SAYI: 2014/2 MART 2014 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ

Transkript

1 SAYI: 2014/2 MART 2014 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ 8 Mayıs 2014

2 BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ (Mart 2014) i

3 İÇİNDEKİLER 1. Giriş Krediler a) Takipteki Alacaklar Menkul Değerler Portföyü Mevduat Yurtdışı Bankalara Borçlar Özkaynaklar ve Sermaye Yeterliliği Kârlılık ii

4 TABLOLAR Tablo 1: Seçilmiş Bilanço Kalemleri... 6 Tablo 2: Seçilmiş Rasyolar (%)... 9 Tablo 3: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi Tablo 4: Türleri İtibarıyla Krediler Tablo 5: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi Tablo 6: Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları Tablo 7: Menkul Değerlerin Gelişimi Tablo 8: Emanet Kıymetlerin ve Menkul Değerlerin Gelişimi Tablo 9:Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi Tablo 10: Mevduatın Vade Dağılımı (%) Tablo 11 : Kıymetli Maden Depo Hesaplarının Gelişimi Tablo 12: Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Tablo 13: Mevduatın Dağılımı Tablo 14: Yurtdışı Bankalardan Sağlanan Fonların Gelişimi Tablo 15: Özkaynak Unsurlarının Gelişimi Tablo 16: Banka Grupları İtibarıyla Özkaynaklar Tablo 17: SYR Bileşenleri Tablo 18: Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterliliği Rasyosu Tablo 19: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu Tablo 20: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı iii

5 GRAFİKLER Grafik 1: Toplam Kredilerin Gelişimi Grafik 2: Kredilerin 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları (Yıllıklandırılmış) Grafik 3: Bireysel Kredilerin Yıllık Büyüme Hızı Grafik 4: Kredilerin Türleri ve Para Cinsleri İtibarıyla Dağılımı* Grafik 5: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları (Haftalık Veri) Grafik 6: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Yıllık Değişimleri (%) Grafik 7: Taksitli Kredi Kartı Cirosu ve Taksit Sayılarının Sektörel Dağılımı Grafik 8: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL) Grafik 9: Takipteki Alacakların Gelişimi Grafik 10: Takipteki Alacak Hareketleri Grafik 11: Takibe Dönüşüm Oranının Gelişimi Grafik 12: Menkul Değerlerin Yıllık Gelişimleri Grafik 13: Menkul Değerlerin Portföy Dağılımı Grafik 14: Kamu Borç Stoku ve MDC Gelişimi Grafik 15: Banka Gruplarına Göre Menkul Değerler Grafik 16: Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı Grafik 17:Emanet Kıymetlerin Dağılımı(%) ve Bakiyesi-Yerleşiklere Göre Grafik 18: Toplam Mevduatın Gelişimi Grafik 19: Dönemler İtibarıyla TP ve YP Mevduatın Gelişimi Grafik 20: Gerçek kişilerle yapılan swap işlemleri Grafik 21: Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri ve Para Birimi İtibarıyla Dağılımı Grafik 22: Tasarruf Mevduatı ile Ticari ve Diğer Mevduatın Gelişimi Grafik 23 : Altın Fiyatı ve Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Grafik 24: Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri Geri Ödeme Planı Grafik 25:Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonlar Grafik 26: Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonların Ülkelere Göre Dağılımı Grafik 27: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Grafik 28: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Aralık 2002 Baz dönem) Grafik 29: Sektör Sermaye Rasyoları Grafik 30: Kârlılık Göstergeleri iv

6 1. Giriş Mart itibarıyla Türk Bankacılık Sektörü 49 banka adet şube ve personel ile faaliyet göstermektedir yılının ilk çeyreğindeki personel sayısında kişi, şube sayısında ise 47 adet artış gerçekleşmiştir. Sektör 84 3 adet yurtdışı şube ve 10 adet temsilcilikle toplamda 17 ülkede faaliyet göstermekte, iştirakler de dâhil edildiğinde ülke sayısı 33 e yükselmektedir yılının ikinci yarısından itibaren küresel belirsizliklerin yarattığı makro finansal riskler ve yurtiçi piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak risk primi göstergelerinde ve faiz oranlarında artışlar yaşanmış, Türk Lirasında değer kaybı meydana gelmiştir. Bu dönemde Merkez Bankası tarafından temkinli bir para politikası ve sıkılaştırıcı bir likidite politikasına geçilmiş, faiz koridorunun üst sınırı yükseltilmiş, döviz kurlarındaki artışın sürmesiyle döviz satım ihalelerine ağırlık verilerek döviz likiditesi sağlanmıştır yılı ilk çeyreğinde de küresel belirsizliklerin katkıda bulunduğu olumsuz piyasa koşullarının devam etmesine bağlı olarak faiz oranları artan seyrini sürdürmüş, parasal sıkılaştırmaya devam edilmiş ve bir haftalık repo ihaleleriyle piyasa fonlamasına ağırlık verilmiştir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2014 yılının ilk çeyreğinde %3,7 artarak milyar TL ye yükselmiştir. TP varlıklar %4, YP varlıklar (USD bazında) %2 büyümüştür. Sektörde başta mevduat faiz oranları olmak üzere fonlama maliyetleri artmıştır. Ayrıca, kredi kullandırımını sınırlayıcı düzenleme değişikliklerinin de etkisiyle sektörün büyüme hızında sınırlı bir yavaşlama meydana gelmiştir. Bankacılık sektörü, 2014 yılı ilk çeyreğinde temel kalemler olan krediler, zorunlu karşılıklar ve menkul değerlerden kaynaklanan aktif büyümesini, büyük ölçüde mevduat ve repo ile fonlamıştır. Bankalar 2014 yılında yurtdışı bankalardan repo yoluyla sağladıkları borçlarını bir miktar azaltmış TCMB ile yapılan repo işlemlerini ve menkul kıymet ihraçlarını artırmışlardır. 1 Bu çalışmada yer alan veriler 6 Mayıs 2014 tarihi itibarıyla bankaların Kurumumuz veri tabanına göndermiş oldukları kesinleşmemiş geçici bilgilerden elde edilmiştir. 2 19/09/2013 tarih ve 5520 sayılı Kurul kararı ile Bank Of Tokyo Mitsubishi UFJ Turkey A.Ş. ye faaliyet izni verilmiş, Banka Kasım ayında faaliyete geçmiştir. Öte yandan, Portigon A.G. nin Kasım ayında faaliyetine son vermesiyle, sektörde faaliyet gösteren banka sayısı 49 olmuştur. 3 T.İş Bankası A.Ş. nin Bağdat/Irak şubesi tarihi itibarıyla faaliyete geçmiştir. 5

7 Tablo 1: Seçilmiş Bilanço Kalemleri Değişim (Yıllık) Değişim (Çeyreklik) Değişim (Yıllık) Değişim (Çeyreklik) Milyon TL Mart 2014 Tutar % Tutar % Milyon TL Mart 2014 Tutar % Tutar % LİKİT AKTİFLER (1) , ,4 MEVDUAT , ,4 - TCMB (ZK. Serbest dahil) , ,8 REPO , ,2 - Zorunlu Karşılıklar (Bloke) , ,9 YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon TL) (2) , ,1 KREDİLER , ,4 - YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon USD)(2) , ,8 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) , ,8 İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) , ,8 MENKUL DEĞERLER , ,4 ÖZKAYNAKLAR , ,4 - Dönem Net Karı/Zararı ,9 - - TOPLAM AKTİFLER , ,7 TOPLAM PASİFLER , ,7 GAYRİNAKDİ KREDİLER , ,9 DİĞER TAAHHÜTLER , ,1 TÜREV ÜRÜNLER (3) , ,6 (1) Nakit Değerler, Merkez Bankasından, Para Piyasalarından, Bankalardan ve Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır. (2) Yurtdışı bankalar ve yurtdışı merkez şubelerden sağlanan repo, mevduat, kredi, sendikasyon ve seküritizasyon kredileri ile sermaye benzeri kredileri içermektedir. Yurtdışından yapılan repo işlemleri (21 milyar USD) aynı zamanda bilançodaki toplam repo satırında da dahildir. (3) Türev ürünler tek bacaklı olarak alınmıştır yılının ilk çeyreğinde likit aktifler, zorunlu karşılıklar hesaplarındaki artışa bağlı olarak %4,4 oranında (12,5 milyar TL) artmıştır. Merkez Bankası nın döviz ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıklarda artışı teşvik etmesi likit aktiflerin artmasına katkı sağlamıştır yılsonuna göre toplam 35,4 milyar TL (%3,4) artan krediler, Mart 2014 itibarıyla milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin, toplam aktifler içindeki payı 2013 yılsonuna göre 0,3 puan azalarak %60,2 seviyesine gerilemiştir. Özellikle bireysel kredilere yönelik yapılan düzenleme değişiklikleri ve olumsuz piyasa koşulları nedeniyle yılın ilk çeyreğinde kredilerin artış hızı önceki yılın tüm çeyreklerinin gerisinde oluşmuş, incelenen çeyrekteki büyüme kurumsal ve ticari krediler ağırlıklı gerçekleşmiştir. Kredi kartlarının artış hızı 2013 yılının son çeyreğinden itibaren belirgin bir şekilde azalmış, 2013 yılsonunda %56,7 olan taksitli bireysel kredi kartı alacaklarının toplam kredi kartı alacakları içerisindeki payı Mart 2014 döneminde %51,4 seviyesine gerilemiştir. Sektörün takipteki alacakları 2013 yılsonuna göre %5,8 (1,7 milyar TL) artarak Mart 2014 dönemi itibarıyla 31,3 milyar TL seviyesinde, takibe dönüşüm oranı ise %2,8 olarak gerçekleşmiştir. Menkul değerler portföyü, yılın ilk çeyreğinde 9,9 milyar TL (%3,4) artarak Mart 2014 itibarıyla 296,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bankaların menkul değerlerini ağırlıklı olarak ticari portföyde sınıflandırma eğilimleri devam etmekle birlikte, 2013 yılı içerisinde görülen satılmaya hazır portföyden VKET portföye geçişler, 2014 yılının ilk çeyreğinde sınırlı düzeyde gerçekleşmiştir. 6

8 Mart 2014 itibarıyla, toplam pasifin %53,4 ünü mevduat, %16,4 ünü yurtdışı borçlar, %11,3 ünü özkaynaklar, %7,8 ini ise repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır yılında kredi büyümesini fonlamada sınırlı kalan mevduatın ve yurtdışı bankalara borçların toplam pasifler içindeki payı azalmış, bankalar özellikle repo fonlamasına ağırlık vermiştir. Mevduat 2013 yılsonuna göre %1,4 (13,7 milyar TL ) artarak 959,4 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. TP mevduat 2014 yılı ilk çeyreğinde %2,8 azalarak 578 milyar TL ye gerilerken, YP mevduat 2014 yılındaki hızlı kur artışının mudileri dövize yöneltmesinin etkisiyle USD bazında %7,3 artarak 177,1 milyar USD düzeyine yükselmiştir yılının ilk çeyreğinde yurtdışı borçlarda yavaşlama gözlenmektedir. Yurtdışı borçlar USD bazında %0,8 (1,2 milyar USD) azalarak 137,1 milyar USD seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu azalış temelde yurtdışı bankalarla yapılan YP repo işlemlerinden kaynaklanmaktadır yılında kredi notu artışları ile desteklenen Türkiye ye yönelik risk algısındaki olumlu gelişmeler Türk bankacılık sektörüne yönelik yabancı ilgisini artırmış, küresel piyasalardaki belirsizliklere rağmen Türk bankaları yurtdışı borçlanma kapasitesini sürdürmüştür. Diğer taraftan, 2014 ilk çeyreğinde artan borçlanma maliyetleri ve döviz kurlarındaki gelişmelere bağlı olarak bankalar ilave yurtdışı kaynağa başvurmamışlardır yılında da önemli bir fon kaynağı olan repo işlemlerinden sağlanan fonlar 2014 ilk çeyreğinde %17,2 oranında (20,4 milyar TL) artış göstermiştir. Repo fonlamasındaki artış 2013 yılının ikinci çeyreğinden itibaren TCMB ile yapılan işlemler kaynaklıdır yılı ilk çeyreğinden sonra piyasalardaki dalgalanmanın ardından TCMB nin kontrollü likidite yönetimi çerçevesinde bankalar kısa vadeli TCMB repo kaynağına ağırlık vermişlerdir. Nitekim 2014 yılının ilk çeyreğinde TCMB ile yapılan repo işlemleri tamamı bir hafta vadeli olmak üzere 18,3 milyar TL artmıştır yılı ilk çeyreğinde 1,1 milyar TL ile sınırlı bir artış göstermekle birlikte menkul kıymet ihraçlarındaki artış devam etmektedir. Mart 2014 itibarıyla toplam pasifler içinde %3,4 paya sahip 17,6 milyar TL tutarındaki ihraç edilen menkul kıymetlerin %91,9 u on beş mevduat bankasının yurt içi ve uluslararası piyasalarda ihraç ettiği bono ve tahvillerden, kalanı ise kalkınma ve yatırım bankalarının ihraçlarından oluşmaktadır. Sektörün YP cinsi menkul kıymet ihraçları 16,4 milyar USD dir. TL cinsi menkul kıymetlerin %9,8 i, YP menkul kıymetlerin ise tamamına yakını (%99,1) yurtdışı piyasalara ihraç edilmiştir. TL cinsi ihraçlardan halka arz yoluyla satışı yapılan 21,6 milyar TL lik nominal tutarın %52,8 i bireysel, %47,2 si kurumsal yatırımcılarca satın alınmıştır. 7

9 Özkaynaklar 2014 yılı ilk çeyreğinde %4,4 oranında (8,5 milyar TL), son bir yıllık dönemde ise %8,6 (16 milyar TL) artmıştır. Diğer taraftan özkaynakların toplam pasif içindeki payı Mart 2013 e göre 1,8 puan gerilemiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre piyasa faiz oranlarındaki artışların menkul değerler değerleme farklarına olumsuz etkisine (10,4 milyar TL) rağmen kar dağıtımının sınırlandırılması ve karların bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 18,1 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 4,7 milyar TL artması sektörün özkaynaklarını güçlendirmesini sağlamıştır. Bankacılık sektörü ilk çeyrek net karı 2013 birinci çeyreğe kıyasla 980 milyon TL (%13,9) azalarak milyon TL ye gerilemiştir. Dönem net kârının gerilemesindeki esas etkenlerin, net faiz gelirlerinin azalması ile sermaye piyasası işlem kârlarının zarara dönüşmesine bağlı olarak bozulan diğer faiz dışı gelir/gider dengesi olduğu görülmektedir. Sektörün net faiz marjı Mart 2014 te %3,3 e düzeyindedir. Net faiz marjındaki gerilemede, 2013 yılı ilk çeyreğinde %5,7 olan kredi getirisi/mevduat maliyeti marjı 2014 yılı ilk çeyreğinde 150 baz puan azalarak %4,2 ye düşmesi belirleyici olmuştur. Türev işlemler 2014 yılı ilk çeyreğinde 74,9 milyar TL (%13,6, USD bazında %12,2) artarak 627,9 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Türev işlemlerin %71,4 ünü oluşturan swap işlemlerini, %18,6 lık pay ile opsiyon işlemleri, %9,6 lık pay ile forward işlemleri, %0,2 lik pay ile futures işlemleri izlemektedir yılında swap işlemler 74,8 milyar TL, forward işlemler 5,1 milyar TL, opsiyon işlemleri 1,3 milyar TL artarken, futures işlemleri 6,1 milyar TL azalmıştır. Yıl sonuna kıyasla swap işlemlerin toplam içindeki payı artmış, diğer işlemlerin payları azalmıştır. Swap işlemleri temelde aktif/pasif vade uyumsuzluğunun giderilmesi, TL/döviz likiditesi sağlanması, yabancı para pozisyonunun dengelenmesi, faiz ve kur beklentileri çerçevesinde koruma veya kazanç sağlanması gibi amaçlarla yapılmaktadır. Gayrinakdi krediler, 2014 yılı ilk çeyreğinde %3,9 (13,1 milyar TL) artarak 347,1 milyar TL ye ulaşmıştır. Artış büyük ölçüde teminat mektuplarından kaynaklanmıştır. Diğer taraftan, Mart 2014 itibarıyla diğer taahhütlerin (türev işlemler hariç) yılsonuna göre 54,4 milyar TL azalarak 483,5 milyar TL ye gerilediği görülmektedir. Bilindiği üzere, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun Kararına istinaden bankalarca tesis edilen kullandırılmamış ve kullandırma garantisi bulunmayıp taahhüt niteliği taşımayan kredi limit tahsislerinin cayılabilir taahhütler kapsamından çıkarılması konusunda açıklık getirilmesi sonucunda cayılabilir kredi tahsis taahhütleri hesap bakiyesinde önemli tutarda gerileme görülmüştür. 8

10 Bankacılık sektörüne ilişkin seçilmiş rasyoların dönemler itibarıyla gelişimi izleyen tabloda yer almaktadır. Tablo 2: Seçilmiş Rasyolar (%) Aralık 2012 Mart 2013 Aralık 2013 Mart KREDİLERİN TAKİBE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 2,9 3,0 2,7 2,8 2 SERMAYE YETERLİLİĞİ STANDART RASYOSU 17,9 17,4 15,3 15,7 3 MEVDUATIN KREDİYE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 106,1 109,0 114,1 116,3 4 AKTİF KARLILIĞI - ROA (Dönem Net Kârı/Ortalama Aktifler)(**) 1,8 2,0 1,6 1,4 5 ÖZKAYNAK KARLILIĞI - ROE (Dönem Net Kârı/Ortalama Özkaynaklar)(**) 15,7 16,5 14,2 13,0 6 NET FAİZ MARJI(**) 4,1 4,3 3,7 3,3 7 BANKACILIK SEKTÖRÜ TOPLAM AKTİFLER / GSYH (***) 96,7 98,7 110,9 115,1 8 SERBEST SERMAYE / TOPLAM AKTİFLER 9,8 9,6 8,1 8,0 9 KALDIRAÇ ORANI 8,3 8,0 7,7 7,8 (*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir. (**) Ara dönemler yıllıklandırılmıştır. (***) Mart Aralık 2014'te 2012 ve 4. Ocak Çeyrek 2013'te III. GSYH Çeyrek tutarları 2012 GSYH kullanılmıştır. tutarları kullanılmıştır yılı ilk çeyreğinde sektörün temel seçilmiş rasyolarından takibe dönüşüm oranı yılsonuna göre 0,1 puan artarken, sermaye yeterlilik oranı 0,4 puan yükselmiştir. Sermaye yeterlilik oranındaki artış yedek akçeler kaynaklı özkaynak artışının yanı sıra kredi riskine esas tutardaki artışın sınırlı kalmasından kaynaklanmaktadır. Sektörün Mart 2014 itibarıyla ana sermaye yeterlilik oranı %13,4, çekirdek sermaye yeterlilik oranı %13,5 tir. Mevduatın krediye dönüşüm oranı 2,2 puan artmıştır. Banka grupları arasında yabancı bankalar %117,8 ile en yüksek orana sahip iken, kamu bankalarının da %100 ün üzerine çıkmasıyla sektördeki tüm banka gruplarında mevduatın krediye dönüşüm oranı %100 ü aşmıştır. Mart 2014 itibarıyla aktif karlılığı, özkaynak karlılığı ve net faiz marjı bir önceki yıla göre azalmıştır. Sektörün kaldıraç oranı 4 %7,8 olarak gerçekleşmiştir. Gelişmiş ülkeler ortalamasına göre düşük olarak değerlendirilen ve mevcut sermayeye göre sınırlı bir varlık büyüklüğü ortaya koyan söz konusu oran bankacılık sektörünün büyüme potansiyelini işaret etmektedir. 4 Kaldıraç oranı, ana sermayenin toplam aktifler, gayri nakdi krediler ve yükümlülükler, cayılamaz taahhütler, cayılabilir taahhütlerin%10 u ve türevlerin kredi dönüştürme oranıyla çarpılmış tutarları toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. 9

11 2. Krediler 2013 yılsonuna göre toplam 35,4 milyar TL (%3,4) artan krediler 5, Mart 2014 itibarıyla milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin, toplam aktifler içindeki payı 2013 yılsonuna göre 0,3 puan azalarak %60,2 seviyesine gerilemiştir. Özellikle bireysel kredilere yönelik yapılan düzenleme değişiklikleri ve olumsuz piyasa koşulları nedeniyle yılın ilk çeyreğinde kredilerin artış hızının önceki yılın tüm çeyreklerinin gerisinde oluştuğu, incelenen çeyrekteki büyümenin kurumsal ve ticari krediler ağırlıklı olduğu gözlenmektedir. Grafik 1: Toplam Kredilerin Gelişimi (Milyon TL) Toplam Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla Değişim) % 10,6% 9,9% 10,5% % ,6% % 7,3% 7,5% ,2% 5,8% 6% ,4% 4,9% 3,3% 3,4% 4% 2,4% 2,5% 2% 0% -2% (%) 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Toplam Kredilerdeki Yıllık Değişim (%) 29,9 16,8 Toplam Krediler Artış Oranı (%) Yıllık Değişim (%) Yıllık Reel Değişim (%) 2013 yılsonu ile karşılaştırıldığında TP kredilerde %3,7 (27,7 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %1,4 (2 milyar USD) artış gerçekleşmiştir. Kur ve parite etkisinden arındırılmış yıllık kredi büyümesi ise Mart 2014 itibarıyla %23,6 düzeyindedir. ABD Merkez Bankası (FED) nın 2013 yılı Mayıs ayında yaptığı varlık alım programına yönelik açıklamaları sonrasında kredi büyümesinde görülen yavaşlamayı Kurumumuza Ekim ve Aralık aylarında yapılan ve bir kısmı Şubat 2014 te yürürlüğe giren bireysel krediler odaklı düzenlemelerin desteklediği görülmektedir. 5 Krediler tutarında ve buna bağlı olarak hesaplanan oranlarda finansal kiralama alacakları dikkate alınmamıştır. 10

12 Grafik 2: Kredilerin 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları (Yıllıklandırılmış) 60,0% 55,0% 50,0% BDDK Kararları Ülke Kredi Notu Artırımı Ülke Kredi Notu Artırımı ve FED Kararları BDDK Kararları 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% Bireysel Krediler Şirketler Kesimine Kullandırılan Kr. Toplam Krediler Hızlı kredi büyümesinin oluşturacağı uzun vadeli risklerin bertaraf edilmesi amacıyla alınan önlemler, tüm kredi türlerinde kredi büyümesinin hızını kesmiş, özellikle bireysel kredilerdeki yıllık büyüme oranları şirketler kesimine kullandırılan kredilerin altına inmiştir. Aralık ayı ve sonrasında piyasalardaki gelişmelerin ve otomobil ÖTV sinin artırılmasının olumsuz etkileri yanında kredi kartlarına uygulanan taksit sınırlaması düzenlemelerinin 1 Şubat 2014 itibarıyla yürürlüğe girmesiyle bireysel kredilerin artışı hızlı bir şekilde azalmış ve son haftalarda negatif seviyelere gerilemiştir. Grafik 3: Bireysel Kredilerin Yıllık Büyüme Hızı 13 Haftalık Ort. - Konut (Yıllıklandırılmış) 13 Haftalık Ort. - İhtiyaç+Diğer (Yıllıklandırılmış) 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 20,1 5,6 75,0 67,5 60,0 52,5 45,0 37,5 30,0 22,5 15,0 7,5 0,0 23,2 10,8 13 Haftalık Ort. - Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 55,0 45,0 35,0 25,0 15,0 5,0-5,0-15,0-25,0 5,2-21, Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ort. - Taşıt (Yıllıklandırılmış) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-28, Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 11

13 Kredi kartlarının artış hızı 2013 yılının son çeyreğinden itibaren belirgin bir şekilde gerilemiş ve negatif seviyelere gelmiştir. Taşıt kredilerinin artış hızı ise 2011 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren azalış eğilimini sürdürmekle birlikte, yeni düzenlemelerin 1 Şubat 2014 itibarıyla yürürlüğe girmesiyle azalışı hızlanmış ve negatif seviyelere gelmiştir. Banka grupları bazında kredilerin gelişimi incelendiğinde kalkınma ve yatırım bankalarının 2014 yılının ilk çeyreğinde %12,3 ile en yüksek kredi artış oranına sahip banka grubu olduğu görülmektedir. Diğer taraftan özel bankaların kredileri, %3,4 olan sektör ortalamasının altında büyürken, katılım bankalarının kredileri azalmıştır. Tablo 3: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi Aralık 2013 Mart 2014 Aralık Mart 2014 Tutar (%) TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) Kamu Bankaları ,0-0,1 4,9 Özel Bankalar ,7-0,7 2,0 Yabancı Bankalar ,4 5,6 5,7 Katılım Bankaları ,3-7,2-3,6 Kalkınma ve Yatırım Bankaları ,2 16,5 12,3 BANKACILIK SEKTÖRÜ ,7 1,4 3,4 Mart 2014 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %43,1 i kurumsal/ticari kredilerden, %30,6 sı bireysel kredilerden, %26,3 ü ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır yılsonuna göre kurumsal/ticari kredilerin toplam krediler içindeki payı 0,7 puan ve KOBİ kredilerinin payı 0,4 puan artarken, bireysel kredilerin payı ise 1,1 puan gerilemiştir. Grafik 4: Kredilerin Türleri ve Para Cinsleri İtibarıyla Dağılımı* DEĞİŞİM 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0,1% 0,1% 0,1% 99,9% 99,9% 99,9% 83,0% 17,0% 18,2% 17,4% 81,8% 82,6% 52,4% 55,2% 54,1% 47,6% 45,9% 44,8% Mar.13 Ara.13 Mar.14Mar.13 Ara.13 Mar.14Mar.13 Ara.13 Mar.14 YP TP Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/Ticari Krediler * Dövize endeksli krediler TP tutarlara dahil edilmiştir. 12

14 Tablo 4: Türleri İtibarıyla Krediler DEĞİŞİM Mart Mart 2014 Aralık Mart 2014 Mart 2013 Aralık 2013 Mart 2014 (Milyon TL) Tutar (%) Tutar (%) TOPLAM , ,4 Kurumsal/Ticari Krediler , ,1 KOBİ Kredileri , ,0 Mikro İşletmeler , ,7 Küçük İşletmeler , ,6 Orta İşletmeler , ,3 Bireysel Krediler , ,2 Kredi Kartları , ,5 Tüketici Kredileri , ,5 Konut , ,7 Taşıt , ,6 İhtiyaç + Diğer , , yılsonuna göre kurumsal/ticari krediler 22,8 milyar TL ve KOBİ kredileri 13,4 milyar TL artarken bireysel krediler, kredi kartları kaynaklı olarak 791 milyon TL azalmıştır. Yılın ilk çeyreğinde %5,1 ile en hızlı büyüyen kredi grubu kurumsal/ticari krediler olurken, KOBİ kredilerinin artış oranı %5 olarak gerçekleşmiş, bireysel krediler %0,2 oranında azalmıştır. Tablo 5: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi Aralık 2013 Mart 2014 DEĞİŞİM Tutar (milyon TL) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları BANKACILIK SEKTÖRÜ yılsonu ile karşılaştırıldığında kamu bankalarının ve yabancı bankaların tüm kredi türlerinde sektör payının arttığı, özel bankalar grubunun KOBİ kredilerinde sektör payı artarken, katılım bankalarının ise tüm kredi türlerinde payının azaldığı görülmektedir. Tablo 6: Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları Aralık 2013 Mart 2014 DEĞİŞİM (Puan) (%) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 27,0 24,2 27,6 26,5 27,6 24,3 27,9 26,8 0,6 0,2 0,3 0,4 Özel Bankalar 46,9 49,5 51,3 49,0 45,4 49,9 50,9 48,3-1,4 0,3-0,3-0,7 Yabancı Bankalar 12,6 13,9 17,0 14,3 13,1 14,3 17,1 14,6 0,5 0,4 0,2 0,3 Katılım Bankaları 4,7 10,6 3,7 5,9 4,4 9,6 3,6 5,5-0,4-1,0 0,0-0,4 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 8,8 1,8 0,5 4,4 9,5 1,9 0,4 4,7 0,7 0,1-0,1 0,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Mart 2014 itibarıyla TP kredilerin toplam krediler içindeki payı %72,1, YP kredilerin payı %27,9 dur. Toplam kredilerin %5,5 ini oluşturan dövize endeksli krediler ise Mart 2014 itibarıyla 27,8 milyar USD (59,9 milyar TL) olarak gerçekleşmiştir. Mart 2014 döneminde kurumsal/ticari krediler içinde YP kredilerin payı %54,1, KOBİ kredilerinde ise %17,4 iken, toplam YP kredilerin %83,5 i kurumsal/ticari kredilerden oluşmaktadır. Sektörün toplam kredileri içinde yurtdışı şubelerden kullandırılanların payı 2013 yılsonuna göre 0,2 puan azalarak %3,5 e kadar gerilemiştir. Mart 2014 itibarıyla TP kredilerin 13

15 yalnızca %0,3 ü, YP kredilerin ise %11,9 u bankaların yurtdışı şubelerinden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır. Yurtdışı şubelerden kullandırılan toplam 17,6 milyar USD tutarındaki kredilerin 12,1 milyar USD lik bölümü off-shore şubeler kaynaklıdır. Mart 2014 itibarıyla 331,4 milyar TL tutarındaki bireysel kredilerin %76,1 i tüketici kredilerinden, %23,9 u ise kredi kartından oluşmaktadır. Tüketici kredilerinin ise %52,3 ü ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinden, %44,6 sı konut kredilerinden, %3,1 i ise taşıt kredilerinden oluşmaktadır yılsonuna göre kredi kartlarının bireysel krediler içindeki payı 1,3 puan azalırken, taşıt kredilerinin tüketici kredileri içindeki payı 0,3 puan azalmıştır. Grafik 5: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları (Haftalık Veri) KonutKredilerinin Yıllık Artış Oranları Taşıt Kredilerinin Yıllık Artış Oranları % 60,0 50,0 40,0 30, ,2 20,0 10,0 0, Haftalar % 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 6,9 0,0 0,5-10,0-20,0-30, Haftalar % İhtiyaç ve Diğer Tüketici KredilerininYıllık Artış Oranları 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 29,2 20,0 24,1 10,0 0, Haftalar % Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Yıllık Artış Oranları 35, , , , ,0 17, ,0 7, ,0 0, Haftalar Mart 2014 döneminde tüketici kredileri içinde en yüksek artış hızına sahip kredi segmenti %2 (2,6 milyar TL) ile ihtiyaç ve diğer tüketici kredileri olurken, taşıt kredileri %7,6 (647 milyon TL) oranında azalış ile en düşük artış hızına sahip kredi segmenti olmuştur. Aynı süreçte kredi kartları % 5,5 (4,6 milyar TL) azalmıştır (Tablo:7). Tüketici kredilerinin ortalama vadesi, Mart 2014 itibarıyla 5,5 yıl olup yıllar itibarıyla artmaktadır. Konut kredilerinin ortalama vadesi 8 yıl, ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin ortalama vadesi 3,4 yıldır. 14

16 2013 yılsonunda %56,7 olan taksitli bireysel kredi kartı alacaklarının toplam kredi kartı alacakları içerisindeki payı Mart 2014 döneminde %51,4 seviyesine gerilemiştir. Eylül 2013 döneminden bu yana taksitli kredi kartı alacaklarının artış hızında görülen azalma devam etmektedir. Grafik 6: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Yıllık Değişimleri (%) 13 Haftalık Ort. -Bireysel Taksitli Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 13 Haftalık Ort. -Bireysel Taksitsiz Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0-60,0-50,2-3,6 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0 34,5 16,3 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 2014 yılının ilk çeyreğinde taksitli bireysel kredi kartı kullanımında önde gelen sektörler elektrik-elektronik eşya-bilgisayar, giyim ve aksesuar, market ve AVM sektörleridir yılının ilk çeyreğinde taksit sayılarının dağılımı incelendiğinde, kredi kartı taksitli cirosunun %36,9 unun 3-6 taksitli işlemler olduğu ve dokuz aydan uzun taksitli alışverişlerin payının 2013 yılsonuna göre 27 puan gerileyerek %15,2 seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir. Diğer yandan Mart 2014 itibarıyla taksitli kredi kartı nakit avans alacağı 8,4 milyar TL iken, bunun 4,9 milyar TL si altı aydan uzun vadelidir. Kredi kartlarına ilişkin taksit düzenlemesinin önemli ölçüde etkili olduğu anlaşılmaktadır. Grafik 7: Taksitli Kredi Kartı Cirosu ve Taksit Sayılarının Sektörel Dağılımı 2014 Yılı İlk Çeyrek Taksitli Kredi Kartı Cirosu - İlk 10 Sektör Eğitim / Kırtasiye / Ofis Malzemeleri 3,3% Telekomünikasyon 3,7% Araç Kiralama- Satış/Servis/Yedek Parça 4,1% 100% 90% 80% Sektörlerin Taksit Sayıları Dağılımı Yılı İlk Çeyrek Elektrik-Elektronik Eşya, Bilgisayar 18,0% Yapı Malz., Hırdavat, Nalburiye 5,8% 70% 60% 50% 40% 30% +12 taksit Giyim ve Aksesuar 14,3% Hizmet Sektörleri 8,0% 20% 10% 0% 9-12 taksit 6-9 taksit 3-6 taksit 0-3 taksit Mobilya ve Dekorasyon 8,2% Market ve Alışveriş Merkezleri 10,5% Sigorta 9,1% Kaynak: BKM 15

17 Kredi faiz oranları 2013 yılının ikinci çeyreği itibarıyla en düşük seviyelerine geldikten sonra FED in izlediği para politikasının gelişmekte olan ülkeler üzerinde yarattığı baskıya bağlı olarak artış eğilimine girmiş ve Merkez Bankası nın 28 Ocak 2014 tarihinde gerçekleştirdiği faiz artışları ile bu eğilim hızlanmıştır. Grafik 8: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL) 21,0 19,0 17,0 15,0 13,0 Konut, Taşıt, İhtiyaç ve Ticari Kredilerinin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (Masraflar Hariç) TCMB Faiz Kararı ( ) ve FED Kararları( ) TCMB Faiz Kararı ( ) 16,7 14,9 14,5 13,7 11,0 9,0 7,0 Konut Kredileri Taşıt Kredileri İhtiyaç Kredileri Ticari Krediler Kaynak: TCMB Kredilerin kullandırıldığı sektörler itibarıyla dağılımı incelendiğinde, Mart 2014 itibarıyla en fazla kredinin %31,6 pay ile tüketici kredileri ve kredi kartları 6, %20,1 ile toplam imalat sanayii, %12,2 ile toptan ve perakende ticaret ve %7 ile inşaat sektörlerine kullandırıldığı görülmektedir yılsonuna göre inşaat sektörüne kullandırılan krediler %9,9, toptan ve perakende ticaret sektörüne kullandırılan krediler %6,2 ve toplam imalat sanayii ne kullandırılan krediler ise %5,9 artış göstermiştir. 6 Kurumsal kredi kartları dahil edilmiştir. 16

18 a) Takipteki Alacaklar Sektörün takipteki alacakları 2013 yılsonuna göre %5,8 (1,7 milyar TL) artarak 2014 Mart dönemi itibarıyla 31,3 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir yılsonu ile karşılaştırıldığında takipteki alacaklarda en fazla artış 1,1 milyar TL (%11,2) ile takipteki bireysel kredilerde gözlenirken, takipteki KOBİ kredileri 401 milyon TL (%4,6), takipteki kurumsal/ticari krediler 216 milyon TL (%2) artış göstermiştir. Son bir yıllık dönemde takipteki alacaklar hesabına 20,8 milyar TL yeni intikal olurken, takipteki alacaklardan 10,7 milyar TL tahsilât yapılmış, 2,8 milyar TL tutarında aktiften silinme gerçekleşmiştir. Grafik 9: Takipteki Alacakların Gelişimi (Milyon TL) Takipteki Alacakların Gelişimi 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% (milyon TL) Takipteki Alacaklardaki Net Değişimlerin Dağılımı Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Eyl.10 Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar Takipteki Alacaklar (Brüt) Önceki Aya Göre Değişim (Sağ Eksen) Kurumsal KOBİ Tüketici Kredi Kartları Yılsonuna göre, toplam takipteki alacaklar içinde kurumsal/ticari kredilerin payı 1,4 puan azalarak %36 ya, KOBİ kredilerinin payı ise 0,3 puan azalarak %29,2 ye gerilerken; bireysel kredilerin payı 1,7 puan artarak %34,9 a yükselmiştir. Grafik 10: Takipteki Alacak Hareketleri 7 (Milyon TL) ,8 103,7 35,2 45,0 44,9 54,2 49,0 51,1 52, (%) İlave Tahsilat Aktiften Silinen Tahsilat/İlave (%) 7 Takipten çıkarılıp canlı kredilere dahil edilen tutarlar grafiğe konu edilmemiştir. 17

19 Mart 2014 itibarıyla takipteki alacaklardan yapılan tahsilatların aynı dönemde takipteki alacaklara ilave olan tutarlara oranı, %52,6 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 11: Takibe Dönüşüm Oranının Gelişimi 8,0 Türleri İtibarıyla Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%) 7,0 6,0 (%) 5,0 4,0 3,0 2,0 TDO - Toplam Krediler TDO - KOBİ Kredileri TDO - Kurumsal/Ticari Krediler TDO - Bireysel Krediler 2014 yılının ilk çeyreğinde takibe dönüşüm oranı (TDO) 2013 yılsonuna kıyasla 0,1 puan artarak %2,8 düzeyinde gerçekleşmiştir yılından itibaren aktiften silinen 15,3 milyar TL tutarındaki alacakların dâhil edilmesi durumunda takibe dönüşüm oranı %4,1 e yükselmektedir. Kredi türleri itibarıyla Mart 2014 teki en yüksek TDO %3,2 ile bireysel kredilerde görülmektedir. Bireysel kredileri %3,1 ile KOBİ kredileri ve %2,4 ile kurumsal/ticari krediler izlemektedir. Bireysel krediler içerisinde ise en yüksek TDO %6,1 ile kredi kartı alacaklarına aittir. İhtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin TDO su %3,6, taşıt kredilerinin TDO su %3,1, konut kredilerinin TDO su ise %0,5 olarak gerçekleşmiştir. 18

20 3. Menkul Değerler Portföyü Sektörün menkul değerler portföyü, yılın ilk çeyreğinde 9,9 milyar TL (%3,4) artarak Mart 2014 itibarıyla 296,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Yıllık bazda ise menkul değerler %9,6 (25,9 milyar TL) artmıştır. Mart 2014 dönemi itibarıyla sektörün toplam menkul değerler portföyünün %69,2 si satılmaya hazır menkul değerlerden, %29,8 i VKET menkul değerlerden ve %1 i gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerden oluşmaktadır. Bankaların menkul değerlerini ağırlıklı olarak ticari portföyde sınıflandırma eğilimleri devam etmekle birlikte, 2013 yılı içerisinde görülen satılmaya hazır portföyden VKET portföye geçişler, yılın ilk çeyreğinde sınırlı düzeyde gerçekleşmiştir. Son bir yıllık dönemde satılmaya hazır portföyün payı 3,4 puan, gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerin payı 2,6 puan azalırken, VKET portföyün payı 5,9 puan artmıştır. Yılın ilk çeyreğinde, gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan portföy 1,9 milyar TL azalırken, satılmaya hazır menkul değerler 9,6 milyar TL, vadeye kadar elde tutulacak portföy 2,1 milyar TL artmıştır yılında portföye alınan ve önceki dönemlere göre yüksek faizi olan menkul değerlerin satılmaya hazır portföye konulmasından, bankaların önümüzdeki süreçte faizlerde düşüş bekledikleri ve bu düşüşten faydalanarak özkaynaklarını güçlendirmeyi hedefledikleri değerlendirilmektedir. Tablo 7: Menkul Değerlerin Gelişimi Değişim 2012/ /3 2013/ /3 2013/3-2014/3 2013/ /3 (Milyon TL) Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Tutar % Gerçeğe Uygun Değer Farkı K/Z Yan. Men.Değ , , , , , ,1 Satılmaya Hazır Menkul Değerler , , , , , ,9 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Men. Değ , , , , , ,5 Menkul Değerler Toplamı , ,4 Toplam Aktif , , , , , ,7 (*) Her bir menkul kıymet grubunun menkul değerler içerisindeki payları ile MDC'nin aktif toplamı içerisindeki paylarını göstermektedir. Menkul değerler portföyündeki 12 aylık değişim, 2013 yılının ilk yarısında negatif seyrederken, Temmuz 2013 itibarıyla pozitife (%1,7) dönmüştür. Yılın ikinci yarısından itibaren artış eğilimi gösteren yıllık büyüme, Aralık 2013 itibarıyla kur artışının da etkisiyle %6,2 seviyesinde gerçekleşmiştir yılında menkul değerler portföyündeki 12 aylık değişim yükselerek Mart 2014 itibarıyla %9,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. 19

21 Grafik 12: Menkul Değerlerin Yıllık Gelişimleri 40,0 35,0 30,0 (%) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10, Menkul değerler portföyünün artış hızının toplam aktiflerin artış hızının gerisinde kalması nedeniyle menkul değerlerin toplam aktifler içindeki payı azalmaya devam etmektedir. Aralık 2011 de %23,4 olan menkul değerlerin toplam aktiflere oranı 2012 yılsonunda ilk defa %20 nin altına gerileyerek %19,7 ye, Aralık 2013 te %16,6 ya, 2014 yılının ilk çeyreğinde ise %16,5 seviyesine gerilemiştir. Grafik 13: Menkul Değerlerin Portföy Dağılımı Grafik 14: Kamu Borç Stoku ve MDC Gelişimi 700,0 600,0 500,0 598,2 Mİo TL Milyar TL 400,0 300,0 296, , ,0 2004/3 2004/6 2004/9 2004/ /3 2005/6 2005/9 2005/ /3 2006/6 2006/9 2006/ /3 2007/6 2007/9 2007/ /3 2008/6 2008/9 2008/ /3 2009/6 2009/9 2009/ /3 2010/6 2010/9 2010/ /3 2011/6 2011/9 2011/ /3 2012/6 2012/9 2012/ /3 2013/6 2013/9 2013/ /3 0,0 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 Mar.14 Borç Stoku MDC Borç stoku verileri Hazine Müsteşarlığı'nın internet sitesinden alınmıştır. Mart 2014 itibarıyla bankaların portföylerinde bulunan menkul değerlerin %95,6 8 sı kamu borçlanma senetlerinden oluşmaktadır. Yabancı ülke devlet tahvillerine yapılan yatırım 1,1 milyar TL (%0,4) dir. Yurtdışı banka ve yabancı özel sektör borçlanma senetleri ise 2,1 milyar TL ile toplam içinde %0,7 paya sahiptir. Sektörün menkul değerler portföyü içinde krediye bağlı tahvillerin payı %1 (2,9 milyar TL) olup, yurtiçi bankalarca ihraç edilen tahviller, hisse senetleri, yatırım fonları, özel sektör tahvilleri ile banka bonoları veya banka garantili bonolarının toplam payı %2,1 dir. 8 Hazinece yurtiçinde ve yurtdışında ihraç edilen ve Aralık 2013 itibarıyla 6,1 milyar TL bakiye arz eden kira sertifikaları dâhildir. 20

22 Kamu brüt borç stoku Mart 2014 itibarıyla 598,2 milyar TL ye yükselmiştir. Kamu borç stokunun bankaların menkul değerler portföyünde bulunan kısmı cari dönem itibarıyla %47,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörün menkul değerlerinde son bir yılda görülen 25,9 milyar TL tutarındaki artışın 13,8 milyar TL si (%53,3) özel bankalardan kaynaklanmaktadır. Yılın ilk çeyreğinde 7,2 milyar TL si özel bankalar, 3,5 milyar TL si kamu bankaları ve 1 milyar TL si katılım bankalarından kaynaklanmak üzere sektörün menkul değerleri 9,9 milyar TL yükselmiştir. İncelenen dönemde, yabancı bankaların menkul değerleri 1,4 milyar TL gerilemiştir. Mart 2014 itibarıyla sektörün toplam menkul değerlerinin yarıya yakınına (%49,7) sahip olan özel bankaların payı yılsonuna kıyasla 0,8 puan artarken, yabancı bankaların payı 0,8 puan, kamu bankalarının payı 0,1 puan azalmıştır. Grafik 15: Banka Gruplarına Göre Menkul Değerler Grafik 16: Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8,4 8,5 9,5 9,1 9,9 9,6 9,1 9,3 8,8 50,4 50,8 49,4 51,4 49,1 49,0 49,5 49,2 49,7 38,7 37,5 37,6 36,5 37,5 38,0 37,9 37,9 37,9 2011/ / /3 2013/6 2013/9 2013/ /1 2014/2 2014/3 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% KAMU ÖZEL YABANCI KALKINMA VE YATIRIM KATILIM TMSF Repo İşlemine Konu Menkul Değerler Teminata Verilen Menkul Değerler Serbest Menkul Değerler Mart 2014 itibarıyla sektörün menkul değerler portföyünün %50,6 sı repo (150 milyar TL) işlemlerine konu edilmiş, %15,9 u (47 milyar TL) teminata verilmiştir. Söz konusu tutarın büyük kısmı TCMB ve İMKB nezdindeki piyasalarda işlem teminatı olarak verilen menkul değerlerden oluşmaktadır. Mart 2014 itibarıyla 99 milyar TL tutarındaki serbest menkul değerlerin payı son bir yıllık dönemde 16 puan azalarak %33,5 e gerilemiştir. İncelenen dönem itibarıyla sektörün menkul değerlerinin %81,3 ü TP, %18,7 si YP menkul değerlerden oluşmaktadır. Yılsonuna kıyasla, TP menkul değerler 6 milyar TL, YP menkul değerler 3,8 milyar TL (1,5 milyar USD) yükselmiştir. Mart 2014 itibarıyla sektörün toplam menkul değerlerinin %52,1 i değişken faizli, %44,9 u sabit faizlidir. Menkul değerlerin %3 ü ise getirisi faize duyarlı olmayan kıymetlerden oluşmaktadır. Değişken faizli menkul değerlerin %56,2 si (86,6 milyar TL) TÜFE ye, %40,8 i (63 milyar TL) referans tahvil faizlerine ve %1,7 si (2,6 milyar TL) LIBOR a endekslidir. 21

23 Emanet kıymetler, son bir yıllık dönemde, %50,4 ü yurtiçi yerleşikler, %49,6 sı yurtdışı yerleşikler kaynaklı olmak üzere %5,2 oranında (10,2 milyar TL) artarken, 2014 yılının ilk çeyreğinde yurtdışı yerleşikler kaynaklı olarak 2,7 milyar TL (%1,3) azalmıştır yılı başından itibaren yurt içi yerleşiklerin emanet kıymetleri 3,9 milyar TL artarken, yurt dışı yerleşiklerin emanet kıymetleri 6,7 milyar TL azalmıştır. Buna paralel olarak, Aralık 2013-Mart 2014 döneminde yurtiçi yerleşiklerin toplam emanet kıymetler içindeki payı 2,5 puan artarak %50,4 e yükselirken, yurtdışı yerleşiklerin payı ise %49,6 seviyesine gerilemiştir. Böylece, Ağustos 2012 döneminden sonra ilk defa yurt içi yerleşiklerin emanet kıymet tutarı yurt dışı yerleşikleri geçmiştir. Tablo 8: Emanet Kıymetlerin ve Menkul Değerlerin Gelişimi Yurtiçi Yurtdışı Toplam Emanet % MDC % Milyon TL Yerleşikler Yerleşikler Emanet MDC Değişim** Değişim** Aralık ,4 9,5 Aralık ,3-1,0 Aralık ,3-5,3 Ocak ,1-0,5 Şubat ,4 1,3 Mart ,6-0,6 Nisan ,5-1,7 Mayıs ,9 2,5 Haziran ,4 0,6 Temmuz ,0 3,0 Ağustos ,1 0,5 Eylül ,4 1,6 Ekim ,4-1,3 Kasım ,6-0,4 Aralık ,1 1,3 Ocak ,3 1,8 Şubat ,0-0,3 Mart ,0 1,9 * Nominal Değer ** Bir önceki döneme göre yüzde değişim Emanet Kıymetler* Grafik 17:Emanet Kıymetlerin Dağılımı(%) ve Bakiyesi-Yerleşiklere Göre 65, , , ,0 45,0 40, , ,0 0 Mart 2011 Mayıs 2011 Temmuz 2011 Eylül 2011 Kasım 2011 Ocak 2012 Mart 2012 Mayıs 2012 Temmuz 2012 Eylül 2012 Kasım 2012 Ocak 2013 Mart 2013 Mayıs 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 Mart 2011 Mayıs 2011 Temmuz 2011 Eylül 2011 Kasım 2011 Ocak 2012 Mart 2012 Milyon TL Mayıs 2012 Temmuz 2012 Eylül 2012 Kasım 2012 Ocak 2013 Mart 2013 Mayıs 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 Yİ Yerleşikler (% Pay) YD Yerleşikler (% Pay) Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Uluslararası makro ekonomik konjonktürün yanı sıra 2012 yılının son çeyreğinde Türkiye nin yatırım yapılabilir ülke notu almasının da etkisiyle 2012 yılının ikinci yarısından itibaren artış gösteren yurtdışı yerleşiklerin toplam emanet kıymetler içindeki payında 2013 yılının ikinci yarısından itibaren görülen azalma devam etmektedir. 22

24 4. Mevduat Türk bankacılık sektörünün alternatif fon kaynaklarına ulaşma kapasitesinin artmasıyla birlikte, toplam pasif içindeki payı %53,4 ile seviyesine gerileyen mevduat halen en önemli fon kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Mevduat 2013 yılsonuna göre %1,4 (13,7 milyar TL ) artarak 959,4 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Mart 2014 itibarıyla kur ve parite etkisinden arındırılmış olarak toplam mevduatın yıllıklandırılmış 13 haftalık ortalama artış hızı %4,3, yıllık artış hızı ise %12,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Grafik 18: Toplam Mevduatın Gelişimi Toplam Mevduat (Yıllıklandırılmış) Milyon TL ,7% % % ,1% 7% ,8% 4,8% % ,6% 4,8% % ,2% 2,7% 4% ,7% 2,2% 1,7% 3% % ,1% 1,4% % 2,0% % Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 30,0% 26,0% 22,0% 18,0% 14,0% 10,0% 6,0% 2,0% -2,0% -6,0% 4,3% 12,3% Toplam Mevduat Artış Oranı (Önceki Döneme Göre) 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık TP mevduat 2014 yılı ilk çeyreğinde %2,8 azalarak 578 milyar TL ye gerilerken, YP mevduat 2014 yılındaki hızlı kur artışının mudileri dövize yöneltmesinin etkisiyle USD bazında %7,3 artarak 177,1 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Grafik 19: Dönemler İtibarıyla TP ve YP Mevduatın Gelişimi Milyon TL ,3% 1,3% 4,9% ,6% -0,8% -0,8% 2,7% ,0% 5,7% ,0% % 6,2% 3,4% 2,0% Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 12% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -2,8% -4% Milyon USD ,3% 3,7% ,7% -0,4% ,9% 8,6% 2,3% -0,4% 2,7% 1,1% -0,4% 12% % % 10,4% 5,0% Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 7,3% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% TP Mevduat Artış Oranı YP Mevduat Artış Oranı 23

25 TP Mevduat (Yıllıklandırılmış) YP Mevduat (Yıllıklandırılmış) 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -6% 8,2% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -30,0% -40,0% -50,0% 32% 22,1% 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık YP mevduat artışında, TL ve diğer para cinsleri arasındaki faiz farkının açılmasıyla arbitraj imkanının oluşmasına bağlı olarak, vadeli döviz satış getirisinin artmasının etkisi olmuştur yılsonuna göre gerçek kişilerle yapılan FX-TL swaplarında belirgin bir artış (2,5 milyar USD) gözlenmiş olup, yurtiçi ve yurtdışı arasındaki faiz farklarının azalmasıyla 2014 Nisan ayının başından itibaren söz konusu işlemlerdeki artış durmuş ve bu işlemler azalma eğilimine girmiştir. Gerçek kişilerle yapılan FX-TL swapları Mart 2014 itibarıyla toplam YP mevduatın %3,8 ini; YP tasarruf mevduatının ise %6,7 sini oluşturmaktadır. Grafik 20: Gerçek kişilerle yapılan swap işlemleri 2013 yılsonuna göre, kamu bankaları ve katılım bankalarının mevduatı azalırken, özel bankalar ve yabancı bankaların mevduatı artış göstermiştir. En fazla artış gösteren banka grubu 13,7 milyar TL (%10,8) ile yabancı bankalar olmuştur. 24

26 Tablo 9:Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) Mart 2014 döneminde tasarruf mevduatının 9 TP (Milyon TL) toplam mevduat içerisindeki payı yılsonuna göre 1,3 puan artarak %59,7 olarak gerçekleşmiş, resmi mevduatın payı 0,2 puan, ticari ve diğer mevduatın payı ise 1,1 puan azalmıştır. Ticari mevduattaki azalış esasen TP ticari mevduattan kaynaklanmaktadır. İşletmelerin likidite ihtiyaçlarını mevduatlarından karşılamaları ticari mevduattaki azalışta etkili olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan YP mevduatta meydana gelen artış sonucunda yılsonunda %37,2 olan YP mevduatın payı 2,6 puan artarak %39,8 e yükselmiştir. Grafik 21: Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri ve Para Birimi İtibarıyla Dağılımı YP (Milyon USD) DEĞİŞİM Aralık 2013 Mart 2014 TUTAR % Toplam (Milyon TL) (Milyon TL) TP YP Toplam Kamu Bankaları ,6 3,5-0,6 Özel Bankalar ,9 7,3 0,9 Yabancı Bankalar ,8 19,6 10,8 Katılım Bankaları ,8-3,8-3,9 TMSF Bankaları 9, ,5 0 7,6-10,7-1,2 BANKACILIK SEKTÖRÜ ,8 7,3 1,4 * YP mevduat tutarı hesaplanırken ilgili tarihteki TCMB USD alış kuru esas alınmıştır. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mevduat ve Katılım Fonlarının Türler İtibarıyla Dağılımı 36,2 35,1 5,5 5,3 58,4 59,7 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 Mevduatın Para Birimi İtibarıyla Dağılımı 67,2 67,3 65,5 65,2 66,6 67,4 64,5 62,8 34,5 34,8 33,4 32,6 32,8 32,7 35,5 37,2 60,2 39,8 0,0 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Tasarruf Resmi Ticari ve Diğer TP Mevduat YP Mevduat Grafik 22: Tasarruf Mevduatı ile Ticari ve Diğer Mevduatın Gelişimi Tasarruf Mevduatı Tasarruf Mevduatı (Yıllıklandırılmış) % 35,0% ,5% 2,5% 1,3% 2,3% 3,6% 4,8% 3,1% -1,0% 7,8% 6,5% 3,0% 6,4% 5,0% 1,8% 7,3% 3,7% 1,0% 8% 6% 4% 2% 0% -2% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 19% 13,4% % 0,0% 0-5,2% Aralık 12 Mart 2013 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2013 Mart % TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 9 Katılım bankalarındaki gerçek kişilere ait fonlar dahildir. 25

27 Ticari ve Diğer Mevduat 20% 65,0% Ticari Mevduat (Yıllıklandırılmış) ,1% 12,3% 7,3% 4,0% 2,0% -0,1% 10,8% 9,0% 6,8% 14,8% 7,9% 6,6% 5,7% 3,0% -0,6% 6,4% -1,6% 15% 10% 5% 0% 55,0% 45,0% 35,0% 25,0% 15,0% 5,0% -5,0% 17,1% ,9% -5% -10% -15,0% -25,0% -5,4% 0-15% Aralık 12 Mart 2013 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2013 Mart 2014 TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık Türk Bankacılık Sektörünün yapısal sorunlarından vade uyumsuzluğunu azaltmak amacıyla Bakanlar Kurulu ve Maliye Bakanlığı tarafından alınan önlemlerin de etkisiyle, vadesiz ve 3 aya kadar vadeli mevduatın payı Haziran 2013 döneminde %83,1 ile en düşük düzeye geriledikten sonra piyasalardaki volatilitenin yükselmesine bağlı olarak yeniden artış eğilimine girmiş ve Mart 2014 te %87,1 e yükselmiştir. Bu oran Aralık 2010 döneminden beri görülen en yüksek oran olarak gerçekleşmiştir. Tablo 10: Mevduatın Vade Dağılımı (%) Değişim (Puan) Aralık Ara.10 Ara.11 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Aralık 2013 Mart Aralık 2013 Vadesiz 15,9 17,4 17,9 17,6 18,3 18,9 18,7 18,1 0,8-0,6 1 Aya Kadar Vadeli 26,0 14,8 14,7 13,9 14,4 13,3 14,5 13,5-0,2-1,0 1-3 Ay Arası Vadeli 49,7 53,2 54,4 53,2 50,4 53,2 53,0 55,5-1,4 2,5 Vadesiz ve 3 Aya Kadar Vadeli 91,6 85,4 87,0 84,8 83,1 85,4 86,3 87,1-0,8 0,8 3-6 Ay Arası Vadeli 4,1 7,5 6,2 6,7 7,2 6,0 5,5 5,0-0,8-0, Ay Arası Vadeli 1,5 2,4 2,2 4,3 5,3 4,4 4,0 4,0 1,8 0,0 1 Yıldan Uzun Vadeli 2,7 4,6 4,5 4,2 4,4 4,2 4,3 4,0-0,3-0,3 Tamamına yakını altın mevduatından oluşan kıymetli maden depo hesapları Mart 2014 itibarıyla 8,1 milyar USD tutarındadır. Söz konusu hesapların 820 milyon USD si bankalararası depolardır. Kıymetli maden depo hesapları sektördeki YP mevduatın %4,6 sını oluşturmaktadır. Altının ons fiyatındaki artışa paralel olarak 2011 yılında artış gösteren kıymetli maden depo hesaplarının artış hızında 2012 yılında bir yavaşlama gözlenmiş ve Mart 2013 te ulaştığı en yüksek değerden sonra düşüş eğilimine girmiştir. Diğer taraftan, özellikle katılım bankalarının öncülük ettiği altın günleri uygulamasıyla şubelere getirilen ziynet altınlarının standart altına dönüştürülmesi ve benzeri altına dayalı mevduat ürünü uygulamaları sonucunda 2012 yılsonunda %18,2 olan vadeli kıymetli maden depo hesaplarının toplam kıymetli maden depo hesapları içerisindeki payı, 2014 yılının ilk çeyreği itibarıyla %29,1 e yükselmiştir. 26

28 Tablo 11 : Kıymetli Maden Depo Hesaplarının Gelişimi Grafik 23 : Altın Fiyatı ve Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Kıymetli Maden Depo hesabı Toplam Değişim ** Milyon USD Vadeli Vadesiz Toplam* YP Mevduat İçindeki Payı Tutar % Mar ,9 Haz , ,0 Eyl , ,2 Ara , ,9 Mar , ,2 Haz , ,2 Eyl , ,2 Ara , ,3 Mar , ,3 Haz , ,7 Eyl ,9-3 0,0 Ara , ,0 Mar , ,8 (*) Bankalararası depolar dahildir. (**) Değişim bir önceki döneme göre hesaplanmaktadır. USD Şubat 2012 Mart 2012 Nisan 2012 Kaynak: TCMB, Bloomberg Mayıs 2012 Haziran 2012 Temmuz 2012 Ağustos 2012 Eylül 2012 Ekim 2012 Kasım 2012 Aralık 2012 Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Fiyat (USD) Ocak 2013 Şubat 2013 Mart 2013 Nisan 2013 Mayıs 2013 Haziran 2013 Temmuz 2013 Ağustos 2013 Eylül 2013 Ekim 2013 Kasım 2013 Aralık 2013 Ocak 2014 Şubat 2014 Mart 2014 Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Ton (Sağ Eksen) 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Altın fiyatlarının %7 artış gösterdiği 2014 yılının ilk çeyreğinde altın depo hesapları 271 tondan 195 tona gerileyerek 75,9 ton azalış göstermiştir. Yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduat, toplam mevduatın %4,6 sını oluşturmaktadır yılsonuna göre yurtdışı şubelerin topladığı mevduat, ağırlıklı olarak TP mevduat kaynaklı olarak %3,2 (1,4 milyar TL) azalmıştır. Söz konusu azalış büyük ölçüde Malta şubesinden kaynaklanmıştır. Tablo 12: Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Yurtdışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Top. Değişim** (%) Mevduat Dönem TP (Milyon TL) YP* (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) İçindeki Pay TP YP Toplam Ara , Haz , ,3-27,2 Ara ,7-16,5-10,6-5,4 Haz ,4-35,4 27,3-2,2 Mar ,5 21,7-7,4-0,6 Eyl ,4 18,9-5,8 2,9 Ara ,4 18,2-3,3 4,9 Mar ,2-18,0 6,9-3,0 Haz ,6-16,6 29,4 17,5 Eyl ,9-21,0 20,9 15,0 Ara ,9-0,9-0,9 2,9 Mar ,6-28,5-1,2-3,2 (*) TCMB kurları esas alınmıştır. (**) Önceki döneme kıyasla değişim Yurtdışı şubeler nezdindeki mevduatın %49 u; toplam mevduatın ise %5,7 si yurtdışı yerleşik mudilere aittir. Tablo 13: Mevduatın Dağılımı Tutar Olarak Dağılım (Milyon TL) Yüzde Olarak Dağılım (Mart 2014) Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Toplam Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Toplam Yurtiçi Şubeler ,9 3,5 95,4 Yurtdışı Şubeler ,4 2,3 4,6 Toplam ,3 5,7 100,0 27

29 5. Yurtdışı Bankalara Borçlar Yurtiçinde ve yurtdışında meydana gelen politik gelişmeler uluslararası sermaye hareketlerinin volatilitesinin artmasına yol açmıştır. Bu çerçevede 2014 yılının ilk çeyreğinde yurtdışından sağlanan fonlarda, repo yoluyla sağlanan fonlardaki gerilemeye bağlı olarak, sınırlı bir azalış gözlenmiştir. Tablo 14: Yurtdışı Bankalardan Sağlanan Fonların Gelişimi Mart 2013 Aralık 2013 Mart 2014 Mart 2014 Değişim Mart 2014 (milyon USD) Tutar % Pay Tutar % Pay Tutar % Pay Tutar (%) Tutar (%) Mevduat , , , , ,8 Kredi , , , , ,4 Sendikasyon , , , ,9 83 0,4 Seküritizasyon , , , , ,2 Repo , , , , ,5 Sermaye Benzeri Krediler , , , , ,0 Diğer* 16 0, , , , ,9 TOPLAM** , , , , ,8 (*)Vade unsuru taşımayan işlemlerin dışında, İşlem tür kodları sınıflandırmasından herhangi bir tür işlem koduna dahil olmadığı halde bankalarla yapılan borç tarafındaki işlemleri kapsamaktadır. (**) Yurtdışında ihraç edilen tahvil/bono tutarları hariç tutulmuştur. Mart 2013 Aralık 2013 Bir yıllık dönemde sektörün yurtdışı bankalardan temin ettiği borçların toplamı %13,2 oranında (15,9 milyar USD) artış göstererek 137,1 milyar USD ye yükselmiştir. Yurtdışı bankalardan sağlanan fonların gelişimine bakıldığında; mevduat hariç tüm işlem türlerinde yükseliş gözlenirken, en yüksek tutarlı artış 8,3 milyar USD (%15,7) ile krediler kaleminde gerçekleşmiştir. Ayrıca sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinde 4,2 milyar USD (%17,9), sermaye benzeri kredilerde 2,5 milyar USD (%34,5) ve repodan sağlanan fonlarda 1 milyar USD (%5,5) artış görülmüştür yılının ilk çeyreğinde ise toplam yurtdışından sağlanan fonlar repo işlemlerindeki 2,5 milyar USD azalış kaynaklı olarak %0,8 (1,2 milyar USD) gerilemiştir. Mart 2014 döneminde bankaların yurtdışı bankalara borçları içerisinde kendi risk gruplarından sağladığı fon tutarı, bir önceki yılın aynı ayına göre 5,9 milyar USD (%30,5) artarak 25,3 milyar USD ye yükselmiştir yılının ilk çeyreğinde ise bankaların kendi risk gruplarından sağladıkları yurtdışı fon tutarı 0,5 milyar USD (%2) gerilemiştir. Mart 2013 itibarıyla bankaların kendi risk gruplarından sağladığı fon tutarının toplam yurtdışı borçlara oranı %16 iken Mart 2014 döneminde %18,5 e yükselmiştir. 28

30 2014 yılının ilk çeyreğinde vadesi dolan sendikasyon kredilerinin tamamının yenilendiği gözlenmiştir. Sektör genelinde bankaların, sendikasyon kredilerini yenilemekte problem yaşamadığı, seküritizasyon kredilerindeki azalışı ise yurtdışına ihraç edilen menkul değerler ile ikame ettiği değerlendirilmektedir. Mart 2014 döneminde sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinin yurtdışı bankalardan sağlanan toplam yurtdışı fonlar içindeki payı %20, toplam yabancı kaynaklar içindeki payı ise %3,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. Grafik 24: Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri Geri Ödeme Planı 2016 ve Sonrası 2015 Yılı Ara.14 Kas.14 Sendikasyon Seküritizasyon Eki.14 Eyl.14 Ağu.14 Tem.14 Haz.14 May.14 Nis Milyon USD 2014 yılının ilk çeyreğinde repo işlemleriyle sağlanan fonlar %10,5 (2,5 milyar USD) oranında azalış göstermiştir. Söz konusu azalışın yılın ilk çeyreğinde artan borçlanma maliyetleri kaynaklı gerçekleştiği değerlendirilirken, repo işlemlerinin gerilemesi sonucu oluşan fon ihtiyacının swap işlemler ve YP mevduatlar ile karşılandığı gözlenmiştir. Repo işlemlerinin %83,3 ü bir yıla kadar vadeli, %16,7 si ise bir yıldan uzun vadeli işlemlerden oluşmaktadır. Yurtdışı bankalar ile gerçekleştirilen repo işlemlerinin %85,4 ü USD para biriminden yapılırken, %5,5 i TP olarak gerçekleştirilmektedir. Bankaların yurtdışından sermaye benzeri kredi şeklinde sağladığı fonlar hem geçen yılın aynı ayına göre (2,5 milyar USD - %34,5) hem de 2014 yılının ilk çeyreğinde (0,5 milyar USD - %5) artış göstermiştir yılının ilk çeyreğinden itibaren sektörün sağladığı sermaye benzeri kredilerin tamamı ikincil sermaye benzeri kredi şeklindedir. Mart 2014 itibarıyla, yurtdışı bankalardan sağlanan fonların 83 milyar USD si (%60,4) USD cinsinden, 41 milyar USD si ise (%30,2) EUR cinsindendir. Sektörün yurtdışından sağladığı fonların 9,5 milyar USD lik (%6,9) kısmı TP olup, TP cinsinden fonların 5,6 milyar 29

31 USD si kredi, 2,5 milyar USD si mevduat, 1,2 milyar USD si repo ve 0,2 milyar USD si sermaye benzeri kredilerden oluşmaktadır. Grafik 25:Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonlar Milyon USD ,2 9,1 11,9 14,0 12,3 13,0 11,0 12,5 13,0 14,3 14,9 15,1 14,7 15,0 14,7 14,5 17,4 16,2 16,3 17,0 16,4 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 % ,0 4, ,0 0 0,0 Mart 14 Aralık 13 Eylül 13 Haziran 13 Mart 13 Aralık 12 Eylül 12 Haziran 12 Mart 12 Aralık 11 Eylül 11 Haziran 11 Mart yıla kadar vadeli 1 yıldan uzun vadeli Yurtdışı Bankalara Borçlar/Toplam Pasif (%) Mart 2014 döneminde sektörün yurtdışı bankalardan sağladığı borçların toplam pasifler içindeki payı yılsonuna kıyasla 0,6 puan azalarak %17 den %16,4 e gerilemiştir yılında yurtdışından sağlanan fonlar yıl içerisinde dalgalı bir seyir izlemesine rağmen bir önceki yılsonuna göre %23,7 oranında artış göstermiştir. Bu süreçte küresel piyasalardaki belirsizliklere rağmen yurtiçinde gözlemlenen olumlu makroekonomik gelişmeler kredi not artışları ile desteklenmiş ve sektörün yurtdışından sağladı fonlar artış göstermiştir yılının ilk çeyreğinde ise artan borçlanma maliyetleri ve döviz kurlarındaki gelişmelere bağlı olarak bankaların yurtdışı borçlanmalarında önemli bir gelişme gözlenmemiştir. Grafik 26: Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonların Ülkelere Göre Dağılımı Aralık 2013 Mart 2014 Körfez Ülkeleri 8,3% Diğer 12,6% ABD 16,9% Körfez Ülkeleri 8,1% Diğer 13,6% ABD 17,4% İsviçre 6,2% Libya 2,2% Japonya 3,0% Büyük Britanya 16,2% Libya 1,6% İsviçre 6,0% Japonya 3,1% Büyük Britanya 14,2% Euro Alanı 34,6% Euro Alanı 35,9% 30

32 Mart 2014 döneminde yurtdışından temin edilen fonlarda yılsonuna kıyasla Büyük Britanya'nın payı 2 puan, Körfez ülkelerinin payı 0,2 puan azalırken; Euro Alanı'nın payı 1,4 puan ve ABD'nin payı 0,6 puan artmıştır 10. Euro Alanı 49,3 milyar USD ile en yüksek tutarda fon sağlanan bölge olmuştur. 10 Banka genel merkezinin yerleşik olduğu ülke esas alınmıştır. 31

33 6. Özkaynaklar ve Sermaye Yeterliliği Sektörün özkaynakları Mart 2014 dönemi itibarıyla 202 milyar TL düzeyindedir. Bir yıllık dönemde %8,6 oranında artan özkaynakların bankacılık sektörü pasifleri içindeki payı %11,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir yıllık dönemde, menkul değer değerleme fonlarındaki 10,4 milyar TL azalışa karşılık, banka karlarının bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 18 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 4,7 milyar TL artması neticesinde sektörün özkaynakları artmıştır. Özkaynaklar, yılın ilk çeyreğinde ise %4,4 (8,5 milyar TL) oranında artmıştır. Küresel ve yurt içi gelişmelere bağlı olarak faiz oranlarında görülen artışın menkul değerler değerleme farklarına etkisi söz konusu artışı sınırlandırmıştır. Grafik 27: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) 15,0 10,0 5,0 % 0,0-5,0-10,0 Mart 05 Eylül 05 Mart 06 Eylül 06 Mart 07 Eylül 07 Mart 08 Eylül 08 Mart 09 Eylül 09 Mart 10 Eylül 10 Mart 11 Eylül 11 Mart 12 Eylül 12 Mart 13 Eylül 13 Mart 14 Grafik 28: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Aralık 2002 Baz dönem) 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 % 300,0 200,0 100,0 0,0 Mart 05 Eylül 05 Mart 06 Eylül 06 Mart 07 Eylül 07 Mart 08 Eylül 08 Mart 09 Eylül 09 Mart 10 Eylül 10 Mart 11 Eylül 11 Mart 12 Eylül 12 Mart 13 Eylül 13 Mart Aktifler Özkaynaklar Aktifler Özkaynaklar Özkaynak/Aktifler-Sağ.Ek baz yılı itibarıyla sektörün toplam aktif ve özkaynak büyüme oranlarının birbirine yakın değerlerde seyrettiği görülmekle birlikte 2013 yılının son çeyreğinden sonra aktifteki artış oranının özkaynaklardaki artış oranını geçtiği gözlenmektedir. Tablo 15: Özkaynak Unsurlarının Gelişimi DEĞİŞİM (%) 2013/3-2014/3 2013/ /3 (Milyon TL) 2012/ /3 2013/ /3 Tutar % Tutar % Ödenmis Sermaye , ,7 Yedek Akçeler , ,5 Ödenmiş Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı Sabit Kıymet Yeniden Değerleme Farkları , ,9 Menkul Değerler Değerleme Farkları ,9 19 0,8 Dönem Karı (Zararı) , ,4 Geçmiş Yıllar Karı (Zararı) , ,9 TOPLAM ÖZKAYNAKLAR , ,4 32

34 Bir yıllık dönemde sektörün toplam ödenmiş sermayesi milyon TL (%8,5), yılın ilk çeyreğinde ise 388 milyon TL (%0,7) artarak milyon TL düzeyine ulaşmıştır yılının ilk çeyreğinde sektörün ödenmiş sermaye artışı bir kalkınma ve yatırım bankasının 188 milyon TL ve bir yabancı bankanın 200 milyon TL tutarındaki sermaye artışından kaynaklanmaktadır. Menkul değer değerleme farkları bir yıllık dönemde 10,4 milyar TL (%80,9) azalmıştır. Bahse konu azalışın temel nedeni aynı dönemde satılmaya hazır menkul değerler değerleme farklarındaki 10,6 milyar TL tutarındaki azalmadır. Tablo 16: Banka Grupları İtibarıyla Özkaynaklar DEĞİŞİM (%) 2013/3-2014/3 2013/ /3 (Milyon TL) 2012/ / /3 2014/3 Tutar % Tutar % Kalkınma ve Yatırım Bankaları , ,4 Kamu Bankaları , ,1 Katılım Bankaları , ,9 Özel Bankalar , ,7 TMSF Bankaları ,3 4 0,7 Yabancı Bankalar , ,8 Bankacılık Sektörü , ,4 Banka grupları itibarıyla bir yıllık dönemde en fazla özkaynak artışı kamu bankaları ve yabancı banka gruplarında gerçekleşmiştir. Bahse konu banka gruplarındaki artışa temel teşkil eden kalem yedek akçelerdir. Temmuz 2012 döneminden itibaren Basel II hükümlerinin uygulandığı sektörde, sermaye yeterliliği rasyosu (SYR) yılsonunda %15,3 Mart 2014 te ise %15,7 olarak gerçekleşmiştir yılında başlayan küresel finansal kriz sonrasında Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından yayımlanan ve kamuoyunda Basel III olarak bilinen reform önerilerinin uygulamaya geçirilmesine ilişkin çalışmalar kapsamında Kurumumuzca hazırlanan Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelik ile Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelikte ki değişiklikler (Sermaye Yeterliliği Yönetmelik Değişikliği) tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış olup söz konusu düzenlemeler tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu çerçevede, Sermaye Yeterliliği Yönetmelik Değişikliği ile hâlihazırda yüzde 8 oranında uygulanan asgari sermaye yeterlilik oranında bir değişikliğe gidilmemiş, sadece yüzde 8 lik genel oranın kendi içinde alt dağılımını belirleyen yeni oranlar ihdas edilmiştir. 33

35 Bu kapsamda, yüzde 8 lik oranın alt oranları olarak; yüzde 4,5 oranında asgari çekirdek sermaye yeterliliği oranı ve yüzde 6 oranında asgari ana sermaye yeterliliği oranı belirlenmiştir. Grafik 29: Sektör Sermaye Rasyoları 35,0 30,0 25,0 20,0 % 15,0 10,0 5,0 0,0 Basel II'ye geçiş 2004/3 2004/6 2004/9 2004/ /3 2005/6 2005/9 2005/ /3 2006/6 2006/9 2006/ /3 2007/6 2007/9 2007/ /3 2008/6 2008/9 2008/ /3 2009/6 2009/9 2009/ /3 2010/6 2010/9 2010/ /3 2011/6 2011/9 2011/ /3 2012/6 2012/9 2012/ /3 2013/6 2013/9 2013/ /3 SEKTÖR HEDEF RASYO YASAL SINIR 15, % 13,6 13,4 13,2 13,0 12,8 12,6 12,4 12,2 13,5 13,4 13,2 13,1 12,7 12,6 2014/1 2014/2 2014/3 ANA SERMAYE R ÇEKİRDEK SERMAYE Yapılan düzenlemeler çerçevesinde hesaplanan, sektörün Ana Sermaye Yeterliliği Oranı Mart 2014 te %13,4 ve Çekirdek Sermaye Yeterliliği Oranı %13,5 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 17: SYR Bileşenleri FARK (%)* (Milyon TL) 2012/ /3 2013/ /3 2013/3-2014/3 2013/ /3 Ana Sermaye ,7 5,3 Katkı Sermaye ,0 5,5 Sermaye ,9 5,3 Sermayeden İndirilen Değerler (-) ,9 6,3 Özkaynak ,0 5,3 Risk Ağırlıklı Varlıklar ,4 2,2 Kredi Riskine Esas Tutar ,0 1,1 - Menkul Kıymetleştirme Poz. Kay.KRET Karşı Taraf Kredi Riski Dahil KRET ,0 1,1 Risk ağırlığı % 0 olanlar, ,6 8,9 Risk ağırlığı %10 olanlar, Risk ağırlığı % 20 olanlar, ,5-9,8 Risk ağırlığı % 50 olanlar ,0 7,6 Risk ağırlığı % 50 olanlar, ,4 7,9 Risk ağırlığı % 75 olanlar, ,6 3,2 Risk ağırlığı % 100 olanlar, ,8 4,1 Risk ağırlığı % 150 olanlar, ,5-6,7 Risk ağırlığı % 200 olanlar, ,0-15,8 Risk ağırlığı % 250 olanlar, ,1 Piyasa Riskine Esas Tutar ,0 8,2 Operasyonel Riske Esas Tutar ,2 14,3 Sermaye Yeterliliği Rasyosu (%)* 17,9 17,4 15,3 15,7-1,7 0,5 * Sermaye Yeterliliği Rasyosu'ndaki değişim puan olarak ifade edilmiştir. 34

36 Bir yıllık dönemde yasal özkaynaklar %16 oranında artarken, risk ağırlıklı varlıklar %28,4 oranında artmış ve bu değişimler SYR ye 1,7 puanlık azalış olarak yansımıştır. Yılın ilk çeyreğinde ise özkaynaklardaki %5,3 oranında artış ve risk ağırlıklı varlıklardaki %2,2 puanlık artış SYR ye 0,5 puanlık artış olarak yansımıştır. Mart 2014 itibarıyla risk ağırlıklı varlıkların %89 u kredi riskine esas tutar, %8,3 ü operasyonel riske esas tutar ve %2,7 si piyasa riskine esas tutardan oluşmaktadır. Kredi riskine esas tutar yılın ilk çeyreğinde %1,1, piyasa riskine esas tutar %8,2 artarken, operasyonel riske esas tutar %14,3 oranında artmıştır. Yasal özkaynak artışına temel teşkil eden ana sermaye yılın ilk çeyreğinde 10 milyar TL artarken, katkı sermaye 2 milyar TL düzeyinde artmıştır. Ana sermayedeki artışta yedek akçelerdeki artış etkili olmuştur. Banka grupları bazında incelendiğinde 2014 yılının ilk çeyreğinde kalkınma ve yatırım bankaları, TMSF bankaları ve yabancı bankaların konsolide olmayan SYR si azalmıştır. Diğer banka gruplarındaki SYR artışı sektörün SYR sini artırmıştır. Mart 2014 döneminde TMSF bankaları hariç tutulduğunda, kalkınma ve yatırım bankaları %31,4 ile en yüksek SYR ye sahipken, %15,3 ile en düşük SYR yabancı bankalar ve kamu bankaları grubunda görülmektedir. Tablo 18: Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterliliği Rasyosu Fark (Puan) (%) 2012/ /3 2013/ /3 2013/3-2014/3 2013/ /3 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 34,3 34,5 32,7 31,4-3,07-1,25 TMSF Bankaları 40,3 40,4 38,4 37,6-2,77-0,83 Bankacılık Sektörü 17,9 17,4 15,3 15,7-1,69 0,46 Özel Bankalar 17,1 16,7 14,8 14,9-1,84 0,10 Yabancı Bankalar 17,6 16,7 15,4 15,3-1,39-0,18 Kamu Bankaları 17,2 16,7 13,5 15,3-1,42 1,73 Katılım Bankaları 13,9 14,7 14,0 14,4-0,32 0,42 Mart 2014 itibarıyla bankacılık sektörünün yasal sınır ve hedef rasyonun üzerinde seyreden SYR si; sektörün yeterli özkaynakları sayesinde risklerini yönetebilecek durumda olduğunu göstermektedir. 35

37 7. Kârlılık Bankacılık sektörü dönem net kârı bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 980 milyon TL (%13,9) azalarak Mart 2014 döneminde milyon TL ye gerilemiştir. Dönem net kârının gerilemesindeki esas etkenlerin, net faiz gelirlerinin azalması ile sermaye piyasası işlem kârlarının zarara dönüşmesine bağlı olarak bozulan diğer faiz dışı gelir/gider dengesi olduğu görülmektedir. Tablo 19: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu Dönem Değişim Toplam Gelire/Gidere Oranı Bankacılık Sektörü (Milyon TL) Fark Mar.13 Mar.14 Tutar % Mar.13 Mar.14 (Puan) Toplam Faiz Gelirleri ,3 75,8 74,8-1,0 Kredilerden Alınan Faizler ,4 56,4 56,2-0,2 Menkul Değerlerden Alınan Faizler ,2 17,2 16,0-1,2 Bankalardan ve Para P. Alınan Faizler ,7 0,8 1,0 0,2 Diğer ,0 1,4 1,7 0,3 Toplam Faiz Giderleri ,1 33,9 40,9 7,0 Mevduata Verilen Faizler ,8 25,9 29,3 3,4 Bankalara ve Para P. İşl. Verilen Faizler ,6 3,4 4,3 0,8 İhraç Edilen Menkul Kıymetlere Verilen Faizler ,1 1,9 2,4 0,5 Repo İşlemlerine Verilen Faizler ,2 2,0 4,5 2,5 Diğer ,7 0,6 0,4-0,2 I) NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) ,4 41,9 33,9-8,0 Takipteki Alacaklar Özel Provizyonu ,2 7,0 7,0 0,0 II) PROV.SONRASI NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) ,1 35,0 27,0-8,0 Toplam Faiz Dışı Gelirler ,1 21,9 21,4-0,5 Bankacılık Hizmet Gelirleri ve Komisyonlar ,7 15,1 13,6-1,5 Alınan Kâr Payları ,9 1,0 1,6 0,5 Aktif satış Kazançları ,5 0,5 0,5 0,0 Diğer ,9 5,3 5,7 0,4 Toplam Faiz Dışı Giderler ,0 34,0 29,8-4,2 Personel Giderleri ,6 10,8 10,1-0,7 Provizyonlar ,4 7,6 4,5-3,1 Diğer ,6 15,6 15,3-0,3 III) NET FAİZ DIŞI GELİR (GİDER) ,1-9,8 5,3 IV) TOPLAM DİĞER FAİZ DIŞI GEL./GİD. (1+2+3) ,3-1,3-3,6 1- Sermaye Piyasası İşlemleri Karı (Zararı) (Net) ,6-5,7-7,2 2- Kambiyo Karı (Zararı) (Net) ,6 0,8 3,8 3,0 3- Olaganüstü Gelirler (Giderler) (Net) ,0 0,0 0,0 V) VERGİ ÖNCESİ KAR (ZARAR) (II+III+IV) ,7 25,2 17,4-7,8 Vergi Provizyonu ,3 5,4 3,5-2,0 DÖNEM NET KARI (ZARARI) ,9 19,8 14,0-5,8 Faiz Gelirleri/Faiz Giderleri % 223,9 183,0 Net Faiz Marjı (Yıllıklandırılmış) 4,3 3,3 Prov. Sonrası Net Faiz Marjı (Yılıklandırılmış) 3,6 2,6 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler % 64,4 71,7 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %* 72,9 74,3 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %** 61,2 62,5 Not: Diğer faiz dışı gelirler, faiz dışı gelir - gider dengesi hesaplamasında net değerleri üzerinden değerlendirilmiştir. * Diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir. ** Takipteki alacaklar özel provizyonu ve diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir. Diğer taraftan, çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz kâr tutarlarının gelişimi incelendiğinde, 2013 yılı ikinci çeyrekten itibaren süregelen çeyrek dönemlik kârlardaki azalış eğiliminin sona ermesi ve 2014 yılı ilk çeyreğinde elde edilen kârın, bir önceki çeyreğe göre milyon TL (%23,5) artması, sektörün dönem net kârındaki daralmanın şiddetini azalttığını ortaya koymaktadır. -40,9-1,0-1,0 7,3 1,3 1,3 36

38 Grafik 30: Kârlılık Göstergeleri Bankacılık sektörü yıllıklandırılmış net faiz marjının, 2013 yılının ilk çeyreğinden sonra azalış eğilimine girdiği ve Mart 2014 te %3,3 e gerilediği görülmektedir. Net faiz marjındaki gerilemede, kredi getirisi/mevduat maliyeti marjının 2013 yılı ilk çeyreğinde %5,7 iken 2014 yılı ilk çeyreğinde 150 baz puan azalarak %4,2 ye gerilemesi belirleyici olmuştur. Azalış eğilimindeki yıllıklandırılmış provizyon sonrası net faiz marjının da bir yıllık dönemde takipteki alacaklar özel provizyonundaki artışın etkisiyle 100 baz puan azalarak %2,6 ya gerilediği görülmektedir. a) Faiz Gelir/Gider Dengesi Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla toplam faiz gelirleri, temelde kredilerden alınan faizlerdeki milyon TL (%21,4) ve menkul kıymetlerden alınan faizlerdeki 807 milyon TL lik (%13,2) yükselişe bağlı olarak milyon TL (%20,3) artarken; toplam faiz giderleri, temelde mevduata verilen faizlerdeki milyon TL (%37,8) ve repo yoluyla sağlanan fonlara verilen faizlerdeki milyon TL lik (%174,2) yükselişe bağlı olarak milyon TL (%47,1) artmıştır. Toplam faiz giderlerindeki artışın faiz gelirlerindeki artışın üzerine çıkmasına bağlı olarak sektörün net faiz gelirlerinin, 211 milyon TL lik (%1,4) azalışla milyon TL ye gerilemesindeki ana neden, temel faiz geliri kalemlerinden kredilerin getiri oranının Mart 2013 te %10,5 iken Mart 2014 te %9,6 ya gerilemesi, buna karşılık temel faiz gideri kalemlerinden mevduatın maliyet oranının ise aynı dönemde %4,8 den %5,4 e yükselmesidir. Ayrıca, repo yoluyla sağlanan fonların maliyet oranının son bir yıllık dönemde %3,7 den %6,3 e yükselmesine bağlı olarak repo faiz giderlerinin %174,2 (1,2 milyar TL) artması da sektörün net faiz gelirlerindeki azalışta etkili olmuştur. 37

39 2013 yılının ilk çeyreğine kıyasla, sektörün hem karşılık ayırma oranının 1,7 puan artması hem de sorunlu alacak bakiyesine olan yeni intikallerin (brüt) artması nedeniyle takipteki alacaklar özel provizyonu 550 milyon TL (%22,2) artmıştır. Bu nedenle provizyon sonrası net faiz gelirleri, net faiz gelirlerindeki azalışın üzerinde %6,1 azalarak milyon TL ye gerilemiştir. Grafik 2: Temel Faiz Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Mart 2014 dönemi itibarıyla, 2013 yılı ilk çeyreğe göre sektörün net faiz gelirleri ile provizyon sonrası net faiz gelirleri azalmakla birlikte, söz konusu kalemlerin çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz tutarlarındaki azalış eğilimi 2013 yılının son çeyreğinde sona ermiştir. Bir önceki çeyrekte başlayan artış eğilimi 2014 yılı ilk çeyrekte de devam etmiş ve bir önceki çeyreğe göre net faiz gelirleri %3,2 provizyon sonrası net faiz gelirleri de %1,4 artmıştır. Söz konusu artışların nedeni, 2013 yılının ikinci yarısından itibaren başlayan kredi ve mevduat faiz oranlarındaki artış sürecinin, ilk etapta yeniden fiyatlama döneminin kısalığı nedeniyle mevduat üzerinden maliyet artışına yol açarken, ilerleyen dönemde yeni kredi kullandırımlarında ve yenilenen kredilerde getiri artışına da yol açmak suretiyle kredilerden alınan faizlerdeki artışı mevduata ödenen faizlerdeki artışın üzerine çıkarmasıdır. Zira, 2014 yılın ilk çeyreğinde kredilerden alınan faizler bir önceki çeyreğe göre 1,9 milyar TL artarken, mevduata ödenen faizlerdeki artış 1,2 milyar TL ile sınırlı kalmış ve sektörün kredi/mevduat faiz gelir/gider farkı 722 milyon TL yükselmiştir. Diğer taraftan, TCMB nin Ocak ayı sonunda faiz oranlarını yükseltmesinin etkisiyle, 2014 yılının ilk çeyreğinde sektörün repo faiz giderleri bir önceki çeyreğe göre 681 milyon 38

40 TL (%54,3) artmıştır. Repo faiz giderlerindeki artış, kredi/mevduat faiz gelir/gider farkındaki yükseliş ve piyasa faiz oranlarındaki yükselişe bağlı olarak artan menkul kıymet faiz gelirlerinin net faiz gelirlerini arttırıcı etkisini sınırlandırmıştır. Temel faiz gelir/gider rasyolarının son bir yıllık dönemdeki gelişimi incelendiğinde; Mart 2013 döneminde %8,4 olan faiz gelirleri/ortalama faiz getirili aktifler oranı, 50 baz puan azalışla Mart 2014 te %7,9 a gerilerken; %4,9 olan faiz giderleri/ortalama faiz maliyetli pasifler oranı ise 50 baz puan artışla %5,4 e yükselmiştir. Bir yıllık dönemde, faiz gelirlerinin toplam gelirlere oranı 1 puan azalarak %74,8 e gerilerken, faiz giderlerinin toplam giderlere oranı 7 puan artışla %40,9 a yükselmiştir. b) Faiz Dışı Gelir/Gider Dengesi Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla sektörün faiz dışı gelirleri, temel olarak bankacılık hizmet gelirleri ile kredilerden alınan ücret ve komisyonlardaki 522 milyon TL (%9,7), temettü gelirlerindeki 315 milyon TL (%84,9) ve 532 milyon TL si geçmiş yıl giderlerine ait düzeltme hesabı bakiyesindeki artıştan kaynaklanan diğer faiz dışı gelirlerdeki 602 milyon TL lik (%31,9) yükselişe bağlı olarak milyon TL (%19,1) artarken; faiz dışı giderleri, temelde personel giderlerindeki (523 milyon TL), kiralama giderlerindeki (130 milyon TL), amortisman giderlerindeki (118 milyon TL) ve kredi kartları ile bankacılık hizmetlerine ilişkin promosyonlardaki (89 milyon TL) artışlar sonucu milyon TL (%14,6) yükselen işletme giderlerine karşılık genel karşılık provizyonlarının 236 milyon TL (%23,2) gerilemesinin etkisiyle 844 milyon TL (%7) artmıştır. Faiz dışı gelir artışının faiz dışı gider artışının üzerine çıkmasına bağlı olarak, sektörün net faiz dışı giderleri 648 milyon TL azalarak milyon TL ye gerilemiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla sektörün diğer faiz dışı gelir/gider dengesinin gelişimi incelendiğinde, Mart 2013 te türev işlemlerden yazılan zarara karşın menkul kıymet alım/satım işlemlerinden elde edilen kârlar nedeniyle nette 556 milyon TL kâr sağlanan sermaye piyasası işlemlerinden, Mart 2014 te menkul kıymet alım/satım işlemlerinden elde edilen kârın yaklaşık 1 milyar TL azalmasının yanı sıra, türev işlemlerden yazılan zararın yaklaşık 1,6 milyar TL artması sonucunda, nette milyon TL zarar yazıldığı görülmektedir. Mart 2014 te bankacılık sektörü 49 milyon TL menkul kıymet alım/satım kârı elde ederken, ağırlıklı olarak swap işlemleri kaynaklı milyon TL türev işlem zararı yazmıştır. Mart 2013 e kıyasla milyon TL artan kambiyo kârı, dönem net kârında sermaye piyasası işlemleri yoluyla oluşan azalışı bir miktar sınırlamıştır. Ancak, sermaye 39

41 piyasası işlem kâr/zararı ile kambiyo kâr/zararı toplamının Mart 2014 te dönem net kârına olan etkisi, 1,3 milyar TL azalış yönlü gerçekleşmiştir. Son bir yıllık dönemde, özel karşılık provizyonlarındaki artışa ve diğer faiz dışı gelirlerin gidere dönüşmesine rağmen, net faiz dışı giderlerin azalmasına bağlı olarak, bankacılık sektörü faiz dışı gelir/gider rasyosu 11, 1,3 puanlık artışla Mart 2014 te %62,5 e yükselmiştir. Grafik 3: Temel Faiz Dışı Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Yukarıdaki grafikte yer alan temel faiz dışı gelir/gider kalemlerinin çeyrek dönemler itibarıyla gelişimi incelendiğinde, 2014 yılının ilk çeyreğinde faiz dışı gelirlerin bir önceki çeyreğe göre %12,9 artarak milyon TL ye yükselirken, faiz dışı giderlerin ise %0,7 azalarak milyon TL ye gerilediği ve bu nedenle 2014 yılı ilk çeyrekteki faiz dışı gelir/gider dengesinde iyileşme olduğu görülmektedir yılının ilk çeyreğinde faiz dışı gelirlerin artmasında, bir önceki çeyreğe göre temettü gelirlerinin 596 milyon TL, diğer faiz dışı gelirlerin geçmiş yıl giderlerine ait düzeltme hesabı kaynaklı 391 milyon TL ve bankacılık hizmet gelirlerinin 112 milyon TL yükselmesi belirleyici olmuştur. Bu dönemde faiz dışı giderlerin azalmasında ise temel olarak genel karşılık, kıdem tazminatı ve menkul değerler değer azalma provizyonlarındaki toplam 490 milyon TL artışa karşılık, diğer provizyonlar altında sınıflandırılan karşılık ve değer düşme giderlerindeki 336 milyon TL ve diğer işletme giderleri altında sınıflandırılan reklam ilan giderlerindeki 156 milyon TL azalışlar belirleyici olmuştur. 11 Söz konusu rasyonun hesaplanmasında, takipteki alacaklar özel provizyonu ile diğer faiz dışı gelir/giderler dikkate alınmaktadır. 40

42 Grafik 4: Sermaye Piyasası İşlem K/Z ve Kambiyo K/Z (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Bankacılık sektöründe, bilanço içi açık pozisyon, bilanço dışı pozisyon ile kapatıldığından, genel eğilime paralel olarak kambiyo kârı yazılan dönemlerde, türev işlemlerden zarar edildiği, bunun tersinin de genel olarak doğru olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede, yukarıdaki grafikte kambiyo kâr/zararı ile türev işlem kâr zararları birlikte verilmiş, sermaye piyasası işlem kâr/zararının unsurlarından olan menkul kıymet alım-satım kâr/zararına ayrıca yer verilmiş ve bu üç kalemin ortak etkisi değerlendirilmiştir. Buna göre 2014 yılının ilk çeyreğinde milyon TL artan türev işlem zararının net dönem kârına olumsuz etkisi, milyon TL artan kambiyo kârları ve 49 milyon TL artan menkul kıymet alım/satım kârlarıyla bir ölçüde sınırlandırılmış, söz konusu kalemlerin toplam etkisi, dönem net kârını 469 milyon TL azaltıcı yönde olmuştur. c) Banka Grupları Bazında Kârlılık Analizi Bankacılık sektörü kârının, Mart 2014 itibarıyla %51,7 si özel bankalar, %30,8 i kamu bankaları, %6,6 sı yabancı bankalar, %6,4 ü kalkınma ve yatırım bankaları ve %4,5 i katılım bankaları tarafından elde edilmiştir. Son bir yıllık dönemde kamu bankaları, özel bankalar ve yabancı bankaların net dönem kârları azalırken, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının dönem net kârları artmıştır. Tablo 20: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı Net Dönem Karı (Milyon TL) Aktif Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış) Özkaynak Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış) Net Faiz Marjı - % (Yıllıklandırılmış) Mar.13 Mar.14 Değişim Fark Fark Fark Mar.13 Mar.14 Mar.13 Mar.14 Mar.13 Mar.14 Tutar % Puan Puan Puan Kamu Bankaları ,6 2,3 1,5-0,8 22,4 16,9-5,5 4,6 3,2-1,4 Özel Bankalar ,6 2,2 1,5-0,7 17,4 14,1-3,3 4,1 3,3-0,8 Yabancı bankalar ,0 1,4 0,6-0,8 11,4 6,4-5,0 5,2 3,7-1,5 Katılım Bankaları ,5 1,2 1,1-0,1 12,7 12,8 0,1 3,7 3,1-0,6 Kalkınma ve Yatırım Bankaları ,4 2,3 2,1-0,2 7,2 8,4 1,2 3,7 3,4-0,3 Bankacılık Sektörü ,9 2,0 1,4-0,6 16,5 13,0-3,5 4,3 3,3-1,0 Son bir yıllık dönemde, sektörün özkaynak kârlılığı 3,5 puan azalarak %13 e, aktif kârlılığı da 0,6 puan azalarak %1,4 e gerilemiştir. Bir yıllık dönemde, banka gruplarının tamamının aktif kârlılıklarının azaldığı, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının haricindeki banka gruplarının özkaynak kârlılıklarının da azaldığı görülmektedir. İncelenen 41