, İNŞAAT VE İŞLETME SAFHALARINDA KULLANILACAK ARAZİ MİKTARI VE ARAZİNİN TANIMLANMASI I.3. ÖNERİLEN PROJEDEN KAYNAKLANABİLECEK ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİN GENEL OLARAK AÇIKLANMASI (SU, HAVA, TOPRAK KİRLİLİĞİ, GÜRÜLTÜ, TİTREŞİM, IŞIK, ISI, RADYASYON VE BENZERİ) I.3.a. Su Kirliliği I. 3. b. Hava Kirliliği I. 3.c. Toprak Kirliliği I. 3.ç. Gürültü I. 3. d. Katı Atık Kirliliği I. 3.e. Titreşim, Isı, Işık, Radyasyon V.b I.4. YATIRIMCI TARAFINDAN ARAŞTIRILAN ANA ALTERNATİFLERİN BİR ÖZETİ VE SEÇİLEN YERİN SEÇİLİŞ NEDENLERİNİN BELİRTİLMESİ BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. PROJE YERİ VE ALTERNATİF ALANLARIN MEVKİİ, KOORDİNATLARI, YERİ TANITICI BİLGİLER BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ. 40 III.1. ÖNERİLEN PROJE NEDENİYLE KİRLENMESİ MUHTEMEL OLAN ÇEVRENİN; NÜFUS, FAUNA - FLORA, JEOLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLER, DOĞAL AFET DURUMU, TOPRAK, SU, HAVA (ATMOSFERİK KOŞULLAR) İKLİMSEL FAKTÖRLER, MÜLKİYET DURUMU, MİMARİ VE ARKEOLOJİK MİRAS, PEYZAJ ÖZELLİKLERİ, ARAZİ KULLANIM DURUMU, HASSASİYET DERECESİ (EK-V DEKİ DUYARLI YÖRELER LİSTESİ DE DİKKATE ALINARAK) VE YUKARIDAKİ FAKTÖRLERİN BİRBİRİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİ DE İÇERECEK ŞEKİLDE AÇIKLANMASI III.1.a. Nüfus III.1.b. Flora - Fauna BİLİMSEL İSMİ TÜRKÇE İSMİ HABİTAT FLORA BÖLGESİ TÜRKİYE DE YAYILIŞI III.1.c. Jeolojik Özellikler III.1.ç. Hidrolojik ve Hidrojeolojik Özellikler II.1.d. Doğal Afet Durumu III.1.e. Toprak Özellikleri III.1.f. Meteorolojik Özellikler III.1.ı. Mülkiyet Durumu III.1.j. Koruma Alanları Ve Hassasiyet Dereceleri (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, İçme ve Kullanma Su Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar) III.1.k. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları (Benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar)

6 III.1.l. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar) BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 59 IV.1. ÖNERİLEN PROJENİN AŞAĞIDA BELİRTİLEN HUSUSLARDAN KAYNAKLANMASI OLASI ETKİLERİNİN TANITIMI (BU TANIM KISA, ORTA, UZUN VADELİ, SÜREKLİ, GEÇİCİ VE OLUMLU OLUMSUZ ETKİLERİ İÇERMELİDİR) IV.1.a. Proje İçin Kullanılacak Alan: IV.1.b. Doğal Kaynakların Kullanımı: IV.1.c. Kirleticilerin Miktarı (Atmosferik koşullar ile kirleticilerin etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu IV.2. YATIRIMIN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KULLANILACAK TAHMİN YÖNTEMLERİNİN GENEL TANITIMI IV.3. ÇEVREYE OLABİLECEK OLUMSUZ ETKİLERİN AZALTILMASI İÇİN ALINMASI DÜŞÜNÜLEN ÖNLEMLERİN TANITIMI BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI V.1. PROJEDEN ETKİLENMESİ OLASI HALKIN BELİRLENMESİ VE HALKIN GÖRÜŞLERİNİN ÇED ÇALIŞMASINA YANSITILMASI İÇİN ÖNERİLEN YÖNTEMLER: V.2. GÖRÜŞLERİNİN BAŞVURULMASI ÖNGÖRÜLEN DİĞER TARAFLAR: V.3. BU KONUDA VEREBİLECEĞİ DİĞER BİLGİ VE BELGELER: BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ KAYNAKLAR

7 TABLOLAR DİZİNİ: TABLO- 1. PATLATMA DELİĞİ ŞARJ YOĞUNLUĞU (KG/M) TABLO- 2. PATLATMA BİLGİLERİ TABLO- 3. PATLATMA BİLGİLERİ (CEVHER ÜRETİMİ İÇİN) TABLO- 4. ÜRETİMDE KULLANILACAK MAKİNE VE EKİPMAN LİSTESİ TABLO- 5. KROM OCAĞI İÇİN ÜRETİM-ÇALIŞMA TABLOSU TABLO- 6. DEKAPAJ MALZEMESİ ÜRETİM-ÇALIŞMA TABLOSU TABLO- 7. KROM OCAĞI (YERALTI İŞLETME) İÇİN ÜRETİM-ÇALIŞMA TABLOSU TABLO- 8. DÜNYA KROMİT REZERVLERİ (BİN TON) TABLO- 9. DÜNYA KROM CEVHERİ ÜRETİMİ TABLO- 10. MTA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YAPILAN ETÜTLER SONUCUNDA TAVŞANLI İLÇESİNDE BELİRLENEN REZERVLER TABLO- 11. TÜRKİYE KROMİT ÜRETİMİ (TON) TABLO- 12. TALEP EDİLEN ÇALIŞMA ALANLARININ YERLEŞİM BİRİMLERİNE MESAFELERİ TABLO SİCİL NOLU İŞLETME RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO- 14. YER ALTI OCAĞI (ÇED İZİN ALANI ) SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO NOLU ÇALIŞMA ALANI SINIR KOORDİNATLARI TABLO YILI NÜFUS BİLGİLERİ TABLO- 23. BÖLGESEL FLORA LİSTESİ TABLO- 24. KUŞ TÜRLERİ TABLO- 25. SÜRÜNGEN, İKİYAŞAMLILAR VE MEMELİLER TABLO- 26. AYLARA GÖRE SICAKLIK DEĞİŞİMLERİ TABLO- 27. YAĞIŞ DURUMU TABLO- 28. ORTALAMA AÇIK, BULUTLU, KAPALI GÜNLER SAYISI TABLO- 29. AYLIK ORTALAMA BULUTLULUK DURUMU TABLO- 30. NEM DURUMU TABLO- 31. ORTALAMA BAĞIL NEM DURUMU TABLO- 32. BASINÇ DURUMU TABLO- 33. TOPRAK SICAKLIĞI TABLO- 34. ON ALTI YÖNDE AYLIK ORTALAMA RÜZGÂR HIZLARI (M/S) TABLO- 35.ON ALTI YÖNDE AYLIK ORTALAMA RÜZGÂR ESME SAYILARI TOPLAMI ŞEKİLLER DİZİNİ: ŞEKİL- 1. PATLATMA DELİK DİZAYNI ŞEKİL- 2. ŞEŞ-BEŞ DELİK DİZAYNI ŞEKİL- 3. ŞEŞ-BEŞ DELİK DİZAYNI (CEVHER ÜRETİMİ İÇİN) ŞEKİL- 4. KROM OCAĞI İŞ AKIM ŞEMASI ŞEKİL- 5. TAHKİMAT SİSTEMİ ŞEKİL- 6. HIZINA VE ESME SAYILARINA GÖRE RÜZGAR GÜLLERİ

8 EKLER DİZİNİ: EK-1. YER BULDURU HARİTASI EK-2. UYDU GÖRÜNTÜSÜ EK /12 KARAR NOLU ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR BELGESİ VE TARİH VE 2011/64 SAYILI ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR BELGESİ EK-4. KÜTAHYA VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TARİH VE 790 SAYILI YAZISI EK SİCİL NOLU İŞLETME RUHSATI FOTOKOPİSİ EK-6. 1/ ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA EK-7. KADASTRO HARİTASI EK-8. MANİSA-KÜTAHYA-İZMİR PLANLAMA BÖLGESİ 1/ ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI EK-9. İMALAT PLANI VE RESTORASYON PLANI EK-10. VAZİYET PLANI EK-11. JEOLOJİ HARİTASI VE KESİTLERİ EK-12. KÜTAHYA İLİ'NE AİT DEPREM HARİTASI EK-13. FAALİYET SAHASINA AİT FOTOĞRAFLAR 7

9 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği I.1.a. Projenin Konusu Proje; Kütahya İli, Tavşanlı İlçesi, Uluçam Köyü yakınlarında, sicil nolu ruhsat sahası sınırları içerisinde faaliyet sahibi Turchrome Anadolu Mad. San. ve Dış. Tic. Ltd. Şti. tarafından hem açık hem de yeraltı işletme yöntemi ile işletilen krom ocaklarında kapasite artışı yapılmasıdır. Karizma Enerji Gaz Pet. Mad. Mer. İnş.Taah. Nak. Orm. San. ve Tic. A.Ş.tarafından; Kütahya İli, Tavşanlı İlçesi, Uluçam Köyü yakınlarında yer alan, sicil nolu ruhsat sahası içerisinde, 18,95 hektar alanda 2 poligon olacak şekilde ton/yıl kapasiteli krom ocağı işletilmesi ile ilgili olarak Mülga Çevre ve Orman İl Müdürlüğü'ne başvuru yapılmış ve 2008 yılında 2008/12 karar nolu Çevresel Etki Değerlendirme Belgesi alınmıştır (Bkz. Ek-3). Daha sonra 2008 yılında izni alınan ocak sahasında kapasite artışı yapılması ile ilgili olarak Proje Tanıtım Dosyası hazırlanarak Mülga Çevre ve Orman İl Müdürlüğü'ne başvuru yapılmış ve 2011 yılında Karizma Enerji Gaz Pet. Mad. Mer. İnş. Taah. Nak. Orm. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenen 2011/64 karar nolu Çevresel Etki Değerlendirme Belgesi alınmıştır (Bkz. Ek-3). Ek-3'de verilmiş olan ÇED Gerekli Değildir Belgeleri sicil nolu ruhsat sahası ve Karizma Kim. Koz. Mad. Mer. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenmiştir. Söz konusu ruhsat sahası Karizma Kim. Koz. Mad. Mer. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş.'nin bölünmesi sonucu Çevik Grup Enerji Mad. İnş. Petrol Gaz Tic. Nak. San. ve Tic. A.Ş. adına tescil edilmiştir. Daha sonra firmanın Çevik Grup Enerji Mad. İnş. Petrol Gaz Tic. Nak. San. ve Tic. A.Ş. olan unvanı tarihinde Turchrome Anadolu Mad. San. ve Dış. Tic. Ltd. Şti. olarak değiştirilmiştir. Karizma Kim. Koz. Mad. Mer. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenen ÇED Gerekli Değildir Belgesinde proje sahibi değişikliğinin yapılması için Kütahya Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne başvuru yapılmıştır. Proje sahibi değişikliğine ilişkin Kütahya Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün tarih ve 790 sayılı yazısı Ek-4 de verilmiştir. Proje; Çevresel Etki Değerlendirilmesi Uygulanacak Projeler Ek-1 Listesi, Madde 28-a 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler, (Değişik: RG-30/6/ ) ve ÇED Yönetmeliği Madde 7.c. Bu Yönetmelik kapsamında ya da kapsamı dışında bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesi halinde, kapasite artışı toplamı bu Yönetmeliğin EK-I inde belirtilen eşik değer veya üzerindeki projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur. değerlendirilmiş olup ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Yapılan değerlendirmeler neticesinde sicil nolu ruhsat sahası sınırları içerisinde krom ocaklarında kapasite artışı ve alan genişletilmesi düşünülmüştür. 8

10 Proje kapsamında; sicil nolu ruhsat sahası içerisinde yaklaşık 826,59 hektar alanda yeraltı işletme yöntemi ile krom ocağı işletilmesi, aynı ruhsat sahası içerisinde 7 poligon şeklinde düzenlenmiş ve toplamda 239,04 hektar alanda ise açık işletme yöntemiyle krom ocağı işletilmesi planlanmaktadır. Açık işletme yöntemiyle işletilecek çalışma alanları içerisinde; üretim alanları, seyyar şantiye, seyyar fosseptik, triyaj alanları, pasa döküm sahası, bitkisel örtü depolama sahası, galeri girişleri, vb. üniteler bulunacaktır. Yüzeyde çalışma yapılacak çalışma alanlarına en yakın yerleşim birimi Uluçam Köyü'dür. Uluçam Köyü'ne en yakın çalışma alanı 1 nolu çalışma alanı olup yaklaşık 125 m batısında bulunmaktadır. Faaliyetin gerçekleştirileceği sicil nolu ruhsat sahası 1206,45 hektar alana sahiptir. Söz konusu işletme ruhsatı tarihinde 10 yıl süreyle alınmış olup ruhsat süresi tarihinde dolacaktır. Sahada ekonomik olarak üretilebilir kalite ve miktarda rezerv durumuna göre Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvurularak ruhsat süresinin uzatılması yoluna gidilecektir. Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden alınacak olan iznin 10 yıllık verilmesi sebebiyle; 10 yılda bir temdit projesi verilerek sürenin uzatımı sağlanacaktır. Talep edilen çalışma alanlarının tamamı orman alanı içerisinde kalmaktadır. Üretim çalışmalarına başlamadan önce Orman Bölge Müdürlüğü nden ve ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacak ve çalışmalara bu izinlerin alınmasından sonra başlanılacaktır. Çalışma alanlarının gösterildiği Kadastro haritası Ek-7 de verilmiştir. Proje alanının işaretlendiği Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı ( tarihinde Yürütmeyi Durdurma Kararı verilmiştir) Ek-8'de verilmiştir. Plana göre 2 nolu, 3 nolu, 4 nolu, 5 nolu, 6 nolu, 7 nolu çalışma alanlarının tamamı ve 1 nolu çalışma alanının büyük bir kısmı orman alanı içerisinde kalmaktadır. 1 nolu çalışma alanının diğer kısmı ise ağaçlık karakteri korunacak alanlar içerisinde kalmaktadır sicil nolu ruhsat sahası sınırları içerisinde faaliyet sahibi Turchrome Anadolu Mad. San. ve Dış. Tic. Ltd. Şti. tarafından işletilmesi planlanan krom ocaklarında açık işletme yöntemi ve yer altı işletme yöntemi uygulanarak krom cevheri üretilecektir. Krom ocaklarından üretilecek düşük tenörlü tüvenan cevherin faaliyet sahibine ait mücavir ruhsat sahası içerisinde mevcut durumda kurulu bulunan cevher zenginleştirme tesisinde işlenmesi ve konsantre cevher elde edilmesi ile ekonomiye kazandırılması amaçlanmaktadır. Yapılacak yatırımla hammadde olarak elde edilecek krom ekonomiye kazandırılarak maden kaynaklarının değerlendirilmesi, istihdam ve ulusal ekonomiye katkı sağlaması amaçlanmaktadır. I.1.b. Yatırımın Tanımı Ocak işletme faaliyetleri bilindiği gibi açık ve kapalı işletme yöntemlerinden biri seçilerek ya da her ikisi ile birlikte yapılmaktadır. Herhangi bir işletmede yöntem seçimi ve/veya değişimi, topografya, maden yatağının jeolojik durumu, pazar durumu, faaliyet 9

11 sahibinin finansal kaynakları gibi etkenler değerlendirilerek ekonomik olanın tespit edilmesi suretiyle yapılmaktadır. Söz konusu krom ocağında; yukarıda belirtilen koşullar (örtü tabakasının kalınlığı, kaya formasyonlarının sertliği, basma dayanımı, kazılabilirlik parametreleri, topografya, cevherleşmenin olduğu damarın eğimi, yapısı ve kalınlığı, ilk yatırım sermayesi ve birim üretim maliyetleri) dikkate alınarak üretim yöntemi belirlenmiş ve faaliyetin açık işletme yöntemi olan basamaklarda delme-patlatma yapılması suretiyle gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Krom Ocağında İşletim Yöntemi Açık İşletme Üretim Yöntemi Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak sahasında kapasite artışı sonrası yılda yaklaşık ton/yıl ( m 3 /yıl) tüvenan cevher çıkarılması ve ocakta yılda 12 ay çalışılması planlanmaktadır. Açık işletme yöntemi ile üretimde cevher/pasa oranı 1/2 dir. Buna göre, ton/yıl tüvenan cevher üretimi sırasında ton/yıl ( m 3 /yıl) pasa malzemesi oluşumu söz konusu olacaktır. Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak alanlarının tamamında yapılacak toplam kazı hacmi ton/yıl ( m 3 /yıl) olacaktır (tüvenan cevher yoğunluğu: 3,5 ton/m 3, pasa malzemesinin yoğunluğu: 2,7 ton/m 3 olarak alınmıştır). Açık işletme yöntemiyle işletilecek ocaklarda cevher üzerinde ortalama 20 m kalınlığında dekapaj bulunmaktadır. Proje kapsamında açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak sahalarından ton/yıl ( m 3 /yıl) tüvenan cevher kazısı yapılacak olup sahada yapılan çalışmalar sonucu kromlu zonun kalınlığı yaklaşık 10 m olarak tespit edilmiştir. Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak sahalarının toplamından yılda yaklaşık m 2 alanda üretim çalışması yapılacaktır. Buna göre; m 2 x 20 m = m 3 ( ton) dekapaj oluşacaktır. Sahada cevherleşmenin yüzeye yakın olduğu yerlerde açık işletme yöntemi olarak basamaklı üretim yöntemi kullanılacaktır. Açık işletme yöntemi ile çalışılacak olan alanlarda öncelikle yüzeyde bulunan ağaç, çalı türündeki bitkilerin vb. temizlenmesi ve bitkisel örtü tabakasının sıyrılması çalışmaları yapılacaktır. Sıyrılacak bitkisel örtü tabakasının kalınlığı ortalama 20 cm civarındadır. Bitkisel örtü tabakası sıyrıldıktan sonra cevherli zonun üzerinde bulunan dekapajın alınması çalışmaları yapılacaktır. Dekapajın alınması için öncelikle gevşetme patlatması yapılacaktır. Patlatma işlemi sonrası alınan dekapaj saha içerisinde belirlenen dekapaj depolama alanında depolanacaktır. Dekapajın alınması ile tüvenan cevherin üretimi eşzamanlı gerçekleştirilecektir. Dekapaj alındıktan sonra sert bir yapıya sahip olan krom cevherinin gevşetilmesi için patlatma işlemi yapılacaktır. Basamaklar; patlatma işlemleri esnasında oluşturulacaktır. Patlatma işlemi sonrası parçalanan cevher proje alanı içerisinde belirlenen pasa döküm 10

12 alanında triyaj işlemine tabi tutulacaktır. Triyaj işlemi sonucu oluşan pasa malzemesi çalışma alanlarında belirlenen pasa döküm alanında depolanacaktır. Dekapaj ve cevherli zonun alınması çalışmaları için hazırlanan patlatma dizaynları aşağıda ayrı ayrı verilmiştir. Patlatma Tekniği ve Detayları Patlatma dizaynı; alınacak malzemenin miktarına, basamakların durumuna, kalınlığına, çatlak sisteminin ve gevşetilecek bloğun durumuna, patlatma alanı çevresinde bulunan hassas yapıların (bina, köprü vb.) uzaklığına bağlı olarak değişmektedir. Açık ocak patlatmalarının büyük bir kısmı basamak patlatması şeklinde yapılmaktadır. Serbest yüzeye (aynaya) paralel olarak açılan dik veya dike yakın patlatma, patlatma deliklerinin patlayıcı ile şarj edilerek patlatılması basamak patlatması olarak adlandırılır. Basamak patlatmasının yapıldığı yerler; kömür ve metalik madenlerinin üretim ve dekapaj çalışmaları, taş ocaklarında, çimento ve kireç fabrikalarının hammadde ocaklarında, baraj ve otoyol çalışmalarıdır. Basamak patlatma verimini etkileyen birçok parametre vardır. Bir kısım parametreler kontrol edilebilir. Bu parametreler değiştirilerek patlatma performansına etki edebilir. Bazı parametreler ise kontrol edilemezler. Kontrol edilemeyen parametrelerin değiştirilmesi mümkün değildir. Kontrol edilemeyen parametreler; Kayacın jeolojik yapısı Patlatma deliğinin yapısı Kullanılan patlayıcı maddenin özellikleri Patlatma alanının fiziksel koşulları Su seviyesidir. Kontrol edilebilen parametreler ise aşağıda projeye uygun olarak tasarlanmıştır. Faaliyet alanında yapılacak delme-patlatma işlemi sırasıyla; Wagon-Drill ile deliklerin delinmesi, ANFO nun hazırlanması, sıkılanması ve patlatılması aşamalarından oluşmaktadır. Ocak sahasında gerçekleştirilecek patlatmalar uzman kişiler (belgeli ateşleyiciler/lisanslı firmalar) tarafından polis/jandarma nezaretinde yapılacaktır. Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. İşletmede tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler hakkındaki tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlayıcı madde kullanımı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretim İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul Ve Esasları na ilişkin tarih ve sayılı Resmi 11

13 Gazetede yayınlanan Tüzük hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde olarak ANFO (%92 amonyumnitrat, %8 fuel oil karışımı) diye adlandırılan Amonyum Nitrat ve Motorin karışımından oluşan madde kullanılacaktır. Bu patlayıcı jelatinit tipi dinamit ve milisaniye gecikmeli kapsüller yardımıyla patlatılacaktır. Patlatma işlemleri sırasında kullanılacak olan patlayıcılar patlatma işleminin yapılacağı zamanlarda ve bir patlatma için gerekli olacak miktarda temin edilecek olup, faaliyet sahası sınırları içerisinde patlayıcı madde depolanmayacaktır. Dilim Kalınlığı (B max ) Delikler Arası Mesafe Sıkılama Basamak Yüksekliği Delik Yüksekliği Kolon Şarjı Dip Şarj Toplam Şarj Delik Çapı Delik Taban Şekil- 1. Patlatma Delik Dizaynı Tablo- 1. Patlatma Deliği Şarj Yoğunluğu (kg/m) DELİK ÇAPI PATLAYICI MADDE YOĞUNLUĞU Inch mm 0,80 0,82 0,90 0,95 1,00 1,10 1,15 1 ¼ 31,7 0,64 0,65 0,71 0,76 0,79 0,88 0,91 1 3/8 34,9 0,77 0,79 0,86 0,91 0,95 1,06 1,10 1 ½ 38,1 0,91 0,94 1,03 1,09 1,15 1,25 1,31 1 5/8 41,2 1,07 1,10 1,21 1,26 1,34 1,47 1,53 1 ¾ 44,4 1,24 1,28 1,40 1,47 1,55 1,71 1, ,8 1,62 1,67 1,83 1,92 2,02 2,23 2,34 2 ¼ 57,1 2,05 2,10 2,31 2,44 2,56 2,83 2,95 2 ½ 63,5 2,53 2,60 2,86 3,01 3,17 3,48 3,65 2 ¾ 69,8 3,07 3,14 3,45 3,65 3,84 4,21 4, ,2 3,65 3,73 4,11 4,33 4,55 5,01 5,24 3 ½ 88,9 4,97 5,09 5,58 5,89 6,20 6,83 7, ,6 6,49 6,65 7,29 7,71 8,11 8,11 8,91 4 ¼ 107,9 7,32 7,50 8,24 8,69 9,15 10,07 10,52 Kaynak: TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Ankara,

14 Dekapaj Malzemesinin Alınması İçin Patlatma Dizaynı Üretim çalışmaları esnasında yılda yaklaşık ton ( m 3 ) dekapaj oluşacaktır. Patlatma dizaynına esas olan üretim kapasiteleri ve çalışma zamanlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir (Çalışma Süreleri: Yıl/12 ay, Yıl/312 gün, Ay/ 26 gün, Gün/2 vardiya, Vardiya/8 saat). Yıllık Dekapaj Miktarı Aylık Dekapaj Miktarı Günlük Dekapaj Miktarı Saatlik Dekapaj Miktarı m m m 3 164,5 m ton ton ton 444 ton *( Dekapaj malzemesinin yoğunluğu ortalama 2,7 ton/m 3 olarak kabul edilmiştir). Delik Çapı (R): Patlatılacak kaya yapılarının içerisine patlayıcı madde yerleştirmenin en verimli yolu kaya yapılarına delik delmektir. Delinecek deliklerinin çaplarının seçimini patlatılacak kayacın özellikleri, patlatma sonrası istenen parça boyutu, basamak yüksekliği ve delme maliyeti etkiler. Genelde açık işletmelerde delik çapları 50 mm ile 450 mm arasında değişir. Delme-patlatma dizaynında delik çapı 3 1/2 inç (88,9 mm) alınmıştır. Şarj Konsantrasyonu (Lb): Şarj konsatrasyonu (lb), 88,9 mm delik çapı ve 0,82 gr/cm 3 patlayıcı madde yoğunluğuna göre 5,09 kg/m olarak seçilmiştir (Bkz. Tablo-1). Dilim Kalınlığı (B max ): Dilim kalınlığı, delik merkezinden aynaya olan en kısa mesafedir. Dilim kalınlığı küçük seçilirse, basınç çatlakları aynaya kadar ulaşır ve gazlar bu çatlaklardan sızar, dolayısıyla enerjilerini tam kullanamazlar. Dilim kalınlığı büyük seçildiğinde ise, patlayıcı maddenin hareket ettirmesi gereken kütle daha büyüktür. Bu durumda kırılma yetersiz olacağı gibi, enerji dalgası geriye etki ederek aynanın düzensiz olmasına neden olacaktır. Dilim Kalınlığı (B max )= 2,5 m olarak alınmıştır. Delikler Arası Mesafe (B): Delikler arası mesafe aynaya paralel bir hat üzerindeki iki delik arasındaki uzaklıktır. Delikler arası mesafe B max değerinin 1-1,5 katı olarak alınır. (Kaynak: Açık İşletmelerde Delme-Patlatma; A.Konuk, R.M.Göktan, O.Patir, A.Ü. Müh. Mim. Fak. Yayınları, No:102) Delikler Arası Mesafe (B)= 1,5 x B max = 1,5 x 2,5 = 3,75 m Basamak Yüksekliği (K): Basamak yüksekliği işletmenin çalışma yaptığı projelendirilmiş olan ayna yüksekliğidir. Basamak yüksekliği tespit edilirken çalışan makinelerin özelliklerine, delik delme makinesinin özelliklerine, patlatma sonrası oluşacak malzemenin kullanım alanına dikkat edilmelidir. Patlatma için delik delen delici makinelere optimum verimle çalıştıkları bir derinlik önerilir. Bu derinlik gereğinden kısa tutulduğunda delici makinelerden tam verim alınmamış 13

15 olur. Deliğin fazla derin olması halinde delme hızının düşmesi, delgi ve patlayıcı madde doldurma hatalarında artış olur. Normal patlatmalarda kural olarak basamak ayna yüksekliğinin dilim kalınlığının en az 2,5, en fazla 6 katı alınması doğru bir seçimdir. 6 x B max K 2,5 x B max olmalıdır. 6 x 2,5 m K 2,5 x 2,5 m 15 m K 6,25 m Basamak yüksekliğinin 6,25 m ile 15 m arasında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda basamak yüksekliği 10 m olarak seçilmiştir. Delik Taban Payı (u): Basamaklara delinen delikler tam basamak yüksekliğinde delinirse kırılmanın tam 90 derece olmaması nedeni ile tabanda tırnak denilen sert bir kısım kalacaktır. Bu ise yükleyici ve kazıcı makineler için istenmeyen bir olaydır. Bu nedenle delikler, aynayı tam tabandan kesecek gibi biraz derin delinir. Bu fazlalığa da taban payı denir. Uygulamalarda delik boyunun, basamak yüksekliğinin % 10 fazlası kadar olması gerektiği saptanmıştır. Delik Taban Payı (u)= Basamak Yüksekliği (K) x 0,1 Delik Taban Payı (u)= 10 m x 0,1 = 1 m Delik Yüksekliği (H): Toplam delik derinliği basamak yüksekliği ile dip delginin toplamıdır. Basamak patlatmalarında mutlaka uygulanmalıdır. Delik Boyu (H)= Basamak Yüksekliği (K) + Delik Taban Payı (u) Delik Boyu (H)= 10 m + 1 m = 11 m Sıkılama (h 0 ): Delik içerisine patlayıcı konulduktan sonra kalan üst bölümün delikten çıkan malzeme veya özel tıkaç malzemeleri ile (belirli boyutlarda kırılmış mıcır) kapatılması işlemine sıkılama denir. Sıkılama işlemi, patlayıcının enerjisini kayaya yönlendirmek için uygulanan bir işlemdir. İyi bir şekilde yapılmış sıkılama ile patlatma verimliliği artar. Küçük sıkılama, gazların kaçmasına, kaya fırlamalarına, hava şokuna ve patlamanın veriminin düşmesine neden olur. Büyük sıkılama ise kolon şarjının üzerindeki kayanın zayıf parçalanmasına yol açar. Sıkılama kadar sıkılama mesafesi de önemlidir. Sıkılama mesafesi delik içerisinde patlayıcı madde konmayan kısımdır. Uygulamalarda en yaygın sıkılama mesafesi yük miktarı kadardır. Delik boyunun 1/3 ü kadarı sıkılama mesafesi olarak alınır. Uygun alınan sıkılama mesafesi daha düşük hava şoklarının oluşmasına, yüksek verime ve daha emniyetli bir çalışma ortamının oluşmasına sebep olur. h 0 = H x 1/3 h 0 = 11 m x 1/3= 3,6 m 14

16 Şarj Boyu (Dy): Pratik olarak hesaplamalarda aşağıdaki formül kullanılır. Dy= 1,45 x Lb Dy= 1,45 x 5,09 = 7,4 m Delik Düzeni: Uygulamada delikler genellikle sıralı (kare), şeş-beş ve İsveç düzeninde delinmektedir. Patlatma işlemi için 88,9 mm çap ve 11 m boyunda delikler açılacaktır. İki delik arası mesafe 3,75 m, delik sırası aralarındaki mesafe 3,75 m olacak şekilde delikler delinecektir. 3,75 m 3,75 m 2,5 m Ateşleme Yönü Elektrikli Kapsül Şekil- 2. Şeş-Beş Delik Dizaynı Bir Delikten Alınacak Malzeme Miktarı (V): V = B max x B x K =2,5 m x 3,75 m x 10 m V = 93,75 m 3 (253 ton) Yıllık Üretim İçin Delinecek Toplam Delik Sayısı (D): D (Yıllık) = m 3 /yıl / 93,75 m³/delik D (Yıllık) = m delik /yıl Yukarıda verilmiş olan patlatma dizaynı doğrultusunda yıllık kapasitenin sağlanması için ortalama iki günde bir patlatma yapılması ve bir patlatmada 56 delik patlatılması planlanmaktadır. Kullanılan Patlayıcı Maddenin Cinsi ve Miktarı: Mutlaka delik yapısına ve kayacın cinsine uygun bir patlayıcı seçilmelidir. Delik içerisinde su varsa uygulamada suya dayanıklı bir patlayıcı seçilmeli. Daha iyi bir taban kesmesi ve daha iyi kazı yükleme verimi sağlamak için tabanda kayaç yapısına da uygun olarak daha güçlü patlayıcı madde kullanılmalıdır. Faaliyet kapsamında bir deliğin patlatılması için 48 kg ANFO kullanılacaktır. 15

17 Bir delikte kullanılan 48 kg ANFO nun ateşlenmesi için; 2 kg dinamit, 2 adet elektrikli kapsül kullanılacaktır. Bir patlatmada toplam 56 delik patlatılacak olup; Dinamit miktarı : 56 x 2 kg = 112 kg Kapsül miktarı : 56 x 2 adet = 112 adet ANFO miktarı : 56 x 48 kg = kg Tablo- 2. Patlatma Bilgileri PARAMETRELER DEĞERLER R Delik çapı (mm) 89 mm Bmax Dilim kalınlığı (m) 2,5m K Basamak yüksekliği (m) 10 m u Delik taban payı (m) 1 m H Delik boyu (m) 11 m B Delikler arası uzaklık (m) 3,75 m h 0 Sıkılama boyu (m) 3,6 m Dy Şarj boyu 7,4 m Lb Şarj (Anfo) konsantrasyonu (kg/m) 5,09 kg/m d Anfo yoğunluğu 0,82 gr/cm 3 V Bir delikten alınacak malzeme miktarı 93,75 m 3 (253 ton) D Bir patlatmada patlatılacak delik sayısı 56 adet D ( Yıllık ) Bir yılda patlatılacak delik sayısı adet V (Patlatma) Bir patlatmada elde edilecek malzeme miktarı m 3 ( ton) N (Aylık) Aylık Patlatma Sayısı 13 patlatma N (Yıllık) Yıllık Patlatma Sayısı 156 patlatma D (Anfo) Bir delik için kullanılacak ANFO miktarı 48 kg D (Jelatinit) Bir delik için kullanılacak dinamit miktarı 2 kg D (E. Kapsül) Bir delik için kullanılacak kapsül miktarı 2 adet Z (Delik) Bir delik için kullanılacak toplam patlayıcı miktarı 50 kg P (Anfo) Bir patlatmada kullanılacak ANFO miktarı kg P (Jelatinit) Bir patlatmada kullanılacak dinamit miktarı 112 kg P (E. Kapsül) Bir patlatmada kullanılacak kapsül miktarı 112 adet Y (Anfo) Yıllık kullanılacak ANFO miktarı kg ( 419 ton) Y (Jelatinit) Yıllık kullanılacak dinamit miktarı kg Y (E. Kapsül) Yıllık kullanılacak kapsül miktarı adet Cevher Üretimi İçin Patlatma Dizaynı Yukarıda da belirtildiği gibi kapasite artışı sonrası proje kapsamında yılda ton/yıl ( m 3 /yıl) cevher kazısı yapılması planlanmaktadır. Patlatma dizaynına esas olan üretim kapasiteleri ve çalışma zamanlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir (Çalışma Süreleri: Yıl/12 ay, Yıl/312 gün, Ay/ 26 gün, Gün/2 vardiya, Vardiya/8 saat). Yıllık Kazı Miktarı Aylık Kazı Miktarı Günlük Kazı Miktarı Saatlik Kazı Miktarı m ,2 m m 3 82,2 m ton ton ton 240,4 ton (Ortalama yoğunluk:2,9 ton/m 3 olarak alınmıştır.) 16

18 Delik Çapı (R): Delme-patlatma dizaynında delik çapı 2 1/2 inç (63,5 mm) alınmıştır. Şarj Konsantrasyonu (Lb): Şarj konsatrasyonu (lb), 63,5 mm delik çapı ve 0,82 gr/cm 3 patlayıcı madde yoğunluğuna göre 2,60 kg/m olarak seçilmiştir (Bkz. Tablo-1). Dilim Kalınlığı (B max ): Dilim Kalınlığı (B max )= 2 m olarak kabul edilmiştir. Delikler Arası Mesafe (B): Delikler Arası Mesafe (B)= 1,5 x B max = 1,5 x 2 = 3 m Basamak Yüksekliği (K): 6 x B max K 2,5 x B max olmalıdır. 6 x 2 K 2,5 x 2 12 K 5 Basamak yüksekliğinin 5 m ile 12 m arasında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda basamak yüksekliği 5 m olarak seçilmiştir. Delik Taban Payı (u): Delik Taban Payı (u)= Basamak Yüksekliği (K) x 0,1 Delik Taban Payı (u)= 5 m x 0,1 = 0,5 m Delik Yüksekliği (H): Delik Boyu (H)= Basamak Yüksekliği (K) + Delik Taban Payı (u) Delik Boyu (H)= 5 m + 0,5 m = 5,5 m Sıkılama (h 0 ): h 0 = H x 1/3 h 0 = 5,5 m x 1/3= 1,8 m Şarj Boyu (Dy): Dy= 1,45 x Lb Dy= 1,45 x 2,60 = 3,7 m Delik Düzeni: Patlatma işlemi için 63,5 mm çap ve 5,5 m boyunda delikler açılacaktır. İki delik arası mesafe 3 m, delik sırası aralarındaki mesafe 3 m olacak şekilde delikler delinecektir. 17

19 3 m 3 m 2 m Ateşleme Yönü Elektrikli Kapsül Şekil- 3. Şeş-Beş Delik Dizaynı (Cevher Üretimi için) Bir Delikten Alınacak Malzeme Miktarı (V): V = B max x B x K= 2 m x 3 m x 5 m V = 30 m 3 (87 ton) Yıllık Üretim İçin Delinecek Toplam Delik Sayısı (D): D (Yıllık) = m 3 /yıl / 30 m³/delik D (Yıllık) = delik /yıl Yukarıda verilmiş olan patlatma dizaynı doğrultusunda yıllık tüvenan cevher üretim kapasitenin sağlanması için ortalama iki günde bir patlatma yapılması ve bir patlatmada 88 delik patlatılması planlanmaktadır. Kullanılan Patlayıcı Maddenin Cinsi ve Miktarı: Proje kapsamında tüvenan cevherin alınması çalışmalarında bir deliğin patlatılması için 35 kg ANFO kullanılacaktır. Bir delikte kullanılan 35 kg ANFO nun ateşlenmesi için; 2 kg dinamit, 1 adet elektrikli kapsül kullanılacaktır. Bir patlatmada toplam 88 delik patlatılacak olup; Dinamit miktarı : 88 x 2 kg = 176 kg Kapsül miktarı : 88 x 1 adet = 88 adet ANFO miktarı : 88 x 35 kg = kg 18

20 Tablo- 3. Patlatma Bilgileri (Cevher Üretimi İçin) Parametreler Değerler R Delik çapı (mm) 63,5 mm Bmax Dilim kalınlığı (m) 2 m B Delikler arası mesafe (m) 3 m K Basamak yüksekliği (m) 5 m u Delik taban payı (m) 0,5 m H Delik boyu (m) 5,5 m h 0 Sıkılama boyu (m) 1,8 m Dy Şarj boyu 3,7 m lb Şarj (Anfo) konsantrasyonu (kg/m) 2,60 kg/m d Anfo yoğunluğu 0,82 gr/cm 3 V Bir delikten alınacak malzeme miktarı 30 m 3 (87 ton) D Bir patlatmada patlatılacak delik sayısı 88 adet D ( Yıllık ) Bir yılda patlatılacak delik sayısı adet V (Patlatma) Bir patlatmada elde edilecek malzeme miktarı m 3 (7.656 ton) N (Aylık) Aylık Patlatma Sayısı 13 sefer N (Yıllık) Yıllık Patlatma Sayısı 156 patlatma D (Anfo) Bir delik için kullanılacak ANFO miktarı 35 kg D (Jelatinit) Bir delik için kullanılacak dinamit miktarı 2 kg D (E. Kapsül) Bir delik için kullanılacak kapsül miktarı 1 adet Z (Delik) Bir delik için kullanılacak toplam patlayıcı miktarı 37 kg P (Anfo) Bir patlatmada kullanılacak ANFO miktarı kg P (Jelatinit) Bir patlatmada kullanılacak dinamit miktarı 176 kg P (E. Kapsül) Bir patlatmada kullanılacak kapsül miktarı 88 adet Y (Anfo) Yıllık kullanılacak ANFO miktarı kg Y (Jelatinit) Yıllık kullanılacak dinamit miktarı kg Y (E. Kapsül) Yıllık kullanılacak elektriksiz kapsül miktarı adet Patlatmada 30 milisaniyeli gecikmeli kapsüller kullanılacaktır. Bu nedenle ön sıra ile arka sıra arasında bekleme süresi olmayacak, ön sıranın ilk deliğinden başlanan patlatma işlemi arka sıranın son deliğinin de patlatılması ile tamamlanacaktır. Ağaç, çalı türündeki bitkilerin vb. temizlenmesi ve bitkisel toprağın alınması Patlatma işlemi ile dekapaj malzemesinin gevşetilmesi, iş makineleri ile alınması ve depolanması Patlatma işlemi ile cevherin gevşetilmesi, iş makineleri ile alınması Tüvenan cevherin kamyonlara yüklenmesi Şekil- 4. Krom Ocağı İş Akım Şeması Zenginleştirme tesisine taşıma 19

21 Yeraltı İşletme Üretim Yöntemi Yeraltı işletme yöntemi ile işletilecek krom ocağının kapasite artışı sonrası yıllık kapasitesi ton (6.857 m 3 ) olacak şekilde planlanmıştır. Üretimde cevher/pasa oranı 1/2 dir. Buna göre, yıllık ton (6.857 m 3 ) cevher üretimi sırasında ton (17.777,7 m 3 ) pasa malzemesi oluşumu söz konusu olacaktır. Cevher alımı esnasında yapılacak toplam kazı hacmi yıllık yaklaşık ton (24.634,7 m 3 ) olarak hesaplanmıştır (Cevher yoğunluğu 3,5 ton/m 3, pasa malzemesinin yoğunluğu 2,7 ton/m 3 olarak alınmıştır). Üretim Yer altı üretim yönteminin seçiminde ise, kaya formasyonlarının sertliği, basma dayanımı, kazılabilirlik parametreleri topoğrafya, cevherleşmenin olduğu damarının eğimi, yapısı ve kalınlığı, ilk yatırım sermayesi ve birim üretim maliyetleri göz önüne alınmıştır. Faaliyet kapsamında yeraltı işletme yöntemi ile işletilecek ocaklarda üretim yatay dilimli dolgulu yöntem ile gerçekleştirilecektir. Yer altı işletmesi kapsamında öncelikle üretim çalışmalarına yönelik hazırlık çalışmalarına başlanılacaktır. Bu hazırlık çalışmaları; cevhere ulaşmak, cevheri yüzeye çıkarmak ve havalandırmayı sağlamak amaçlı çalışmaların planlanması ve bu planlamaların uygulanmasını kapsamaktadır. Hazırlık çalışmaları kapsamında öncelikle yeraltı ocağına ulaşımı sağlayacak olan galeri girişleri açılacaktır. Daha sonra ana galeri sürümü sağlanacaktır. Yeraltından cevher yatay dilimli dolgulu yöntem (ramble) kullanılarak üretilecektir. Bu sınıfın kapsamına giren yöntemlerde, sadece kazı cephesi önünde geçici bir boşluk tutulur. Tahkimat işlemi, bu boşluğun gerisinde kazılan alanın doldurulması ile yürütülür. Geçici ve yardımcı bir tahkimat aracı olarak ağaç da kullanılabilir. Dolgulu yöntemler, çeşitli dalım açılarında, her kalınlıkta ve yüksek stabilitede cevher ve yan kayacı olan sert yataklara uygulanır. Kayıplar ve seyrelme oldukça azdır. Yatay dilimler halinde kazı yapıldığı durumda, doğrudan doğruya kazının yapıldığı yerde kazılan cevherden triyaj yapma olanağı vardır. Çok az ağaç kullanılması ve kazılan boşluğun tutuşma özelliği olmayan malzeme ile doldurulması nedeniyle, dolgulu yöntemler yangın tehlikesi açısından emniyetlidir. Sıkı dolgu yapılabildiği takdirde birçok durumlarda çok önemli bir konu olan yan kayacın göçmesi ve sübsidans önlenebilir. İşletmede dolgulu yöntem uygulanması nedeniyle yüzeyde sübsidans (göçmeler) oluşması beklenmemektedir. Ramble sisteminde dolgu malzemesi olarak ocağın işletilmesi esnasında damar içerisindeki orta kesme ve galeri ilerlemesi esnasında elde edilen cevhersiz yan kayaç (pasa malzemesi) kullanılacaktır. Patlatma ve Kazı İşlemi Ayna yüzeyinde delme patlatma faaliyeti yapılacaktır. Delici makinelerle delinen delikler, dinamitlerle şarjlanacaktır. 20

22 Galeri kesitleri ortalama 2 m x 2,5 m ebatlarında planlanmaktadır. Ana galerilerin, taban ve tavan yollarının sürülmesinde yan kayaçlarda yapılacak kazı işlerinde aynaya orta çekme olarak tabir edilen şekilde delikler delinerek patlayıcı madde sıkılanmak suretiyle ateşleme yapılacaktır. Delici makinelerle delinen delikler, dinamitlerle şarjlanacaktır. Galeri ilerlemesinde; 1- Deliklerin delinmesi, 2- Patlayıcı şarjı, 3- Ateşleme, 4- Havalandırma, 5- Tarama, 6- Tahkimat (gerekli ise) 7- Yükleme çalışmaları yapılacaktır. Patlatma düzeni, her bir deliğe serbest parçalama imkânı sağlayacak zaman aralığında dizayn edilecek, patlatma dizaynı hesaplanmasında, orta çekmeye göre kaya kırılım açısının 90 o nin altına düşmemesine dikkat edilecektir. Cevherin yapısına göre delik boyları, dinamit ve teknik amonyum nitrat miktarı değişiklik göstereceğinden delik boyu ve patlayıcı miktarı o anda görevli olan elemanlar tarafından ayarlanılacaktır. Patlayıcı madde yan kayaçlara zarar vermeden kayayı parçalamak için yeterli olabilecek minimum düzeyde kullanılacaktır. Delikler o an için seçilen uygun aralıklarla delinecek olup bir patlatmada 20 adet delik delinmesi öngörülmüştür. Deliklerin uzunluğu 1,2 m olarak planlanmıştır. Patlayıcı olarak, formasyonun su durumuna göre, su bazlı plastik özellikte powergel dinamit ile, formasyon suyunun az olduğu, çatlaksız ve daha masif aynalarda ANFO kullanılması planlanmıştır. Her deliğe 1 kapsül, 1 dinamit, 2 m fitil kullanılacaktır. Planlanan üretim kapasitesine ulaşılabilmesi amacıyla patlatma işlemlerinde her bir delikte yaklaşık 0,4 kg dinamit kullanılacaktır. Tahkimat Tahkimat işlemleri yeraltı kazı çalışmalarında, gerek üretimin sürekliliğini sağlamak gerekse bu çalışmaların güvenli bir şekilde sürdürülmesini sağlamak açısından önem taşımaktadır. İşletme esnasında nihai tahkimat dolgu olup, dolgu yapılana kadar gerekli görülen yerlerde galeri içinde ağaç tahkimat yapılacaktır. 21

23 Şekil- 5. Tahkimat Sistemi Nakliye Patlatma sonrasında elde edilecek cevher yeraltında triyaj işlemine tabii tutulacaktır. Triyaj işlemi sonrası ayıklanan tüvenan cevher vagonlara doldurularak raylı sistemle yüzeye çıkartılacaktır. Havalandırma Ocaklarda havalandırma, doğal havalandırma yöntemi ile yapılacaktır. Doğal havalandırmanın yetersiz olması durumunda ise havalandırma galerisi ağzına yeterli güç ve kapasitede kompresör ve fantüp yardımıyla havalandırma sağlanacaktır. Dolgu Yer altı ocağında üretilen cevher yerüstüne çıkarılmadan önce ön triyaj işlemine tabii tutulacaktır. Yukarıda da belirtildiği üzere üretim sırasında yer altı rambleli yöntem kullanılacaktır. Ön triyaj işlemi sonrası ayrılan pasa malzemesi üretim işlemleri sırasında ramble malzemesi olarak tekrar kullanılacaktır. Yeraltında triyaj işleminin yapılamadığı durumlarda üretilen tüvenan cevher vagonlara yüklenerek yerüstüne çıkarılacak ve yerüstünde triyaj işlemine tabi tutulacaktır. Yerüstünde ayrılan pasa malzemesi ramble malzemesi olarak tekrar kullanılmak üzere yer altına taşınacaktır. Su Atımı Yeraltı ocağında, çatlaklar boyunca derinlere doğru akış gösteren sızıntı sularının, galeri sürülürken çatlaklardan galeri içine akmaları söz konusu olabilecektir. Meydana gelecek bu suyun debisi çok düşük olup yazın akmamaktadır ve işletmeyi etkilemesi söz konusu değildir. Yağışlı dönemlerde ise sızıntı su miktarı artacak olup, oluşacak sızıntı suları galerilerin yanlarına açılacak olan derivasyon kanalları ile toplama havuzuna alınacaktır. Toplanan bu sular ocak dışına basılacaktır. Gerekli görülmesi durumunda yüzeyde kullanılacak alan sınırları içerisinde çöktürme havuzu yapılacak ve yüzeye basılan sular bu 22

24 havuzda yaklaşık 2 saat bekletilerek çöktürme işlemi yapılacaktır. Ocak dışına basılan sular; Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne uygun bir şekilde bertaraf edilecektir. Faaliyet kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanlar Tablo-4 de verilmiştir. Tablo- 4. Üretimde Kullanılacak Makine ve Ekipman Listesi Çalışacak Personel Sayısı Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocaklarda iki vardiya şeklinde, günde 16 saat (1 vardiya/8 saat), ayda 26 gün, yılda 12 ay çalışılması ve yeraltı işletme yöntemi ile işletilecek ocak sahasında üç vardiya şeklinde, günde 24 saat (1 vardiya/8 saat), ayda 26 gün, yılda 12 ay çalışılması planlanmakta olup, kapasite artışı sonrası çalışacak toplam personel sayısı 78 dir. Bu personel seçimi özellikle, bölgeye yakın yerleşim birimlerinden sağlanacaktır. I.1.c. Projenin Ömrü Makine-Ekipman Adet Kamyon 15 Yükleyici 3 Ekskavatör 5 Kazıcı-yükleyici 1 Delici Makine 2 Hava kompresörü 3 Jeneratör 5 Arasöz 1 Kuyu vinci 1 Sondaj Makinesi 2 Martoperfaratör 30 Martopikör 30 Vagon (500 kg) 20 Açık İşletme Yöntemiyle İşletilecek Krom Ocağının Kapasitesi; Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak sahasından kapasite artışı sonrası yılda yaklaşık ton/yıl ( m 3 /yıl) tüvenan cevher çıkarılması ve ocakta yılda 12 ay çalışılması planlanmaktadır. Açık işletme yöntemi ile üretimde cevher/pasa oranı 1/2 dir. Buna göre, ton/yıl tüvenan cevher üretimi sırasında ton/yıl ( m 3 /yıl) pasa malzemesi oluşumu söz konusu olacaktır. Açık işletme yöntemi ile işletilecek ocak alanlarının tamamında yapılacak toplam kazı hacmi ton/yıl ( m 3 /yıl) olacaktır (tüvenan cevher yoğunluğu: 3,5 ton/m 3, pasa malzemesinin yoğunluğu: 2,7 ton/m 3 olarak alınmıştır). Tablo- 5. Krom Ocağı İçin Üretim-Çalışma Tablosu Yıllık Kazı Miktarı ton m 3 Aylık Kazı Miktarı ton ,2 m 3 Günlük Kazı Miktarı ton m 3 Saatlik Kazı Miktarı 240,4 ton 82,2 m 3 Vardiya Sayısı 2 1 vardiya/8 saat Çalışma Süreleri 12ay/yıl, 312 gün/yıl, 26 gün/ay, 16 saat/gün (Ortalama yoğunluk:2,9 ton/m 3 olarak alınmıştır.) 23

25 Tablo- 6. Dekapaj Malzemesi Üretim-Çalışma Tablosu Yıllık Dekapaj Miktarı ton m3 Aylık Dekapaj Miktarı ton m3 Günlük Dekapaj Miktarı ton m3 Saatlik Dekapaj Miktarı 444 ton 164,5 m3 Vardiya Sayısı 2 1 vardiya/8 saat Çalışma Süreleri 12 ay/yıl, 312 gün/yıl, 26 gün/ay, 16 saat/gün (Malzeme yoğunluğu 2,7 ton/m 3 olarak alınmıştır.) Açık işletme yöntemi ile üretimin gerçekleştirileceği 1 nolu, 2 nolu, 3 nolu, 4 nolu, 5 nolu, 6 nolu ve 7 nolu çalışma alanlarının işletilebilir rezerv alanları Ek-9 da verilmiş olan Üretim- Termin- Restorasyon Plan ve Kesitleri nde görülmektedir. Aşağıda her bir çalışma alanı için İşletilebilir Rezerv hesaplanmıştır. Hesaplamalarda; Ortalama Yoğunluk : 2,9 gr/cm 3 Cevherleşmenin ortalama kalınlığı : 10 m alınmıştır. 1 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 2 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 3 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 4 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 24

26 5 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 6 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton 7 Nolu Çalışma Alanı: İşletilebilir Rezerv Alanı: m 2 İşletilebilir Rezerv = alan x ortalama kalınlık x yoğunluk İşletilebilir Rezerv = m 2 x 10 m x 2,9 ton/m 3 İşletilebilir Rezerv = ton Toplam İşletilebilir Rezerv= 1. Ç.A.+ 2. Ç.A.+ 3. Ç.A.+ 4. Ç.A.+ 5. Ç.A Ç.A Ç.A. Toplam İşletilebilir Rezerv= Toplam İşletilebilir Rezerv = ton Her bir çalışma alanının ömrü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilecek özel formata göre hazırlanacak olan ÇED Raporunda yıllık kazı hacimleri belirlenmek suretiyle ayrı ayrı hesaplanacaktır ruhsat numaralı IV. grup işletme ruhsatının süresi tarihinde dolacaktır. Sahada ekonomik olarak üretilebilir kalite ve miktarda rezerv durumuna göre Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvurularak ruhsat süresinin uzatılması yoluna gidilecektir. Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden alınacak olan iznin 10 yıllık verilmesi sebebiyle; 10 yılda bir temdit projesi verilerek sürenin uzatımı sağlanacaktır. Yeraltı İşletme Yöntemiyle İşletilecek Krom Ocağının Kapasitesi; Yeraltı işletme yöntemi ile işletilecek krom ocağının kapasite artışı sonrası yıllık kapasitesi ton (6.857 m 3 ) olacak şekilde planlanmıştır. Üretimde cevher/pasa oranı 1/2 dir. Buna göre, yıllık ton (6.857 m 3 ) cevher üretimi sırasında ton (17.777,7 m 3 ) pasa malzemesi oluşumu söz konusu olacaktır. Cevher alımı esnasında 25

27 yapılacak toplam kazı hacmi yıllık yaklaşık ton (24.634,7 m 3 ) olarak hesaplanmıştır (Cevher yoğunluğu 3,5 ton/m 3, pasa malzemesinin yoğunluğu 2,7 ton/m 3 olarak alınmıştır). Tablo- 7. Krom Ocağı (Yeraltı İşletme) İçin Üretim-Çalışma Tablosu Yıllık Kazı Miktarı ,7 m³ ton Aylık Kazı Miktarı m³ ton Günlük Kazı Miktarı 79 m³ 231 ton Saatlik Kazı Miktarı 3,3 m³ 9,6 ton Vardiya Sayısı 3 1 vardiya/8 saat Çalışma Süreleri 12 ay/yıl, 312 gün/yıl, 26 gün/ay, 24 saat/gün I.1.ç. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği sicil nolu ruhsat sahası sınırları içerisinde faaliyet sahibi Turchrome Anadolu Mad. San. ve Dış. Tic. Ltd. Şti. tarafından işletilmesi planlanan krom ocaklarında açık işletme yöntemi ve yer altı işletme yöntemi uygulanarak krom cevheri üretilecektir. Krom ocaklarında üretilecek düşük tenörlü tüvenan cevherin faaliyet sahibine ait mücavir ruhsat sahası içerisinde mevcut durumda kurulu bulunan cevher zenginleştirme tesisinde işlenmesi ve konsantre cevher elde edilmesi ile ekonomiye kazandırılması amaçlanmaktadır. Yapılacak yatırımla hammadde olarak elde edilecek krom ekonomiye kazandırılarak maden kaynaklarının değerlendirilmesi, istihdam ve ulusal ekonomiye katkı sağlaması amaçlanmaktadır. Krom cevheri; başta metalurji, kimya, refrakter ve döküm sanayinde olmak üzere pek çok endüstri sektöründe kullanılmaktadır. Çelik sanayinde kullanılan kromdan ferrokrom elde edilir. Kromun ergime ısısı çok yüksek olduğu için sanayi fırınlarını iç harcında kullanılmakla birlikte, titanyum, nikel, yüksek dayanımlı savunma sanayinde, uçak sanayinde, kromaj sanayinde ve boya sanayinde kullanılabilmektedir. Metalurjik olarak krom cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferro-krom imalidir. Refrakter alanda ise çok geniş kullanıma sahip olan krom cevheri, kimya endüstrisinde; Renk maddesi, deri tabaklama işleminde ve kuru pil imalinde kullanılır. Sınırlı miktarda da döküm sanayinde kullanılmaktadır. Krom cevherinin kimyasal bileşimi cevherin sanayideki kullanım alanlarını belirlemektedir. Metalurji sanayinde krom; ferrokrom, ferro-siliko-krom, kromkrom katkıları, diğer krom alaşımları ve krom metali şeklinde tüketilir. Son yıllarda metalurji sanayinde kullanılan kromun (krom demir alaşımları ve krom metalinin) yaklaşık % 95'i ferrokrom şeklindedir. Ferrokromun %90 ı başlıca paslanmaz ve ısıya dirençli çelik yapımında kullanılmaktadır. Paslanmaz çelikler %12-40 arasında krom içerir. Krom, çeliğe başlıca yüksek karbonlu ferrokrom şeklinde ilave edilir. Bu özelliği nedeniyle krom, savunma, sanayinin vazgeçilmez hammaddelerinden biridir ve bu açıdan stratejik öneme sahiptir. Konvansiyonel silahların üretimi dışında; Otomotiv, gemi, denizaltı ve uçak sanayi gibi birçok sektörlerde krom alaşımlı çelikler yaygın olarak kullanılmaktadır. Dünya krom rezervleri (Minerals Commodity -2011) 350 Milyon ton un üzerindedir. Bu rezervlerin 80 milyon tonu Kazakistan, 130 milyon tonu Güney Afrika ve 44 milyon tonu Hindistan da bulunmaktadır. (Türkiye de krom rezervleri 100 milyon tonun üzerinde olmasına karşın burada gösterilmemiştir.) Dünya krom üreticisi ülkeler göz önüne alındığında, bu üç ülke dışında kalan ülkelerde bulunan rezervlerin nispeten küçük rezervler olduğu bilinmektedir. Bir genelleme yapmak gerekirse; büyük rezervler genelde stratiform 26