YENİ NESİL KÜTÜPHANECİLER

Transkript

1 KÜTÜPHANELERDE DÖNÜŞÜM SÜRECİNİN YENİ DEĞİŞKENLERİ: YENİ NESİL KÜTÜPHANECİLER SİNEM MANTAR Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

2 TEKNOLOJİ VE KÜTÜPHANELER Teknoloji, bilimin ve bilginin uygulamaya geçirilmiş halidir ve üretilmeye başlandığından beri yaşamı kolaylaştıran bir araç olmuştur. Teknoloji çağına girdiğimiz ve hızla yol aldığımız bu günlerde bildiğimiz hemen her şey büyük bir hızla değişmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte değişmeyen tek şey bilgi ve bilginin artan önemidir.

3 Teknoloji bizi daha akıllı değil daha bilge yapacak bir araçtır. Günümüzde bilginin ve bilgi kaynaklarının üretimi, paylaşımı ve erişimi dijital ortamlar üzerinden zaman ve mekan sınırlaması olmadan doğrudan ve hızlı bir şekilde erişim olanağı getirmektedir. Teknolojiyi sadece sosyalleşmek için değil, hareket halindeyken bile bilgiye ve/veya bilgi kaynaklarına erişmek, öğrenmek için de kullanılmalıdır.

4 ESKİ YENİ NESİL KÜTÜPHANELER Google aralarında Oxford daki Bodleian Kütüphanesi nin de bulunduğu beş büyük kütüphanenin dermesini dijital ortama aktarıp erişime açacağını söyledi (2005). British Library ve Microsoft ortak bir işe imza atarak British Library nin koleksiyonunu dijital ortama aktarmaya başladı (2005).

5 GELENEKSEL KÜTÜPHANELER Bu tür kütüphanelerde kaynaklar, teknik hizmetler ve bütün işlemler (satın alma, ödünç verme, kataloglama, sınıflama, dağıtım gibi) kağıda dayanmaktadır. Kullanıcılar kütüphaneye gitmek zorundadır. OTOMATİK KÜTÜPHANELER Dermesi basılı kaynaklara dayanan ancak teknik işlemleri bilgisayar ortamında yapılan kütüphanelerdir. Bu tür kütüphanelerde basılı kaynakların yanı sıra elektronik kaynakların da sayısı çoğalmaya başlamıştır. ELEKTRONİK KÜTÜPHANE Hem kütüphane işlemlerinin bilgisayar ortamında gerçekleştirildiği hem de kütüphane materyalinin elektronik ortamda olduğu kütüphanelerdir. Yeni nesil olarak ortaya çıkan bu tür kütüphanelerde basılı kaynak bulunmamaktadır.

6 Teknolojide yaşanan baş döndürücü gelişmeler bilgiye erişimdeki geleneksel yapıyı değiştirmiş, önce bilgi kaynaklarını düzenleyip hizmete sunan kurumlar olmaktan çıkmış, bunun neticesinde Yeni Nesil Kütüphane dediğimiz kavram ortaya çıkmıştır. Bu kütüphanelerde bütün materyaller yerindedir. Çalınma, ödünç verilme, kaybolma gibi bir durum söz konusu değildir.

7 Yeni Nesil Kütüphanelerde olan ve olması gereken özellikler BiblioTech (İlk kitapsız kütüphane) Kitapsız kütüphaneler Otomasyon Elektronik veri tabanlarına etkin erişim Sayısal medya laboratuvarı Dijital ödünç verme hizmetleri Daha çevreci ve yenilenebilir enerji kullanan kütüphaneler Toplumun merkezinde yer alan kütüphaneler Daha etkin sosyal yardımlaşma olanakları Daha etkin sosyal medya kullanımı Çeşitli yiyecek ve içeceklerin sunulduğu kafe hizmetleri Eskisi gibi çok sessiz olunması gerekmemesi Kültürel ve sanatsal organizasyonlara ev sahipliği yapmaları Bir yere bağlı olmadan çalışanlara toplantı yapabilme ve ofis olanağı sağlamaları Daha donanımlı ve aktif kütüphaneciler

8 ESKİ YENİ NESİL KÜTÜPHANECİLER Eski Nesil Kütüphaneciler in görevleri, kullanıcının isteği doğrultusunda bilgi ve/veya bilgi kaynaklarının nerede olduğunu belirlemek ve erişime sunmaktı. Fakat Web teknolojileriyle birlikte kütüphanecilerin bilgi ve kullanıcı arasında aracı olarak oynadıkları rol de değişti. Bu konuda görülen değişim Yeni Nesil Kütüphaneciler in bilgiyi ve/veya bilgi kaynağını sağlamasıyla birlikte bilgi/belgede yayımlamaya başlamış olmalarıdır. Basılı kaynaklara alışık olan kütüphaneciler, bilginin dijital ortamda nasıl sunulacağını öğrenmek zorunda kaldılar ve kütüphane Web sayfalarını düzenleme sorumluluğunu üstlendiler.

9 Ulusal ve uluslararası alanda elektronik ortamda üretilen ve/veya elektronik ortama aktarılan bilgi ve/veya bilgi kaynaklarının sayısı arttıkça, bu kaynaklara hızlı ve güvenilir bir şekilde erişebilme ihtiyacı artmış ve buna bağlı olarak Web teknolojileri ile özdeşleşmiş yeni nesil kütüphanecilere olan talep artmıştır.

10 Teknoloji çağında bireylerin, kurumların sorunlarını bilgi ve eş zamanlı olarak teknoloji ile çözebilmek için, öncelikle doğru bilgi kaynaklarına erişme, seçme, düzenleme ve analiz etme, elde edilen bilgiyi saklamayı gerektirecektir. Bu süreci en doğru ve sağlıklı şekilde yürütecek olanlar ise eğitimli kütüphanecilerdir.

11 Bir süre sonra bilgi hizmeti veren kütüphaneciler teknoloji çağında doğup büyüyen insanlar olacaktır. Bu durumda yeni nesil kütüphanecileri teknoloji odaklı eğitime tabii olmaları ve karmaşık ortamlarda kullanıcıların bilgi ihtiyacını kolayca karşılayabilecek duruma gelmelilerdir. Kütüphaneci olmayan ama kütüphanelerde çalışanlar veya geleneksel kütüphaneciler ise hizmet içi eğitimlerle kedilerini mümkün olan en üst seviyede bu teknoloji ile yoğurmaları gerekmektedir.

12 Bu bağlamda; Geleneksel Kütüphane Hizmetleri Kataloglama Sınıflama Sağlama Referans Koruma Kullanıcı Eğitimi Dermeleri Web Teknolojileri Dünyası Otomatik Metadata Anlamsal Web Amazon ve e-bay Yahoo ve Wikipedia Dijital Arşivler Sohbet Odaları Flickr, Kurumsal arşiv, Açık Erişim

13 Yeni Nesil Kütüphanecilerde Olan ve Olması Gereken Özellikler Küratör (Müze, arşiv veya kütüphane yöneticisi, düzenleyicisi) olmalı Eğitimci olmalı Derleyici/sentezleyici olmalı Kolaylaştırıcı olmalı Araştırmacı olmalı Yol gösterici olmalı Bilginin koruyucusu olmalı İleri görüşlü olmalı Dostane olmalı Yenilikçi olmalı

14 Araştırma kapsamında yapılan nitel görüşme verilerine göre; Web tabanlı bilgi hizmetlerini nerede öğrendiniz? 12 si hizmet içi eğitimle, 8 i lisans ve/veya lisansüstü eğitimle Web tabanlı bilgi hizmetlerini uygularken ne gibi sorunlar yaşadınız? 7 si zorlandıklarını ve teknik destek aldıklarını, 13 ü ise eğitimlerin yeterli geldiğini Web tabanlı bilgi hizmetlerinden ilham alarak çalıştığınız kütüphanede önerinizle yapılan bir proje var mı? 4 ü kendi önerileriyle yapılan projeler var, 16 sı ise henüz böyle bir girişimde bulunmadı

15 Bu araştırma sonucunda, şuan halen bilgi hizmetleri Eski Nesil Kütüphaneci ler tarafından verilmektedir. Eski nesil kütüphaneciler hem kendileri gibi eski kuşaklara, hem de yeni neslin bilgi gereksinimlerini karşılamaktadır. Ama zamanla bilgi hizmeti veren eski nesil kütüphanecilerin yerini tamamen yeni nesil kütüphaneciler alacaktır. Yeni Nesil kütüphaneciler Prensky nin adlandırmasıyla kendileri gibi dijital insan lara hizmet vermeye hazır olmalılardır. Kütüphaneciler sadece geleneksel bilgi düzenleme becerilerine sahip olmaları yeterli değildir aynı zamanda web tasarımcısı, bilgi mimarı, ağ yöneticisi olarak görev yapabilecek becerilere de sahip olmalıdırlar.

16 Sunum başında belirttildiği gibi teknoloji bir güçtür tüm insanlığı etkilediği gibi kütüphanecileri de etkilemeye devam edecektir. Kütüphanecilerin vazgeçilmezliği bu gelişime ve değişime sağladıkları uyumla orantılıdır. Kütüphanecilerin bilişim teknolojilerinden tasarım, uygulama ve kullanım yönleriyle daha üst düzeyde yararlanabilecekleri beceriye sahip olmaları yeni nesil kütüphanecilik kavramının gelişiminde en önemli adımlardan biri olacaktır. Gelecekte teknoloji ile birlikte bilgisayarlar, robotlar kütüphanecilerin yerini almasa da, onları her açıdan etkilemeye ve değiştirmeye devam edecektir. Günümüzde kütüphanecilerden bilgi ile ilgili her soruna çözüm üretmeleri ve çalıştıkları kurumlarda Yaşar Tonta nın değişiyle birer değişim ajanı olarak görev yaparak çevrelerini değiştirmeleri, dönüştürmeleri, yenilemeleri beklenmektedir.

17 Sabrınız için teşekkür ederim