VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI

Transkript

1 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI İstanbul Bağdat Caddesi Şube : 0 (216) Bakırköy Şube : 0 (212) Batı Ataşehir Şube : 0 (216) Buyaka Şube : 0 (216) Nişantaşı Şube : 0 (212) Ankara Şube Adana Şube Antalya Şube Bursa Şube İzmir Şube : 0 (312) : 0 (322) : 0 (242) : 0 (224) : 0 (232) (212) (212) Bir AkBir Yatırım Markasıdır. Ak Yatırım Markasıdır.

2

3 VİOP Vadeli İşlem Sözleşmeleri 1

4 1. Vadeli İşlem Sözleşmeleri Vadeli işlem sözleşmeleri (futures), sözleşmenin tarafına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinden anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir. Vadeli işlem sözleşmelerinin dört asgari unsuru vardır: nitelik, fiyat, miktar ve vade. Bu asgari unsurlar borsalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri için standardize edilmiştir. Ana Pazarlar Döviz Türev Pazarı Elektrik Türev Pazarı Emtia Türev Pazarı Endeks Türev Pazarı Kıymetli Madenler Türev Pazarı Pay Türev Pazarı Yabancı Endeksler Türev Pazarı Metal Türev Pazarı BYF Türev Pazarı Faiz Türev Pazarı VİOP İşlem Saatleri Pay Vadeli İşlem Ve Opsiyon Sözleşmeleri Endeks Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Diğer Sözleşmeler Emir Yöntemleri Limit(LMT) Piyasa(PYS) Piyasadan Limite Şarta Bağlı (ŞAR) Emir Süreleri 09:30 18:10 09:30 18:15 09:30 18:15 Günlük (GUN) Gerçekleşmezse İptal Et (GIE) Kalanını İptal Et (KIE) İptale Kadar Geçerli (IKG) Tarihli (TAR) 2

5 2. Vergilendirme VİOP' TA ELDEEDİLEN KAZANÇLARIN VERGİLENDİRİLMESİ STOPAJ DURUMU BSMV DURUMU BİREYSEL YATIRIMCILAR KURUMSAL YATIRIMCILAR BSMV MÜKELLEFLERİ TAM MÜKELLEF DAR MÜKELLEF SERMAYE SERMAYE TAM MÜKELLEF DAR MÜKELLEF ŞİRKETİ/YATIRIMFON ŞİRKETİ/YATIRIMFON VE ORTAKLIKLARI VE ORTAKLIKLARI PAY VE PAY ENDEKSLERİNE DAYALI SÖZLEŞMELERDENELDE EDİLEN KAZANÇLAR 0% 0% 0% 0% İSTİSNA KAPSAMINDADIR PAY VE PAY ENDEKSLERİNE DAYALI SÖZLEŞMELER HARİCİNDEKİSÖZLEŞMELERDEN ELDE EDİLEN KAZANÇLAR 10% 10% 0% 0% İSTİSNA KAPSAMINDADIR DİĞER TAM VE DAR MÜKELLEF KURUMLAR İÇİN STOPAJ ORANI %10 OLARAK UYGULANACAKTIR. 3

6 3. Dayanak Varlıklar Pay Senetleri Kod/Açıklama Akbank T.A.Ş. AKBNK Arçelik A.Ş. ARCLK Aselsan A.Ş. ASELS BİM Birleşik Mağazalar A.Ş. BIMAS Doğan Holding A.Ş. DOHOL Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. EKGYO Enerjisa Enerji A.Ş. ENJSA Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. EREGL H.Ö. Sabancı Holding A.Ş. SAHOL Kardemir Karabük Demir Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş. KRDMD Koç Holding A.Ş. KCHOL Koza Anadolu Metal Madencilik A.Ş. KOZAA Koza Altın İşletmeleri A.Ş. KOZAL Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş. PGSUS Petkim Petrokimya Holding A.Ş. PETKM T. Garanti Bankası A.Ş GARAN T. İş Bankası A.Ş ISCTR Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. TOASO Tüpraş Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. TUPRS Türk Hava Yolları A.O. THYAO Türk Telekomünikasyon A.Ş. TTKOM Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. TCELL Türkiye Halk Bankası A.Ş. HALKB Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. SISE Soda Sanayii A.Ş. SODA Şok Marketler Ticaret A.Ş. SOKM TAV Havalimanları A.Ş. TAVHL Tekfen Holding A.Ş. TKFEN Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. VAKBN Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. YKBNK BIST 30 Fiyat Endeksi BIST Banka Endeksi BIST Sınai Endeksi Endeks Döviz Türk Lirası/ABD Doları kuru Türk Lirası/Euro kuru Euro/Amerikan (ABD) Doları (EUR/USD) çapraz kuru Rus Rublesi/Türk Lirası kuru Offshore Çin Yuanı/Türk Lirası kuru İngiliz Sterlini/Amerikan (ABD) Doları çapraz kuru Emtia Kod/Açıklama XU030D XBANKD XUSIND Kod/Açıklama USDTRY EURTRY EURUSD RUB/TRY CNH/TRY GBP/USD Kod/Açıklama 41 Renk Ege pamuk COTEGE Anadolu kırmızı sert ikinci sınıf baz kalite buğday WHTANR Makarnalık üçüncü sınıf baz kalite buğday WHTDRM Saf Altın (TL/gram) Saf Altın (USD/ons) Kıymetli Madenler Enerji Baz Yük Elektrik Üç aylık (Çeyreklik) ve Yıllık Yabancı Endeksler Kod/Açıklama XAUTRY XAUUSD Kod/Açıklama ELCBAS Kod/Açıklama Saraybosna Borsası Fiyat Endeksi SASX 10 Metal HMS 1&2 80:20 CFR İskenderun Çelik Hurdası Endeksi Aylık Gecelik Repo Oranı Gecelik Repo Üç Aylık Gecelik Repo Oranı Kod/Açıklama HMSTR Kod/Açıklama ONREPOM ONREPOQ 4

7 4. Endeks Vadeli Kontrat Nedir? Dayanak Varlık: BIST 30 Fiyat Endeksi Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir. 4.1 Endeks Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_XU Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 5

8 4.2 Endeks Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME AÇIKLAMA Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Dayanak varlık, endeks değerinin 1.000'e bölünmüş halidir. Her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak varlığı temsil eder. Emir defterinde fiyat teklifleri 1 adet dayanak varlık bazında gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir. Sözleşme fiyatı, endeks değerinin e bölünmesiyle oluşan değerin virgülden sonra üç basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir (Örnek: 121,325) ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,025 dir (25 BIST 30 endeks puanı) (Örnek: 121,325; 121,350 vb.). Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir. Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Vade sonu uzlaşma fiyatı, dayanak varlık olarak kabul edilen BIST 30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasada ikinci seans sürekli müzayedenin son 30 dakikası süresince ilan edilen endeks değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile BIST 30 Endeks kapanış değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırılması ile hesaplanan değerin 1000 e bölünmesi suretiyle hesaplanır. Vade sonu uzlaşma fiyatı, bulunan değerin en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile elde edilen değerdir. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 6

9 4.3 Endeks Vadeli Kontratlar İşlem Örneği Vadeli XU030 = Uzun Pozisyon (Hedef Fiyat 140,000) Vadeli kontratta 129,500 fiyattan 10 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Vadeli XU030 = Kısa Pozisyon (Hedef Fiyat 120,000) Vadeli kontratta fiyattan 10 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon 129,500 x 100 x 10 = TL TL (10 x Başlangıç Teminatı) *0,0005= 64,75 TL+BSMV Hacim Teminat Komisyon 129,500 x 100 x 10 = TL TL (10 x Başlangıç Teminatı) 129,500 *0,0005= 64,75 TL+BSMV Hedef fiyat olan 140,000 e hareket gerçekleşirse (140, ,500) x 100 x 10 = TL Kar Yatırımcı Endeks 30 un yükseleceğini düşünürse TL lik pozisyonu TL (1.150*10) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık %91 brüt getiri sağlanır. Yatırımcının Beklentisinin dışında endeks yükselir ve fiyat 129,500 ün üzerine çıkar ise müşterinin Başlangıç teminatı TL nin altına düşeceği için müşteri Margincall* durumuna düşecektir. *Margincall durumunda ertesi gün saat 14:00 a kadar teminatın, başlangıç teminatına tamamlanması gerekmektedir. 7

10 5. USDTRY Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Türk Lirası/ABD Doları Kuru. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir. 5.1 USDTRY Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_USDTRY0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 8

11 5.2 USDTRY Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA ABD Doları Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı 1 ABD Doları nın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (Örnek: 5,3200; 5,3201; 5,3203 gibi). Minimum fiyat adımı 0,0001 TL dir. Minimum fiyat adımının değeri bir sözleşme için 0,1 TL ye (0,0001*1000) karşılık gelir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunan ay, takip eden ay, sonraki ilk üç döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere toplam altı vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. 6 vade ayını tamamlamak için gerektiğinde bir sonraki takvim yılının Aralık vadeli sözleşmeleri de ayrıca işleme açılır. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem günü saat 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki ABD Doları alış satış kurları ortalaması. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 9

12 5.3 USDTRY Vadeli Kontratında İşlem Örneği Vadeli USDTRY Fiyatı= 5,3300 (Hedef Fiyat 6,0000) Vadeli kontratta 5,3300 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (5,3300 x 1000) x 50 = TL TL (50 x Başlangıç Teminatı) x 0,0005= 133,25 TL+BSMV Hedef fiyat olan 6,0000 e hareket gerçekleşirse (6,0000-5,3300) x 1000 x50= TL Kar Yatırımcı USD nin değer kazanacağını düşünerek, USD karşılığı TL lik pozisyonu TL (390*50) başlangıç teminatı ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda %171 brüt getiri elde edilir. Vadeli Dolar = 5,3300 (Hedef Fiyat 5,0000) Vadeli kontratta 5,33000 fiyattan 50 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (5,3300*1000)*50 = TL TL (50*Başlangıç Teminatı) x 0,0005= 133,25 TL+BSMV Hedef fiyat olan 5,0000 e hareket gerçekleşirse (5,3300-5,0000) x 1000 x 50= TL Kar Yatırımcı USD nin değer kaybedeceğini düşünerek, USD karşılığı TL lik pozisyonu TL (390*50) başlangıç teminatı ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda %84 brüt getiri elde edilir. 10

13 6. EURTRY Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Türk Lirası/Euro Kuru. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir EURTRY Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_EURTRY0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 11

14 6.2. EURTRY Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Euro Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı 1 Euro nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (6,0000; 6,0001; 6,0002 gibi). Minimum fiyat adımı 0,0001 dir. Minimum fiyat adımının değeri bir sözleşme için 0,1 TL ye (0,0001*1.000) karşılık gelir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan ay,takip eden ay, sonraki ilk döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere toplam dört vade ayına ait sözleşmeleri işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem günü saat 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki Euro alış satış kurları ortalaması. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 12

15 6.3. EURTRY Vadeli Kontratlar İşlem Örneği Vadeli EURTRY Fiyatı = 6,0500 (Hedef Fiyat 6,5000) Vadeli kontratta 6,0500 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (6,0500 x1000) x 50 = TL TL (50 x Başlangıç Teminatı) *0,0005= TL+BSMV Hedef fiyat olan 6,5000 a hareket gerçekleşirse (6,5000-6,0500) x 1000 x 50= TL Kar Yatırımcı Euro nun değer kazanacağını düşünerek, EUR karşılığı TL lik pozisyonu TL (465*50) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %96 brüt getiri elde edilir. Vadeli EURTRY Fiyatı = (Hedef Fiyat 5,7500) Vadeli kontratta 6,0500 fiyattan 50 kontrat SATIŞ işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (6,0500*1000)*50 = TL TL (50 x Başlangıç) *0,0005= TL+BSMV Hedef fiyat olan 6,0500 a hareket gerçekleşirse (6,0500-5,7500) x 1000 x50= TL Kar Yatırımcı Euro nun değer kaybedeceğini düşünerek EUR karşılığı TL lik pozisyonu TL (465*50) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %64 brüt getiri elde edilir. 13

16 7. EURUSD Çapraz Kuru Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Euro/ABD Doları (EUR/USD) çapraz kurudur. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir EURUSD EURUSD Vadeli Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_EURUSD0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 14

17 7.2. EURUSD Vadeli Kontratı Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Euro Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı 1 Euro'nun ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir. (Örnek: 1,1310;1,1311 gibi). Minimum fiyat adımı 0,0001 dir. Minimum fiyat adımının değeri 0,1 ABD Doları na karşılık gelmektedir. Vade Ayları Vade döngü ayları Mart, Haziran, Eylül ve Aralık. Piyasada aynı anda içinde bulunulan ay, takip eden ay, sonraki ilk döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere yoplam dört vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı TCMB nin son işlem gününde açıkladığı gösterge niteliğindeki Euro/Amerikan Doları çapraz kurudur. Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 15

18 7.3. EURUSD Vadeli Kontrat İşlem Örneği Vadeli EURUSD Fiyatı = 1,1400 (Hedef Fiyat 1,1500) Vadeli kontratta 1,1400 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası nın gösterge USDTRY fiyatı=5,2964) Vadeli EURUSD Fiyatı = (Hedef Fiyat 1,1300) Vadeli kontratta 1,1400 fiyattan 50 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası nın gösterge USDTRY fiyatı= 5,2964) Hacim Teminat Komisyon (1,1400 x 1000) x 50 = USD USD x 5,2964 = TL TL(50*60$*MB Gösterge USDTRY kuru) *0,0005= 150,94 TL+BSMV Hacim Teminat Komisyon (1,1400 x 1000) x 50 = USD USD x 5,2964 = TL TL(50*60$*MB Gösterge USDTRY kuru) *0,0005= 150,94 TL+BSMV Hedef fiyat olan 1,100 e hareket gerçekleşirse (1,1500-1,1400)*1000*50= 500 USD 500 * 5,2964 = 2.648,2 TL Kar. Yatırımcı EURUSD paritesinde yükseliş beklentisinde ise TL ( Euro) büyüklüğünde pozisyonu TL (60$*50*MB $/TL Kuru) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %16 brüt getiri sağlar. Hedef fiyat olan 1,1400 ya hareket gerçekleşirse (1,1400-1,1100)*1000*50= 500USD 500* 5,2964= 2.648,2 TL Kar. Yatırımcı EURUSD paritesinde düşüş beklentisinde ise, TL ( Euro) büyüklüğünde pozisyonu TL (60$*50*MB $/TL Kuru) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %16 brüt getiri sağlar. 16

19 8. RUB/TRY Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Rus Rublesi/ Türk Lirası kuru. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir RUB/TRY Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_RUBTRY0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 17

20 8.2. RUB/TRY Vadeli Kontratı Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Rus Rublesi 1 Rus Rublesi nin Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra beş basamak halinde kote edilir (Örnek: Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı 0,07432; 0,07579; 0,07698 gibi). Minimum fiyat adımı 0,00001 TL dir. Minimum fiyat adımının değeri bir sözleşme için 1 TL ye (0,00001* ) karşılık gelir. Vade Ayları Vade döngü ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık'tır. Piyasada aynı anda içinde bulunulan ay, takip eden ay, sonraki ilk döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere toplam dört vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem günü 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki Rus Rublesi alış ve satış kurları ortalaması. Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 18

21 8.3. RUB/TRY Vadeli Kontrat İşlem Örneği Vadeli RUB/TRY Fiyatı = 0,09000 (Hedef Fiyat 0,09500) Vadeli kontratta 0,09000 fiyattan 10 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (0,09000 x ) x 10 = TL 9.200TL(10*Başlangıç Teminatı) *0,0005= 45 TL+BSMV Hedef fiyat olan 0,09500 e hareket gerçekleşirse (0, ,09000)* *10= TRY Yatırımcı RUB/TRY paritesinde yükseliş beklentisinde ise, TL büyüklüğünde pozisyonu TL (920*10) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %54 brüt getiri sağlar. Vadeli RUBTRY Fiyatı = 0,09000 (Hedef Fiyat 0,08500) Vadeli kontratta 0,09000 fiyattan 10 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (0,09000 x ) x 10 = TRY TL(10* BaşlangıçTeminatı) *0,0005= 45 TL+BSMV Hedef fiyat olan 0,08500 e hareket gerçekleşirse (0, ,08500)* *10= TRY Yatırımcı RUB/TRY paritesinde düşüş beklentisinde ise, TL büyüklüğünde pozisyonu TL (920*10) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %54 brüt getiri sağlar. 19

22 9. CNH/TRY Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Offshore Çin Yuanı/ Türk Lirası kuru. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir CNH/TRY Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_CNHTRY0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 20

23 9.2. CNH/TRY Vadeli Kontratı Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Çin Yuhanı Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı 1 Offshore Çin Yuanı nın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (Örnek: 0,7993; 0,7994 gibi). Minimum fiyat adımı 0,0001 TL dir. Minimum fiyat adımının değeri bir sözleşme için 1 TL ye (0,0001*10.000) karşılık gelir. Vade Ayları Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Vade döngü ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık'tır. Piyasada aynı anda içinde bulunulan ay, takip eden ay, sonraki ilk döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere toplam dört vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Nakdi uzlaşma. Hong Kong Treasury Markets Association tarafından son işlem gününde açıklanan ABD Doları/Offshore Çin Yuanı çapraz kuru (USD/CNY (HK)) ile TCMB tarafından son işlem günü açıklanan gösterge niteliğindeki ABD Doları alış ve satış kurları ortalaması kullanılarak hesaplanan Offshore Çin Yuanı/Türk Lirası kuru. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 21

24 9.3. CNH/TRY Vadeli Kontrat İşlem Örneği Vadeli CNH/TRY Fiyatı = 0,8000 (Hedef Fiyat 0,8500) Vadeli kontratta 0,8000 fiyattan 10 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (0,8000 x ) x 10 = TL TL(10*Başlangıç Teminatı) *0,0005= 40 TL+BSMV Hedef fiyat olan 0,8500 e hareket gerçekleşirse (0,8500-0,8000)*10.000*10= TL Yatırımcı CNH/TRY paritesinde yükseliş beklentisinde ise, TL büyüklüğünde pozisyonu TL (650*10) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %76 brüt getiri sağlar. Vadeli CNHTRY Fiyatı = 0,8000 (Hedef Fiyat 0,7500) Vadeli kontratta 0,8000 fiyattan 10 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (0,8000x10.000) x 10 = TRY TL (10*Başlangıç Teminatı) *0,0005= 40 TL+BSMV Hedef fiyat olan 0,8500 e hareket gerçekleşirse (0,8000-0,7500)*10.000*10= TL Yatırımcı CNH/TRY paritesinde düşüş beklentisinde ise, TL büyüklüğünde pozisyonu TL (650*10) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %76 brüt getiri sağlar. 22

25 10. GBP/USD Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: İngiliz Sterlini/ Amerikan Doları kuru. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir GBP/USD Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_GBPUSD0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 23

26 10.2. GBP/USD Vadeli Kontratı Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA İngiliz Sterlini Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri 1 İngiliz Sterlininin ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (Örnek: 1,2667 gibi) Minimum fiyat adımı 0,0001 dir. Minimum fiyat adımının değeri 0,1 ABD Doları na karşılık gelmektedir. Vade döngü ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık'tır. Piyasada aynı anda içinde bulunulan ay, takip eden ay, sonraki ilk döngü ayı ve aynı yılın Aralık ayı olmak üzere toplam dört vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Dört vade ayını tamamlamak için gerektiğinde bir sonraki takvim yılının Aralık vadeli sözleşmeleri de ayrıca işleme açılır. Nakdi uzlaşma. Son işlem günü saat 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki İngiliz Sterlini/ABD Doları çapraz kurudur. Belirlenen yöntem ile hesaplanan vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 24

27 10.3. GBP/USD Vadeli Kontrat İşlem Örneği Vadeli GBP/ USD Fiyatı = 1,2960 (Hedef Fiyat 1,4000) Vadeli kontratta 1,2960 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası nın gösterge USDTRY fiyatı=5,2964) Hacim Teminat Komisyon (1,2960 x 1000) x 50 = USD USD x 5,2964 = TL ,4 TL(50*70$*MB Gösterge USDTRY kuru) *0,0005= 171,60 TL+BSMV Hedef fiyat olan 1,4000 e hareket gerçekleşirse (1,4000-1,2960)*1.000*50= USD 5.200*5,2964 = ,28 TL Yatırımcı GBPUSD paritesinde yükseliş beklentisinde ise TL ( Sterlin) büyüklüğünde pozisyonu ,4 TL (70$*50*MB $/TL Kuru) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %148 brüt getiri sağlar. Vadeli GBP/ USD Fiyatı = 1,2960 (Hedef fiyat 1,2000) Vadeli kontratta 1,2960 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir. (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası nın gösterge USDTRY fiyatı=5,2964) Hacim (1,2960 x 1000) x 50 = USD USD x 5,2964 = TL Teminat ,4 TL(50*70$*MB Gösterge USDTRY kuru) Komisyon *0,0005= 171,60 TL+BSMV Hedef fiyat olan 1,2000 e hareket gerçekleşirse (1,2960-1,2000)*1.000*50= USD 4.800*5,2964= ,72 Yatırımcı GBPUSD paritesinde yükseliş beklentisinde ise TL ( Sterlin) büyüklüğünde pozisyonu ,4 TL (70$*50*MB $/TL Kuru) teminat ile alabilir. Hedef fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %137 brüt getiri sağlar. 25

28 11. Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri Dayanak Varlık: Saf Altın Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir Gram Altın Vadeli KKontrat Sözleşme Kodu F_XAUTRYM0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 26

29 11.2. Gram Altın Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri İşlem Teminatı Esasları AÇIKLAMA 1 gram 1 gram altının Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra iki basamak olacak şekilde sisteme girilir. Minimum fiyat adımı 0,01 TL dir Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Nakdi uzlaşma. Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem günündeki Londra da öğleden sonra yapılan altın fiyat sabitleme seansında (The London Gold Market Fixing Ltd. tarafından açıklanan The London Gold Fixing P.M.) oluşan altın Dolar/ons fiyatının Merkez Bankasının saat da açıklayacağı gösterge niteliğindeki ABD Doları satış kuru kullanılarak TL/gram a çevrilmesi ile bulunan değer vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Londra da öğleden sonra altın fiyat sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında oluşan altın Dolar/ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat 17:00 de oluşan Dolar/ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması baz alınır. Ons ağırlık birimi 31,1035 e bölünerek grama çevrilir İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 27

30 11.3 Gram Altın Vadeli Kontratlar İşlem Örneği Vadeli XAUTRY Fiyatı = 230 (Hedef Fiyat 240) Vadeli kontratta 230 fiyattan 500 kontrat alış işlemi gerçekleştirir. (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (230 x 1) x 500= TL TL (500 x Başlangıç Teminatı) x 0,0005= 57,50 TL+BSMV Hedef fiyat olan 250 e hareket gerçekleşirse ( ) x 1 x 500 = TL Kar. Yatırımcı XAUTRY nin yükseleceği beklentisi ile, TL karşılığı pozisyonu TL(20x500) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda %50 brüt getiri sağlanır. Vadeli XAUTRY = 230 Fiyattan Kısa Pozisyon (Hedef Fiyat 225) Vadeli kontratta 230 fiyattan 500 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir. (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (230 x 1) x 500= TL TL (500 x Başlangıç Teminatı) x 0,0005= 57,50 TL+BSMV Hedef fiyat olan 240 a hareket gerçekleşirse ( ) x 1 x 500= TL Kar. Yatırımcı XAUTRY nin düşeceği beklentisi ile TL karşılığı pozisyonu TL (20x500) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %50 brüt getiri sağlanır. 28

31 12. Dolar/ONS Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Saf Altın Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir Dolar/ONS Altın Vadeli İşlem Sözleşme Kodu F_XAUUSD0419 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 29

32 12.2. Dolar/ONS Altın Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME AÇIKLAMA Dayanak Varlık Saf Altın Sözleşme Büyüklüğü 1 Ons Altın 1 ons altının ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine Fiyat Kotasyonu ve Minimum girilir. (Örnek: 1.250,05; 1.250,10 gibi). Fiyat Adımı Minimum fiyat adımı 0,05 dır. Minimum fiyat adımının değeri 0,05 ABD Doları na karşılık gelmektedir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.) Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri İşlem Teminatı Esasları Nakdi uzlaşma. Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem gününde Londra da öğleden sonra yapılan altın fiyat sabitleme seansında (The London Gold Market Fixing Ltd. tarafından açıklanan The London Gold Fixing P.M.) oluşan altın Dolar/Ons fiyatıdır. Son işlem gününde Londra'da öğleden sonra altın fiyat sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında oluşan altın Dolar/Ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat 17:00 de oluşan Dolar/Ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 30

33 12.3. Dolar/ONS Altın Vadeli Kontratlar İşlem Örneği Vadeli XAUUSD Fiyatı = 1335 (Hedef Fiyat 1350,00) Vadeli XAUUSD = 1335 Fiyattan Kısa Pozisyon Fiyat 1300,0) (Hedef Vadeli kontratta 1335 fiyattan 50 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir. (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası DolarTL Kuru=5,2964) Hacim Teminat (1335x 1) x 50 x 5,2964= ,7 TL TL (50 x Başlangıç Teminatı x MB Gösterge $/TL Kuru) ,7 x 0,0005= 176,76 TL+BSMV Komisyon Hedef fiyat olan 1350,00 a hareket gerçekleşirse: (1350, ) x 50 x 5,2964 = 3.972,3 TL Kar. Yatırımcı XAUUSD nin yükseleceğini beklentisi ile ,7 TL büyüklüğünde pozisyonu TL (65$*50*MB $/TL KURU) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %23 brüt getiri elde edilir. Vadeli kontratta 1335 fiyattan 50 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) (Merkez Bankası USDTRY Kuru=5,2964) Hacim Teminat Komisyon (1335 x 1) x 50 x 5,2964= ,7 TL TL (50xBaşlangıç Teminatı x MB $/TL) ,7 x 0,0005= 176,76 TL+BSMV Hedef fiyat olan 1300 a hareket gerçekleşirse: ( ) x 50 x 5,2964= 9.268,7 TL Kar. Yatırımcı XAUUSD nin düşeceği beklentisi ile ,7 TL büyüklüğünde pozisyonu TL (65$*MB $/TL KURU*50) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %53 brüt getiri elde edilir. 31

34 13. Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME AÇIKLAMA Sözleşme Büyüklüğü kg ( 5 ton ) 1 kg Anadolu kırmızı sert ikinci sınıf baz kalitede buğdayın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört Fiyat Kotasyonu ve Minimum basamak halinde kote edilir. Bu şekilde girilecek fiyat kotasyonlarının virgülden sonraki son rakamı 0 (sıfır) ya da 5 Fiyat Adımı (beş) olur (0,9865 veya 0,9870 TL/kg gibi). Minimum fiyat adım değeri 0,0005 dir. Minimum fiyat adımının değeri 2,5 TL ye karşılık gelmektedir. Ocak, Şubat, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık. Vade Ayları (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Eylül değilse, Eylül vade ayı ayrıca işleme açılır.) Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Fiziki Teslimat Son işlem günü Konya Ticaret Borsası nda Anadolu Kırmızı Sert Buğdayının ikinci sınıf baz kalitesi için gün sonu itibariyle oluşmuş fiyatların miktar ağırlıklı ortalaması hesaplanır. Bu fiyat vade sonu uzlaşma fiyatı olarak belirlenir. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 32

35 14. Makarnalık Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Makarnalık üçüncü sınıf baz kalite buğday Sözleşme Büyüklüğü kg ( 5 ton ) 1 kg Makarnalık üçüncü sınıf baz kalitede buğdayın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak Fiyat Kotasyonu ve Minimum halinde kote edilir. Bu şekilde girilecek fiyat kotasyonlarının virgülden sonraki son rakamı 0 (sıfır) ya da 5 (beş) Fiyat Adımı olur (0,9865 veya 0,9870 TL/kg gibi). Minimum fiyat adım değeri 0,0005 dir. Minimum fiyat adımının değeri 2,5 TL ye karşılık gelmektedir. Ocak, Şubat, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık. Vade Ayları (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Eylül değilse, Eylül vade ayı ayrıca işleme açılır.) Uzlaşma Şekli Fiziki Teslimat Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem günü Konya Ticaret Borsası nda Makarnalık Buğdayının Üçüncü sınıf baz kalitesi için gün sonu itibariyle oluşmuş fiyatların miktar ağırlıklı ortalaması hesaplanır İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 33

36 15. Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA 41 Renk Ege pamuğu Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları kg ( 1 ton) 1 kg 41 Renk baz kalite Ege pamuğun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir. Minimum fiyat adımı 0,005 dir. Minimum fiyat adımının değeri 5 TL ye karşılık gelmektedir. Bu şekilde girilecek fiyat kotasyonlarının virgülden sonraki son rakamı 0 (sıfır) ya da 5 (beş) olur (5,125 veya 5,410 TL/kg gibi). Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.) Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Fiziki Teslimat Son işlem günü ve öncesindeki işlem gününe ait İzmir Ticaret Borsası nda 41 Renk Ege Pamuğu baz kalitesi için açıklanan kapanış fiyatlarının en az olarak tanımlananlarının aritmetik ortalaması vade sonu uzlaşma fiyatı olarak belirlenir. Bu günlerin birinde söz konusu fiyatın oluşmaması durumunda diğer günün fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak belirlenir. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 34

37 16. Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri Dayanak Varlık: Vade ayının her bir saati için Piyasa İşletici tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit aritmetik ortalamasıdır. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir Baz Yük Elektrik Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_ELCBAS0319 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 35

38 16.2. Baz Yük Elektrik Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Vade ayının her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit aritmetik ortalamasıdır. Sözleşme Büyüklüğü Vade ayındaki saat sayısı x 0,1 MWh Vade Ayındaki Saat Sayısı: Vade ayındaki gün sayısı x 24 1 MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade edilir (Örnek: 255,20) Minimum fiyat adımı 0,10 TL dir.(örnek: Sözleşme büyüklüğü 72 MWh olan vade ayları için minimum fiyat adımı değeri Fiyat Kotasyonu ve Minimum 7,2 TL, sözleşme büyüklüğü 74,4 MWh olan vade ayları için minimum fiyat adımı değeri 7,44 TL, sözleşme Fiyat Adımı büyüklüğü 67,2 MWh olan vade ayları için minimum fiyat adımı değeri 6,72 TL, sözleşme büyüklüğü 69,6 MWh olan vade ayları için minimum fiyat adımı değeri 6,96 TL dir.) Vade Ayları Aynı anda içinde bulunulan ay ve takip eden 15 ay olmak üzere toplam 16 ay. Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Nakdi uzlaşma. Vade ayının her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit aritmetik ortalama son uzlaşma fiyatı olur. Bu yöntemle belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 36

39 16.3. Baz Yük Elektrik Vadeli Kontratlar İşlem Örneği Elektrik Vadeli Kontratı Fiyatı = 260,00 (Hedef Fiyat 300,00) Vadeli kontratta 260 fiyattan 20 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (260 x 20) x 67,2 = TL TL (20 x Başlangıç Teminatı) x 0,0005 = 174,72 TL+BSMV Hedef fiyat olan 340 ye hareket gerçekleşirse: ( ) x 20 x 67,2 = TL Kar. Yatırımcı elektrik fiyatlarının yükseleceğini beklentisi ile TL pozisyonu TL (2.210 x20) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %121 brüt getiri elde edilir. Elektrik Vadeli Kontratı Fiyatı = 260,00 (Hedef Fiyat 220,00) Vadeli Kontratta 20 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 5) Hacim Teminat Komisyon (260 x 20) x 67,2= TL TL(20 x Başlangıç Teminatı) x 0,0005= 174,72 TL+BSMV Hedef fiyat olan 150 ye hareket gerçekleşirse: ( ) x 20 x 67,2= TL Kar. Yatırımcı elektrik fiyatlarının yükseleceğini beklentisi ile TL pozisyonu TL (2.210 x20) teminat ile alabilir. Hedef Fiyattan pozisyonu kapatması durumunda yaklaşık olarak %121 brüt getiri elde edilir. 37

40 17. Üç Aylık (Çeyreklik) ve Yıllık Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmesi Dayanak Varlık: Vade ayının her bir saati için Piyasa İşletici tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit aritmetik ortalamasıdır. Teminatlandırma Sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmaktadır ve teminatlar Takasbank tarafından 1 ayda bir güncellenmektedir Üç Aylık Baz Yük Elektrik Vadeli Kontrat Sözleşme Kodu F_ELCBASQ219 Vadeli Kontrat Dayanak Varlık Vade 38

41 17.2. Üç Aylık (Çeyreklik) Baz Yük Elektrik Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Vade döneminin her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarının (KPTF) basit aritmetik ortalamasıdır. Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Vade ayındaki saat sayısı x 0,1 MWh Vade Ayındaki Saat Sayısı: Vade ayındaki gün sayısı x 24 Sözleşme büyüklüğü vade dönemindeki gün sayısına ve yaz saati/kış saati uygulamasına göre değişkenlik gösterir. Kış saatinden yaz saatine geçiş yapılan gün için saat sayısı 23, yaz saatinden kış saatine geçiş yapılan gün için ise saat sayısı 25 olarak uygulanacaktır. 1 MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade edilir (Örnek: 321,20). Minimum fiyat adımı 0,10 TL dir. (Örnek: Sözleşme büyüklüğü 216 MWh olan sözleşmeler için minimum fiyat adımı değeri 21,6 TL, sözleşme büyüklüğü 218,4 MWh olan sözleşmeler için minimum fiyat adımı değeri 21,84 TL, sözleşme büyüklüğü 220,8 MWh olan sözleşmeler için minimum fiyat adımı değeri 22,08 TL dir.) Aynı anda içinde bulunulan yıla ve takip eden iki yıla ait çeyreklik sözleşmeler işlem görür. Q1 (Oca-Mar), Q2 (Nis-Haz), Q3 (Tem-Eyl) ve Q4 (Eki-Ara). Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Üç aylık sözleşmeler basamaklandırma işlemine tabi olacağı için vade sonu uzlaşma fiyatı hesaplanmaz. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 39

42 17.3. Yıllık Baz Yük Elektrik Vadeli Kontrat Genel Özellikleri SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Vade döneminin her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarının (KPTF) basit aritmetik ortalamasıdır. Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Vade dönemindeki saat sayısı x 0,1 MWh Vade dönemindeki saat sayısı: Vade dönemindeki gün sayısı x 24. Sözleşme büyüklüğü vade dönemindeki gün sayısına ve yaz saati/kış saati uygulamalarına göre değişkenlik gösterir. 1 MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade edilir (Örnek: 321,20). Minimum fiyat adımı 0,10 TL dir. (Örnek: Sözleşme büyüklüğü 876 MWh olan sözleşmeler için minimum fiyat adımı değeri 87,6 TL, sözleşme büyüklüğü 878,4 MWh olan sözleşmeler için minimum fiyat adımı değeri 87,84 TL dir.) Aynı anda içinde bulunulan yılı takip eden iki yıla ait yıllık sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri İşlem Teminatı Esasları Nakdi uzlaşma. Yıllık sözleşmeler basamaklandırma işlemine tabi olacağı için vade sonu uzlaşma fiyatı hesaplanmaz. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 40

43 18. SASX 10 Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Saraybosna Borsası nın The Sarajevo Stock Exc.Index 10 (SASX 10) adlı Fiyat Endeksi Sözleşme Büyüklüğü Dayanak varlık olan SASX 10 endeks değerinin 1 TL ile çarpılmış halidir. Emir defterinde fiyat teklifleri bir adet dayanak varlık bazında gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir. Fiyat Kotasyonu ve Minimum Sözleşme fiyatı, endeks değerinin virgülden sonraki iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir (Örnek: Fiyat Adımı 750,50) ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,25 dir. (Örnek: 750,50; 750,75 vb.). Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem gününde dayanak varlığın ilgili piyasadaki kapanış değeridir. Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 41

44 19. Çelik Hurda Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA HMS 1&2 80:20 CFR İskenderun Çelik Hurdası Endeksi Sözleşme Büyüklüğü 10 Ton Fiyat Kotasyonu ve Minimum 1 Ton çelik hurdasının Amerikan Doları cinsinden değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade edilir. Minimum Fiyat Adımı fiyat adımı 0,01 ABD Doları dır. Vade Ayları Aynı anda içinde bulunulan ay ve bir sonraki takvim ayı ile Mart, Haziran, Eylül ve Aralık döngü aylarından en yakın iki döngü ayına ait olmak üzere toplam dört vade ayına ait sözleşmeler aynı anda işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Vade ayı içinde endeks sağlayıcının günlük olarak açıkladığı fiyatların aritmetik ortalamasıdır. İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 42

45 20. FBIST BYF Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık AÇIKLAMA Finans Portföy FTSE İstanbul Bono FBIST Borsa YatırımFonu Sözleşme Büyüklüğü Borsa İstanbul A.Ş. de işlem gören FBIST BYF nin 10 adet katılma payıdır. Emir defterinde fiyat teklifleri bir adet dayanak varlık bazında gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir. Fiyat Kotasyonu ve Minimum Sözleşme fiyatı, virgülden sonraki iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir (Örnek: 216,50) ve bir Fiyat Adımı defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,25 tir (Örnek: 216,50; 216,75 vb.). Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem gününde saat 14:00 te ilan edilen BYF nin gösterge niteliğindeki birim pay değeri İşlem Saatleri İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 43

46 21. Aylık Gecelik Repo Oranı Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları AÇIKLAMA Borsa İstanbul Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı nda gerçekleşen aynı gün valörlü gecelik miktar ağırlıklı ortalama basit faiz oranının aylık bileşik ortalamasıdır Parasal Değer= TL Sözleşme Büyüklüğü = (N / 365) 0,01 N: Vade ayındaki takvim günü sayısı Fiyat, faiz oranının 100 ile çarpılması sonrasında virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir. (Örnek: 10,05, 10,06 vb.) Minimum fiyat adımı 0,01 dir Yılın tüm ayları. (Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın 3 vade ayı olmak üzere toplam 4 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.) Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Baz Fiyat ve Günlük Fiyat Değişim Limiti İşlem Saatleri İşlem Teminatı Esasları N : vade ayındaki takvim günü sayısı N0 : hesaplama periyodundaki iş günü sayısı ni : ri faiz oranının geçerli olduğu takvim günü sayısı ri : i günü için Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı nda oluşan miktar ağırlıklı ortalama basit faiz oranı Borsa İstanbul Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı nda herhangi bir işlem gününde işlem yapılamadığı ve/veya gecelik ağırlıklı ortalama basit faiz oranlarının belirlenemediği günler için bir önceki iş gününe ait aynı gün valörlü gecelik ağırlıklı ortalama basit faiz oranı kullanılabilir. Eğer bu yöntemlerle bir fiyat belirlenemezse, ya da bu yöntemler ile hesaplanan fiyatlar piyasayı tam yansıtmıyorsa, vade sonu uzlaşma fiyatı Uzlaşma Fiyat Komitesi tarafından belirlenir. Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir önceki günün uzlaşma fiyatıdır. Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın ±%50 sidir. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 44

47 22. Üç Aylık Gecelik Repo Oranı Vadeli İşlem Sözleşmesi SÖZLEŞME Dayanak Varlık Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Borsa İstanbul Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı nda gerçekleşen aynı gün valörlü gecelik miktar ağırlıklı ortalama basit faiz oranının aylık bileşik ortalamasıdır. Parasal Değer= TL Sözleşme Büyüklüğü = (N / 365) 0,01 N: Vade ayındaki takvim günü sayısı Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat, faiz oranının 100 ile çarpılması sonrasında virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir. Fiyat Adımı (Örnek: 10,05, 10,06 vb.) Minimum fiyat adımı 0,01 dir Vade Ayları Yılın tüm ayları. (Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın 3 vade ayı olmak üzere toplam 4 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.) Uzlaşma Şekli Baz Fiyat ve Günlük Fiyat Değişim Limiti İşlem Saatleri Nakdi uzlaşma. Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir önceki günün uzlaşma fiyatıdır. Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın ±%50 sidir İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 45

48 23. Vadeli Piyasalarda Yatırım Yapmanın Avantajları ve Dikkat Edilmesi Gereken Konular Kaldıraç Unsuru: Vadeli İşlem piyasalarında pozisyon almak için o pozisyon değerinin düşük bir oranında başlangıç teminatının yatırılması yeterlidir. Vadeli piyasalarda yatırımcılar gerek fiyat artışlarından gerekse fiyat düşüşlerinden kaldıraçlı olarak getiri elde etme imkanına sahiptirler. Ancak kaldıraç etkisi yatırımcı için spot piyasaya göre çok daha hızlı ve büyük miktarda zarar etme riskini de içinde barındırır. Fiyat düşüşlerinden de faydalanma olanağı: Vadeli piyasalarda açığa satış imkanı verir. Bu sayede yatırımcılar kısa pozisyon alarak fiyat düşüşlerinden de faydalanabilir. Vergi avantajı: Hisse senedi veya hisse senedi endekslerine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen kazançlar %0 stopaja tabi olup, beyan edilmez. Portföy çeşitlendirmesi: Vadeli piyasalar portföy çeşitlendirmesi ve dolayısıyla riskin yayılması açısından değişik seçenekler sunar. Karşı taraf riski: VİOP da işlemler takas kurumunun (Takasbank) garantisi altındadır. Teminatların Nemalandırılması: Takasbank ta teminat hesaplarında tutulan Türk Lirası cinsinden işlem teminatları Takasbank Fon Yönetimi tarafından mümkün olan en iyi şartlarda nemalandırılır. Vadeli Piyasalarda Yatırım Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Konular: Kaldıraç Riski: Spot Piyasaya göre düşük tutarlar ile yüksek risk alındığı için, aleyhte oluşacak piyasa hareketlerinde, gerçekleşebilecek yüksek zararlar nedeniyle ana para kaybı riski vardır. Likidite Riski: Yoğun işlem gören sözleşmeler dışında işlem gören diğer sözleşmelerde likidite sorunu ortaya çıkabilir ve alımsatım fiyat teklifleri arasındaki fark da büyüyebilir. Bu durumda pozisyon kapamayı ve kar realizasyonunu güçleştirebilir. 46

49 VİOP Opsiyon Piyasası 47

50 VİOP Opsiyon Piyasası 1. Opsiyon Nedir? Alıcı tarafa (uzun pozisyon sahibi), ödeyeceği belirli tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadede, belirli bir fiyattan (kullanım fiyatı) ilgili dayanak varlığı alma veya satma hakkı veren anlaşmalardır. Alıcının vade tarihinde bu hakkını kullanmak istemesi durumunda, opsiyon satıcısı (kısa pozisyon sahibi) ilgili dayanak varlığı alıcıdan alma veya alıcıya satma yükümlülüğü taşır. Alım (Call) Opsiyon Bedeli Opsiyon Primi Alıcı Opsiyon primini öder. Vadede/Vadeye kadar alma hakkına sahip olur. (Zorunluluk değil) Satıcı Opsiyon primini kazanır. Alıcı nın alma hakkını kullanması durumunda, satıcı dayanak valığı satmakla yükümlüdür. Satım (Put) Opsiyon Bedeli OpsiyonPrimi Alıcı Opsiyon primini öder. Vadede/Vadeye kadar satma hakkına sahip olur. (Zorunluluk değil) Satıcı Opsiyon primini kazanır. Alıcı nın satma hakkını kullanması durumunda, satıcı dayanak varlığı almakla yükümlüdür. Alıcı vade sonunda hakkını kullanması durumunda satıcı bu yükümlülüğü yerine getirmek zorundadır. Alıcı vade sonunda hakkını kullanması durumunda satıcı bu yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. 48

51 VİOP Opsiyon Piyasası 2. Opsiyonlar ile ilgili önemli kavramlar Kullanım Fiyatı (Strike Price) Sözleşmeye konu olan malın, kıymetin veya finansal göstergenin üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım fiyatıdır. Opsiyon Primi (Option Premium) Alma veya satma hakkı için opsiyon alıcısı tarafından ödenen bedeldir. Karda, Zararda ve Başabaşta Opsiyonlar Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı (S), kullanım fiyatından (K) yüksekse bu opsiyon kardadır. Aynı opsiyonda spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise opsiyon zarardadır. Eğer her iki fiyat birbirine eşitse opsiyon başabaştadır. Karda opsiyon Zararda opsiyon Başabaşta opsiyon Spot fiyatı > Kullanım fiyatı Spot fiyatı < Kullanım fiyatı Spot fiyatı = Kullanım fiyatı Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon kardadır. Spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının üzerinde ise opsiyon zarardadır. Her iki fiyat birbirine eşit olduğunda başabaş durumu söz konusudur. Karda opsiyon Zararda opsiyon Başabaşta opsiyon Spot piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı Spot piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı Spot piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı 49

52 VİOP Opsiyon Piyasası 3. Opsiyonun Fiyatını (Opsiyon Primi) Etkileyen Faktörler 3.1. Dayanak Varlık Fiyatı: Alım opsiyonlarında, dayanak varlığın fiyatının yukarı yönlü hareketi, opsiyonu satın alma hakkının bedelini de yükseltir. Satım opsiyonlarında ise fiyatın yukarı gitmesi, satma hakkını almanın fiyatını düşürecek bir faktör olacaktır. XU030 Nisan Call Piyasada XU iken ve fiyatı artarken Nisan de ve üstünde olma ihtimali de artar, bu nedenle Kullanım fiyatlı alım opsiyon daha da değerlenir, fiyatı (primi) artar. XU030 Nisan Put Piyasada XU iken ve fiyatı artarken Nisan ve altında olma ihtimali azalır, kullanım fiyatlı satım opsiyonu değer kaybeder, fiyatı (primi) azalır. 50

53 VİOP Opsiyon Piyasası 3.2. Kullanım Fiyatı arttıkça, Call opsiyonunun kar ile sonuçlanma olasılığı azalır, Put opsiyonunun ise artar. -> Call fiyatı azalır, Put fiyatı artar. XU030 Nisan Call vs. XU030 Nisan Call Piyasada XU iken «Nisan de ve üstünde olma ihtimali», «Nisan de ve üzerinde olma ihtimali»nden daha yüksektir, bu nedenle Kullanım fiyatlı alım opsiyonu daha değerlidir, fiyatı (primi) daha yüksektir. XU030 Nisan Put vs. XU030 Nisan Put Piyasada XU iken «Nisan de ve altında olma ihtimali», «Nisan de ve altında olma ihtimali»nden daha azdır, kullanım fiyatlı satım opsiyonu daha değerlidir, fiyatı (primi) yüksektir Beklenilen Oynaklık arttıkça, piyasanın, opsiyonların vadede belirlenen kullanım fiyatlarına gelme olasılığı artar, hem Call hem Put değerlenir, fiyatları (primleri) artar. 51

54 VİOP Opsiyon Piyasası 3.4. Vadeye Kalan Gün Sayısı arttıkça, piyasanın, opsiyonlarda belirlenen kullanım fiyatlarına gelme olasılığı artar, hem Call hem Put değerlenir, fiyatları artar. XU030 Nisan Call Piyasada XU iken ve vadeye 2 ay daha varken Nisan da fiyatın ve üstünde olma ihtimali vadeye 5 gün kalmışken aynı seviyeye ulaşma ihtimalinden daha yüksektir, bu nedenle vadesine kalan gün sayısı azaldıkça alım opsiyon değer kaybeder, fiyatı (primi) azalır. XU030 Nisan Put Piyasada XU iken ve vadeye 2 ay daha varken Nisan da fiyatın ve altında olma ihtimali vadeye 5 gün kalmışken aynı seviyeye ulaşma ihtimalinden daha yüksektir, bu nedenle vadesine kalan gün sayısı azaldıkça satım opsiyon değer kaybeder, fiyatı (primi) azalır. 5.Risksiz Faiz Oranı arttıkça, hisse senedi almanın «fırsat maliyeti» artar, hisseyi almak yerine daha az tutar ödeyerek Call opsiyonu almak tercih edilir hale gelir, hisse senedini bugün satmak ise daha ileri bir tarihte satma hakkından daha fazla tercih edilir çünkü elde edilen para faiz enstrümanlarında değerlendirilebilir, dolayısıyla Put Opsiyon talebi azalır. -> Call fiyatı artar, Put fiyatı azalır. 6.Beklenilen Temettü (Dayanak varlığa ilişkin gelirler) ödendikçe Dayanak varlık fiyatı düşeceği için Call opsiyonun kar ile sonuçlanma olasılığı azalırken, Put opsiyonununki artar. -> Call fiyatı azalır, Put fiyatı artar. Temettü ödemesi dayanak varlığın fiyatını azaltan etkiye sahiptir, bu nedenle 1. maddede olduğu gibi temettü ödendikçe, dayanak varlık fiyatı azalır ve alım opsiyonu değerlenirken (call prim i artar) satım opsiyonu değer kaybeder (put primi azalır). 52

55 VİOP Opsiyon Piyasası 4. Opsiyon İşlemi Yapmanın Avantajları Risk Yönetimi: Piyasadaki beklenmedik değişimlerden ve bu değişimlerin neden olduğu riskten korunma imkanı sağlar. Düşük İşlem Maliyeti: Dayanak varlığın kendisini almadan, dayanak varlığın fiyat hareketlerinden kar edebilme şansı verir. Yüksek Kazanç Potansiyeli: Önemli ölçüde kaldıraç olanağı sağlar. Strateji Seçenekleri: Piyasadaki fiyat beklentilerine göre farklı portföy seçenekleri oluşturma olanağı verir. Arbitraj Olanağı: Piyasadaki fiyat farklılıklarından çok küçük risklerle ya da risksiz kar elde etme imkanı sağlar. 53

56 VİOP Opsiyon Piyasası 5. VİOP Opsiyon Sözleşmeleri ve Özellikleri Sözleşme Özellikleri Pay Opsiyon Sözleşmeleri BIST30 Endeks Opsiyon Sözleşmeleri Dolar Opsiyon Sözleşmeleri 100 adet Pay 100 adet Endeks in e bölünmüşhali ABD Doları StandartSözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu Vade Ayları Takas Süresi 1 GARAN opsiyonu 0,25TL fiyat => 25TL ödenir, GARAN Kullanım Fiyatı 8,50iken 100 adet GARAN pay senedi (850 TL) üzerine pozisyon alınır. Virgülden sonra iki basamak şeklinde girilir ve en küçük fiyat adımı 0,01TL dir (2,01;3,07 gibi) Yılın tüm ayları. Aktif olanlar ise içinde bulunulan ay + en yakın iki ay + Aralık. Fiziki Uzlaşı T+2 Prim Borçları T Prim Alacakları T+1 1 XU030 opsiyonu 3TL => 300 TL ödenir, Endeks Kullanım Fiyatı 132,000 iken 100 adet endeks ( TL) üzerine pozisyon alınır. Virgülden sonra iki basamak şeklinde girilir ve en küçük fiyat adımı 0,01TL dir (2,01;3,07 gibi) Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Nakdi Uzlaşma T+1 Prim Borçları T Prim Alacakları T+1 Günlük Fiyat Değişimi Serbest Marj Serbest Marj Serbest Marj 1 TRYUSD opsiyonu 15TL=>15TL ödenir,dolar kullanım fiyatı 5,30 iken 1 adet dolar kontratı (5.300 TL) üzerinden pozisyon alınır. Virgülden sonra iki basamak şeklinde girilir ve en küçük fiyat adımı 0,01TL dir (2,01;3,07 gibi) Yılın tüm ayları.(aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın vade) Nakdi Uzlaşma T+1 Prim Borçları T Prim Alacakları T+1 54

57 VİOP Opsiyon Piyasası 6. BIST 30 Endeks Opsiyon Sözleşmesi SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü AÇIKLAMA Dayanak varlık, endeks değerinin 1.000'e bölünmüş halidir. Her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak varlığı temsil eder. (Örnek: (BİST 30 Endeksi/1000)*100 TL = ( /1000)*100= TL) Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat, yukarıdaki yöntemle hesaplanan bir adet dayanak varlığın opsiyon primi olarak, virgülden sonra iki basamak Fiyat Adımı olacak şekilde işlem sisteme girilir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklin girilir. Vade Ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır. Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Nakdi uzlaşma. Alım opsiyonları için vade sonu uzlaşma fiyatı, dayanak varlık olarak kabul edilen(satım opsiyonları için opsiyon kullanım fiyatı ile) BIST 30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasada ikinci seans sürekli müzayedenin son 30 dakikası süresince ilan edilen değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile BIST 30 Endeksinin kapanış değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırılması ile hesaplanan değerin 1000 e bölünmesi suretiyle bulunan değer ile opsiyon kullanım fiyatı arasındaki farkın en yakın fiyat adımına yuvarlanması sonucunda bulunur. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 55

58 VİOP Opsiyon Piyasası 7. USDTRY Opsiyon Sözleşmesi SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları AÇIKLAMA ABD Doları Fiyat, ABD Doları için, opsiyon primi olarak virgülden sonra bir basamak olacak şekilde Türk Lirası cinsinden işlem sistemine girilir. (Örnek: 30,1, 30,2 vb.) Minimum fiyat adımı 0,1 dir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir. Yılın tüm ayları. (Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın vade olmak üzere toplam 2 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.) Uzlaşma Şekli Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı İşlem Saatleri Nakdi uzlaşma. Alım sözleşmelerinde vade sonu uzlaşma fiyatı, dayanak varlık olan ABD Doları için son işlem gününde TCMB'nin saat 15:30 itibarıyla açıklayacağı gösterge niteliğindeki satış kurunun ile çarpılması suretiyle bulunan değer ile opsiyon kullanım fiyatı arasındaki farkın en yakın fiyat adımına yuvarlanması sonucunda bulunur. Satım sözleşmeleri için vade sonu uzlaşma fiyatı, opsiyon kullanım fiyatı ile dayanak varlık olan ABD Doları için son işlem gününde TCMB'nin saat 15:30 itibariyle açıklayacağı gösterge niteliğindeki satış kurunun ile çarpılması suretiyle bulunan değer arasındaki farkın en yakın fiyat adımına yuvarlanması sonucunda bulunur. İşlemler 09:30-18:15 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir İşlem Teminatı Esasları Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 56

59 VİOP Opsiyon Piyasası 8. Pay Opsiyon Sözleşmesi Dayanak Varlık SÖZLEŞME Sözleşme Büyüklüğü Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı Vade Ayları Uzlaşma Şekli Kullanım Fiyatları İşlem Saatleri İşlem Teminatı Esasları AÇIKLAMA Borsa tarafından belirlenen kriterlere göre şeçilen paylar. Bir Adet standart söleşme, dayanak varlığa ait 100 adet payı temsil eder. Fiyat teklifleri bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir. Diğer bir ifadeyle, sözleşmeler için Piyasada teklifler, bir adet dayanak varlık bazında verilen prim üzerinden girilir. Minimum fiyat adımı 0,01 dir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir. Yılın tüm ayları. Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın iki ay olmak üzere toplam 3 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır. Fiziki Teslimat İşlem sisteminde oluşturulan sözleşmelerin kullanım fiyatları yandaki tabloya göre belirtlenir. İşlemler 09:30-18:10 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir Kullanım Fiyat Aralığı Kullanım Fiyat Adımı 0,01 0,99 0,01 1,00 2,49 0,02 2,50 4,99 0,05 5,00 9,99 0,10 10,00 24,99 0,20 25,00 49,99 0,50 50,00 99,99 1,00 100,00 249,99 2,00 250,00 499,99 10,00 500,00 999,99 25, ,00 ve üzeri 50,00 Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Gün Sonu Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatına eşittir. 57

60 VİOP Opsiyon Piyasası 9.1. VİOP Opsiyon Alış İşlem Örneği Dayanak Varlık - XU030: Dayanak Varlık GARAN: Spot XU030 = O_XU030E0419C ,80 fiyattan 100 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon oranı binde 1 varsayılmıştır) Hacim Kullanım Fiyatı x İşlem Adedi x Sözleşme Çarpanı 132 x 100 x 100 = TL Ödenen Prim İşlem Fiyatı x İşlem Adedi x Sözleşme Çarpanı 4,80 x 100 x 100= TL Komisyon Hacim x Komisyon Oranı x 0,001= TL (+BSMV tutarı) Yatırımcı, XU030 un yükseleceği beklentisine sahiptir. XU030 da yukarı yönlü hareket gerçekleştikçe, opsiyon primi daha değerli hale gelecektir, yatırımcı opsiyon pozisyonunu vade sonunu beklemeden satış yaparak karlı bir şekilde kapama fırsatı yakalayabilir. Vade sonunda ise yatırımcı, eğer XU030 spot fiyatı kullanım fiyatından yüksek ise alım opsiyonunu kullanarak kar edebilir (Spot XU030> ). Olumsuz seneryoda ise (XU030 un düşmesi durumunda) yatırımcı alım hakkını kullanmayacaktır, zarar ödenen opsiyon primi ile sınırlı olacaktır (Spot XU030< ). Spot GARAN =8,50 O_GARANE0419P8.20 0,15 fiyattan 300 kontrat alış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı onbinde 8) Hacim Kullanım Fiyatı x İşlem Adeti x Sözleşme Çarpanı 8,20 x 100 x 300 = TL Ödenen Prim İşlem Fiyatı*İşlem Adedi*Sözleşme Çarpanı 0,15 x 100 x 300= TL Komisyon Hacim x Komisyon Oranı x 0,0008= 196,80 TL+BSMV Yatırımcı, GARAN pay senedinin düşeceği beklentisine sahiptir. Beklenti dahilinde hisse senedinde aşağı yönlü hareket ettikçe opsiyon primi daha değerli hale gelecektir, yatırımcı opsiyon pozisyonunda vade sonu beklemeden karlı bir şekilde satım yaparak pozisyonu kapama şansı yakalayabilir. Yatırımcı pozisyonu vade sonuna bırakırsa, eğer GARAN hisse senedinin fiyatı 6,20 in altında ise satım hakkını kullanır, teorik olarak karı sınırsızdır (Spot GARAN<8,20). Hisse senedinde yukarı yönlü hareket gerçekleşmesi halinde yatırımcı hakkını kullanmayacaktır, zarar maksimum ödenen opsiyon primi kadardır (Spot GARAN>8,20). 58

61 VİOP Opsiyon Piyasası 9.2. VİOP Opsiyon Satış İşlem Örneği Dayanak Varlık XU030: Dayanak Varlık - GARAN: Spot XU030 = O_XU030E0419P ,20 fiyattan 200 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon Oranı binde 1) Hacim Prim Komisyon Kullanım fiyatı x İşlem Adeti x Sözleşme Çarpanı 130 x 100 x 200 = TL İşlem fiyatı x İşlem adedi x Sözleşme Çarpanı 2,20 x 100 x 200= TL Hacim x Komisyon Oranı x 0,001= TL+BSMV Yatırımcı, XU030 un yükseleceği beklentisine sahiptir. XU030 yukarı hareket ettikçe, opsiyonun primi daha değersiz hale gelecektir, yatırımcı opsiyon pozisyonunda vade sonunu beklemeden karlı bir şekilde geri alım yaparak pozisyonu kapama şansı yakalayabilir. Pozisyon kapatılmazsa opsiyonun alıcısı hakkını kullanmaz, yatırımcının karı prim ile sınırlıdır (Spot XU030> ). Endeksin düşüşü halinde vade sonu opsiyon alıcısı hakkını kullanacaktır, teorik olarak zarar sınırsızdır (Spot XU030< ). Spot GARAN = 8,50 O_GARANE0419C8.80 0,15 fiyattan 200 kontrat satış işlemi gerçekleştirilir: (Komisyon oranı onbinde 8 varsayılmıştır) Hacim Prim Komisyon Kullanım fiyatı x İşlem adedi x Sözleşme Çarpanı 8,80 x 100 x 200 = TL İşlem fiyatı*işlem adedi*sözleşme Çarpanı 0,15*100*200= TL Hacim*Komisyon Oranı *0,0008= 140,80 TL (+ ilgili BSMV tutarı) Yatırımcı GARAN hisse senedi özelinde olumsuz beklentiye sahiptir (ya da elinde lot 8,80 den satmaya razı olduğu GARAN hisse senedi bulunmaktadır), hisse senedinde aşağı yönlü hareket gerçekleşmesi halinde opsiyonun priminin değeri azalacaktır, opsiyon sözleşmesinde geri alım yapılarak vade sonunu beklemeden karlı bir şekilde pozisyonunu kapama fırsatı yakalayabilir. Vade sonu beklenirse maksimum kar kazanılan prim kadar olacaktır (Spot GARAN < 8,80). Olumsuz senaryoda (GARAN ın yükselmesi durumunda) opsiyon alıcısı karşı taraf hakkını kullanacaktır, satıcı GARAN hisselerini kullanım fiyatından teslim etmekle yükümlüdür, teorik olarak zararı sınırsızdır (Spot GARAN > 8,80). 59

62 VİOP Opsiyon Piyasası 10. VİOP Opsiyon Sözleşme Kodlarının Okunması O_XU030E0419C Opsiyon Dayanak Varlık Endeks 30 Vade Nisan 2019 Kullanım Fiyatı Avrupa tipi Call (Alım Opsiyonu) O_AKBNKE0419P6.40 Opsiyon Dayanak Varlık - AKBNK Vade Nisan 2019 Kullanım Fiyatı 6.40 Avrupa tipi Put (Satım Opsiyonu) 60

63 VİOP Opsiyon Piyasası 11. Opsiyonlar Arasından Nasıl Seçim Yapılabilir? VİOP ta Ekim 2018 tarihi itibariyle işlem yapılabilen 250 nin üzerinde endeks, in üzerinde pay ve 50 nin üzerinde dolar opsiyon sözleşmesi bulunmaktadır. Fiyat seviyeleri değiştikçe yeni kullanım fiyatlı opsiyonlar da her gün işleme açılmaktadır. Dolayısıyla opsiyon sayıları daima farklılık gösterecektir. Yüzlerce opsiyon aras ndan doğru tercih nas l yap lmal d r? İşlem yaparken hangi opsiyon tercih edilmelidir? Kullanım fiyatı ve vadeye kalan gün sayısı doğru opsiyonun seçiminde öncelikli dikkat edilmesi gereken unsurlardır. Spot fiyattan çok uzakta kullanım fiyatlı opsiyonlar, doğru yön tahmin edilse de başarısız sonuçlar doğururken, vadeye kalan gün sayısının az olması, doğru beklentinin karlılığa yansımamasına sebep olabilecektir. Kullanım fiyatının belirlenmesi : Piyasa fiyatının +/- 5% lik bandında kullanım fiyatına sahip olan opsiyonlar tercih edilmesi fayda sağlayabilecektir. Vadeye kalan gün : Vade sonuna 20 günden daha az kalan opsiyonların tercih edilmesi, istenilen sonucun alınmasını zorlaştıracaktır. Örneğin; 15/02/19 tarihinde Spot fiyatı 7,10 olan dayanak varlık üstüne işlem yapılacaksa 6, fiyat aralığında ve Nisan vadeli opsiyonları tercih ederek işlem yapılması, daha başarılı sonuçlar doğurabilecektir. 61

64 VİOP Opsiyon Piyasası 12. Opsiyon İşlemlerinde Teminatlandırma Opsiyon Alıcısı: Uzun pozisyon sahibi, opsiyon primini ödeyip, alım veya satım opsiyonunu alandır. Maksimum zararı ödediği opsiyon primi kadardır. Bu sebeple opsiyon prim tutarını T tarihinde ödemek dışında herhangi bir teminat bulundurmak durumunda değildir. Opsiyon Satıcısı: Kısa pozisyon sahibi, opsiyon primini alandır. Maksimum karı bu opsiyon primi kadardır. İlgili şirketin temerrüde düşme durumunda senet fiyatının teorik olarak 0 a düşmesi nedeniyle ciddi zararlarla karşılaşabilinir. Bu sebeple opsiyonu satan taraf SPAN parametrisi ile hesaplanan başlangıç teminatını hesabında bulundurmak, teminat tamamlama çağırılarına uymak durumundadır. Söz konusu başlangıç teminatı, opsiyonun fiyatı, piyasadaki volatilite, hesabın risk durumu, hesabın diğer pozisyonları ve benzeri birçok faktöre göre SPAN sistemi ile belirlenmekte ve değişkenlik göstermektedir. Bu sebeple müşterilerimize önceden yatırmaları gereken başlangıç teminatının kesin tutarını iletmek mümkün olmayacaktır. Gtrader Risk Test ve OMS Risk uygulamaları başlangıç teminatı hakkında bilgi vermek için kullanılmalıdır. 62

65 VİOP Opsiyon Piyasası 13. Opsiyonlarda Vade Sonu Uzlaşı Yöntemleri Uzlaşma yöntemi, vade sonunda, dayanak valığın, alıcı ile satıcı arasında hangi şekilde el değiştireceğini belirtir. Nakdi Uzlaşı: Dayanak varlığın fiziksel olarak el değiştirmesi yerine, kullanım fiyatı ile piyasa fiyatı arasındaki fark nakde döndürülür ve taraflar arasında bu nakit el değiştirir. Fiziki Uzlaşı: Belirtilen takas gününde dayanak varlık fiziki olarak el değiştirir. Fiziki teslimat T + 2 dir. VİOP da Endeks ve DolarTL opsiyon sözleşmeleri nakdi uzlaşı ile son bulmaktadır. VİOP da Pay Opsiyon Sözleşmeleri fiziki uzlaşı ile son bulmaktadır. Vade sonunu beklemene gerek yok!!! Her gün Pozisyonunu da kapatabilirsin! 63

66 VİOP Opsiyon Piyasası 14. Alım Opsiyonu (Call) Vade Sonunda Hangi Şartlarda Kullanılır? (Exercise) Opsiyon sözleşmelerinde alıcı taraf opsiyonu kullanma hakkında sahip olandır. Satıcı ise alıcının opsiyonu kullanması halinde yükümlülüğü yerine getirmekle mükelleftir. Vade sonunda spot fiyat, Alım opsiyonunun kullanım fiyatından (strike) daha düşük bir seviyede ise, alıcı dayanak varlığı piyasadan daha düşük bir fiyattan alabileceği için bu alım hakkını kullanmaz. Ancak vade sonunda spot fiyat, Alım opsiyonunun kullanım fiyatından daha yüksek bir seviyede ise, alıcı opsiyondan doğan hakkını kullanıp, spot fiyatın daha altında bir fiyattan (kullanım fiyatından) dayanak varlığı satın almayı tercih eder. Alım (Call) Opsiyonu : XU Vade sonunda Piyasa fiyatı: C xu030 = Kullanım fiyatı > Piyasa fiyatı : Piyasadan almak daha ucuz, alıcı «alma hakkı»nı kullanmaz, opsiyon kullanılmaz. Vade sonunda Piyasa fiyatı: C xu030 = Kullanım fiyatı < Piyasa fiyatı : Piyasadan almak daha pahalı, opsiyon alıcısı «alma hakkı»nı kullanır. Opsiyon satıcısı kullanım fiyatından satmak zorundadır. Alım Opsiyonu Alıcısı: Opsiyon primi kadar zarar eder. Alım Opsiyonu Satıcısı: Opsiyon primi kadar kar eder. Alım Opsiyonu Alıcısı: Kar= (Kullanım Fiyatı Spot Fiyat Prim) Alım Opsiyonu Satıcısı: Zarar= (Kullanım Fiyatı Spot Fiyat + Prim) 64

67 VİOP Opsiyon Piyasası 15. Satım Opsiyonu (Put) Vade Sonunda Hangi Şartlarda Kullanılır? (Exercise) Opsiyon sözleşmelerinde alıcı taraf opsiyonu kullanma hakkında sahip olandır. Satıcı ise alıcının opsiyonu kullanması halinde yükümlülüğü yerine getirmekle mükelleftir. Vade sonunda spot fiyatın, Satım opsiyonunun kullanım fiyatından daha düşük bir seviyede olması halinde, opsiyonu kullanarak dayanak varlığı spot fiyattan daha yüksek bir fiyat ile (kullanım fiyatından) satmayı tercih eder. Bu sebepten dolayı opsiyondan doğan satma hakkını kullanacaktır. Ancak vade sonunda spot fiyat, Satım opsiyonunun kullanım fiyatından daha yüksek bir seviyede ise, opsiyonun alıcısı satma hakkını kullanmaz, sebebi spot fiyattan satmanın daha avantajlı olmasıdır. Satım (Put) Opsiyonu : XU Vade sonunda Piyasa fiyatı: P xu030 = Kullanım fiyatı < Piyasa fiyatı : Piyasada satmak daha karlı, alıcı «satma hakkı»nı kullanmaz. Vade sonunda Piyasa fiyatı: P xu030 = Kullanım fiyatı > Piyasa fiyatı : Piyasada satmak karlı değil, alıcı «satma hakkı»nı kullanır, satıcı kullanım fiyatından yükümlülüğünü yerine getirmek durumundadır. Satım Opsiyonu Alıcısı: Opsiyon primi kadar zarar eder. Satım Opsiyonu Satıcısı: Opsiyon primi kadar kar eder. SatımOpsiyonu Alıcısı: Kar= (Kullanım Fiyatı Spot Fiyat Prim) Satım Opsiyonu Satıcısı: Zarar= (Kullanım Fiyatı Spot Fiyat + Prim) 65

68 VİOP VİOP Risk Yönetimi ve Teminatlandırma Sistemde, işlem öncesi ve işlem sonrası olmak üzere iki katmanlı bir risk yönetimi yapısı oluşturulmuştur. İşlem öncesi risk yönetimi, işlem öncesi risk yönetimi uygulaması olan PTRM tarafından yapılmaktadır. PTRM, Sisteme girilen emirler ve gerçekleştirilen işlemlerden dolayı karşılaşılabilecek olası riskleri kontrol etmeye ve söz konusu riskleri izlemeye yönelik olarak işlem ve takas platformları ile entegre olarak geliştirilmiş bir risk yönetimi uygulamasıdır. Uygulama ile işlem terminali, FixAPI ve OUCH protokollerinden sisteme gönderilen emirlerin ve gerçekleşen işlemlerin riskleri kontrol edilir. Risk kontrolleri emirler sisteme kabul edilmeden önce (emir öncesi), kabul edildikten sonra (emir sonrası) ve işlem anında olmak üzere farklı aşamalarda yapılabilir. İşlem sonrası risk yönetimi Takasbank tarafından yapılır. Piyasada gerçekleştirilen işlemler için portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanır. Portföy bazında teminat hesaplamasına esas teşkil edecek parametreler Takasbank tarafından belirlenir ve duyurulur. Risk yönetimi ve teminatlandırma yöntemine ilişkin olarak Takasbank Merkezi Karşı Taraf Mevzuatı hükümleri uygulanır. Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Standard Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanır. SPAN algoritmasında değişik fiyat ve volatilite (oynaklık) değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum risk göz önünde bulundurularak, teminat tutarı portföy bazında hesaplanmaktadır. 66

69 VİOP Teminat Tamamlama (Margincall) Çağrısı Nedir? Gün sonu kesinleşmiş uzlaşma fiyatları ile, anlık teminatı, başlangıç teminatının altına inen hesaplara Margincall (Teminat Tamamlama Çağrısı) gerçekleşir, Bir sonraki gün saat 14:00 a kadar teminatın tamamlanması veya pozisyonun kapatılması istenir. Elde edilen kar hesaptan hemen çekilebilir mi? Kesin kar/zarar gün sonunda hesaplanan uzlaşma fiyatına göre bulunur. Zararlar aynı gün müşteri hesaplarından kesilirken, karlar T+1 15:00 a kadar hesaplara aktarılır. Bundan dolayı gün içi oluşan karı bugün işlem yapmak için kullanabiliriz fakat çekemeyiz. Teminat Aktarma Saatleri - Teminat Çekme : 09:00 15:30 - Teminat Yatırma : 09:00 17:30 VİOP teminat hesabına teminat nasıl aktarılabilir? Teminat aktarımı için masaüstü bilgisayarlarınızdan Akbank Direkt e müşteri girişi yaparak, yatırım menüsü altından teminat aktarabilir ve çekebilirsiniz. Ayrıca teminat işlemleriniz için Ak Yatırım Şubeniz ile iletişime geçebilirsiniz. 67

70 VİOP Piyasa Yapıcılık Piyasa yapıcıları, sorumlu oldukları her sözleşme için, Borsa İstanbul tarafından görevlendirilerek alış ve satış emirleri veren ve bu emirler doğrultusunda işlem gerçekleştirip piyasaya likidite sağlayan kurumlardır. Amaç: Piyasanın gelişmesi ve likiditenin arttırılması Süreklilik arz edecek şekilde piyasada bulunmak ve çift taraflı alış ile satış kotasyonları vererek piyasaya likidite sağlamak Ak Yatırım, pay ve endeks opsiyon sözleşmeleri ve pay vadeli işlem sözleşmelerinde, belirli sözleşmelerde resmi piyasa yapıcılık faaliyeti yürütmektedir. Müşterilerimize her zaman ve her koşulda karşı taraf olarak kotasyon giriyor olmamız, piyasanın gelişimine katkı sağlama misyonumuz ve piyasadaki yatırımcı sayısını arttırmak amacıyla sağladığımız rekabetçi fiyatlamalarımız, rekabette en büyük avantajımızdır. AK YATIRIM EN FAZLA SAYIDA VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMESİNDE PİYASA YAPICIDIR VE BU KONUDA LİDERLİĞİNİ SÜRDÜRMEKTEDİR. 68