Cilt 1. Sayı İÇİNDEKİLER. Nerede Olmalıyız: Davranışsal Tıpta Bütüncül Psikoterapi Özel Sayısına Giriş Golan Shahar

Transkript

1 Cilt 1. Sayı İÇİNDEKİLER SUNUŞ Tahir Özakkaş Nerede Olmalıyız: Davranışsal Tıpta Bütüncül Psikoterapi Özel Sayısına Giriş Golan Shahar Kronik Hastalığı olan Ergenlerde Zihinselleştirmeye Dayalı Grup Müdahaleleri: Psikoterapide Asimilatif Bütünleşmenin Bir Örneği mi? Norka T. Malberg Kronik Yorgunluk ve Ağrı Çeken Hastaların Psikoterapötik Tedavisinde Ortak ve Özel Faktörler Patrick LuyteN & Boudewijn Van Houdenhove Psikodinamik Terapi ve Güdüleyici Görüşme: Güdülenmesi Düşük Anoreksi Hastalarıyla ilgili Tıbbi Meselelere Yaklaşımlar Lisa W. Cross Asimilatif Dinamik Bağımlılık Psikoterapisi William H. Gottdiener Kronik Fiziksel Hastalıkların Kişileştirilmesi: Uyum Sağlamada Oynadığı Rol ve Psikoterapide Bütünleşmeye Etkisi Golan Shahar ve Sheera F. Lerman Bütüncül Bir Müdahale Olarak Terapistin Kendisini Açması Sharon Ziv-Beiman Psikoterapi Süpervizyonunda Öğrenmeye Dayalı Bütüncül Bir Modele Doğru: Süpervizyon İttifakı, Eğitim Müdahaleleri ve Süpervizyon Alanların Öğrenme/Yeniden Öğrenme Süreci C. Edward Watkins, Jr. Douglas J. Scaturo Kitap Eleştirisi

2 ÖZETLER SUNUŞ Tahir Özakkaş Nerede Olmalıyız: Davranışsal Tıpta Bütüncül Psikoterapi Özel Sayısına Giriş Golan Shahar Bu sayı, psikoterapide bütünleşme ve davranışsal tıp özel sayısının 1. kısmıdır. Yaygın tıp uygulamalarına konu olan hemen tüm psikososyal konuları (sağlık davranışları, kronik hastalıklarla yaşamak, vs.) içine alan davranışsal tıp, son yıllarda gerek klinik uygulamadaki yenilikler gerekse kanıta dayalı uygulamalar bakımından, yani hem teori hem de araştırma konularında ön plana çıkmaya başlamıştır. Buna bağlı olarak, davranış bilimleri ve psikoterapinin etkisi artık yaygın tıp uygulamalarında da görülmektedir. Bu durumu bütüncül bir terapi yaklaşımıyla ele alan bu bölümdeki yazılar, ergenlik çağında son dönem böbrek hastalığı (SDBH), fonksiyonel somatik bozukluklar, anoreksiya nervozanın tedavisinde ortaya çıkan sorunlar, madde kullanım bozuklukları ve kronik hastalıkların kişileştirilmesi konularına eğiliyor. Anahtar kelimeler: psikoterapide bütünleşme, davranışsal tıp, kronik hastalık, teori, uygulama Kronik Hastalığı olan Ergenlerde Zihinselleştirmeye Dayalı Grup Müdahaleleri: Psikoterapide Asimilatif Bütünleşmenin Bir Örneği mi? Norka T. Malberg Bu makale, zihinselleştirmeye dayalı bir terapi modelinin (ZDT-G), ergenlerde görülen kronik hastalıklara uygulanması ve hastanın anlaşılmaz bir şekilde tedavi düzenine uymamasını incelemektedir. Klinik senaryolar çerçevesinde, yazar, Stricker ve Gold un üç katmanlı Asimilatif Psikodinamik Psikoterapi (APP) modeli ışığında ZDT-G modelini irdelemektedir. Makale, Twenlow ve meslektaşlarının, zihinselleştiren topluluklara dair gelişimsel yaklaşım tabir ettikleri durumun nedeni olan sistemik değişkenlere daha güçlü bir vurgu yaparken, ZDT-G modelinin, bilişsel, psikodinamik ve gelişimsel unsurları bir araya getirmesi hasebiyle Psikodinamik Psikoterapide Bütünleşmeye örnek teşkil ettiği sonucuna varmaktadır. Anahtar Kelimeler: kronik hastalık, ergenlik, zihinselleştirme, tedaviye uyumsuzluk, üzerine düşünme işlevi Kronik Yorgunluk ve Ağrı Çeken Hastaların Psikoterapötik Tedavisinde Ortak ve Özel Faktörler Patrick LuyteN & Boudewijn Van Houdenhove Kronik yorgunluk koşulları, hem etiyolojik hem de tedavi perspektifinden bakıldığında oldukça karmaşık ve heterojen bozukluklardır. Bundan dolayı, mevcut kanıtlara dayanan tedavi yöntemlerinin gösterdiği tedavi etkilerinin görece sınırlı kalması şaşırtıcı değildir. Bu makalede, mevcut tedavi araştırmalarının, bağlanma ve stresi düzenlemenin bu koşullardaki temel rolüne dair artan içgörüleri büyük oranda gözden kaçırdığını ve belli tekniklerin temel olarak tedavi sonucundan sorumlu olduğu şeklinde yanlış bir varsayıma dayandığını öne sürüyoruz. Buna yanıt olarak, kökleri bağlanma ve zihinselleştirme teorisine dayanan bütüncül, kişiye özel ve aşamalı bir tedavi yaklaşımı öneriyoruz. Bu yaklaşım, kişinin kendisi ve başkaları üzerine düşünebilme yetisinin artması sonucunda stresin daha iyi düzenlenebilir hale gelmesinin temel önemini vurgulamaktadır, bu durum yaşam tarzında değişikliklere ve zorluklar karşısında dayanıklılığın artmasına yol açabilir. Bu değişiklikler bu bozukluklara yönelik farklı tedavilerde ortak olması muhtemel bir değişim mekanizmasını yansıtabilir. Bu konular klinik bir örnekle resmedilmiştir. Anahtar Kelimeler: kronik yorgunluk, ağrı, tedavi, bağlanma, zihinselleştirme, stres.

3 Psikodinamik Terapi ve Güdüleyici Görüşme: Güdülenmesi Düşük Anoreksi Hastalarıyla ilgili Tıbbi Meselelere Yaklaşımlar Lisa W. Cross Anoreksi tedavisinin karar öncesi aşaması için teoriler ötesi bir yaklaşım (Prochaska & Norcross, 2010) önerilmektedir. Prochaska ve Norcross terapinin bu en problemli ve güdülenmesiz birinci aşaması için (davranışsal tıp kaynaklı) güdüleyici görüşme ve psikodinamik teknikler önerir. Burada tedavi eden kişi güdüleyici duruşun aktarıma etkileri ve kendi karşı aktarımı konusunda tetikte olduğu sürece bu iki tedavi biçiminin bütünleştirilebileceği savunulmaktadır. Bu iddia özellikle aneroksi tedavisinin başlarındaki tedaviye sürecinin yönetimine ilişkin sorunlara uygulanacaktır. Tedavi sürecinin yönetimindeki zorluklar en çok bu sırada göze çarpar ve kaygı vericidir. Sonuç olarak, özel teknik sorular ve zorlu aktarım karşı aktarım sorunları ortaya çıkar. Hem davranışsal tıptan hem de psikanalitik düşünceden yararlanan bu klinik önerilerin anoreksi üzerinde çalışan terapistlere ve doktorlara yardımcı olacağını umuyoruz. Anahtar kelimeler: anoreksi, davranışsal tıp, güdüleyici görüşme Asimilatif Dinamik Bağımlılık Psikoterapisi William H. Gottdiener Bu makale, bağımlılık bozukluğu bulunan insanların tedavisi için asimilatif bir bütüncül psikodinamik psikoterapi olan Asimilatif Dinamik Bağımlılık PsikoTerapisi (ADBPT) üzerine bir tartışmayı içermektedir. Bu makalede madde kullanım bozukluğu tanısı koyulmuş insanların tedavisine odaklanılmıştır. ADBPT yaklaşımı, teknik olarak esnek ve bütüncül psikoterapötik tedavi yöntemini savunurken, madde kullanım bozukluğu psikopatolojisine dair psiko-dinamik bir model kullanır. Tedavi modelinin klinik bir örneği de sunulmuştur. Anahtar kelimeler: asimilatif psikoterapi, psikodinamik psikoterapi, madde kullanımı, bağımlılık, bütüncül psikoterapi Kronik Fiziksel Hastalıkların Kişileştirilmesi: Uyum Sağlamada Oynadığı Rol ve Psikoterapide Bütünleşmeye Etkisi Golan Shahar ve Sheera F. Lerman Hastalığın kişileştirilmesi (HAS-KİŞ) terimini kronik fiziksel hastalıklara maruz bireylerin yaşam şekillerine ışık tutmak için kullanılacak örgütleyici bir tema olarak öneriyoruz. Nesne ilişkileri kuramı, sosyal-bilişsel kuram, varoluşçu olgu bilimi ve nörobilim gibi çeşitli kuramsal kaynakların yanı sıra, kronik ağrı ve sistemik lupus eritematozus (LSE) üzerine yürüttüğümüz araştırmadan da faydalanarak, fiziksel hastalıklara insani özellikler yükleme eğilimindeki bireysel farklılıkların, hastalığa bağlı yetersizliklerde ve duygusal sorunlarda önemli bir risk/direnç rolü oynadığını savunuyoruz. Daha sonra HAS-KİŞ in mevcut ve bütüncül kronik hastalık tedavileriyle nasıl bütünleştirilebileceğiyle ilgili bilgiler sunuyoruz. Anahtar sözcükler: hastalığın kişileştirilmesi, kronik hastalıklar, psikoterapi, uyumlanma Bütüncül Bir Müdahale Olarak Terapistin Kendisini Açması Sharon Ziv-Beiman Bu makale, terapistin kendisini açmasına dair bütüncül bir kavramsallaştırma geliştirme gayesindedir. İlk bölüm kendini açmayla ilgili çeşitli teorik konumları gözden geçirmektedir; ardından terapistin kendini açmasının hastanın terapiste ilişkin algısına etkisi, bu durumun hem terapist hem de hasta tarafından değerlendirilen etkiliği ve terapötik sonuca tesirine ilişkin araştırma ve teoriler tahlil edilmektedir. İddia şudur ki: Terapistin kendisini açması gücünü çeşitli terapötik boyutları bütünleştirmesinden alır; bu bütünleşme aynı zamanda terapötik ilişkiyi güçlendirebilmeli ve

4 terapiyle gelen değişimin çeşitli boyutlarını geliştirebilmelidir. Elinizdeki metin bu iddiayı klinik açıdan örneklendirirken terapistin kendisini açmasının bütünleştirici bir şekilde kavramsallaştırılmasının bütüncül psikoterapi alanında önceden tartışılan yaklaşımları tamamlayıcı niteliğe sahip olduğunu öne sürmektedir. Anahtar Sözcükler: terapistin kendisini açması, psikoterapide bütünleşme, terapinin sonucu, terapötik ilişki Psikoterapi Süpervizyonunda Öğrenmeye Dayalı Bütüncül Bir Modele Doğru: Süpervizyon İttifakı, Eğitim Müdahaleleri ve Süpervizyon Alanların Öğrenme/Yeniden Öğrenme Süreci C. Edward Watkins, Jr. Douglas J. Scaturo Psikoterapi süpervizyonunun ortak bir dilden yoksun olduğu ileri sürülebilir. Öğrenme, eğitim psikolojisi ve öğretmen eğitimi alanlarından yararlanarak ve Scaturo (2005, 2010, 2012a) tarafından sunulmuş öğrenmeye dayalı psikoterapi modelinden sonuca ulaşarak, psikoterapi süpervizyonu üzerine düşünüp yol göstermek üzere üç parçalı bir ortak dil yapısı öneriyoruz - İttifak Kurulması ve Korunması, Eğitim Müdahaleleri ve Öğrenme/Yeniden Öğrenme. Süpervizörlük sürecinin hem yeni öğrenmeyi hem de yeniden öğrenmeyi (düzeltici bilişsel, düzeltici duygulanımsal ve düzeltici davranışsal deneyimler) içerdiği düşünülür. Her aşama ağırlıklı olarak belirli bir öğrenme alanıyla ve özel bir öğrenme şekliyle bağlantılıdır, aşamalar arasındaki teoriler ötesi değerin genel özellikleri ve faktörleri tanımlanmış, modelin farklı yönlerini destekleyen araştırma çalışmaları kısaca göz önüne alınmıştır. Her ne kadar İttifak Kurulması ve Korunması aşaması, kavramsallaştırmamızın temeli ve mihenk taşı olarak görülse de, model, bu perspektifin üç aşamasında, hissetme-düşünme-yapma (veya bunun bir benzeri) vasıtasıyla süpervizyon alanların devamlı bir dönüşüm ve geri gönüşümünü kapsayan, büyük ölçüde doğrusal olmayan bir süpervizyon görüşü olarak sunulmaktadır. Bu öğrenmeye dayalı görüş, süpervizyonu daha birleştirilmiş bir çerçeve içerisiden düşünmek için yararlı bir kavramsal yapıdır. Anahtar Kelimeler: öğrenmeye dayalı psikoterapi süpervizyonu, bütüncül psikoterapi süpervizyonu, süpervizyon ittifakı, süpervizyon müdahaleleri, süpervizyonda öğrenme/yeniden öğrenme Kitap Eleştirisi Psikodinamik Psikoterapide İlişkisel-Bütüncül Olasılıklar: Louis Breger'in Psikoterapi: Kesişen Hayatlar Kitabının Eleştirisi.

5 SUNUŞ Yüz yılı aşkın süredir psikoterapi yoğun bir şekilde bilimin gündemindedir. Yüz yıllık psikoterapi tarihinde 400 e yakın teknik yaklaşımın birtakım ruhsal rahatsızlıkların tedavisinde kullanıldığına dair kanıtlar mevcuttur. Belirli kaynaklardan beslendiğini düşündüğümüz bu terapötik yaklaşım tarzlarının her biri diğerinden daha üstün ve etkili olduğu iddiasıyla ortaya çıkmakta, bir nevi terapiler savaşı diyebileceğimiz bir alan yaratmaktadır. Bir grup bilim adamı, 30 yıl kadar önce, Amerikan Psikoloji Birliği nin (APA) altında psikoterapilerin bütünleşmesine yönelik araştırmalara odaklanmak üzere bir oluşum gerçekleştirdiler. APA ya bağlı olarak kurulan Psikoterapide Bütünleşme Araştırmaları Derneği (SEPI) tarafından çıkarılan elinizdeki bu dergi 30 yıla yakın geçmişiyle psikoterapilerde etkin olan faktörlerin kanıta dayalı bir şekilde ortaya çıkarılması, çok sayıda psikoterapi ekolünün özünde yatan ortak faktörlerin bilimsel gerçeklere dayanarak bulunmasına yönelik bir gayretin temsilidir. Biz de Türkiye de Psikoterapi Enstitüsü olarak farklı farklı psikoterapi ekollerinin birbirleriyle terapi savaşı yapması yerine insana yararlı olan yönlerinin bilimsel kanıtlarla ortaya konması ve etkililiğin anlaşılması ve bununla ilgili karşılaştırmalı çalışmaların yapılması yönünde adımları teşvik etmek amacıyla Türkiye deki bilim ve psikoterapi dünyasını bilgilendirmek istedik. Bu konuda en güzel bilimsel köprünün SEPI dergisinin Türkçeye kazandırılması olduğunu düşündük. Amerikan Psikoloji Birliği yle zaman içinde kurmuş olduğumuz işbirliğine dayalı ilişkiler, bu bilimsel yayının Türkiye de Psikoterapi Enstitüsü bünyesinde yayımlanmasını sağlarken, bu süreçte aynı oluşum içinde yer alan değerli bilim adamlarımızı atölye çalışmaları ve uzun süreli eğitimlerle enstitümüzde misafir etme imkanına sahip olduk. Onlarla kurduğumuz yakın temaslar çerçevesinde, SEPI dergisinin editörler kurulunda görev alan bu değerli bilim adamlarının çalışmaları bizlere ışık tuttu. Amerikan Psikoloji Birliği ile kurmuş olduğunuz ilişkileri daha da sıkılaştırmak, psikoterapi ağırlıklı süreli ve kalıcı yayınları Türkçe ye kazandırılması konusunda yaptığımız girişimleri içtenlikle teşvik eden, SEPI ve APA yönetim kurullarındaki müzakereler esnasında daha önce denenmemiş olan bu projenin hayat bulmasına destek veren sayın Golan Shahar, Kenneth Levy ve George Stricker a teşekkürlerimizi ifade etmek isterim. Hem Psikoterapi Enstitüsü Derneği hem de Psikoterapi Enstitüsü Ltd. Şti. ile yapılan karşılıklı anlaşmalar sonucunda elinize ulaşan bu derginin 2013 yılının 1. sayısında; psikoterapide bütünleşme çabalarının psikosomatik, psikiyatrik ve organik/kronik hastalıklarda ortaya çıkan beden-psikoloji ikilemine nerelerde ve nasıl yardımcı olabileceğine dair geniş bir vizyonun ve vitrinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Tıbbın medikal alanını, kronik hastalıkları, bunun psikolojiyle ilintili kısımlarını ve bu konuyla ilgili çok değerli çalışmaları barındıran bu ilk Türkçe sayımızla Türk bilim dünyasında ve tıp dünyasında öne çıkmak ve ruh sağlığı uzmanlarına bu yayını ulaştırmak bizler için onur vericidir. Bu derginin hazırlanmasında emeği geçen, aracılık eden tüm personelime ve çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyor ve sizden bu konudaki desteklerinizi bekliyoruz. Dileğimiz, psikoterapide gelinen son noktayı yakından takip edebilmek adına dünyayla bağlarımızı güçlendirmek açısından diğer süreli yayınların tıpkıbasımlarının da Türkiye ye taşınmasıdır.

6 Psikoterapi Enstitüsü Başkanı Saygılarımla, Tahir ÖZAKKAŞ