RİSK KAVRAMI. Beklenmeyen Sonuçlarla Karşılaşma Olasılığı. Hedeflenen Kar Düzeyinde Sapma Olasılığı

Transkript

1

2 RİSK KAVRAMI 1 Beklenmeyen Sonuçlarla Karşılaşma Olasılığı 2 Hedeflenen Kar Düzeyinde Sapma Olasılığı Şirketin (stratejik) hedeflerindeki başarısını etkileyen her türlü olay (tehlike veya fırsat)

3 FİYAT DALGALANMALARI Volatilite: Bir kıymetin fiyatındaki değişkenliğin ifadesidir. Çoğunlukla standart sapma ile ölçülür. Yüksek bir volatilite artan bir belirsizliğin göstergesidir. Fiyat Artan fiyat dalgalanmaları Zaman

4 FİNANSAL KESİM DIŞI DÖVİZ AÇIK POZİSYONU Finansal kesim dışındaki firmaların döviz açık pozisyonu Haziran 2018 ayı itibarıyla 215,9 milyar ABD Doları olmuştur. Kaynak: TCMB

5 CDS ORANLARI Türkiye nin CDS oranı rekor 575 seviyesine ulaştıktan sonra 365 li seviyelere geriledi.

6 PİYASALARDA DALGALANMALAR (KORKU ENDEKSİ, VIX) Yıla hızlı yükselişle başlayan VIX endeksi ortalamalarında seyrediyor (12 seviyeleri )

7 Trump dünya piyasalarında rüzgar estirmeye devam ediyor: Ticaret savaşları, Yeni Gümrük vergileri, WTO dan çıkma planı Artan şirket karlılıkları TRUMP VE AMERİKA

8 TİCARET SAVAŞLARI KIZIŞIYOR Trump ticaret savaşlarını sürekli kızıştırıyor. Çin in tepki olarak 50 milyar USD lik ABD ürününe koymayı düşündüğü ek vergiler karşısında ABD 267 milyar USD lik ürüne %25 lere ulaşan yeni bir vergi paketi uygulayacağını açıkladı. Çin de büyümenin yavaşlaması ve ticaret savaşları Çin i bazı önlemler almaya itti. Çin bankalarının tutmaları gereken rezerv azaltıldı ve 5 Temmuz dan itibaren piyasada 100 milyar USD açığa çıktı. Çin hisse senedi endeksleri ve para birimi Yuan değer kaybediyor.

9 EMTİA FİYATLARI GERİLEDİ

10 BALTIC DRY INDEX (BDIY)

11 FED TOPLANTILARI 1 Ağustos da yaptığı son toplantıda FED ekonominin iyi gittiği mesajını verdi ve daha fazla şahin bir tonla 2018 yılında 4 faiz artışına göz kırptı. İşsizlik oranlarının son yılların en düşük seviyelerinde (%3,9 Temmuz itibarıyla), enflasyonun hedeflenen %2 seviyelerinde olduğu belirtildi. 13 Haziran daki bir önceki toplantıda faizler 25 baz artırılarak yüzde 1,75-2 seviyesine çıkarılmıştı. 1 Ağustos daki son toplantıda faiz artışı yapılmadı. Fakat 2 kere daha faiz artışı olabileceği sinyali verildi. FED geçen yılın Aralık ayındaki toplantısında 2008 de başlayan Parasal Genişleme politikasının sonuna geldiğini duyurmuştu.

12 2018 DE GERÇEKLEŞECEK FED TOPLANTILARI 26 Eylül 8 Kasım 19 Aralık

13 FED FAİZ TAHMİNLERİ 26 EYLÜL 19 ARALIK

14 GELECEK YILLAR İÇİN FAİZ TAHMİNİ FOMC participants assessments of appropriate monetary policy: Midpoint of target range or target level for the federal funds rate

15 AVRUPA DA GÜNDEM İtalya da Avrupa Birliği karşıtı hareket; 250 milyar Euroluk borç; artan tahvil faiz oranları (%3 ler) Milliyetçilik akımlarının bazı ülkelerde yayılması (Macaristan, Polonya) Büyüme hızları yavaşlıyor mu?

16 ECB KARARLARI Temmuz ayındaki toplantıda parasal genişlemenin 2018 Eylül üne kadar devam edeceği; 30 milyar Euro luk aylık tahvil alımlarının Eylül den sonra 15 milyar Euro ya indirileceği ve yıl sonunda bunun sonlandırılacağı belirtildi. 13 Eylül deki son toplantıda faizde bir değişiklik yapılmadı (borç verme faizi %0). Faiz artışlarında önümüzdeki yılın yazına kadar pek fazla bir şey beklenmediği belirtildi.

17 2018 DE GERÇEKLEŞECEK ECB TOPLANTILARI 25 Ekim 13 Aralık

18 ABD-AVRUPA KARŞILAŞTIRMASI

19 ABD-AVRUPA TAHVİL FAİZ FARKI ARTIYOR ABD ve Avrupa 10 yıllıkları arasındaki faiz farkı ABD lehine %2.57 seviyelerinde. ABD 10 yıllıkları Haziran ayında 2014 yılından beri en yüksek seviyesi olan %3 seviyesini aştı.

20 DXY (Dolar Endeksi) Dolar endeksi son aylarda hızlı bir yükseliş kaydetti.

21 EUR/USD

22 ENFLASYON REKOR SEVİYELERDE Kur etkisiyle beraber Ağustos ayında enflasyon oranı %17,9 ile son yılların en yüksek seviyesine çıktı. Üretici enflasyonu ise %32,13 ile çok daha yüksek oranlara ulaştı.

23 CARİ AÇIKTA ARTIŞ Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Haziran ayına göre 818 milyon dolar azalarak 2 milyar 973 milyon dolar olarak gerçekleşti yılı Haziran ayı verilerine göre 12 aylık cari açık rakamı 57,4 milyar USD ye çıktı.

24 BÜYÜME HIZI YÜKSEK AMA??? 2018 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 5,2 büyüme.

25 2018 YILI İŞSİZLİK ORANI (HAZ.): %10,2 Genç işsizlik oranı da aynı dönemde %19,4 olarak gerçekleşti.

26 PETROL FİYATLARI ARTIYOR Brent Petrol 82 USD seviyelerini test ediyor.

27 USD/TRY 7,40 seviyesini gördükten sonra şu an 6,15 seviyelerindeyiz.

28 EUR/TRY Euro/TL de de sıkışma var.

29 PEKİ FİNANSAL RİSKTEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPABİLİRİZ? SİGORTA AKTİF-PASİF YÖNETİMİ HEDGİNG

30 TÜREV ARAÇLAR YANINIZDA Artan risklerin etkin bir şekilde idare edilebilmesi türev araçlarla daha kolaylaşacaktır. Dünyada vadeli işlem, forward, opsiyon ve takas (swap) sözleşmeleri gibi türev araçlar bu risklerden korunma amacıyla yıllardan beri kullanılmaktadır.

31 BİRÇOK FARKLI DAYANAK VARLIK Döviz Euro/Dolar Japon Yeni/Dolar Kanada Doları/ABD Doları Enerji Ham Petrol Doğal Gaz Kalorifer Yakıtı Faiz Hazine Bonosu Eurodolar Euroyen Endeks Dow Jones S&P 500 Nasdaq 100 Altın Tarımsal Pamuk Buğday Soya Fasulyesi Hayvansal Metaller Canlı Sığır Süt Gümüş Alüminyum Tereyağı

32 BU SÖZLEŞMELERİ KİMLER KULLANIR? Türev Araçlar ÜÇ AMAÇLA kullanılır: KORUNMACILAR: Fon yöneticileri, üreticiler (çiftciler), sanayiciler, portföyünde hazine bonosu, hisse senedi, döviz bulunduran bireysel yatırımcılar, ihracatcılar, ithalatcılar, vb. KORUNMA, YATIRIM, ve ARBİTRAJ YATIRIMCILAR (Spekülatörler): Yatırım amaçlı işlem Byapan herkes. ARBİTRAJCILAR Farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından kar elde etmek isteyenler

33 ALİVRE SÖZLEŞMELER (FORWARD) Forward, ticari ya da finansal bir varlığın alıcı ve satıcı arasında yapılan bir sözleşme aracılığıyla bugün üzerinde anlaşılan bir fiyattan gelecekte bir tarihte satışının gerçekleştirilmesi işlemidir. Alivre sözleşme olarak da bilinmektedir. Forward temelde bir riskten korunma aracıdır. Forward sözleşmeler vadesinde fiziki ya da nakdi teslim gerektirir ve her iki taraf için de geri dönülemez şartlar içerir. Forward en çok, dış ticaret firmaları tarafından kur riskinden korunmak amacıyla kullanılmaktadır. Belirli bir tarihte yapılacak bir ödemenin bugünden kur seviyesi sabitlenerek ortadaki kur riski giderilmiş olur.

34 VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ (FUTURES) Gelecekte yapılacak bir alış verişin şartlarını bugünden belirleyen ve tarafları hukuki olarak bağlayan sözleşmeye vadeli işlem sözleşmesi denir. Sözleşme yapıldığı an: Dayanak varlığın teslim edilecek miktarı, Teslimat tarihi, Teslim edilecek malın kalitesi, Para ve mal takasının hangi şartlarda gerçekleştirileceği (nakdi uzlaşma/fiziki teslimat) Borsa tarafından belirlenir ancak fiyat, işlem yapıldığı an alıcı ve satıcı tarafından belirlenir. Vade sonunda alıcı ve satıcı yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. Bir VİS de uzun pozisyon alan yatırımcı satın alma yükümlülüğündedir. Bir VİS de kısa pozisyon alan yatırımcı satma yükümlülüğündedir.

35 FUTURE VE FORWARD FARKLARI Alivre Taraflar Arasında belirlenir. El değiştiremez. Alıcı ve satıcı arasında kredi ilişkisi vardır. Garanti yoktur. Standart kurallar yoktur. Fiyat hareket sınırı yoktur. Herkese açık değildir. Vadeli İşlem Sözleşmesi Standarttır. Likiddir. Her an el değiştirebilir. Organize Borsada işlem görür. İşlemler Borsanın garantisindedir. Borsa kuralları geçerlidir. Vardır. Herkese açıktır. Vade sonunda %90 teslimat olur. Teslimat çok azdır. %1-3

36 VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ İŞLEYİŞ Ekim Kasım 2018 Aralık Ocak 2019 Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Sözleşmede pozisyonun alındığı tarih Sözleşmenin vade tarihi Pozisyonunun kapatılabileceği veya yeni pozisyonların alınabileceği zaman aralığı Sözleşme büyüklüğünün %10 u kadar bir başlangıç teminatı yatırılarak pozisyon açılır. İlk pozisyon alım yönlü olabildiği gibi satım yönlü de olabilir. DolarTL: 670 TL EuroTL: 740 TL

37 VADEYE DOĞRU Sözleşme de pozisyon açıldıktan sonra hergün vadeye kadar piyasaya göre güncelleme yapılır. Gün sonunda açıklanan gün sonu uzlaşma fiyatlarına göre her hesabın kar ve zararı hesaplanır ve ilgili teminat hesaplarına yansıtılır. Teminatlar Takasbank nezdinde açılmış olan hesaplarda nemalandırılmaktadır. Başlangıç teminatı belli bir seviyenin altına düşerse teminat tamamlama çağrısına maruz kalınır ve yatırımcıdan teminatını başlangıç seviyesine çekmesi istenir.

38 PİYASAYA GÖRE GÜNCELLEME Yatırımcı Ekim vadeli sözleşmeden 7,0500 fiyatla 10 tane alır. Oluşan kar/zarar: (7,1000-7,0500)*1.000=50 TL/sözleşme Tek Sözleşmeden: Alan Taraf: 50 TL Kar Satan Taraf: 50 TL Zarar 10 adet sözleşme alınıp/satıldığından: 50*10 TL=500 TL kar veya zarar

39 TEMİNAT TAMAMLAMA ÇAĞRISI Teminat Bakiyesi (TL) 150 Başlangıç Teminatı Seviyesi 112,5 100 Sürdürme Teminatı Seviyesi 50 Teminat Tamamlama Çağrısı Zaman

40 ABD DOLARI İTHALAT YAPAN BİR FİRMA Şirketimiz hammadde ihtiyacı doğrultusunda Eylül itibarıyla 100 Bin USD lik ithalat yapmıştır. Ödemeyi Ekim sonunda gerçekleştirecektir. İthalatçı kurun yukarı gitmesinden endişe duymaktadır! USD spot kuru 12 Eylül de 6,5000 TL dir. Ekim vadeli sözleşme VİOP da yine aynı gün 6,6500 TL dir. Şirketin Ekim sonunda ithalat ödemesi için ABD Dolarına ihtiyacı vardır.

41 İTHALATÇININ PROBLEMİ İthalat Ödemesi (ABD Doları) Dolar Kuru (TL) İthalat Ödemesi (TL) , , , , , , ÇÖZÜM: VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ

42 İTHALATÇININ ÇÖZÜMÜ Sözleşme Büyüklüğü 1.000USD olan 100 adet sözleşme 6,6500 TL den alınır: Kar/Zarar: 7,4000-6,6500=0,7500 0,7500*1.000=750TL/sözleşme 750*100=75.000TL (100 adet sözleşme) Spot (Vade Sonu) Dolar Kuru (TL) Vadeli Kar/Zarar Spotta Dolar Alışı (TL) İthalat Ödemesi (TL) 7, , , , , , Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Makine Parçasının Fiyatı Sabitlenmiştir!!!

43 İHRACATÇI KULLANIM ÖRNEĞİ Eylül başında şirketimiz ihracat bedeli olarak 100 bin ABD Dolarını 4 ay sonra tahsil etmek üzere (Aralık sonu) ihracat bağlantısı yapar. İhracatçı kurun aşağı gitmesinden endişe duymaktadır! 12 Eylül günü VİOP da işlem gören vadeli ABD Doları/TL sözleşmesi 6,8000 dan işlem görmektedir (ya da forward kur olarak alınmıştır). Aynı anda spot kur da 6,6500 dir.

44 İHRACATÇININ PROBLEMİ İhracat Bedeli (ABD Doları) Dolar Kuru (TL) Gelir (TL) , , , , , ,

45 İHRACATÇININ ÇÖZÜMÜ Sözleşme büyüklüğü 1.000USD olan 100 adet sözleşme 6,8000TL dan satılır: Spot (Vade Sonu) Dolar Kuru (TL) Vadeli Kar/Zarar Spotta Dolar Satışı İhracat Geliri 7, ,000 7, ,000 7, ,000 6, ,000 6, ,000 6, ,000 Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Vergi Öncesi Net Gelir Sabitlenmiştir!!! 6,8000-6,4000=0,4000 0,4000*1.000=400TL/sözleşme 400*100=40.000TL (100 sözleşme)

46 OPSİYON SÖZLEŞMELERİ Opsiyon iki taraf arasındaki sözleşmedir: alıcı ve satıcı. Alıcıya hak verir, zorunluluk yoktur. Opsiyon alıcısının opsiyonu kullanım hakkı vardır. Opsiyon satıcısının, alıcının opsiyonu kullanmak istemesi durumunda, alıcının haklarının gerekliliklerini sağlama yükümlülüğü vardır. Opsiyon sözleşmesine girmek bedelsiz değildir. Opsiyon almak için alıcının satıcıya piyasa tarafından belirlenen bir fiyat ödemesi gerekir: prim

47 OPSİYON TİPLERİ (CALL/PUT) Alım opsiyonu (call) alıcıya, belli bir vadeye kadar veya vadede opsiyona dayanak oluşturan belli miktardaki malı belli bir fiyattan alma hakkı verir. Eğer alıcı alım hakkını kullanırsa sözleşmenin diğer tarafı (satıcı) sözleşme yükümlülüğü doğrultusunda varlığı alıcıya satmakla yükümlüdür. Satım opsiyonu (put) alıcıya, belli bir vadeye kadar veya vadede opsiyona dayanak oluşturan belli miktardaki malı belli bir fiyattan satma hakkı verir, zorunluluk yoktur. Eğer put alıcısı satma hakkını kullanırsa sözleşmenin diğer tarafı (satıcı) sözleşme yükümlülüğü doğrultusunda varlığı alıcıdan almakla yükümlüdür.

48 İTHALATÇISINIZ Örnek Durum: Hammadde ihtiyacını karşılamak isteyen bir firma Ekim ayı itibariyla ABD Dolar lık ithalat bağlantısı yapmıştır. Ödeme Tarihi: Ekim ayının son iş günü Risk: Kurun yukarı gitmesi Spot Kur: 6,5000 TL/Dolar Çözüm: Alım opsiyonu almak Opsiyon Vadesi: Ekim ayının son iş günü Kullanım Fiyatı: 6,5000 TL/Dolar Ödenen Prim: TL Sözleşme Büyüklüğü: ABD Doları

49 OPSİYONLA KURU SABİTLEYEBİLİRSİNİZ Strateji Nasıl Oluşturulur? Beklenti: Uzun Pozisyonlu Alım Opsiyonu Tek bir alım opsiyonu satın alınır Kurun yukarı gitmesi bekleniyorsa ve ileride dayanak varlığa ihtiyaç duyuluyorsa (ithalatçı) Dayanak Varlık: TLDolar Kullanım Fiyatı: 6,5000 Prim: TL Sözleşme Büyüklüğü: ABD Doları ,5000 6,6800

50 KUR 6,68 DE SABİTLENDİ Spot (Vade Sonu) İthalat Spottan Dolar Strateji Oluşturarak Dolar Kuru Ödemesi Alınmasının (Dolar) Maliyeti (TL) Ödenen Opsiyon Primi Opsiyon Alınması ile Net Maliyet (TL) Oluşan Kar/Zarar (TL) 6, , , , * , * , * , * , *

51 İLETİŞİM Deriva Danışmanlık ve Eğitim Ltd. Adres: Kültür Mah. Cumhuriyet Blv. Mustafa Münir Birsel Sok. Kordon İş Hanı No: 4/1 Ofis: 604 Alsancak/İzmir Web Sitesi: