ÇOCUK GELİŞİMİNDE SORUMLULUK DUYGUSUNUN ROLÜ

Transkript

1 İTÜ GELİŞTİRME VAKFI OKULLARI BEYLERBEYİ ÖZEL ANAOKULU Ocak 2013 ÇOCUK GELİŞİMİNDE SORUMLULUK DUYGUSUNUN ROLÜ Sorumluluk kazandırmak; çocuğunuzun geleceği için yapacağınız değerli bir yatırımdır. Günümüzde değişen şartlarla birlikte çocuklar daha erken yaşlarda eğitim hayatına başlamaktalar. Küçük yaşlarda girdikleri yeni ortamlarda kendilerini ve ihtiyaçlarını ifade edebilmeleri onlar ve tabii ki siz anne babalar için büyük önem taşımakta. Yeni girdikleri sosyal ortamda, çocuklarınız birçok etkinlikle olduğu kadar birbirinden farklı durum ve görevlerle de karşılaşıyorlar. Onları sosyal yaşama, görev ve sorumluluk bilinci kazandırarak doğru bir şekilde hazırlamanın sizler için önemini biliyoruz. Bu sebeple, bu bültenimizde sorumluluk bilincine dair birçok konuya değinmeye özen gösterdik. Çocuğunuzun sorumluluk alması duygusal, sosyal, zihinsel ve bedensel gelişimi açısından önemlidir. Bu bilince sahip çocuklar duygusal gelişimleri açısından önemli bir yere sahip olan bağımsızlık kavramı ile daha hızlı tanışırlar. Birçok beceri gibi, sorumluluk da öğrenilebilen davranıştır. Çocuğunuz ne kadar sık denerse bu konuda o kadar başarılı olur. Çocuğunuzun bu duyguyu kazanabilmesi, büyük ölçüde ona sağlanan fırsatlara ve ebeveyn yaklaşımına bağlıdır. Bu yüzden, çocuğunuzun yapması gerekenleri siz onun yerine yapmayın, onun özgüvenini kırmayın ve neleri yapabileceğinin farkına varmasını geciktirmeyin. Çocukları olayların sonuçları ile yüzleştirmeden onlar için her şeye karar verici bir rol sergilemek, çocuğun gerçek yaşamın getirilerinden uzak ve habersiz kalmasının yanı sıra özgüven gelişiminin sekteye uğramasına neden olabilir. Sorumluluk duygusunu yerleştirmede en büyük unsur, sevgi ve güvendir. Öncelikle çocuğunuzun çevresinden ve bakımını sağlayan kişilerden derin bir sevgi duygusu kazanmış olması gerekir. Bunu kazanacağı ilk yer ise, ailedir. İdeal aile yaklaşımında, ebeveynler çocuğun sınırlar içinde karar vermesine ve bu kararların sorumluluğunu taşımasına olanak tanır. Bu yöntem, sorumluluk bilincinin temellerini oluşturan bir yaklaşımdır. Aynı zamanda, öz disiplini, yani kendi kendini yönlendirme yeteneğini geliştirir. Çocuğunuz bu sayede yapabildiklerini keşfedecek ve kendi ile ilgili geliştirmekte olduğu benlik algısına olumlu katkılar sağlayacaktır. Çocuğunuzun öncelikle evde bazı sorumluluklar üstlenerek sorumluluk bilincinin gelişmesi, onun okul ile ilgili sorumluluklarını da daha kolay üstlenmesine ve karşılaşabileceği sorunlarla daha hızlı baş edebilmesine yardımcı olacak ve zemin hazırlayacaktır. Bu şekilde 1

2 büyüyen çocukların, ilerleyen yıllarda başarılı olma ve yaşamdan keyif alma becerilerinin daha yüksek olduğu da bilinmektedir. Çocuklarınıza ev içinde vereceğiniz küçük görevlerle onların sorumluluk bilincini artırabilirsiniz. Çocuğunuza hangi yaşta ne gibi sorumluluklar verebileceğinizle ilgili aklınızda bulundurmanız gereken temel prensip; Çocuğumun becerebildiği şeyler onun sorumluluğudur. olmalıdır. 3 4 yaş çocuklarına verilebileceğiniz sorumluluklar: Sofrayı kurmaya ve toplamaya yardım etmek (Örneğin her akşam masa hazırlanırken ve toplanırken tuzluk, peçetelik vb. sizin seçeceğiniz malzemelerden onu sorumlu tutmak) Oynadıktan sonra oyuncaklarını yerlerine kaldırmak Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesine yardımcı olmak Ayakkabısını kendi giymek ve yemeğini yardımsız yemek Mevsime uygun koşullarda kıyafet seçimleri yapmak 5 6 yaş çocuklarına verebileceğiniz sorumluluklar: Kirli giyeceklerini sepete atmak Odasını toplamak Kendi kendine hazırlanmak ve giyinmek Tuvalet temizliğinde, giderek, yardımcı olan kişiye ihtiyaç duymamak Evde, varsa, çiçekleri sulamak ve evcil hayvanlara yem vermek Telefon, kapı çalması gibi durumlarda gereken karşılama sözlerini söylemek Yemek yendikten sonra kendi tabağını kaldırmak Bulaşıkları yerleştirmede ebeveynlerine yardımcı olmak Evinizin koşulları doğrultusunda, önerdiklerimizin dışında sizler de çocuklarınıza yerine getirebileceğini düşündüğünüz çeşitli sorumluluklar verebilirsiniz. Kazanılan her sorumluluk onun yaşamında bir artı olarak yerini alacaktır. 2

3 Çocuklarınıza Sorumluluk Verirken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: Çocuğunuzun yaşına, bulunduğu gelişim dönemine uygun sorumluluklar vermek gerekir. Yerine getiremeyeceği sorumluluklar vermek kadar, çocuğunuzun çok kolay yapacağı ve bulunduğu gelişim düzeyine oranla çok kolay olan sorumluluklar vermek de gelişimini olumsuz etkileyebilir. Çocuğunuzun yaşıyla doğru orantılı olarak sorumlulukları da çeşitlendirilmeli ve artırılmalıdır. Sorumluluk verirken olanak buldukça seçim yapmasına fırsat vermek gerekir. Bu akşam oynamadığın oyuncaklarını ayırmak mı istersin yoksa giymediğin kıyafetlerini seçmek mi? Uzun ve anlaşılmaz cümleler kurmamaya ve çocuğunuzun gelişim düzeyine uygun yönergeler vermeye özen göstermeniz gerekir. Uzun yönergeler çocuğunuzun dikkatini dağıtabilir. Çocuğunuzun sorumluluk almak istediği durumları iyi değerlendirip hevesini kırmadan sorumluluğu yerine getirmesine yardımcı olmanız gerekir. Kardeşini uyutmak istediğini biliyorum; ama okul çantanı şimdi düzenlemezsen yarın sabah çok sıkışabilirsin. Okul çantanı düzenledikten sonra tabii ki kardeşini uyutabilirsin. Sorumlu şekilde davrandığı durumlarda desteklemek, yapmadıklarını değil yapabildiklerini vurgulamak önemlidir. Yatağını toplaman ne kadar güzel, yerdeki kâğıtları da çöpe attığında her şey mükemmel olacak. Çocuğunuzu, davranışlarından ayrı ele alın. Çünkü çocuğunuzun yerine getirmediği şeylerin onu sevmenize engel olmayacağını bilmeye ihtiyacı vardır. Seni çok seviyorum; ama oyuncaklarını salona getirmen hiç hoşuma gitmiyor. derken çocuğunuzun davranışından rahatsız olduğunuzu belirtmiş, fakat bu davranışın onu sevmenize engel olmadığını da vurgulamış olursunuz. Yapılan çalışmalarda, sorumluluğun önemi tüm aile bireyleri açısından vurgulandığında, çocuğunuzun kendisinden bekleneni çok daha kolay kavradığı ve yapması gerekenleri daha hızlı yaptığı gözlenmiştir. ÇOCUĞUNUZDA SORUMLULUK DUYGUSUNU GELİŞTİRMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ? Çocuğunuz yeni bir durum ya da sorunla karşılaştığında, bu konuda ne düşündüğünü ve aklından geçen çözüm yollarının neler olduğunu sorun. Bu çözüm yollarına onun ne gibi bir katkıda bulunabileceğini konuşun. Tüm bunları konuşuyor 3

4 olmak, ona olan güveninizi çocuğunuza gösterecek ve dolayısıyla çocuğunuzu daha çok sorumluluk almak için cesaretlendirecektir. Ev işlerinde çocuğunuzun size yardımcı olması için imkânlar yaratın. Önce kolaylıkla yapabileceği işler ile başlamak çocuğunuzun motivasyonunu ve kendine olan güvenini artıracaktır. Çocuğunuza yardımcı olmasını beklediğiniz işi nasıl yapacağını ve bu işi nasıl eğlenceli hale getirebileceğini anlatın. Sorumlu davrandığını fark ettiğinizde ise bu davranışından dolayı yaşadığınız memnuniyeti çocuğunuz ile paylaşın. Çocuklar, yeni öğrendikleri becerileri uygularken ve işlerini kendi kendilerine yapmaları gereken durumlarda yetişkinlerden daha fazla zamana ihtiyaç duyabilirler. Odasını toplama, giyinme, yemek yeme, masa kurmaya yardım etme, çamaşırları toplama vb. durumlarda sabırlı davranın. Çocuğunuzun kendisi ile ilgili işleri onun yapmasına fırsat tanıyın. Aile üyelerinin ev içindeki en önemli sorumluluklarından biri de, kendi düzenini oluşturmasıdır. Günlük olarak yapılması gerekenler, zamanın yetersizliği gibi sebeplerden dolayı çoğu kez zamanında yerine getirilemez. Bu, hayatın bir parçasıdır; fakat kimsenin beklemediği bir anda birlikte bir ev turuna çıkmak, çocuğunuza birçok konuşma ve öğütten daha fazlasını öğretebilir. Herkes yanıma gelsin. Şimdi hep birlikte ev turuna çıkıyoruz. diyerek, evin odalarını teker teker gezip toplanmamış oyuncaklar, kaldırılmamış boya kalemleri, birikmiş kıyafetleri hep birlikte toplayarak yürüyüşünüze devam edin. Bu tur, çocuğunuza gereken mesajı iletmekte etkili bir adım olacaktır. Çocuğunuz zaman içinde artık büyüdüğünü ifade ederek, birçok şeyi kendi başına yapmak istediğini dile getirecektir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda, çocuğunuza büyümenin ona ne gibi sorumluluklar getirdiğini anlatın. Örneğin; market alışverişinizde tek başına reyonları gezmek istediğinde yön kavramının öneminden ya da kendi başına alışveriş yapmak istediğinde, parayı hesaplı ve doğru harcama gereksinimlerinden bahsedebilirsiniz. Ev ortamında, anne ve babaların, çocukların genellikle farkına varmadığı pek çok sorumluluğu var. Bu sorumlulukların neler olduğunu ve ne gibi işlere yaradığını çocuklarınıza göstermek için bir tatil gününde tüm ev içi görevlerinizi askıya almayı deneyin. Bu durum, çocuğunuz için ev ödevinde yardım istememek, anlaşmazlıklarda arabuluculuk talep edememek, yemek isteyememek vb. anlamlarına gelir. Gün sonunda 4

5 ise, çocuğunuzla o gün yaşananlar ve hissedilenler üzerine konuşup günü değerlendirin. Bu durum kimin için ve neden zor oldu? Beğendiğiniz ya da beğenmediğiniz yönleri nelerdi? gibi konularda görüş alışverişi yapın. Evdeki sorumlulukları belirlemek için bir akşam Aile Toplantısı düzenleyebilirsiniz. Bu toplantıda çocuklarınızdan hangi görev ve sorumlulukları yerine getirmelerini beklediğinizi açık ve net bir şekilde konuşun. Bu hafta boyunca sorumluluklarla ilgili hatırlatma ve yakınmalardan uzak durmaya özen gösterin. Bir haftanın sonunda yeniden bir araya gelerek, yapılan ve atlanan görevler hakkında konuşun. Bu geri bildirimler, çocuğunuzun sorumluluk duygusu ve görev takibi konularındaki becerisini artırıcı etki oluşturur. Şimdi oyun zamanı Kare şeklinde keseceğiniz kâğıtlar üzerine; - Mataramı okulda/evde unuttum. - Arkadaşıma sormadan onun bir eşyasını aldım. - Harçlığım istediğim oyuncağı almama yetmiyor. - Alışveriş merkezinde gezerken annemi kaybettim. - Projemi evde unuttum. benzeri durumları belirten cümleler yazın. Oyunu oynamak için hazırladığınız tüm kâğıtları masanın üzerine kapalı bir şekilde koyun. Birinci kişi ilk kartı seçip okuduktan sonra oyuna katılanlar, okunan bu durumla ilgili yapılabilecek en sorumlu davranışın ne olduğunu düşünsün. Kartı okuyan kişi, herkesin fikrini dinledikten sonra kendi fikrini de söylesin. Oyuna katılanların tümü, bu durumla ilgili en mantıklı davranış hakkında tartışsın. Tüm kartlar bitene kadar oyunu sürdürebilirsiniz. Kartları hazırlamaya vaktiniz olmadığında ise, bu oyunu, sözel olarak da oynayabilirsiniz. Bu tür oyunlar çocuklarınızın problem çözme becerilerinin çeşitlenmesine fırsat tanırken, düşünme yöntemleri ve yaklaşımları ile ilgili de sizlere ipuçları verecektir. Unutmayın ki; çok az şey, bir insana sorumluluk vermek ve ona güvendiğinizi belli etmek kadar onun gelişmesine hizmet eder. Gelişim temellerinin atıldığı 0 6 yaş döneminde çocuklarınıza kazandırdığınız her şey onların yaşama hazır oluşları, sorumluluk bilinçleri ve özgüven gelişimlerine katkıda bulunmaktadır. Bu konularla ilgili desteğe ihtiyaç duymanız halinde çocuğunuzun sınıf öğretmeni ya da psikolojik danışmanlık ve rehberlik bölümü ile iletişime geçebilirsiniz. Hepinize mutlu ve sağlıklı bir bayram diliyoruz. İTÜ GELİŞTİRME VAKFI OKULLARI BEYLERBEYİ ÖZEL ANAOKULU PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BÖLÜMÜ 5