ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ Ekim 2018 Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU Prof. Dr. Hüseyin TOROS İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

2 ÖNSÖZ Hepimiz sağlıklı, sıhhatli ve mutlu olmak isteriz. Bunun olabilmesi için en önemli şeylerden birisi de soluduğumuz havanın kalitesidir. Dünya Sağlık Teşkilatına (DST) göre şehirlerde yaşayan insanların %80'inden fazlası, hava kalitesi sınır değerlerini aşan seviyelerin üzerinde havaya maruz kalmaktadır. Dünyanın tüm bölgeleri düşük hava kalitesinden etkilenirken, düşük gelirli şehirlerdeki nüfus daha çok etkilenmektedir yılı güncel verilerine göre düşük ve orta gelirli ülkelerdeki nüfusu 100 binden fazla olan şehirlerin %97'si DST hava kalitesi talimatlarına uymamaktadır. Bununla birlikte, yüksek gelirli ülkelerde bu oran %49 civarındadır. Şehirleşme düzeyleri dünyanın farklı bölgelerinde çeşitlilik göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde şehirde yaşayanların oranı da artmaktadır. Şehirleşme beraberinde yeni fiziksel, sosyal ve ekonomik süreçleri getirmektedir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nın istatistiki verilerine göre son 60 yılda şehir nüfusu inanılmaz bir hızla artmıştır yılı verilerine göre küresel olarak dünya nüfusunun yüzde 54'ü şehirlerde yaşamaktadır. Bu rakam 1950'lerde dünya nüfusunun yüzde sadece 30'u idi. 2050'lerde ise bu oranın yüzde 66'ya çıkması tahmin edilmektedir. Bu ülkelerin şehirlerindeki hava kirliliğinin %90'ından fazlası, düşük yakıt kalitesi ile birlikte eski araçların yüksek sayıda olması nedeniyle ortaya çıkan araç emisyonlarından kaynaklanmaktadır. Büyük şehirlerde hava kirliliği durumlarına veya gelecek senaryolarına göre planlamalar ve uygulamalar acilen yapılmalıdır. Aksi durumda nüfus yoğunluğu, ekonomik, demografik, sosyal politik ve ekolojik süreçlere bağlı hava kirliliğine bağlı sağlık riski artarak devam etmektedir. Şehirleşen dünyada hayat memnuniyetini arttırmak için hava kalitesini bozmayan şehir planlamaları araştırılmalıdır. Ataşehir İlçesinde yapılan hava kirliliği ölçümleri ve yapılan araştırmalar bölgede yaşayanlara sosyo-ekonomik olarak büyük katkılar sağlayacaktır. Ataşehir Belediyesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim üyeleri ile araştırma projesi başlatmıştır. Proje çerçevesinde 2016 yılında hava kalitesiyle ilgili gerekli bilgileri sağlamak ve sağlıklı bir çevrede yaşamak için önlem almak amacıyla mobil hava kalitesi istasyonu kurulmuştur. Ulaşım ve endüstriyel kirlilik seviyelerinin ölçümü için kullanılan PM10, PM2.5, NO, NO2, SO2, O3 ve 1

3 CO değerleri Mobil hava kalitesi istasyonu ile sürekli olarak ölçülür, saatlik değerler kaydedilir. Veriler GSM modemler ile belediye Veri İşlem Merkezi'nden veri toplama bilgisayarlarına aktarılarak izlenebilmektedir. Web sitesi aracılığı ile kamuoyuyla paylaşılmaktadır. Hava kalitesi ölçümü hava kalitesi indisleri ile karşılaştırılıp değerlendirmektedir. İncelemeler sonucunda, kirliliğe en çok sebebiyet veren kirleticilere ulaşmak mümkün olmaktadır. Kamuoyu ile paylaşılan sonuçlar farkındalık ve duyarlılık oluşturmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü hava kirliliğini çevre sağlığı için en büyük risk olarak göstermektedir. Yaşadığınız yere en yakın noktada soluduğunuz hava kalitesi nedir? Ataşehir Belediyesi hava kalitesi ölçümleri yapıp sonuçları raporlayarak ilçede yaşayanların hava kalitesi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmalarını sağlamaktadır. Hava Kirliliği Verilerinin Değerlendirilmesi Ataşehir Belediyesi hava kalitesi ölçüm verileri haftalık, aylık ve mevsimlik olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda halen yürürlükte olan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ve diğer uluslararası yönetmeliklerdeki sınır değerler dikkate alınmıştır. Hava Kalitesi İstasyonunda ısınma, ulaşım ve sanayi kaynaklı kirlilik değerleri (PM10, PM2.5, NO, NO2, SO2, O3 ve CO) ve meteorolojik parametre (rüzgâr yön ve hızı, sıcaklık, basınç, nem) ölçümleri yapılmaktadır. Bu rapor ile tarihleri arasındaki bir aylık süreyi kapsamaktadır. Ölçüm Noktası Ekim ayında Ataşehir Örnek Mahallesinde ölçüm yapılan konum Şekil 1 de görülmektedir. Ataşehir Örnek Mahallesinde ölçüm yapılan konumun kesitleri Şekil 2 ve Şekil 3 te verilmiştir. 2

4 Şekil 1. Ataşehir Örnek Mahallesi, hava kalitesi ölçüm istasyonu konumu Şekil 2.Doğu-Batı düşey kesit. 3

5 Şekil 3.Kuzey-Güney düşey kesit. 4

6 Ölçümü Yapılan Hava Kirliliği ve Meteorolojik Elemanlar 1 30 Ekim tarihleri arasında istasyonda ölçülen rüzgârgülü Şekil 4 te verilmiştir. İstasyon bölgesinde hâkim rüzgâr yönünün güneydoğu olduğu görülmektedir. Ayrıca rüzgâr hızlarının çoğunlukla 1,5 m/s altında yani kirliliği dağıtmak için yetersiz olduğu görülmektedir. Şekil Ekim 2018 tarihleri arasında ölçülen saatlik rüzgâr hız ve yön değişimi Hava Kalitesi İndeksi Ulusal Hava Kalitesi İndeksine göre Ekim ayı günlük hava kalitesi değerleri Şekil 5 te verilmiştir. Hava Kalitesi İndeks değerleri baz alındığında PM10 değerleri 1 gün ölçülememiş, 18 gün iyi, 10 gün orta ve 2 gün hassas sınıfında yer almıştır. SO2 değerleri 1 gün ölçülememiş, kalan günlerde hep iyi sınıfında yer almıştır. CO değerleri 1 gün ölçülememiş, kalan günlerde hep iyi sınıfında yer almıştır. O3 değerleri bir gün ölçülememiş, kalan günlerde hep iyi sınıfındadır. NO2 değerleri 1 gün ölçülememiş, 4 gün orta ve 26 gün hassas sınıfında yer almıştır. 5

7 Şekil 5 Ulusal Hava Kalitesi İndeksi Kesme Noktalarına göre Ekim ayı günlük hava kalitesi değerleri 6

8 Ölçümlerin İstatiksel İncelenmesi Kirleticilerin birinci çeyrek, orta değer, üçüncü çeyrek ve maksimum değerleri Tablo 1 de verilmiştir. PM2.5 un 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 7,3 µg/m 3, 12,3 µg/m 3, 21,2 µg/m 3 tür. PM10 un 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 23,5 µg/m 3, 35,6 µg/m 3, 59,9 µg/m 3 tür. Kükürtdioksitin 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 4,9 µg/m 3, 5,6 µg/m 3, 6,7 µg/m 3 tür. Karbonmonoksitin 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 744,9 µg/m 3, 854,6 µg/m 3, 1113,2 µg/m 3 tür. Azotmonoksitin 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 19,6 µg/m 3, 36,3 µg/m 3, 155,8 µg/m 3 tür. Azotdioksitin 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 159,3 µg/m 3, 250,1 µg/m 3, 362,3 µg/m 3 tür. NOX in 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 187,9 µg/m 3, 288,5 µg/m 3, 574,7 µg/m 3 tür. Ozonun 1. çeyrek, ortanca ve 3. çeyrek değerleri sırasıyla 23,6 µg/m 3, 55,6 µg/m 3, 73,3 µg/m 3 tür. Özet bilgiler NO Tablo 1 İncelenen dönem için verilerin temel istatistik değerleri NO2 NOX CO SO2 O3 PM2.5 PM10 Rüzgâr hızı (m/sn) Nem (%) Sıcaklık ( C) Rüzgâr yönü Basınç (mb) 1. Çeyrek Ortanca Ortalama Çeyrek En büyük Geçersiz Saat sayısı Ölçümlerin Saatlik İncelenmesi 1 31 Ekim tarihleri arasındaki hava kirliliği verilerinin saatlik ölçüm değerleri grafik olarak Şekil 6 da verilmiştir. 7

9 Ölçümlerin Zamansal Değişimi Şekil 6. Kirleticilerin Saatlik Değişimi PM10, PM2.5, CO ve SO2 değerlerinin günlere göre ve gün içindeki dağılımları Şekil 7 de verilmiştir. Tüm günlerin verilerinin gün içerisindeki değişimi incelendiğinde PM2.5, PM10 ve CO değerleri gece yarısından ya kadar azalmış, a kadar artmış ve öğlene kadar geri 8

10 düşmüştür. Daha sonra gece yarısına kadar tekrar artmıştır. SO2 değerleri sabah civarında artıp azalmış, daha sonra a kadar artıp gece yarısına kadar azalmıştır. 9

11 Şekil 7. PM2.5, PM10, SO2 ve CO'nun Zamansal Değişimi Kirleticilerden NO, NO2, NOX ve O3 değerlerinin günlere göre ve gün içindeki dağılımları Şekil 8 de verilmiştir. Kirleticilerin gün içerisindeki değişimi incelendiğinde NO, NO2 ve NOX değerleri gece yarısından e kadar azalmış, arasında artış göstermiştir. Kirletici değerleri saat civarına kadar azalmış ve daha sonra gece yarısına kadar artmıştır. O3 değerleri gündüz saatlerinde diğer saatlere göre daha yüksektir. 10

12 Şekil 8. NO, NO2, NOx ve O3'un Zamansal Değişimi 11

13 Ölçümlerin Dağılımlarının İncelenmesi Verilerin yoğunluk dağılımları Şekil 9 da verilmiştir. Dağılım grafiklerinde görüldüğü üzere PM2.5 değerleri 165 µg/m 3 altında olup %75 i ise 25 µg/m 3 altındadır. PM10 değerleri 415 µg/m 3 altında olup %75 i ise 60 µg/m 3 altındadır. NO değerleri 4370 µg/m 3 altında olup %75 i ise 155 µg/m 3 altındadır. NO2 değerleri 670 µg/m 3 altında olup %75 i ise 365 µg/m 3 altındadır. NOX değerleri 4390 µg/m 3 altında olup %75 i ise 575 µg/m 3 altındadır. O3 değerleri 110 µg/m 3 altında olup %75 i ise 75 µg/m 3 altındadır. CO değerleri 5050 µg/m 3 altında olup %75 i ise 1115 µg/m 3 altındadır. SO2 değerleri 21 µg/m 3 altında olup %75 i ise 7 µg/m 3 altındadır. 12

14 Şekil 9. Kirleticilerin değerlerinin sıklık dağılımı 13