EGE ÜNİVERSİTESİ KAMPÜS COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ

Transkript

1 EGE ÜNİVERSİTESİ KAMPÜS COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ EGE UNIVERSITY CAMPUS INFORMATION SYSTEM M.Kirami Ölgen, M. Murat İnceoğlu Muhammed Cinsdikici, Fikret İkiz Ege Üniversitesi Bornova, İzmir ÖZET Üniversiteye yönelik Kampüs Coğrafi Bilgi sistemi, üniversite kampüsünün yeraldığı bölgenin topoğrafyasını, arazi kullanım, doğal özellikleri gibi bilgileri de kapsaması özelliği ve sağlık hizmetleri, çevre düzenleme, öğrencilerin üniversitenin değişik birimlerine dağılım oranları, eğitim ve öğretime ilişkin istatistiksel bilgiler, yönetimin eğitim, personel yönetimi, tesis yönetimi ve üniversitenin geleceği ile ilgili her türlü planlama hizmetlerine yönelik kararları hızlı ve sağlıklı alması amacı taşıyan bir bilgi sistemidir. Ege Üniversitesi; 30,000 i aşkın (30887) öğrencisi, 3,000 e yaklaşan (2809) akademik ve 3,600 den fazla (3609) idari personeli ile 3450 dekar üzerine kurulu kampüsünde 600 civarında çeşitli kullanımlara sahip binası ile orta büyüklükte bir kent tir. Bu nedenle Ege Üniversitesi Kampüsünün gerek akademik gerekse idari açıdan entegre bir şekilde yönetilebilmesi için coğrafi tabanlı bir bilgi sistemine ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda E.Ü. Kampüsü için bir coğrafi bilgi sistemi tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında Oluşturulan coğrafi veri tabanında; 1. Binalar (toplam 520 varlık) 2. Yeşil alanlar (toplam 671 varlık) 3. Spor alanları (toplam 26 varlık) 4. Otoparklar (toplam 45 varlık) 5. Üniversite dışı binalar (toplam 93 varlık) 6. Elektrik direkleri (toplam 1060 varlık) 7. Su yapıları (toplam 24 varlık) 8. Yollar ile ilgili (toplam 151 varlık) 9. Network ile ilgili (toplam 70 varlık) 10. Telefon ile ilgili (toplam 40 varlık) 2700 coğrafi varlık çizilip, gerekli bilgileri işlenmiştir. Ayrıca kampüs coğrafi bilgi sisteminin bir parçası olarak bina bilgi sistemi de tasarlanmış ve pilot çalışma olarak Edebiyat Fakültesi binası seçilerek, bina bilgi sistemi oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kampüs Bilgi Sistemi, Ege Üniversitesi, Bina Bilgi Sistemi, CBS ABSTRACT Campus GIS, including topographical features, landuse and natural conditions of the region where the campus is located is a system aiming rapid and right decision making for all kinds of plannig services of the administrate like health facilities, distrubution rates of students as to different

2 units of the university, statistical data on educational activities and education, staff and plant management. Ege University is like a middle-scale city located on 3450 ha. area with its population more than ( students, 2809 academical staff, 3609 administrative staff) and nearly 600 buildings for different uses. For this reason, in order to manage the university both academical and administrative respects, a geographical based information system is needed. For this reason a geographical information system is planned and performed. In the frame of study, the geographical data base includes the following: 1- Buildings, (520 entities) 2- Parks (671 entitities) 3- Sport fields (26 entities) 4- Car parks (45 entitites) 5- Non university buildings (93 entitites) 6- Electricity (1060 entitites) 7- Water infrasturucture (24 entitites) 8- Roads (151 entitites) 9- Computer networks (70 entitites) 10- Telephone lines (40 entitites) Total 2700 geographical entities have been drawn and linked to the constructed database. In addition a building information system has been designed as a part of campus information system. For this aim, building of Faculty of Letters has been selected as a pilot example. Key Words: Campus Information System, Ege University, Building Information System, GIS Giriş Günümüzde üniversite bilgi sistemleri, modern bilişim teknolojilerinin de yardımıyla her geçen gün çok daha fazla sayıda üniversitenin çok farklı amaçlar için kullandıkları ve özellikle kampüs üniversiteler için vazgeçilmez bir araç durumuna gelmiştir. Yomralıoğlu (2000) na [1] göre özellikle kampüs bilgi sistemleri, eğitim ve öğretimin etkinliğini arttırarak, üniversite ve onun alt birimlerine (hem akademik hem de idari) ait mekansal ve mekansal olmayan verinin toplanması, bilgisayar ortamına aktarılması, depolanması, sorgulanması, analiz edilmesi ve sonuçların kullanıcılara hem grafik hem de grafik olmayan raporlar halinde sunulması için bir araya getirilmiş donanım, yazılım, personel ve verilerden oluşan bir bütündür. Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi aslında hangi amaç için tasarlanmış olursa olsun her hangi bir bilgi sisteminin temel yapısı birbirinin aynıdır. Ancak temelde biribirine benzer sistem yapıları olan farklı amaçlar için tasarlanmış üniversite bilgi sistemleri (öğrenci, sağlık, demirbaş, altyapı, kütüphane vs.) genelde biribirlerinden kopuk, farklı birimlerin yönetiminde, farklı veritabanlarını kullanmaktadırlar. Eğer tüm bilgi sistemleri entegre bir yaklaşımla tek bir kabuk altında toplanabilirse, üniversiteye ait her türlü bilgi çok daha kolay ve sağlıklı bir şekilde elde edilebilir. Böylesi bir entegre yapıyı ise en ideal şekilde bir coğrafi bilgi sistemi sağlayabilir. Üniversite kampüsleri sahip oldukları mekansal büyüklük, bina sayıları, öğrenci ve personel sayıları ve bazı fonksiyonları ile adeta bir kent gibi davranmaktadırlar. Bu nedenle coğrafi tabanlı bir kampüs bilgi sistemi bir bakıma biraz daha özel bir kent bilgi sistemidir. Yani bir kampüs coğrafi bilgi sistemi aynı zamanda bir kent bilgi sisteminin de özelliklerine sahip olmalıdır. Ege Üniversitesi, i aşkın öğrenci ve personeli ile 3450 dekar üzerine kurulu kampüsünde 600 civarında çeşitli kullanımlara sahip binaları ile adeta orta büyüklükte bir kent tir. Bu nedenle Ege Üniversitesi Kampüsünün gerek akademik gerekse idari açıdan entegre

3 bir şekilde yönetilebilmesi için coğrafi tabanlı bir bilgi sistemi tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Projenin Ortaya Çıkışı Ege Üniversitesi, bilişim teknolojileri konusundaki geçmişi oldukça eskilere dayanan ve bilişim altyapısı ülkemizdeki en iyi üniversitelerden biridir. Bu nedenle üniversite bünyesinde halihazırda oldukça iyi şekilde hizmet veren çok sayıda birbirinden bağımsız bilgi sistemleri mevcuttur. Bunların bazıları; Öğrenci Bilgi Sistemi Enstitü Bilgi Sistemi Akademik Personel Bilgi Sistemi Kütüphane Bilgi sistemi Hastane ve Sağlık Bilgi Sistemi Ayniyat Bilgi Sistemi Döner Sermaye Bilgi Sistemi dir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Ege Üniversitesi kampüsü orta büyüklükte bir kent gibidir. Bu nedenle kampüse ait bir coğrafi bilgi sistemine olan ihtiyaç bir süreden beridir üniversite içinde ilgili birimlerde hissedilmekteydi. Söz konusu bilgi sisteminin tasarlanması fikri rektörlüğe bağlı olarak faaliyet gösteren ve bu makalenin yazarlarının da üyesi oldukları Bilgi ve İletişim Teknolojileri Çalışma Grubu içinde doğdu. Proje Ege Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi nin mali katkısı ile Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araştırma ve Uygulama Merkezi bünyesinde ve Coğrafya Bölümü Coğrafi Bilgi Sistemleri Laboratuvarında geliştirilmiştir. Veri Tabanının Tasarlanması Sistem tasarlanırken üniversite bünyesindeki diğer bilgi sistemleri ile entegre bir şekilde çalışabilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle tüm proje ArcGIS 8.3 üzerinde açık bir mimaride hazırlanmıştır. Yani tüm veritabanı istenildiği anda oldukça kolay bir şekilde güncelenebilmekte ve yeni veriler ilave edilebilmektedir. Veritabanı tasarımının ilk aşaması eldeki mevcut tüm bilgilerin toplanması idi. Bu amaçla aşağıdaki veriler toplanmıştır; Ortofoto haritalardan üretilmiş 1/5,000 ölçekli halihazır harita 1/5,000 ölçekli mevcut telefon ve network hatlarını gösteren harita Çeşitli ölçeklerdeki kampüs vaziyet planları, krokiler Arazi ölçmeleri (bir çoğu jeodezik GPS ile) Bina envanter tabloları Arazi gözlemleri Elde edilen tüm haritalar dijital forma dönüştürülüp, gerekli temizleme işlemlerinin ardından her biri için uygun topolojiler kurulmuş, ardından ArcGIS 8.3 içinde tek bir koordinat sistemi ve projeksiyona getirilmiştir. Mevcuıt haritalarda bulunmayan ve şu an kampüs içinde yer alan coğrafi varlıklar (örn. Yeni inşa edilmiş yapılar vs.) bizzat arazide jeodezik olarak

4 ölçülerek gerekli bilgiler sisteme ilave edilmiştir. Tüm bu işlemler sonucunda aşağıdaki katmanlar oluşturulmuştur. Tablo 1: Ege Üniversitesi Kampüs Coğrafi Bilgi Sistemi veritabanı katmanları. Table 1: Database layers of Ege University Campus Geographical Information System. Katman Adı Varlık Sayısı Topolojisi Binalar 520 Poligon Yeşil alanlar 671 Poligon Spor alanları 26 Poligon Otoparklar 45 Poligon Üniversite dışı binalar 93 Poligon Elektrik direkleri 1060 Nokta Su yapıları 24 Poligon Yollar 151 Çizgi Network 70 Çizgi Telefon 40 Çizgi Ardından her katman üzerinde bulunan her bir varlık için daha önceden belirlenen öznitelik tablolarındaki veriler girilmiştir. Her bir katman için söz konusu öznitelik tablolarında ise şu bilgiler yer almaktadır (Şekil 1).

5 Şekil 1: Ege Üniversitesi Kampüs Coğrafi Bilgi Sistemi Veritabanı. Figure 1: Database design of Ege University Campus Geographical Information System. Proje kapsamında kampüs coğrafi bilgi sistemine ilave olarak bina bilgi sistemi de oluşturulması planlandı ve bu amaçla Edebiyat Fakültesi ni kapsayan bir pilot çalışma tamamlandı. Söz konusu pilot çalışmada Edebiyat Fakültesi binasına ait tüm bilgiler coğrafi bir veritabanında toplandı ve bu veritabanı kampüs bilgi sistemi ile ilişkilendirildi. Bina bilgi sistemi için gerekli olan veriler bina planlarının sayısallaştırılması ile elde edildi. Sayısallaştırılan bina planları gerekli katmanlara ayrıldı ve her katman ArcGIS 8.3 ile topolojileri kurularak bina bilgi sistemi oluşturuldu. Bina Bilgi Sistemi içinde bulunan katmanlar aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo 2).

6 Tablo 2: Ege Üniversitesi Bina Bilgi Sistemi veritabanı katmanları. Table 2: Database layers of Ege University Building Information System. Katman Adı Varlık Sayısı Topolojisi Odalar 362 Poligon Panolar 55 Nokta Su tesisatı1 56 Nokta Su tesisatı2 15 Çizgi Elektrik tesisatı 440 Çizgi Isıtma tesisatı 421 Çizgi Network hattı 24 Çizgi Telefon hattı 35 Çizgi Her bir katmana ait veritabanındaki öznitelik tabloları ise Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2: Ege Üniversitesi Bina Bilgi Sistemi Veritabanı. Figure 2: Database design of Ege University Building Information System.

7 Proje nin Aşamaları Proje nin tüm aşamalarında Coğrafya Bölümü öğrencileri görev almıştır. Proje aynı zamanda bölümde yürütülen coğrafi bilgi sistemleri dersleri kapsamında uygulama ödevi olarak ta kullanılmaktadır.bu şekilde öğrenciler bir kent bilgi sisteminin nasıl tasarlandığını ve tasarım aşamasında karşılaşabilecekleri zorlukları uygulayarak öğrenmektedirler. Proje toplam üç aşamadan meydana gelmektedir. Her bir aşama kendi içinde üç alt bölüme ayrılmaktadır (Tablo 3). Tablo 3: Projenin aşamaları. Table 3: Stages of the project. I. Aşama II. Aşama III. Aşama I. Bölüm Kampüs Bilgi Sisteminin Tasarlanması (Kampüs, Lojmanlar, Rektörlük) II. Bölüm Hastanenin dahil edilmesi III. Bölüm Bina Bilgi Sisteminin kurulması I. Bölüm Intranet üzerinden Web tabanlı yayınlama II. Bölüm Kampüs bilgisayar ağı trafik yoğunluğunun haritalanması ve sisteme entegrasyonu III. Bölüm Tüm altyapı tesislerinin (elektrik, su, atık su vs.) veritabanına ilave edilmesi I. Bölüm Güvenlik ve ulaşıma yönelik bilgi sistemi II. Bölüm Mevcut diğer bilgi sistemleri (öğrenci, akademik, demirbaş, sağlık, kütüphane) ile entegrasyon III. Bölüm Engelli kişilere yönelik bilgi sistemi Şu an birinci aşama büyük ölçüde tamamlanmış ve ikinci aşamaya geçiş hazırlıkları yapılmaktadır. İkinci aşamanın ilk bölümünü tasarlanan veritabanın üniversite intraneti üzerinden ilgili kullanıclara açılması oluşturmaktadır. Bu amaçla Web tabanlı CBS için günümüzde kullanımı hızla yaygınlaşan GML (Geographical Markup Language) ana omurgayı oluşturacaktır. Bilindiği gibi Coğrafi İşaretleme Dili (Geography Markup Language GML), OpenGIS tarafından geliştirilen Genişletilmiş İşaretleme Dili (extended Markup Language-XML) temeline dayanan bir kodlama standardıdır. GML, coğrafi verinin içeriğinin gösterimi ile ilgilenmektedir. GML in getirdiği kolaylıklar; Açık bir standart olması, GML in metin yapısı göstermesi ve kolaylıkla düzenlenebilmesi, GML in coğrafi şekillerin ve geometrilerin özelliklerini kodlaması, GML in mekansall (spatial) şekillerin ve geometrilerin özelliklerini kodlaması, GML in bir özellikler kolleksiyonu olması,

8 GML in veri taşımak için çok kullanışlı olması, GML in yorumlamasının çok değişik şekillerde yapılabilmesi, Veri bütünlüğünün otomatik olarak yapılabilmesi, GML in mekansal olmayan veri ile kolaylıkla bütünleştirilebilmesi olarak sıralanabilmektedir [2,3]. Getirdiği bu kolaylıkla dikkate alındığında GML, mekansal verinin gösterimi için XML kodlama yapısı temel alınarak geliştirilmiş güçlü ve açık bir yeni yol olarak düşünülmelidir. Bütün bu özelliklerinden dolayı, Ege Üniversitesi Coğrafi Bilgi Sisteminin (EÜCBS) geliştirilmesindeki bir sonraki adım olarak GML e yönelik çalışmaların yapılması düşünülmektedir. Proje nin Sonuçları Birinci aşaması sonuçlandırılmış olan Ege Üniversitesi Kampüs Coğrafi Bilgi Sistemi (EUKCBS), üniversitenin ilgili birimleri tarafından kullanılmaya hazır hale getirilmiştir. Bu amaçla rektörlüğe bağlı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı uygulayıcı kullanıcı birim olarak seçilmiş, tüm veri setinin söz konusu birime devri önümüzdeki günlerde gerçekleştirilecektir. Bu amaç için Bilgi İşlem Daire Başkanlığı bünyesinde bir Kampüs Coğrafi Bilgi sistemleri Birimi oluşturulmuştur. Birim bünyesinde aynı zamanda Coğrafya Bölümü öğrencileri de gerek stajyer gerekse birim personeli olarak görev yapacaklardır. Ayrıca Bina Bilgi Sistemi projesi kapsamında gerçekleştirilen pilot Edebiyat Fakültesi Bina Bilgi Sistemi (Şekil 4) de Edebiyat Fakültesi Dekanlığı tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Kaynaklar 1. Yomralıoğlu, T., (2002), Coğrafi Bilgi sistemleri : Temel Kavramlar ve Uygulamalar, 2.Baskı, s.498, İstanbul (erişim tarihi: 8 Ağustos 2004) 3. (erişim tarihi: 8 Ağustos 2004)

9 Şekil 3: Proje ürünü olarak Ege Üniversitesi kampüs ünün genel durumu. Figure 3: General situation of Ege University campus as a project product.

10 Şekil 4: Ege Üniversitesi Bina Bilgi Sistemi örnek çıktısı. Figure 4: An example layout of Ege University Building Information System.