VERGİSİNİN UYGULANMASı

Transkript

1 BELEDİYELERDE ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNİN UYGULANMASı Orhan PİRLER Son günlerin önemli konularından biri, çevre temizlik,vergisinin uygulanmasıdır. Bu konuda vatanda ların gerektiği gibi aydınlatılmamaları, mahalli idare seçimlerinin yapılacağı günlerin arifesinde, oy endi esiyle, belediyelerin kanunu uygulamaya koyup koymamaları hususlarındaki tereddütleri; Maliye Bakanlığı'nın, verginin ilk uygulama yılı olması, mükelleflerin yeteri kadar bilgilendirilmemesi ve İ lemlerin sağlıklı olarak tamamlanması gerekçesiyle, beyanname verme süresini iki defa uzatması, çevre temizlik vergisini güncel hale getirmi tir. Bilindiği gibi, 3194 sayılı, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununa Mükerrer 44 üncü Madde Eklenmesine Dair Kanun'la "çevre temizlik vergisi" ihdas olunmu tur. Çevre temizlik vergisi, belediyelere gelir sağlama amacıyla uygulamaya konulmu tur. Bu vergi, 5237 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'ndaki "temizleme ve aydınlatma resmi" ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'ndaki "temizleme ve aydınlatma harcı" yerine kaim olmu tur. Genelde çöp toplama ve atık suları tahliye etme hizmetleri kar ılığında alınacak bu verginin adı yanlı tır. Çünkü Mali Hukukta, bir hizmet kar ılığında alınan paranın adı "harç" tır. Herhalde, İçi leri Bakanlığı'nca belediye gelirleriyle ilgili olarak bir heyete hazırlatılan bir tasarıda emlak vergisine endeksli "çevre temizlik harcı" olarak alınması önerilen bu paranın adı, kopya olmasın diye "çevre temizlik vergisi" olarak deği tirildi. Görü ümüze göre, bir hizmet kar ılığında alınan para vergi olamaz, ancak harç olur. Mali Hukuk terimlerinin yerli yerinde kuııanılması ilgililere temenni ve tavsiye olunur. Biz bu yazımızda çevre temizlik vergisinin uygulanmasını ve uygulamada meydana gelebilecek sorunları açıklamak istiyoruz. Emekli Vali. Konrad Adenauer Vakfı Mahalli ıdareler Etitim, Ara tınna ve Geli tinne Koordinatöfii. Ça~ Yn't'l Yöıınimln-, Cilt 3, Sayı 2, Mart 199.1,

2 34 ÇAGOAŞ YEREL YÖNErtMLER VERGİ KAPSAMI VE TANıMLAR Belediye sınırlan ve mücavir alanları içinde bulunan ve belediyelerin katı atık toplama ve kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan konut, i~yeri ve diğer ~ekiııerde kullanılan binalar, çevre temizlik vergisine tabidir. Çevre temizlik vergisinin kapsamını belirleyen bu tanımdaki bazı deyimleri açıklamakta yarar vardır. Belediye sınırı, belediyelerin görev ve yetki alanlarını belirlemek üzere çizilen ve yetkili organlarca onanan sınırı ifade eder. Belediye sınırlarının çizilmesi ve onaylama ~ekli, 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 4 ve 5 inci maddelerinde gösterilmi~tir. Şunu da hatırlatalım ki, belediye sınırı ile imar sınırını birbirine karı~tırmamak lazımdır. Çevre temizlik vergisinin uygulanmasında belediye sınırı geçerlidir. Mücavir alan; 3194 sayılı imar Kanunu'na göre, imar mevzuatı bakımından belediyelerin yetki ve kontrolü altında bulunan alanları ifade eder. Mücavir alanın ne ~ekilde tespit edileceği ve hangi merciler tarafından onanacağı, imar Kanunu'nun 45 inci maddesinde gösterilmi~tir. Gerek belediye sınırları, gerek mücavir alanlarda çevre temizlik vergisinin uygulanabilmesi için, verginin konusunu t~kil eden hizmetlerin bu mahallerde yerine getirilmesi gerekir. Katı atık; konut, i~yeri ve diğer ~ekillerde bulundurulan binalarda; yeme, içme, kullanma sonucu olu~an ve çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin önlenmesi için düzenli bir ~ekilde toplanması, ta~ınması, depolanması ve bertarafı gereken tehlikeli ve zararlı atık niteliği ta~ımayan katı atıklardır. Bina; yapıldığı madde ne olursa olsun, gerek karada, gerek su üzerinde sabit in~aatı ifade eder. Bina mütemmimleri, bina ile birlikte değerlendirilir. Bunlar için ayrı vergilendirme söz konusu değildir. Ancak, yüzer havuzlar, sair yüzer yapılar, çadırlar ve nakil vasıtalarına takılıp çekilebilen seyyar evler ve benzerleri bina sayılmaz. Konut; bir ki~i veya ailenin ya~amına elveri~li bağımsız bölümdür. Kapıcı, bahçıvan ve kaloriferci gibi kimselerin ikametleri için ayrılan yerler, konut sayılacak ve vergi kapsamına girecektir. Genellikle binanın odunluk, kömürlük, çama~ırlık gibi hizmetlere tahsis edilmi~ ve ikamet edilmeyen mahaller ile köy ve mezraların yerl~ik alanlarında aynı parsel üzerinde bulunan kümes, ahır, ağıı, samanıık, arabalık gibi tarım ve hayvancılıkla ilgili uğra~lara ait yerler konut mü~temilatı sayılır. Bu yerler çevre temizlik vergisine tabi değildir. Maliye Bakanlığı'nca, çevre temizlik vergisi ile ilgili olarak yayınlanan 14 seri numaralı tebliğde i~yerinin tanımına yer verilmemi~tir. Ancak, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun Çe~itli Harçlarla ilgili Hükümlerinin Uygulanmasına ili~kin Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde i~yerinin tanımı bulunmaktadır. Bu tanıma göre i~yeri; mağaza, yazıhane, İdarehane,

3 ÇEVRE JEMİZLİK VERGİSİNİN UYGULANMASI 35 muayenehane, imalathane, fabrika, ube, depo, otel, kahvehane, eğlence, dinlenme ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenier, ta ocaklan, in aat antiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, zirai, sınai ve mesleki bir faaliyetle ba ka bir i ve giri imin yapılmasına ayrılan ya da bu faaliyet, i ve te ebbüslerde kullanılan yerlerdir. Çevre temizlik vergisi, iki ayrı vergiyi bünyesinde toplamaktadır. Birincisi, katı atık toplanmasından, ikincisi, su kullanımından alınan vergilerdir. Alınacak her iki vergiye çevre temizlik vergisi denmektedir. İki ayrı olaydan doğan çevre temizlik vergisini, vergiyi doğuran konular bakımından ayrı ayrı incelemekte yarar vardır. KATI ATıK TOPLANMASINDAN ALıNACAK ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİ Verginin Konusu Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin katı atık toplama hizmetlerinden yararlanan konut, i yeri ve diğer ekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir. Kanundaki "katı atık" deyimi, halk arasında "çöp" olarak kullanılmaktadır. Bu verginin alınması için belediyelerce çöp toplama hizmetinin yapılması gerekmektedir. Belediye sınırları ve mücavir alanlar sınırlan içindeki bazı semtlere bu hizmet götürülmezse vergiyi almak mümkün olmaz. Katı atık deyiminden, evsel katı atığı (çöpleri) anlamak gerekir. Evsel katı atık, konut, i yeri ve diğer ekillerde bulundurulan binalarda yeme, içme kullanma sonucu olu an katı atıklar ile park ve piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atlklardır. Çevreyi ve toplum sağlığını tehdit edebilen zararların önüne geçilebilmesi için toplanmaları, nakli ve bertaraf edilmeleri ayrı teknik, ayrı maliyet ve ayrı vasıtalar gerektiren endüstriyel tıbbi katı atıklar, evsel katı atık kapsamı dı ındadır. Bu duruma göre, apartmanların kalorifer artıkları, katı atık sayılmayacaktır. Bunları ya aparıman malikleri özel araçlarla ta ıtacaklar veya belediyelerin yapacakları tarife gereğince kaldırılmasını sağlayacaklardır. Nitekim bir Danı tay kararına göre, kalorifer artıklarını toplama i i belediyelerin zorunlu görevlerinden sayılmadığından, bclediyece ta ıma ücreti alınmasında hukuka aykırı bir durum bulunmaml tır. 1 Belediyelerin katı atıklarından çevre temizlik vergisi alması için çöp toplama hizmetini yapması gerekmektedir. Çöp toplama hizmeti birçok faaliyeti içerir. Katı atıkların biriktirilmesi, toplanması, ta ınması, çevreye ve insan sağlığına zararsız hale getirilmesi, değerlendirilmesi bu faaliyetler cümlesindendir. Acaba tümünü mü yapmak zorundadırlar? Bu faaliyetlerden ı Danı tay 8. Dairesinin gün ve E. 1988/811 K. 1990/25 sayılı karan. Karann özeti için bkz.: Çağd", Yerel Yönetimler DergisI, Cilt 3, Sayı ı, Ocak 1994, s

4 36 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER birininin belediye tarafından yapılması, örneğin katı atıkların toplanması, verginin alınması için kafi faaliyet sayılır. Verginin Mükelteli Verginin mükellefi, her ne ekilde olursa olsun binayı kullanandır. Bo olan binalarda ise mükellef, malik veya malik gibi tasarruf edenlerdir. Verginin Miktarı Katı atıkların toplanması hizmeti kar ılığında, kanunda belirtilen tarifeye göre, aylık olarak çevre temizlik vergisi alınacaktır. Aylık Vergi Tutarları (TL) Bina Gruplan 1. Derece 2. Derece 3. ()erece 4.l)erece 5. Derece ı. Grup Grup Grup Grup Grup Grup Grup Tarifede, bina grupları ve derecelerine göre aylık tutarlar gösterilmi tir. Tarifede yer alan bina gruplarını tespit ve tayin etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bakanlar Kurulu, bu yetkiye dayanarak bina gruplarını tespit etmi tir. Bina gruplarının tespitine ili kin Bakanlar Kurulu'nun 93/5105 sayılı kararı, gün ve sayılı (mükerrer) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmi tir. Karara göre binalar 7 grup olarak tespit edilmi tir. Bu gruplarda yer alan binaların hangi dereceye gireceği, binaların bulundukları mahallin sosyal ve ekonomik farklılıkları ile büyüklükleri de dikkate alınarak belediye meclislerince belirlenecektir. Konutlar her halükarda 7 nci gruba dahil edilecektir. Bunun bir anlamı, belediye meclislerinin tespit edeceği derecelere göre, konutlardan en az , en çok lira çevre temizlik vergisi alınacağı keyfiyetidir.

5 ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNİN UYGULANMASI 37 BiNA GRUPURI 1 2 3/a 3/b 4 5 lgrup 750 'den 500'den 1()()()'den 5()()()'den 2()()()'den 300'den fazkı fazkı fazkı fazkı fazkı fazkı IL GRUP ()()() III GRUP ()()() ()()() W. GRUP ()()() V. GRUP ()()() vi. GRUP 'den az 50'den az VIL GRUP 20'den az 500'den az 1oo'den az 3ve daha az konutlar (l) 6ğrenci sayısı: Okul. yurt. ktt:. dershane. kurs. eğitim merkezi. anaokulu. yuı'a ıt>, eğiıim ve öğretim faaliyeti yapıkın binalar, (ı) Yatak kapasitesi: KlNtaklama tesisleri ile hastahaneler ı'e diğer yataklı sağlık tesislerine ait binalar. (.l) Kullamm alam (mı): a) Her türlü yeme. içme ı'e eğlence yerleri. b) Daimi suretle faaliyet gösıt!jl'en lunapark. panayır. {uar. stadyum. hipodrum. spor sallntu gibi yerler ile qya depo/amaya mahsus olan yerler. (4) Koltuk sayısı: Sinema. tiyatro. opera. bale ı'b. biletle girilen koltuklu eğlence yerleri. (5) Pt!1'SlNtel sayısı: ı.ı. l ı'e 4 üncü slraewkiler hariç. ticari. sınai. zirai ı'e mesleki [aaliyetler için kullamlan binalar ile bunlar dııınew kalan [aaliyetlere mahsus binalar. Maliye Bakanlığı'nın 14 seri numaralı tebliğine göre, binalara derece intibakı tek tek yapılmayacak, belirli kriterler esas alınarak topluca ve bölüm bölüm yapılacaktır. İ yeri binalarının gruplarının derecelere intibakının yapılmasında, personel sayısı ile birlikte faaliyet türü ve çevre kirliliğine etkisi bakımından meslekler de dikkate alınacaktır. Belediyeler, binaların grupları ile derecelere isabet eden aylık vergi tutarlarını gösteren listeleri ve bilgileri bir ay süreyle belediye ilan tahtasında, topluca ilan edeceklerdir. Böylece vatanda lara, belediye meclisinin kararlarına itiraz hakkı doğacaktır yılını takip eden yıllarda, bina grupları ve derecelerindeki deği iklikler ile vergi tutarlarını içeren listeler, her yılocak ayı süresince yeniden ilan edilecektir.

6 38 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER Şunları belirtmekte yarar vardır: Belediye meclisleri, vergi alınmasındaki kıstası tespit ederken iyi inceleme yapmalıdırlar. İyi inceleme yapılmadan karar verdikleri takdirde, vergi salınmasında büyük adaletsizlikler olacaktır. Bu hususta bazı belediyelerin meskenlerden metrekareye göre, bazı belediyelerin sokaklara göre, bazı belediyelerin de mahalle esasına göre verginin salınmasını karara bağladıkları görülmektedir. Bunların yanında bazı belediyelerin meskenleri tek kategoriye, bazılarının iki veya üç kategoriye ayırarak çevre temizlik vergisi alınmasını kararl8 tırdıkları saptanmaktadır. Bu durumlar, vergi salınmasında büyük adaletsizliklere neden olacaktır. Bütün Türkiye sathında uygulamanın aynı olması bakımından tek bir kıstasın tespit edilmesinde yarar vardır. Verginin Tarh ve Tahakkuku Katı atıklardan alınacak çevre temizlik vergisini, mükellefler bir beyanname ile belediyeye bildireceklerdir. Beyanname örnekleri Maliye Bakanlığı'nın 14 seri numaralı tebliğine ekli olarak yayınlanmı tır. Belediyeler tarafından bastırılan bu beyannameler, mükellefler tarafından doldurulup, belediyelere verilecektir. Bildirirnin belediyeye verilmesiyle, vergi yıllık olarak tahakkuk etmi olacaktır yılında Ocak ayına kadar verilmesi gereken beyanname süresi, gerek verginin yeni uygulamaya konması, gerek vatanda ların yeterince bilgilendirilmemesi sebepleriyle 31 Mayıs 1994 tarihine kadar uzatılmı tır. Belediyece tarh ve tahakkuk ettirilen vergiler, bir defaya mahsus olmak üzere, belediye ilan tahtalarında bir ay süreyle topluca ilan edilecektir. Beyana dayanan vergilerde tahakkukların ilanının anlamını ve amacını anlamak mümkün değildir. Bu ilan keyfiyeti, belediyeler için gereksiz bürokratik i lemlere, zaman kaybına neden olacaktır. Verginin Tahsilatı Katı atıklardan alınacak çevre temizlik vergisi, her yılocak ayında tahakkuk etmi sayılacağı için, Ocak ve Temmuz aylarında iki taksitte tahsil edilecektir. Ancak, 1994 yılında verginin tahsilatına bir istisna getirilmi tir. Vergi, 1994 yılında Mayıs ve Temmuz aylarında tahsil edilecektir yılından sonraki yıllarda, katı atıklar için alınacak çevre temizlik vergisi, Ocak ve Temmuz aylarında iki taksit halinde tahsil edilecektir. Yıl içinde yeni yapılan binalardan, bina takvim yılının ilk altı ayı içinde bitmi ise, yılın ikinci yarısından; yılın ikinci yarısında bitmi ise ertesi takvim yılından itibaren katı atıklar için çevre temizlik vergisi alınmaya ba lanacaktır.

7 ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNİN UYGUIANMASı 39 Yanan, Yıkılan ve Benzeri Binalarda Vergi Durumu Yanan, yıkılan ve benzeri nedenlerle tamamen kullanılmaz hale gelen binalarla kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kullanılması yasak edilen binalarda, mükellefiyet, bu durumların meydana geldiği tarihte sona erer. Kanunda ve Maliye Bakanlığı tebliğinde bu konuda bir açıklama bulunmamasına rağmen, bu durumların meydana geldiğini mükellefin belediyeye bildirmesi gerekir. Yıl İçinde Değişiklik Olması Halinde Vergi Yıl içinde, İ yerinin konuta veya konutun İ yerine dönü mesi, i yerinin faaliyet konusunda ya da personel sayısında deği iklik olması, yıl içinde mükellefin ahsında meydana gelen deği iklikler nedeniyle grup ve derecelerde meydana gelebilecek deği ikliklere ait bildirimler, bu deği ikliği takip eden taksit ayı içinde verilir ve vergilendirmeye esas te kil eder. Taksit tutarı da bu dönem içinde ödenir. ATıK SULAR İçİN ALıNACAK ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİ Verginin Konusu Bp!-.;diye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan konut, İ yeri ve diğer ekillerde kullanılan binalardan atık sular için çevre temizlik vergisi alınır. Bu verginin alınması için, belediyelerce kanalizasyon hizmetinin yapılması arttır. Belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan, ancak bu hizmetlerin götürülmp.diği semtlerden vergi alınmaz. Atık su deyiminden, evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmi veya tamamen deği mi sular ile maden ocakları ve cevher hazırlama tesislerinden kaynaklanan sular ve yapıla mı kaplamalı ya da kaplamasız ehir bölgelerinden cadde, otopark ve benzeri alanlardan yağı ların yüzey veya yüzeyaltı akı a dönü mesi sonucunda meydana gelen sular anla ılacaktır. Vergi Mükeilen Atık sulardan alınacak çevre temizlik vergisinin mükellefi her ne ekilde ve sıfatla olursa olsun, binaları kullanan gerçek ve tüzel ki ilerdir. Bo olarak tutulan binalarda mükellef, malik veya malik gibi tasarruf edenlerdir. Verginin Oranı Belediyeler, atık su için, su tüketim bedelini a mamak üzere belediye meclislerince belirlenecek miktarda çevre temizlik vergisi alacaklardır.

8 40 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER Belediye meclisleri, atık sular için çevre temizlik vergisini tespit ederken, katı atıklarla ilgili tarifede yer alan bina gruplannı topluca veya ayn ayrı dikkate alacaklardır. Verginin Tarh ve Tahakkuku Atık sular ile ilgili çevre temizlik vergisi, su tüketim bedeli ile birlikte tarh ve tahakkuk etm~ sayılır. Verginin Tahsilatı Atık sular ile ilgili çevre temizlik vergisi, su tüketim bedeli ile birlikte tahsil edilir. Su ve kanalizasyon hizmetleri ayrı bir kanunla düzenlenmi bulunan (iski, ASKİ, KOSKİ gibi) belediyelerde ise, atık su bedellerinin tahsiline ili kin uygulama, kendi kanunlarındaki hükümlere tabi olacaktır. Su bedellerinin iski, ASKİ, KOSKİ gibi kurulu lar tarafından tahsil edilmesi durumunda, tahsil edilen vergiler, ilgili belediyesine gönderilecektir. Burada çıkması muhtemel sorun; büyük. ehir ilçe belediye meclislerinin tarifeleri farklı tespit etme durumunda, su bedellerini tahsil eden kurulu ların, farklı tarife uygulamak zorunda kalmaları olacaktır. Bu durum birçok aksaklıklara neden olabilir. Ayrıca, bu kurulu lar tarafından tahsil edilen paraların ne kadar süre içinde ilgili belediyesine gönderileceği hususunda kanunda ve tebliğde bir açıklama bulunmamaktadır. Bu durumlar genelgelerle açıklığa kavu turulmalıdır. KATI ATıK VE ATıK SU İLE İLGİLİ ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNDE ORTAK GENEL ESASLAR Çevre Temizlik Vergisinden İstisna Olan Binalar Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel İdarelerine, belediyelere, köy tüzelki iliğine ve bunların kuracakları birliklere, kanunla kurulan üniversitelere ait ve münhasıran bunların hizmetlerinde kullanılan binalar ile dini hizmetlere ait umuma açık ibadethaneler, Kızılay genel merkezi, ube ve kampları, kar ılıklı olmak artıyla yabancı devletlere ait olup elçilik ve konsolosluk hizmetlerinde kullanılanlarla elçilerin ikametine mahsus binalar, merkezi Türkiye'de bulunan uluslararası kurulu lara, uluslararası kurulu ların Türkiye'deki temsilciliklerine ait binalar ve bunların mü temilatı, çevre temizlik vergisinden istisna edilmi lerdir. Verginin Gelecek Yıllarda Yeniden Tespit Edilmesi Çevre temizlik vergisinin enflasyon kar ısında erimesini önlemek için, her yıl bir miktar arttırma esası getirilmi tir. Bu esasa göre, tarifede yer alan tutarlar,

9 ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNİN UYGULANMASI 41 önceki yılda uygulanan tutarlara. bunların 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerlenme oranının yarısı ile çarpılması sonucu bulunacak tutarın eklenmesi suretiyle yeniden belirlenecektir. Bu hükümle. çevre temizlik vergisinin enflasyona kar ı değeri korunmu ve ayrıca sık sık tarife deği ik1iği yapılmasının önüne geçilmi tir. Bunu bir örnekle açıklayalım. Tarifede 7 nci grup 5 inci derecede yer alan bir konut için 1994 yılında lira vergi alınacaktır yılında Vergi Usul Kanunu'na göre %30 artırım öngörülürse, bu arttırımın yarısı olan %15 oranı ile çarpım sonucu bulunacak rakam, 1994 vergi miktarına ilave olunacaktır x 15 : 100 = = olur. Kanun gereğince, 1000 liraya kadar olan kesirler atıldığından, aylık vergi tutarı lira olur. Çevre Temizlik Vergisinin Azaltılması veya Çoğaltılması Bakanlar Kurulu, tarifede yer alan vergi tutarlarını, kalkınmada öncelikli yörelerdeki belediyeler ile nüfusu 5000'den az olan belediyelerde %50' ye kadar indirmeye yetkilidir. Bakanlar Kurulu ayrıca, vergi tutarını bina grupları ve belediyeler itibarıyla ayrı ayrı %l00'e kadar artırmaya yetkilidir. Bu indirimin uygulanmasında, kalkınmada birinci ve ikinci derecede öncelikli yöre ayrımı yapılmayacaktır. Büyük. ehir sınırları içindeki belediyeler indirimden istifade edemezler. Vergiyi Zamanında Ödemeyenıere Gecikme Zammı Uygulaması Tahakkuk eden verginin zamanında ödenmemesi durumunda, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Kanun'un 51 inci maddesi uygulanır. Bugün için vergi borcunu süresi içinde ödcmeyenlerden her ay %12 gecikme zammı alınır. Vergi Gelirlerinden Ayrılacak Paylar Çevre tcmizlik vcrgisi tahsilatının belirli oranlardaki kısmı Çevre Kirliliğini Önleme Fonu'na ve büyük. ehir belediyelerine verilecektir. Çevre Kirliliğini Önleme Fonuna Ayrılacak Pay 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 17 nci maddesine göre, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin iyilc tirilmesi için "Çevre Kirliliğini Önleme Fonu" kurulmu tur. Belediyeler tarafından tahsil edilen çevre temizlik vergisinin %10'u, tahsilatı takip eden ayın 15 İnci günü ak amına kadar Çevre Kirliliğini Önleme Fonu'nun Vakıflar Bankası Ankara ubesindeki numaralı

10 42 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER hesabına gönderilecektir. Maddeden de anla ıldığına göre, hem katı atık, hem de atık su için tahsil edilen çevre temizlik vergisinin %10'u fona gönderilecektir. Süresi içinde gönderilmeyen paylar, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkındaki Kanun'un 51 nci maddesinde belirlenen oranda hesaplanacak tutar kadar fazlası ile birlikte ödenecektir. Adı geçen madde, zamanında ödenmeyen vergilerin her ay %12 aylık gecikme zammı ile ödenmesini amirdir. Bakanlar Kurulu Fon'a aktarılan paya ili kin oranı, sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmaya yetkilidir. Büyükşehir Belediyesine Ayrılacak Pay Büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan ilçe ve alt kademe belediyeleri tarafından tahsil edilen katı atıklara İli kin çevre temizlik vergisinin %20'si münhasıran çöp imha tesislerinin kurulu ve İ letmelerinde kullanılmak üzere, tahsilatı takip eden ayın 15 İnci günü akşamına kadar büyükşehir belediyelerine aktarılacaktır. Çevre Kanunu'na göre, Fon'a gönderilecek %10 hesap edilirken, büyükşehir belediyesine verilecek %20 tahsilat tutarından dü ülecek mi? Bu husustaki tereddütleri giderecek genelgeler yayınlanmalıdır. Çevre Temizlik Vergisinin Başka işlere Harcanamaması Belediyeler tarafından veya ba ka kurulu lar tarafından tahsil edilip, belediyelere gönderilen çevre temizlik vergisi, çevre temizliği dı ında kullanılamayacaktır. Çünkü madde, "Bu madde uyarınca tahsil edilen vergiler çevre temizliği gayesi dı ında kullanılamaz" hükmünü amirdir. Burada, bütçe genel prensiplerinin dı ına çıkılmı, "Tahsisi Gelir" sistemi getirilmi tir. Kanaatimize göre, bu vergi gelirleri, i çi ücreti, temizlik aracı ve temizlik malzemesi alımlarında çöp toplama, imha ve değerlendirme tesisleri yapma ve yaptırma gibi ödemelerde kullanılabilecektir. Belediye hesap İ leri müdürleri veya saymanları, bu geliri ba ka bir i te kullanamayacaklardır. Çevre temizlik vergisi tahsisi mahiyette olduğundan, yıl içinde harcanamayanlar, yıl sonunda imha edilmeyecek, ertesi yıl aynı tertibe aktarılacaktır. Çevre Temizlik Vergisi Beyannamelerinin Emlak Vergisi Dosyaları Birleştirilmesi Maliye Bakanlığı tebliğine göre, mükellefler tarafından verilen bildirimler, sicil defterlerine i lendikten sonra, ait olduğu binalara ili kin emlak vergisi dosyaları ile birle tirilecektir. Vergilerin tahakkuk ve tahsil i lemleri bu dosyalar üzerinden takip edilecektir. ile

11 ÇEVRE TEMİzLİK VERGİSİNİN UYGULANMASI 43 VERGİ TOPLANMASıNDA ÇıKMASı MUHTEMEL SORUNLAR Yazı içinde çıkması muhtemel bazı sorunlara değinilmi tir. Bunların yanında, belediyeler, tereddüt ettikleri bazı hususları telefonla bizlere sormaktadırlar. - Katı atıklarını kendileri toplayan, imha eden sitelerden, yazlıklardan çevre temizlik vergisi alınacak mıdır? - Suyunu kendisi çıkartan yazlık sitelerden atık su parası alınacak mıdır? - Suyunu kendisi çıkartan veya temin eden sanayicilerden atık su parası alınacak mıdır? - Birkaç ay oturulan yazlık konutlar ile mevsimlik çalı an çay bahçesi, büfe ve benzeri yerlerin vergisi nasıl alınacaktır? - İ gal ettiği yer ile i gal edeni deği ken olan ve i galiye ücreti alınan açık pazar yerlerinden vergi alınacak mıdır? - Askeri garnizon içinde ve temizliği askeri garnizonca yaptırılan lojmanlardan vergi alınacak mıdır? - Bazı bölge veya ube müdürlüklerinin i gal ettiği alan içinde bulunan ve temizliği bölge ve ube müdürlüklerince yaptırılan lojmanlardan vergi alınacak mıdır? - Bildirimlere damga pulu yapı tırılacak mıdır? - Bildirimleri alma, emlak vergisi dosyaları ile birle tirme, deği iklikleri takip etme, yoklama yapma, tarh, tahakkuk ve tahsilatı sağlama gibi i lemler birçok yeni personel ihtiyacım doğuracaktır. Bunlar için yeterli kadro verilecek midir? - Okullar içindeki, okul aile birlikleri, koruma dernekleri ve müstecirler tarafından i letilen kantin ve çayocakları vergiye tabi midir? eklindeki sorulardır. Bunların genelgelerle açıklığa kavu turulması gerekir. SONUÇ Çevre temizlik vergisi, çöp toplama ve atık su tahliye etme hizmetleri kar ılığında alınacaktır. Bu bakımdan, alınan para "vergi" değil "harç" tır. Bu adlandırma, Mali Hukuk deyimlerine aykırı olmu tur. Çevre temizlik vergisinin, katı atıklarla ilgili kısmı, belirli bir baza veya kıstasa oturtulmadığı için, beraberinde uygulamada bazı sorunlar, güçlükler ve vergi adeletsizliği getirmektedir. Bu sorunlar mutlaka genelgelerle açıklığa kavu turulmalıdır.

12 44 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER Katı atıklarla ilgili çevre temizlik vergisinin toplanması, belediyelerde yeni bir birim kurulmasına, yeni kadrolar alınmasına sebep olacaktır. 2000' den fazla belediyede, bir sayman bulunmaktadır. Bir ki inin gerek bu i lerin, gerekse tüm belediye muhasebesinin üstesinden gelmesi mümkün değildir. Bir saymanı bulunan belediyeler için, bir sayman yardımcısı kadrosu ihdas edilmesi tavsiyeye ayandır. Katı atıkla ilgili çevre temizlik vergisinin emlak vergisine endekslenmesi, hem tarh, tahakkuk ve tahsilatta kolaylığı sağlayacak hem de çıkması muhtemel sorunlan önleyecektir.