ĐKLĐM DEĞĐŞĐKLĐĞĐ, KYOTO PROTOKOLÜ VE TÜRKĐYE

Transkript

1 ĐKLĐM DEĞĐŞĐKLĐĞĐ, KYOTO PROTOKOLÜ VE TÜRKĐYE Dr. Mustafa ŞAHĐ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Hava Yönetimi Dairesi Başkanı 7 Haziran 2008 ĐSTA BUL

2 SUNUM İÇERİĞİ * Đklim Değişikliği ve Çerçeve Sözleşmesi * Kyoto Protokolü * 2012 Sonrası Dönem * Bali Eylem Planı * Kyoto Protokolüne Taraf Olmak * Türkiye nin Sera Gazı Emisyon Envanteri * Enerji Sektörü * Đklim Değişikliği ile Mücadele * Sera Gazı Azaltım Politikaları * Sonuç ve Değerlendirme

3 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ FOSĐL YAKITLAR ENERJĐ ÜRETĐMĐ SANAYĐ ORMANSIZLAŞMA

4 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ

5 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ Sera Sera Gazları Gazları BMĐDÇS SERA GAZLARI CO2 Karbondioksit CH4 Metan N2O Nitrözoksit HFCler Hidroflorokarbonlar Küresel Isınma Potansiyeli PFCler Perflorokarbonlar SF6 Kükürtheksaflorür OTĐM CFCler Kloroflorokarbonlar BMĐDÇS: Birleşmiş Milletler Đklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi OTĐM: Ozon Tabakasını Đncelten Maddeler

6 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ Yıllık ortalama CO 2 artışı yılları arasında; 0.65 ppm yılları arasında; 1.90 ppm

7 SERA ETKİSİ

8 Küresel Sıcaklığın Değişimi İKLİM DEĞİ İKLİĞİ (IPCC, 2001)

9 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Raporuna (29 Ocak-1 ubat 2007, Paris) göre; IPCC-4. Değerlendirme Raporu: ortalama sıcaklık artışı: 0.74 O C arası son 12 yılın, 11 yılı en sıcak yıllar arasında Küresel deniz seviyesi yıllık ortalama artış: yılları arasında (42 yıl): 1.8 mm yılları arası (10 yıl) : 3.1 mm

10 İKLİM DEĞİ İKLİĞİNİN ETKİLERİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri Etkileri

11 İKLİM DEĞİ İKLİĞİNİN ETKİLERİ Türkiye, Üç tarafı denizlerle çevrili olması, Doğu Akdeniz Havzasında yer alması ve Akdeniz iklim özelliklerinin geniş bir alanda görülmesi, kurak ve yarı kurak alanlarının bulunması alçak konumlu kıyı alanlarının olması, doğal afetlere eğilimli bölgelerinin olması, kuraklığa ve çölleşmeye karşı hassas alanlara sahip olması, dağlık ekosistemleri dâhil hassas ekosistemlere sahip olması özelliğinden dolayı yüksek risk grubu ülkeler arasında kabul edilmektedir. Bu çerçevede iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı uyum çalışmaları önem arz etmektedir.

12 ULUSLARARASI İKLİM REJİMİ SÜRECİ Bilimsel verilerin toplanması Eylem Stratejileri Yükümlülükler ve mekanizmalar Birinci Değerlendirme Raporu WMO Đkinci Dünya Đklim Konferansı WMO/UNEP IPCC nin Kuruluşu WMO Birinci Dünya Đklim Konferansı KP Yürürlükte Johannesburg Zirvesi Üçüncü Değerlendirme Raporu Marakeş Uzlaşmaları (COP7) Kyoto Protokolü (COP3) Đkinci Değerlendirme Raporu BM Đklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Rio)

13 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLE MESİ Faaliyetler Sonucunda Ortaya Çıkan Sera gazlarının Önlenmesi İçin ĐKLĐM DEĞĐŞĐKLĐĞĐ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESĐ gündeme gelmiştir.

14 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLE MESİ Listeler Ek-1 Ek-2 Ek-1 Dışı Ülkeler OECD + AB + PEGSÜ (36 ülke) Türkiye (Özel şartları tanınarak) OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Sorumluluklar Emisyon Azaltımı Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Yükümlülükleri yok PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler

15 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLE MESİ Sözleşmeye göre göre Türkiye nin konumu 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7.Taraflar Konferansında(COP7), sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK- I de kalarak EK-II den silinmesi yönünde karar alınmış, ve Türkiye, Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur.

16 KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü; 1997 yılında imzaya açılmış ve 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. AB dahil şu an 176 ülke taraf. BMİDÇS nin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik hukuki açıdan bağlayıcı belgesidir. Protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını döneminde (ilk yükümlülük dönemi), 1990 yılı (temel yıl) seviyesinin en az %5 altına indirmesini taahhüt etme zorunluluğu bulunmaktadır.

17 KYOTO PROTOKOLÜ Listeler Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 Ek-2 Ek-1 Dışı Ek-B OECD + AB + PEGSÜ (40 ülke) OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Ek-1 Ülkeleri (38 ülke) Türkiye ve Belarus (hariç) Emisyon Azaltımı Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Yükümlülükleri yok arası dönem için 1990 seviyesine göre sera gazı emisyonlarında %5 azaltım

18 KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde Yer Alan Ülkeler ve Emisyon Hedefleri (1990'dan 'ye) AB, Bulgaristan, Çek C., Estonya, Letonya, Likenştayn, Litvanya, -8% Monako, Romanya, Slovakya, Slovenya, İsviçre ABD -7% Kanada, Macaristan, Japonya, Polonya -6% Hırvatistan -5% Yeni Zelanda, Rusya F., Ukrayna +0% Norveç +1% Avustralya +8% İzlanda +10% AB Üyesi Ülkeler ve Kyoto Protokolü Kapsamında Emisyon Hedefleri AB Ülkeleri Hedef AB Ülkeleri Hedef Lüksemburg -28% Macaristan -6% Danimarka -21% Hollanda -6% Almanya -21% Polonya -6% İngiltere -13% Finlandiya 0% Avusturya -13% Fransa 0% Çek Cumh. -8% İsveç 4% Estonya -8% İrlanda 13% Letonya -8% İspanya 15% Litvanya -8% Yunanistan 25% Slovakya -8% Portekiz 27% Slovenya -8% Kıbrıs - Belçika -7,50% Malta - İtalya -6,50% AB-15-8% AB-25 Ortak hedef yok

19 2012 SONRAKİ İKLİM REJİMİ SÜRECİ 2 ana eksen üzerinde çalışmalar yapılacaktır: Bali eylem planı çerçevesinde Sözleşme altında oluşturulan Geçici Çalışma Grubu: (2012 sonrası müzakerelerin kapsam, yöntem ve takvimi) Kyoto Protokolü altında oluşturulan geçici çalışma grubu: Protokole taraf EK-I ülkelerinin 2012 sonrası sera gazı emisyon azaltım yükümlülüklerinin belirlenmesi Hedef: 2009 sonunda (COP 15) 2012 sonrası için yeni bir sürecin belirlenmesi

20 Bali Eylem Planı nda: BALİ EYLEM PLANI - Gelişmiş Ülkelerin, ulusal şartlardaki farklılıkları dikkate alınarak, sayısallaştırılmış emisyon azaltım/sınırlama hedefi gibi ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir, ulusal olarak uygulanabilir azaltım taahhütleri üstlenmelerine, - Gelişmekte Olan Ülkelerin, teknoloji, finansman ve kapasite geliştirme faaliyetleri ile sağlanan ve desteklenen sürdürülebilir kalkınma bağlamında, ölçülebilir, raporlanabilir, doğrulanabilir bir şekilde ulusal olarak uygulanabilir azaltım faaliyetleri üstlenmelerine, - Müzakerelerin, 2009 yılı içinde sonuçlandırarak, çalışma çıktılarının 15. Taraflar Konferansına sunulmasına karar verilmiştir.

21 BALİ EYLEM PLANI Bali Eylem Planı nın ülkemiz açısından değerlendirilmesi: Sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım ve sınırlama yükümlülüklerinin tüm gelişmiş ülkelerce üstlenilmesi ifadesi, ülkemiz açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Bali Eylem Planı kapsamında yürütülecek müzakerelerin Sözleşme altında ilerleyecek olması, ülkemizin Sözleşme altındaki haksız durumunu düzeltebileceği bir fırsat doğmuştur.

22 ULUSLARARASI İKLİM REJİMİ SÜRECİ FIN GER PORT SLO FRA CZ SWE ESP BEL COP 12 Nairobi COP 13 Bali COP 14 Varşova COP 15 Kopenhag COP16 Bilim IPCC AR4 Diyalog (Sözleşme) Bali Eylem Planı (Sözleşme) (AWG-LCA) Gelişmiş Ülkeler için Kyoto Protokolü kapsamında yeni hedefler (Madde 3.9) (AWG-KP) Uluslararası Uzlaşma? KP 1. Rev KP 2. Rev (Madde 9) KP Devamı?

23 KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLMAK 3 SEÇENEK 2008 yılı içinde taraf olmak 2009 yılı sonunda taraf olmak Hiç taraf olmamak Avantajlar ve Dezavantajlar

24 KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLMAK DEĞERLENDİRME Türkiye, Protokol kabul edildiğinde Sözleşmeye taraf olmadığı için ve sayısallaştırılmış sera gazı azaltım yükümlülüğü almamıştır. Bugünden itibaren Protokole taraf olduğu takdirde ilk yükümlülük döneminde ( ) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım yükümlülüğü alması prosedür olarak mümkün görülmemektedir sonrası alınacak yükümlülü özel durumumuz dikkate alınarak yapılacak müzakerelerdeki yeteneğe bağlıdır. Sözleşme altında yürütülen çalışmaların yanısıra Protokol altında yürütülen müzakerelere katılabilme imkanı bulacaktır, Bekle-gör politikasını uzun süre sürdürmek ülkemize zarar verecektir.

25 KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLMAK SONUÇ OLARAK KOYOTO PROTOKOLÜNE 2008 DE TARAF OLMAK DAHA UYGUN GÖRÜLMÜ TÜR.

26 KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLMAK Öncelikle yapılması gerekenler; Toplam ve sektörel emisyon azaltım miktarları ve maliyet analizlerinin yapılması, Özel şartlarımızın tüm sektörler dikkate alınarak net ve kapsamlı olarak ortaya konulması, Çok iyi bir müzakere ekibinin kurulması, İlgili tüm kurumlarda kurumsal altyapının güçlendirilmesi, Kamuoyunun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi,

27 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye'nin Yılları Arası Toplam Sera Gazı Emisyonu Yıllar CO2 CH4 N2O F Gazlar CO2 Eşdeğeri (Milyon Ton)

28 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ CO2 Eşdeğeri (Milyon Ton) Türkiye'nin Sera Gazı Esmisyonlarının Sektörlere Göre Dağılımı ve Yutak Alanlar Yıllar Enerji Sanayi Tarım Atık AKAKDO

29 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye Sera Sera Gazı GazıEmisyonları ve ve Yutakları (CO2 (CO2 eq) eq) 100 Atık % 9.3 F- Gaz % 1,0 N 2 O % Tarım Sanayi % 5.1 % 8.9 CH 4 % Enerji % 76.7 CO2 % 81.5 % Sektörlere gross Göre Emisyon Miktarları emissions by sect or Sera gross Gazlarının Dağılımı emissions by gas % 25 sinks Yutaklar Net Emisyon net emissions

30 SERA GAZI EMİSYON EĞİLİMİ Ulusal Ulusal CO CO 2 Emisyon 2 Senaryoları (Önlemler Alınarak ve ve Alınmadan)

31 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ 300,0 250,0 Milyon ton eşdeğer CO2 27,5 15,2 26, milyon ton milyon ton % % % Değişim eşd.-co2/yıl eşd.-co2/yıl Enerji % % 72% Sanayi % % 102% 200,0 Tarım % % -18% Atık 6.4 4% % 331% 150,0 6,4 18,5 13,1 TOPLAM % Arazi/Ormancılık % 100,0 50,0-227,4 132, Enerji Sanayi Tarım Atık Tarım sektörü, toplam salım miktarı ve değişim oranı açısından azalma gözlenen tek sektör, En yüksek artış oranı atık sektöründe, Enerji sektöründe en yüksek toplam salım artışı

32 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye nin Türkiye nin durumu durumu Türkiye ve BMİDÇS ye taraf olan diğer ülkeler için Sera gazı ve CO2 Emisyon Göstergeleri (2003) C0 2 Emisyonu (milyon ton) Kişi başına düşen C0 2 Emisyonu (ton) Toplam Sera Gazı Emisyonları (milyon ton) Kişi başına düşen Sera Gazı Emisyonları (ton) AB-15 3, , AB-25 4, , OECD 12, Ek-I Ülkeleri 14, , PEGSÜ dışı 11, , Dünya 24, Turkiye

33 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye ve ve diğer diğer ülkelerde kişi kişi başı başıemisyon değerleri (2003) (2003) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ABD Kanada Japonya AB Polonya* Bulgaristan* Türkiye İsrail Güney Kore Meksika Çin Hindistan Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler

34 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Kişi Kişi Başı BaşıCO2 Emisyonlarının Ülkelere Göre Göre Dağılımı (ton (ton CO CO 2 /kişi/yıl) 2

35 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Yılı Yılıİtibari ile ile Kümülatif Sera Sera Gazı GazıEmisyonları İnsan kaynaklı sera gazı emisyonlarının %76 sı gelişmiş ülkeler tarafından, %24 ü ise ülkemizin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanmaktadır. Bu %24 lük dilimin içindede ülkemizin payı %0,4 olarak hesaplanmaktadır. Dolayısıyla Ülkemizin bu konudaki tarihi sorumluluğunun diğer ülkelerle karşılaştırıldığında daha düşük olduğu görülmektedir.

36 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ % 27% C02 eq Tg % 30% Electricity Industry Transport other 17% % 18% 31% ekil- Enerji Sektörü Kaynaklı toplam CO 2 Emisyonları Kaynak:TÜİK,2006

37 ENERJİ SEKTÖRÜ ihai ihai Enerji Enerji Tüketiminin Yakıt Yakıt Cinsine Cinsine Göre Göre Dağılımı ( )

38 ENERJİ SEKTÖRÜ Sektörlere Göre Göre ihai ihai Enerji Enerji Tüketimi ( )

39 ENERJİ SEKTÖRÜ Kişi Kişi Başı BaşıElektrik Tüketimi, kwh/kişi (2003) (2003) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ABD Kanada Japonya AB Polonya* Bulgaristan* Türkiye İsrail Güney Kore Meksika Çin Hindistan Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler

40 İKLİM DEĞİ İKLİĞİ İLE MÜCADELE Đklim Đklim değişikliği ile ile mücadelede temel temel yapı yapıtaşları: Azaltım (Mitigasyon) Enerji, sanayi, ulaştırma, atık ve arazi kullanımı alanlarında Uyum (Adaptasyon) Tarım, su kaynakları, arazi kullanımı, sağlık ve turizm alanlarında Teknoloji Tüm alanlarda Finansman Tüm alanlarda

41 SERA GAZI AZALTIM POLİTİKALARI COP-11/MOP 11/MOP-1 nın Temel Sonuçları: Öncelikli Đlgi alanları: Enerji Verimliliği Yenilenebilir enerji Yeni Teknolojiler CO2 Depolama Ormanlaştırma

42 SERA GAZI AZALTIM POLİTİKALARI Enerji Enerji Sektöründeki Politikalar Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, Enerji verimliliği, Enerji yoğunluğunun azaltılması, Yanma sonucu düşük CO 2 emisyonu çıkaran yakıtlara geçilmesi, Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Termik santrallerin rehabilitasyonu, Enerji üretiminde kaynak çeşitliliğine gidilmesi, Nükleer enerji güç santrallerinin kurulması.

43 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI yıllary lları arasında verimlilik uygulamaları ile enerji yoğunlu unluğu azaltımı OECD 0,28 den 0,19 a, ABD 0,43 den 0,25 e, Đngiltere 0,30 dan 0,17 ye Kanada da 0,50 den 0,33 e indirilebilmiştir Enerji verimliliği Kanunu ile Türkiye 2020 yılına kadar 0.38 den 0.30 a düşürmeyi hedeflemektedir Ülkemizde tahmini parasal değeri yıllık 4,5 milyar YTL olan yaklaşık %25 civarında enerji tasarruf potansiyelimiz bulunmaktadır. Bu potansiyelin %30 u bina sektöründe, %20 si sanayi sektöründe ve %15 i ise ulaşım sektöründedir.

44 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Tablo: yılları arasındaki Değişim Gösterge Değişim Oranı (%) Toplam Elektrik Üretimi (Milyar kwh) 57,54 150,7 162 Yenilebilir Enerji Kaynakları (Milyar kwh) 23,23 46,23 99 Sera Gazı Emisyonu / GSYİH (ton eşdeğer- CO 2 /1000YTL) 2,035 2,170 7 kg CO 2 eşdeğeri / kwh 0,529 0, Ülkemizde, 1990 ila 2004 yılları arasında, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı iki kat artmış, elektrik üretiminde de 3 kat artış olmuş, GSYİH başına sera gazı emisyonu %7 oranında artmış, elektrik üretiminde, karbon yoğunluğu ise %11 oranında düşmüştür.

45 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Yenilenebilir Enerji Enerji Kaynakları Potansiyeli Hidroelektrik MW Kullanılan (2005) Potansiyel Rüzgar Enerjisi 1,500 MW ,000 MW MW Kullanılan (2005) Ekonomik Potansiyel

46 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Yenilenebilir Enerji Enerji Kaynakları Potansiyeli Jeotermal 98,2 MW Kullanılan (2006) Potansiyel Jeotermal Enerji Genel olarak ısınma ve elektrik üretimi amacı ile Güneş Enerjisi Başlıca kullanım alanı su ısıtma

47 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Ulaştırma Politikaları Toplu taşım (metro, hafif raylı sistemler, vb.) araç kullanımının yaygınlaştırılması, Yük taşımacılığında demiryolu ve deniz yollarının kullanımına ağırlık verilmesi, ehir ulaştırma strateji ve planlarının hazırlanması, Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Araç parkındaki eski taşıtların trafikten çekilmesi ve ortalama araç yaşının düşürülmesi, Araçlarda yeni motor teknolojilerinin kullanılması.

48 ÖRNEK UYGULAMA Marmaray Projesi İstanbul Boğazı Tüp Geçit Projesi (Marmaray) ( ) Hat uzunluğu: u: 76 km CO 2 azaltım m miktarı: 327 ton/gün Toplam SGE azaltımı: 130,335 ton/yıl

49 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Tarım, Tarım, Ormancılık ve ve Arazi Arazi Kullanımı Politikaları Orman kaynakları ve tarım alanlarının sürdürülebilir yönetiminin sağlanması Arazi kullanım planlarının ve arazi toplulaştırması çalışmalarının yapılması Mevcut yutak alanların korunması ve yeni yutak alanların oluşturulması biyokütlenin kullanılması, En iyi tarım tekniklerinin kullanılması Kırsal kalkınmaya önem verilmesi, Orman köylülerinin sosyo-ekonomik yaşam koşullarının iyileştirilmesi, Biyoçeşitliliğin korunması

50 SERA GAZI AZALTIMI POLİTİKALARI Atık Yönetimi Düzenli depolamanın yapılması, Geri dönüşümün yaygınlaştırılması, Çöp depolama alanlarından geri kazanılan metan gazının değerlendirilmesi, Bireysel, yerel ve sektörel bazda eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılması,

51 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Üretkenliği ve çevreyi gözeten verimlilik kavramı ile birlikte, yüksek katma değerli ürünlere yönelmesi, enerji yoğunluğu değerinin orta vadede 0.38'den 0.25 e, uzun vadede 0.15'e indirilmesi, mevcut en iyi teknik ve teknolojilerin sektör bazında tespiti, uygulanması, kurumsal altyapının güçlendirilmesi Sektörlerin konunun farkında olması iklim değişikliği ile mücadelede önem arz etmektedir.

52 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bugün gelinen nokta itibari ile, küresel iklim değişikliğini salt bir çevre sorunu olarak görmeyip, bütün sektörleri içine aldığını ve kalkınmayı yakından ilgilendirdiğini bilmek gerekir. Đklim değişikliği ile mücadele politikaları çerçevesinde Türkiye nin sera gazı azaltım potansiyeli yüksektir. Önemli olan inanmak ve uygulamaya geçmektir.

53 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME K AYNAKLARI VERİMLİ KULLANMA Y ENİLENEBİLİR ENERJİDEN YARARLANMA O RMANLA TIRMA T EMİZ ÜRETİM O RTAK GELECEK

54 TE EKKÜRLER