IX. Çözüm Ortaklığı Platformu. Finansal Enstrümanların Muhasebesinde Bildiklerinizi Unutma Zamanı 7 Aralık 2010

Transkript

1 IX. Çözüm Ortaklığı Platformu Finansal Enstrümanların Muhasebesinde Bildiklerinizi Unutma Zamanı 7 Aralık 2010

2 Finansal Enstrümanların Muhasebesinde Bildiklerinizi Unutma Zamanı! Birinci Bölüm IFRS 9 İkinci Bölüm Riskten Korunma Muhasebesi (Hedge Accounting) 2

3 IFRS 9 Finansal varlıklar için yeni muhasebe modeli 3

4 Those of you who have read the standard on financial instruments (IAS 39) and understood it have not read it properly. Sir David Tweedie, The Chairman of the IASB

5 Güncel ve gelecekteki değişiklikler Finansal varlıkların sınıflandırılması & ölçümü KS Değer düşüklüğü TM Finansal yükümlülüklerin sınıflandırılması & ölçümü TM Bilanço dışı bırakma TM Riskten Kor. Muh. TM Gerçeğe uygun değer KS Finansal yükümlülüklerin sınıflandırılması & ölçümü KS Değer düşüklüğü KS Q4 09 Q2 10 Q3 10 Q4 10 KS = Kesinleşen standart TM = Taslak metin Slide 5

6 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar Satılmaya hazır borçlanma enstrümanı Alım satım amaçlı İlk alım sır. Gerç. Uyg. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. (DKGT) Diğer: Satılmaya hazır özkaynak enstrümanı Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 6

7 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 7

8 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 8

9 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar Satılmaya hazır borçlanma enstrümanı IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 9

10 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar Satılmaya hazır borçlanma enstrümanı Alım satım amaçlı IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 10

11 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar Satılmaya hazır borçlanma enstrümanı Alım satım amaçlı İlk alım sır. Gerç. Uyg. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 11

12 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması IAS 39 Sınıflandırma Vadeye kadar elde tutulacak Krediler ve alacaklar Satılmaya hazır borçlanma enstrümanı Alım satım amaçlı İlk alım sır. Gerç. Uyg. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Diğer: Satılmaya hazır özkaynak enstrümanı IFRS 9 Sınıflandırma İtfa edilmiş maliyet Özkaynak yatırımı Gerç. Uy. Değer Değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. Yan. Diğer: Gerç. Uy. Değer Değ. Gelir Tab. Yan. Slide 12

13 IFRS 9 Finansal varlıklar için sınıflandırma modeli İşletmenin ticari modelinin amacı finansal varlıkları sözleşmesel nakit akımlarını tahsil etmek amacıyla elde tutmak mı? Hayır Evet Sözleşmesel nakit akımları yalnızca anapara ve faiz ödemelerinden mi oluşuyor? Evet İşletme sözkonusu varlığı, muhasebe eşitsizliğini gidermek amacıyla gerçeğe uygun değerden mi taşıyor? Hayır İtfa edilmiş maliyet Hayır Evet Gerçeğe uygun değer* *Gerçeğe uygun değer değişiklikleri DKGT olarak sınıflandırılmış özkaynak enstrümanları dışında gelir tablosuna yansıtılır Slide 13

14 IFRS 9 Finansal varlıklar için sınıflandırma modeli İşletmenin ticari modelinin amacı finansal varlıkları sözleşmesel nakit akımlarını tahsil etmek amacıyla elde tutmak mı? Hayır Evet Sözleşmesel nakit akımları yalnızca anapara ve faiz ödemelerinden mi oluşuyor? Evet İşletme sözkonusu varlığı, muhasebe eşitsizliğini gidermek amacıyla gerçeğe uygun değerden mi taşıyor? Hayır İtfa edilmiş maliyet Hayır Evet Gerçeğe uygun değer* *Gerçeğe uygun değer değişiklikleri DKGT olarak sınıflandırılmış özkaynak enstrümanları dışında gelir tablosuna yansıtılır Slide 14

15 Finansal Varlıklar Ticari Model Testi (İtfa edilmiş maliyet) Adım 1 Ticari modelin amacını belirlemek Aşağıdaki kriterler dikkate alınmalı: İşletmenin finansal varlıkları yönetme politikası Ticari model, yönetimin her enstrüman için öngördüğü niyete bağlı değildir! Sınıflandırma serbest seçime dayalı değildir! İtfa edilmiş maliyet kategorisinden satışlar nadir olmalıdır Slide 15

16 Ticari Model Testi Ticari alacaklar A işletmesinin toptancılarından ticari alacakları mevcuttur. A işletmesi kural olarak tahsilatlarını 60 gün vadeyle yapmaktadır. Alacağın 60 günde tahsil edilememesi halinde, A işletmesi bakiye üzerinden %2 gecikme faizi uygulamaktadır. Soru: Söz konusu ticari alacaklar ticari model testine göre nasıl muhasebeleştirilmelidir? İtfa edilmiş maliyet Accounting treatment: İtfa edilmiş maliyet Slide 16

17 IFRS 9 Finansal varlıklar için sınıflandırma modeli İşletmenin ticari modelinin amacı finansal varlıkları sözleşmesel nakit akımlarını tahsil etmek amacıyla elde tutmak mı? Hayır Evet Sözleşmesel nakit akımları yalnızca anapara ve faiz ödemelerinden mi oluşuyor? Evet İşletme sözkonusu varlığı, muhasebe eşitsizliğini gidermek amacıyla gerçeğe uygun değerden mi taşıyor? Hayır İtfa edilmiş maliyet Hayır Evet Gerçeğe uygun değer* *Gerçeğe uygun değer değişiklikleri DKGT olarak sınıflandırılmış özkaynak enstrümanları dışında gelir tablosuna yansıtılır Slide 17

18 Finansal Varlıklar Sözleşmesel Nakit Akımları Adım 2 Sözleşmesel nakit akımlarının niteliğini belirlemek Nakit akımları nelerden oluşabilir? UYGUN Anapara Anapara üzerindeki faiz Paranın zaman değeri UYGUN DEĞİL Kaldıraç / katsayı (multiples) Finansal olmayan değişkenler Dönüştürme özellikleri Kredi riski Slide 18

19 Nakit akımlarının niteliği Dönüştürülebilir tahvil A işletmesi risksiz faiz oranı üzerinden faiz ödeyen ve 31 Aralık 2010 tarihine kadar hisse senedine dönüştürülebilir bir tahvil elinde tutmaktadır. Tahvilin vadesi 31 Aralık 2011 dir. Sınıflandırma ve ölçüm: Gerçeğe uygun değer Slide 19

20 Nakit akımlarının niteliği Tahvil (enflasyona endeksli) A işletmesinin elinde TÜFE ye endeksli devlet tahvilleri bulunmaktadır. Tahvillerin vadesi 31 Aralık 2012 olup, yıllık %5 + TÜFE oranında faiz ödenmektedir. Sınıflandırma ve ölçüm: İtfa edilmiş maliyet Slide 20

21 Nakit akımlarının niteliği Tahvil (performansa endeksli) A işletmesinin elinde 31 Aralık 2011 vadeli tahviller bulunmaktadır. Tahviller yıllık %5 faiz ödemekte ve ihraçcının EBITDA sına (faiz, vergi, amortisman ve itfa öncesi kar) endeksli olarak ek ödeme yapmaktadır. Sınıflandırma ve ölçüm: Duruma göre değişebilir. İtfa edilmiş maliyet veya gerçeğe uygun değer Slide 21

22 Duruma göre değişebilir Genel olarak, faiz oranının bir işletmenin performansına göre değiştirilmesi durumu, yalnızca faiz ve anapara nakit akımı koşulunu ihlal eder Buradaki kritik soru, EBITDA ya yapılan bağlantının, o işletmenin karlılığındaki değil, kredi riskindeki değişiklikleri yansıtıp yansıtmadığıdır Slide 22

23 Nakit akımlarının niteliği Tahvil (değişken faizli) A işletmesi 31 Aralık 2011 vadeli değişken faizli tahvile sahiptir. Tahvil sözleşmesi, A işletmesinin faiz oranını seçmesine olanak tanımaktadır. Her bir faiz belirleme tarihinde, A işletmesi, 3 ay vade için 3 aylık LIBOR ya da 1 ay vade için 1 aylık LIBOR arasında tercih yapabilmektedir. Sınıflandırma ve ölçüm: İtfa edilmiş maliyet Slide 23

24 Finansal Varlıklar Varlığa dayalı menkul kıymetler A işletmesinin elinde varlığa dayalı menkul kıymetler bulunmaktadır. IFRS 9 sınıflandırması için nelere dikkat edilmelidir? sözleşmesel bağlantı temelde yatan varlıkların incelenmesi nisbi kredi riskinin değerlendirilmesi Bu durum oldukça kompleks bir değerlendirme gerektirebilir. Uzman görüşü alınmasında fayda olacağı açıktır. Slide 24

25 IFRS 9 Finansal varlıklar için sınıflandırma modeli İşletmenin ticari modelinin amacı finansal varlıkları sözleşmesel nakit akımlarını tahsil etmek amacıyla elde tutmak mı? Hayır Evet Sözleşmesel nakit akımları yalnızca anapara ve faiz ödemelerinden mi oluşuyor? Evet İşletme sözkonusu varlığı, muhasebe eşitsizliğini gidermek amacıyla gerçeğe uygun değerden mi taşıyor? Hayır İtfa edilmiş maliyet Hayır Evet Gerçeğe uygun değer* *Gerçeğe uygun değer değişiklikleri DKGT olarak sınıflandırılmış özkaynak enstrümanları dışında gelir tablosuna yansıtılır Slide 25

26 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması İlk alım sırasında gerçeğe uygun değer değ. gelir tab. yansıtılan finansal varlıklar IAS 39 ilkeleri Bir finansal varlık aşağıdaki durumlarda bu kategoriye sınıflandırılabilir: muhasebe eşitsizliği; veya gerçeğe uygun değer temelinde yönetilmesi ve performansının ölçülmesi; veya bir veya daha fazla saklı türev içeren ana sözleşme IFRS 9 ilkeleri Bir finansal varlık yalnızca aşağıdaki durumda bu kategoride takip edilebilir: muhasebe eşitsizliği Slide 26

27 Finansal Varlıklar diğer konular Yeniden sınıflandırma Yalnızca, bir işletme finansal varlıklarının yönetilmesine ilişkin ticari modelini değiştirdiğinde, etkilenen tüm finansal varlıklarını yeniden sınıflandıracaktır. Ticari model değişikliğinin nadir olması beklenir Aşağıdaki gibi durumlarda yeniden sınıflandırma yapılamaz: Elde tutma niyetinde değişiklik Beklenmedik satış durumu Slide 27

28 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması diğer konular Saklı türevlerin muhasebeleştirilmesinde önemli değişiklik IAS 39 ilkeleri Saklı türev ayırma kriterleri: I. Ana sözleşme gerçeğe uygun değerden mi taşınıyor? II. III. Saklı türev tek başına türev tanımını sağlıyor mu? Saklı türev, ana sözleşme ile yakın ilişkili mi? IFRS 9 ilkeleri Ana sözleşme bir finansal araç ise saklı türevin ayrılmasına gerek yoktur. Slide 28

29 IFRS 9 Özkaynak yatırımlarının sınıflandırılması Özkaynak enstrümanı alım satım amaçlı mı elde tutuluyor? Evet Hayır Özkaynak enstrümanı IAS 32 ilkelerine göre özkaynak tanımını karşılıyor mu? Hayır Evet İşletme, gerçeğe uygun değer değişikliği diğer kapsamlı gelir tab. yans. kategorisini kullanmayı tercih ediyor mu? Evet Gerçeğe uygun değer değiş. DKG tablosuna yansıtılan f.v. Hayır Gerçeğe uygun değer değiş. gelir tablosuna yansıtılan f.v. Slide 29

30 Gerçeğe uygun değer değ. Diğer Kapsamlı Gelir Tab. yansıtılan özkaynak enstrümanları Bu kategoriyi seçmenin anlamı nedir? Tüm gerçeğe uygun değer değişimleri DKGT na kaydedilecek Tüm satış kar/zararları DKGT na kaydedilecek Temettüler gelir tablosuna kaydedilecek Değer düşüklüğü kaydına gerek kalmayacak Bilmemiz gerekenler neler? Tercih ilk kayda alım sırasında yapılmalı Tercih geri alınamaz/vazgeçilemez Ek açıklamalar gerekir Slide 30

31 IAS 39 ve IFRS 9 Karşılaştırması Piyasalara kote olmayan özkaynak enstrümanları IAS 39 a göre maliyet muafiyeti Makul gerçeğe uygun değerler aralığı çok geniş ise + Çeşitli tahminlerin olasılığı saptanamıyorsa = gerçeğe uygun değerden ölçmek yerine maliyet kullanılabilir IFRS 9 altında maliyet Gerçeğe uygun değeri saptamak için yetersiz derecede bilgi var ise, veya olası gerçeğe uygun değer ölçümleri geniş bir aralıkta ve bu aralık içersinde maliyet en iyi gerçeğe uygun değer tahmini durumunda ise, IFRS 9 da maliyet gerçeğe uygun değer yansıtmayacağı örnekler verilmiştir. Bu istisna finansal kurumlar ve yatırım fonları için geçerli değildir!! Slide 31

32 Özkaynak yatırımı Unquoted Özkaynak yatırımı Yalnızca çok sınırlı durumda maliyet, makul bir gerçeğe uygun değer tahminini yansıtabilir. Slide 32

33 Uygulama ve Yürürlük Tarihi Erken Uygulama Tarihi Karşılaştırmalı tablolara gerek yok Erken uygulama Zorunlu uygulama Aralık 2010 Aralık 2011 Aralık 2012 Aralık 2013 Slide 33

34 IFRS 9 Yeni kuralları uygularken neleri düşünmeliyim? Süreçler ve sistemler üzerindeki etkiler Yeni standart tüm finansal varlıkların baştan aşağı yeniden değerlendirilmesini gerektiriyor Ticari model ve sözleşmesel koşullar uygulamada nasıl değerlendirilecek Daha önce maliyetten taşınan, özellikle kote olmayan hisse senetleri gibi finansal araçların gerçeğe uygun değer ölçümü için yöntem geliştirilmeli Slide 34

35 Sınıflandırma and ölçüm of financial assets standard What will I need to think about when applying the new rules? Finansal tablolar ve kritik finansal oranlar üzerindeki etkiler Finansal varlıkların sınıflandırma ve ölçümü basitleşecek Bazı finansal varlıklar gerçeğe uygun değere geçecek. Bazıları itfa edilmiş maliyet olacak Finansal varlıklardaki saklı türevleri ayırmaya gerek kalmayacak Özkaynak enstrümanlarında değer düşüklüğü kaydına gerek kalmayacak Özkaynak enstrümanları için DKGT seçildiğinde, gelir tablosunda elden çıkarma kar/zararları oluşmayacak Değerlemesi zor yatırımları maliyetten taşıyabilme muafiyeti olmayacak Slide 35

36 IFRS 9 Projenin diğer adımları Değer düşüklüğü ve Riskten korunma muhasebesi projelerinde son durum nedir? Finansal enstrümanların muhasebesinde bildiklerinizi unutma zamanı 7 Aralık

37 Riskten Korunma Muhasebesi Risk yönetimi ile finansal tabloları uzlaştırmak 37

38 Finansal riskten korunma muhasebesi Muhasebe anlamında korunma, bir ya da birden fazla koruma enstrümanının makul değerlerinde meydana gelen değişikliğin, tamamen veya kısmen korunan kalemin makul değeri veya nakit akışında meydana gelecek değişikliği dengelemesidir Muhasebesel uyuşmazlığın giderilmesi

39 Finansal Riskten Korunan Kalem bir işletmeyi, makul değerinde veya ileride elde edilecek nakit Akımlarında meydana gelebilecek değişimin yarattığı riske maruz bırakan, ve muhasebe anlamında korunma amacıyla oluşturulmuş varlık, yükümlülük, kesin taahhüt veya öngörülebilen ileri vadeli bir işlemdir

40 Finansal Riskten Koruma Aracı Finansal riskten korunan kalemin makul değeri veya nakit akımlarında meydana gelebilecek değişimi dengelemek amacıyla oluşturulan türev enstrümanı veya diğer bir finansal varlık ya da yükümlülüktür

41 SORU Aşağıda belirtilenlerden hangileri finansal riskten korunma muhasebesine konu edilebilir? Net Döviz Pozisyonu gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini işlem Finansal olmayan varlık ve yükümlülüklerle ilgili risklerin bir bölümü (kur riski hariç) Vadeye kadar elde tutulacak varlıklar (faiz oranı riski) Şirketin kendi hisseleri Kesin taahhüt Yurtdışı işletmedeki net yatırım Türev araçlar Gelecek kar akışları

42 CEVAP Net Döviz Pozisyonu gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini işlem Finansal olmayan varlık ve yükümlülüklerle ilgili risklerin bir bölümü (kur riski hariç) Vadeye kadar elde tutulacak varlıklar (faiz oranı riski) Şirketin kendi hisseleri Kesin taahhüt Yurtdışı işletmedeki net yatırım Türev araçlar Gelecek kar akışları

43 En uygun riskten korunma işlem türü? Sabit faizli Varlık/yükümlülükler Yabancı Para Varlık/Yükümlülükler Kesin Taahhütler?? Değişken Faizli Varlık/Yükümlülükler Gerçekleşme olasılığı Yüksek tahmini işlem Yurtdışı işletmedeki net yatırım?

44 En uygun riskten korunma işlem türü? Sabit faizli Varlık/yükümlülükler Yabancı Para Varlık/Yükümlülükler Kesin Taahhütler Gerçeğe uygun değer Riskinden korunma Nakit Akış Riskinden Korunma Değişken Faizli Varlık/Yükümlülükler Gerçekleşme olasılığı Yüksek tahmini işlem Yurtdışı işletmedeki Net yatırım Kur değişiminin Etkisinden korunma

45 Riskten korunma muhasebesi ilkeleri Etkinliğin güvenilir bir şekilde ölçülmesi Resmi olarak tanımlama Riskten korunma dökümantasyonu Risk yönetimi politikası Riskten korunmanın oldukça etkin olacağının gösterilmesi

46 Korunma etkinliğinin ölçülmesi Korunma etkinliği, korunan riskin makul değeri veya nakit akımlarında meydana gelebilecek değişikliklerin koruma aracı tarafından ne ölçüde dengelendiğidir. TMS 39 etkinlik testleri için belirli bir metodun kullanımını zorunlu kılmamıştır. Genelde Dollar-offset methodu kullanılmaktadır. Δ Makul değer- Koruma aracı Δ Makul değer- Korunan kalem TMS 39 kapsamında 2 tür etkinlik testinden söz edebiliriz. İleriye dönük etkinlik testi: yüksek etkinlik Geriye dönük etkinlik testi: 80 % % aralığında

47 Gerçeğe uygun değer riskinden korunma muhasebesi RİSKTEN KORUMA ARACI TÜREVİN GERÇEĞE UYGUN DEĞERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER RİSKTEN KORUNAN KALEMİN KORUNMA KONUSU RİSKLE İLİŞKİLİ GERÇEĞE UYGUN DEĞERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER KAR veya ZARAR KAR veya ZARAR ETKİN OLMAMA DURUMU (varsa)

48 Nakit akış riskinden korunma muhasebesi RİSKTEN KORUMA ARACI TÜREVİN GERÇEĞE UYGUN DEĞERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER Etkin kısım Etkin olmayan kısım ÖZKAYNAK KAR veya ZARAR

49 Riskten Korunma Muhasebesinin Sona Ermesi RİSKTEN KO. MUH. KRİTERLERİNİN SAĞLANAMAMASI (dökümantasyon, etkinlik testleri ) RİSKTEN KORUNMA ARACININ SONA ERMESİ, SATILMASI, KULLANILMASI TANIMLAMANIN İPTAL EDİLMESİ (yönetim kararı) RİSKTEN KORUNMA MUHASEBESİ İLERİYE YÖNELİK SONA ERER

50 Riskten Korunma Muhasebesinin Sona Ermesi GERÇEĞE UYGUN DEĞER RİSK. KORUNMA RİSKTEN KORUNAN KALEM İTFA EDİLMİŞ MALİYETTEN TAŞINIYORSA, DEFTER DEĞERİNE YAPILAN DÜZELTMENİN İTFASI NAKİT AKIŞ RİSKİNDEN KORUNMA ÖZKAYNAK ALTINDA BİRİKEN KAZANÇ YA DA KAYIPLAR, RİSKTEN KORUNAN KALEM GELİR TABLOSUNU ETKİLEYİNCEYE KADAR KALMAYA DEVAM EDER YURTDIŞINDAKİ NET YATIRIM RİSKİNDEN KORUNMA ÖZKAYNAK ALTINDA BİRİKEN KAZANÇ YA DA KAYIPLAR YURTDIŞINDAKİ OPERASYON ELDEN ÇIKARILINCAYA DEK KALMAYA DEVAM EDER

51 Muhasebe Danışmanlık Hizmetleri Burak Özpoyraz IFRS Technical Partner Tel: Aslı Gedik Audit Senior Manager Tel: Savaş Sepin Audit Senior Manager Tel: