TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ # YENİLİKLER #

Transkript

1 MİMARLAR ODASI İZMİR ŞUBESİ 24 NİSAN 2019 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ # YENİLİKLER # DR. ÖZGÜR DOKUZ EYLÜL ÜNIVERSITESI MÜHENDISLIK FAKÜLTESI INŞAAT MÜHENDISLIĞI BÖLÜMÜ

2 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜMLER

3 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ DBYBHY- Bölüm 1 DBYBHY- Bölüm 2 DBYBHY- Bölüm 2 DBYBHY- Bölüm 2 DBYBHY- Bölüm 3 DBYBHY- Bölüm 3 DBYBHY- Bölüm 4 Bölüm 1 Genel Hükümler Bölüm 2 Deprem Yer Hareketi Bölüm 3 Deprem Etkisi Altında Binaların Değerlendirilmesi ve Tasarımı için Genel Esaslar Bölüm 4 Deprem Etkisi Altında Binaların Dayanıma Göre Tasarımı için Hesap Esasları Bölüm 5 Deprem Etkisi Altında Binaların Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı için Hesap Esasları Bölüm 6 Deprem Etkisi Altında Yapısal Olmayan Bina Elemanlarının Tasarım Esasları Bölüm 7 Deprem Etkisi Altında Yerinde Dökme Betonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 8 Deprem Etkisi Altında Önüretimli Betonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 9 Deprem Etkisi Altında Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ #YENİLİKLER# SEMINERI DR. ÖZGÜR

4 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ DBYBHY- Bölüm 5 DBYBHY- Bölüm 7 DBYBHY- Bölüm 6 Bölüm 10 Deprem Etkisi Altında Hafif Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 11 Deprem Etkisi Altında Yığma Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 12 Deprem Etkisi Altında Ahşap Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 13 Deprem Etkisi Altında Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 14 Deprem Etkisi Altında Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 15 Deprem Etkisi Altında Mevcut Bina Sistemlerinin Değerlendirilmesi ve Güçlendirme Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 16 Deprem Etkisi Altında Temel Zemini ve Temellerin Tasarımı için Özel Kurallar Bölüm 17 Düzenli Yerinde Dökme Betonarme Binalar için Basitleştirilmiş Tasarım Kuralları

5 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 1 GENEL HÜKÜMLER

6 BÖLÜM 1. GENEL HÜKÜMLER 1.1. KAPSAM Bu Yönetmelik hükümleri, yeni yapılacak binaların deprem etkisi altında tasarımı ile mevcut binaların değerlendirilmesi ve güçlendirme tasarımı için uygulanır Bu Yönetmelik hükümleri, deprem etkisi altında yerinde dökme ve önüretimli betonarme, çelik, hafif çelik, yığma ve ahşap malzemeden yapılan binaların deprem etkisi altında tasarımı için uygulanır.

7 BÖLÜM 1. GENEL HÜKÜMLER Deprem etkisi altında binalarda kapsamındaki yalıtım uygulamalarından farklı aktif ve pasif davranış kontrolü uygulamaları ve bunlara ilişkin tasarım kuralları bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır Binalar ve bina türü yapıların dışında kalan köprüler, barajlar, kıyı ve liman yapıları, tüneller, boru hatları, enerji nakil hatları, nükleer tesisler, doğal gaz depolama tesisleri gibi yapılar, tamamı yer altında bulunan yapılar ve binalardan farklı hesap ve güvenlik esaslarına göre projelendirilen diğer yapılar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. *1.1.8 Tarihi ve kültürel değeri olan tescilli yapıların ve anıtların deprem etkisi altında değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır Bu Yönetmeliğin kapsamı dışındaki bina ve bina türü yapıların deprem etkisi altında tasarımı için kendi özel yönetmelikleri yapılıncaya dek, öncelikle ilgili Türk Standartlarında verilen hükümler ile birlikte, uluslararası geçerliliği kabul edilen eşdeğer diğer standart, yönetmelik gibi teknik düzenlemeler veya kurumlarınca belirlenen teknik kurallar, bu Yönetmelikte öngörülen ilkeler gözetilerek kullanılabilir.

8 BÖLÜM 1. GENEL HÜKÜMLER Bu Yönetmelikte yer alan ekler aşağıda (a) ve (b) de tanımlanmıştır: (a) Bilgilendirme Eki olarak adlandırılan ekler, Yönetmeliğin ilgili bölümlerinin daha iyi anlaşılması ve uygulanmasına yönelik olarak bilgi verme amacı ile düzenlenmiştir. Bu ekler, Yönetmeliğin uygulanması zorunlu kısımları değildir. (b) Yönetmelikte yer alan diğer Ek ler, Yönetmeliğin ayrılmaz parçalarıdır ve uygulanmaları zorunludur.

9 BÖLÜM 1. GENEL HÜKÜMLER Bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin değerlendirme ve tasarım süreçlerinde, özel uzmanlık gerektiren konularda projenin başlangıcından tamamlanmasına kadar ilgili tüm tasarım aşamalarında görev yapacak şekilde, ilgili alanda teorik ve mesleki bilgi ve deneyim sahibi inşaat mühendislerinden tasarım gözetimi ve kontrolü hizmeti alınmak zorundadır Bu tür hizmetleri yerine getireceklerin eğitim koşulları, mesleki yeterlilik ve deneyim konuları ve bunların belgelendirilmesi ile hizmetin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenir.

10 BÖLÜM 1. GENEL HÜKÜMLER Kapsam Bu Yönetmeliğin uygulanmasında aşağıda (a) ila (g) de belirtilen konular de tanımlanan tasarım gözetimi ve kontrolü hizmetine tabidir: (a) Bölüm 2 kapsamında de belirtilen Sahaya Özel Deprem Tehlikesi Analizleri (b) Bölüm 2 kapsamında 2.5 e göre Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketlerinin Tanımlanması (c) Bölüm 2 ve Bölüm 16 kapsamında ve 16.5 e göre Sahaya Özel Zemin Davranışı Analizleri (d) Bölüm 5 kapsamında ya göre Çok Modlu İtme Yöntemleri ve 5.7 ye göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi İle Deprem Hesabı (e) Bölüm 13 e göre Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı (f) Bölüm 14 e göre Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı (g) Bölüm 16 kapsamında a göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Yapı- Kazık-Zemin Etkileşimi Hesapları

11 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 2 DEPREM YER HAREKETİ

12 1996 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası 1992 Türkiye Diri Fay Haritası (150 fay veya fay zonu) (1987 yılına kadar)

13 DBYBHY yılda aşılma olasılığı %10 olan şiddetli deprem S T = T T A 0 T T A S T = 2.5 T A < T T B S T = 2.5 T B T 0.8 T B < T A T = A 0 I S T S ae T = A T g

14 DBYBHY- 2007

15 2012 Türkiye Diri Fay Haritası fay veya fay zonu fay segmenti

16

17 DEPREM YER HAREKET DÜZEYLERİ Deprem Yer Hareketi Düzeyi-1 (DD-1) DD-1 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %2 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olduğu çok seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, gözönüne alınan en büyük deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-2 (DD-2) DD-2 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %10 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, standart tasarım deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-3 (DD-3) DD-3 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %50 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 72 yıl olduğu sık deprem yer hareketini nitelemektedir. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-4 (DD-4) DD-4 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %68 (30 yılda aşılma olasılığı %50) ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 43 yıl olduğu çok sık deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, servis deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.

18 Yatay Elastik Tasarım İvme Spektrumu S ae T = T T A S DS 0 T T A S ae T = S DS T A T T B S ae T S ae T = s D1 T T A = 0.2 S D1 S DS T B T T L = s D1T L T 2 T L T T B = S D1 S DS T L = 6 s S S : Kısa periyot harita spektral ivme katsayısı S 1 : 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme katsayısı S DS : Kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı S D1 : 1.0 saniye periyot için tasarım spektral ivme katsayısı T A, T B : Yatay elastik tasarım ivme spektrumu köşe periyodu T L : Yatay elastik tasarım spektrumunda sabit yerdeğiştirme bölgesine geçiş periyodu

19 Yatay Elastik Tasarım İvme Spektrumu Yerel Zemin Sınıfı Zemin Cinsi (VS )30 [m/s] Üst 30 metrede ortalama (N60 )30 [darbe /30 cm] ZA Sağlam, sert kayalar > 1500 ZB Az ayrışmış, orta sağlam kayalar ZC ZD Çok sıkı kum, çakıl ve sert kil tabakaları veya ayrışmış, çok çatlaklı zayıf kayalar Orta sıkı sıkı kum, çakıl veya çok katı kil tabakaları (cu )30 [kpa] > 50 > Yerel Kısa periyot bölgesi için Yerel Zemin Etki Katsayısı FS Zemin Sınıfı SS =0.25 SS = 0.50 SS = 0.75 SS = 1.00 SS = 1.25 SS = 1.50 ZA ZB ZC ZD ZE ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır (Bkz.16.5). ZE ZF Gevşek kum, çakıl veya yumuşak katı kil tabakaları veya PI > 20 ve w > % 40 koşullarını sağlayan toplamda 3 metreden daha kalın yumuşak kil tabakası (cu < 25 kpa) içeren profiller < 180 < 15 < 70 Sahaya özel araştırma ve değerlendirme gerektiren zeminler: 1) Deprem etkisi altında çökme ve potansiyel göçme riskine sahip zeminler (sıvılaşabilir zeminler, yüksek derecede hassas killer, göçebilir zayıf çimentolu zeminler vb.), 2) Toplam kalınlığı 3 metreden fazla turba ve/veya organik içeriği yüksek killer, 3) Toplam kalınlığı 8 metreden fazla olan yüksek plastisiteli (PI >50) killer, 4) Çok kalın (> 35 m) yumuşak veya orta katı killer. Yerel 1.0 saniye periyot için Yerel Zemin Etki Katsayısı F1 Zemin Sınıfı S1 = 0.10 S1 = 0.20 S1 = 0.30 S1 = 0.40 S1 = 0.50 S1 = 0.60 ZA ZB ZC ZD ZE ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır (Bkz.16.5). S DS = S S F s S D1 = S 1 F 1

20 Düşey Elastik Tasarım İvme Spektrumu S aed T = T T AD S DS 0 T T AD S aed T = 0.8 S DS T AD T T BD S aed T = 0.8S DS T BD T T BD T T LD T AD = T A 3 T BD = T B 3 T LD = T L 2

21 SAHAYA ÖZEL DEPREM YER HAREKETİ SPEKTRUMU Sahaya Özel Elastik İvme Spektrumu Bazı özel durumlarda, sahaya özel deprem tehlikesi analizleri ile sahaya özel deprem yer hareketi spektrumları tanımlanabilir. Bu tür spektrumlar proje mühendisinin tercihine bağlı olarak her durumda kullanılabilir. Sahaya özel deprem yer hareketi spektrumlarının ordinatları, hiçbir zaman veya te tanımlanan tasarım spektrumu ordinatlarının % 90 ından daha küçük olmayacaktır. Sahaya Özel Zemin Davranış Analizleri 16.4 e göre yapılan yerel zemin sınıflandırmasında ZF sınıfı olarak tanımlanan zeminlerde 16.5 e göre sahaya özel zemin davranış analizleri yapılacaktır. Bu tür analizler, proje mühendisinin tercihine bağlı olarak diğer sınıflardaki zeminlerde de yapılabilir.

22 ZAMAN TANIM ALANINDA DEPREM YER HAREKETLERİNİN TANIMLANMASI Deprem Kayıtlarının Seçimi Deprem Kayıtlarının Basit Ölçeklendirme Yöntemi ile Ölçeklendirilmesi Deprem Kayıtlarının Spektral Uyuşum Sağlanacak Şekilde Dönüştürülmesi

23 TÜRKİYE DEPREM TEHLİKE HARİTALARI

24 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 3 DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TASARIMI İÇİN GENEL ESASLAR

25 BİNA KULLANIM SINIFLARI VE BİNA ÖNEM KATSAYILARI DBYBHY 2007 TBDY 2018 Binanın Kullanım Amacı veya Türü 1. Deprem sonrası kullanımı gereken binalar ve tehlikeli madde içeren binalar a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri; vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet planlama istasyonları) b) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar 2. İnsanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu ve değerli eşyanın saklandığı binalar a) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb. b) Müzeler 3. İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları, vb. 4. Diğer binalar Yukarıdaki tanımlara girmeyen diğer binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstri yapıları, vb) Bina Önem Katsayısı (I) Bina Kullanım Sınıfı BKS = 1 BKS = 2 BKS = 3 Binanın Kullanım Amacı Bina Önem Katsayısı (I ) Deprem sonrası kullanımı gereken binalar, insanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar, değerli eşyanın saklandığı binalar ve tehlikeli madde içeren binalar a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri, vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim 1.5 binaları, ilk yardım ve afet planlama istasyonları) b) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb. c) Müzeler d) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb. özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar Alışveriş merkezleri, spor tesisleri, sinema, tiyatro, konser salonları, ibadethaneler, vb. 1.2 Diğer binalar BKS=1 ve BKS=2 için verilen tanımlara girmeyen diğer binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstri yapıları, vb.) 1.0

26 DEPREM TASARIM SINIFLARI DD-2 Deprem Yer Hareketi Düzeyinde Kısa Periyot Tasarım Spektral İvme Katsayısı (SDS ) Bina Kullanım Sınıfı BKS = 1 BKS = 2, 3 S DS < 0.33 DTS = 4a DTS = S DS < 0.50 DTS = 3a DTS = S DS < 0.75 DTS = 2a DTS = S DS DTS = 1a DTS = 1

27 BİNA YÜKSEKLİĞİ VE BİNA YÜKSEKLİK SINIFLARI Bina Yükseklik Sınıfı Bina Yükseklik Sınıfları ve Deprem Tasarım Sınıflarına Göre Tanımlanan Bina Yükseklik Aralıkları [m] DTS = 1, 1a, 2, 2a DTS = 3, 3a DTS = 4, 4a BYS = 1 H N > 70 H N > 91 H N > 105 BYS = 2 56 < H N < H N 91 91<H N 105 BYS = 3 42 < H N < H N < H N 91 BYS = 4 28 < H N < H N 56 BYS = < H N < H N 42 BYS = < H N < H N 28 BYS = 7 7 < H N < H N 17.5 BYS = 8 H N 7 H N 10.5 * BYS = 1 olarak belirtilen binalar Bölüm 13 e göre yüksek binalar olarak sınıflandırılacaktır. Bina Tabanı ve Bina Yüksekliği - Aşağıda verilen koşulların her ikisini de sağlayan bodrumlu binalar da bina tabanı, bodrum perdelerinin üst kotundaki kat döşemesi seviyesinde tanımlanır. (a) Rijit bodrum perdelerinin binayı her taraftan veya en az üç taraftan çevrelemesi, (b) Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda, bodrum katlar dahil binanın tümü için hesaplanan doğal titreşim periyodu nun, aynı taşıyıcı sistemde zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyodu na oranının 1.1 den küçük olması (T p,tüm 1.1 T p,üst ). - Yukarıda verilen koşullardan herhangi birini sağlamayan bodrumlu binalar ve bodrumsuz binalar da bina tabanı temel üst kotunda tanımlanır. - Bina yüksekliği tanımlanırken çatı döşemesinin üzerinde yer alan asansör makine dairesi ve benzeri küçük kütleli uzantılar dikkate alınmayabilir.

28 BİNA PERFORMANS DÜZEYLERİ Kesintisiz Kullanım (KK) Performans Düzeyi Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında yapısal hasarın meydana gelmediği veya hasarın ihmal edilebilir ölçüde kaldığı duruma karşı gelmektedir. Sınırlı Hasar (SH) Performans Düzeyi Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında sınırlı düzeyde hasarın meydana geldiği, diğer deyişle doğrusal olmayan davranışın sınırlı kaldığı hasar düzeyine karşı gelmektedir. Kontrollü Hasar (KH) Performans Düzeyi Bu performans düzeyi, can güvenliğini sağlamak üzere bina taşıyıcı sistem elemanlarında çok ağır olmayan ve çoğunlukla onarılması mümkün olan kontrollü hasar düzeyine karşı gelmektedir. Göçmenin Önlenmesi (GÖ) Performans Düzeyi Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında ileri düzeyde ağır hasarın meydana geldiği göçme öncesi duruma karşı gelmektedir. Binanın kısmen veya tamamen göçmesi önlenmiştir.

29 TASARIM YAKLAŞIMLARI Dayanıma Göre Tasarım (DGT) BÖLÜM 4 Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım (ŞGDT) BÖLÜM 5

30 DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNA PERFORMANS HEDEFLERİ VE UYGULANACAK TASARIM YAKLAŞIMLARI Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1,1a (1), 2, 2a (1), 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a (2), 2a (2) ) Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi DD-3 SH ŞGDT DD-2 KH DGT(5) KH DGT(3,4) DD-1 KH ŞGDT Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı DTS = 1a, 2a Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Performans Hedefi Hedefi Yaklaşımı DD-4 KK DGT DD-3 SH ŞGDT DD-2 KH DGT(3) KH DGT(3,4) DD-1 GÖ ŞGDT KH ŞGDT Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı (a) Yeni Yapılacak Yerinde Dökme Betonarme, Önüretimli Betonarme ve Çelik Binalar (Yüksek Binalar Dışında BYS 2 ) (b) Yeni Yapılacak veya Mevcut Yüksek Binalar ( BYS = 1) Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi DD-3 SH ŞGDT DD-2 KH ŞGDT DD-1 KH ŞGDT Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı (c) Mevcut Yerinde Dökme Betonarme, Önüretimli Betonarme ve Çelik Binalar (Yüksek Binalar dışında BYS 2 ) (1) BYS > 3 olan binalarda uygulanacaktır. (2) BYS = 2,3 olan binalarda uygulanacaktır. (3) Ön tasarım olarak yapılacaktır. (4) I = 1.5 alınarak uygulanacaktır. (5) Bkz

31 DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNA PERFORMANS HEDEFLERİ VE UYGULANACAK TASARIM YAKLAŞIMLARI Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi DD-2 SH DGT KK DGT DD-1 Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı (a) Yeni Yapılacak Deprem Yalıtımlı Binalar Üstyapı Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi DD-2 KH DGT SH DGT DD-1 Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı (b) Deprem Yalıtımı Yapılarak Güçlendirilecek Mevcut Binalar Üstyapı Deprem Yer H. DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a Düzeyi Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Değerlendirme/Tasarım Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi Yaklaşımı DD-2 DD-1 KK ŞGDT (1) DGT (2) KK ŞGDT (1) DGT (2) (c) Yeni Yapılacak ve Güçlendirilecek Deprem Yalıtımlı Binalar Yalıtım Sistemi ve Altyapı (1) Yalıtım sistemi için uygulanacaktır. (2) Altyapı için uygulanacaktır

32 DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNA PERFORMANS HEDEFLERİ VE UYGULANACAK TASARIM YAKLAŞIMLARI Yığma, ahşap ve hafif çelik binalar, DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altında Kontrollü Hasar (KH) performans hedefini sağlayacaktır. Yığma, ahşap ve hafif çelik binaların tasarımı Bölüm 4 e göre Dayanıma Göre Tasarım (DGT) yaklaşımı ile yapılacaktır. Bölüm 8 de tanımlanan tam ard-germeli önüretimli binaların ön tasarımı DGT yaklaşımı ile, kesin tasarımı ise e göre ŞGDT yaklaşımı ile yapılacaktır.

33 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR A1 Burulma Düzensizliği: Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir katta en büyük göreli kat ötelemesinin o katta aynı doğrultudaki ortalama göreli ötelemeye oranını ifade eden Burulma Düzensizliği Katsayısı bi nin 1.2 den büyük olması durumu A1 ve B2 türü düzensizlikler, 4.6 ya göre deprem hesap yönteminin seçiminde etken olan düzensizliklerdir.

34 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR A2 Döşeme Süreksizlikleri: Herhangi bir kattaki döşemede; I Merdiven ve asansör boşlukları dahil, boşluk alanları toplamının kat brüt alanının 1/3 ünden fazla olması durumu, II Deprem yüklerinin düşey taşıyıcı sistem elemanlarına güvenle aktarılabilmesini güçleştiren yerel döşeme boşluklarının bulunması durumu, III Döşemenin düzlem içi rijitlik ve dayanımında ani azalmaların olması durumu A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalarda, kat döşemelerinin kendi düzlemleri içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle aktarabildiğini göstermek üzere iki boyutlu levha (membran) veya kabuk sonlu elemanlar ile modellenecektir.

35 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR A3 Planda Çıkıntılar Bulunması: Bina kat planlarında çıkıntı yapan kısımların birbirine dik iki doğrultudaki boyutlarının her ikisinin de, binanın o katının aynı doğrultulardaki toplam plan boyutlarının %20'sinden daha büyük olması durumu A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalarda, kat döşemelerinin kendi düzlemleri içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle aktarabildiğini göstermek üzere iki boyutlu levha (membran) veya kabuk sonlu elemanlar ile modellenecektir.

36 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR B1 Komşu Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat): Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki toplam etkili kesme alanı nın, bir üst kattaki toplam etkili kesme alanı na oranı olarak tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı ci nin 0.80 den küçük olması durumu. [ ci = ( Ae ) i / ( Ae ) i ] Herhangi bir katta etkili kesme alanının tanımı: ( A e ) i = ( A w ) i ( A g ) i (0.15 A k ) i Not: (b) de tanımlanan duvarlar için A k = 0 alınacaktır. - B1 türü düzensizliğinin bulunduğu binalarda, gözönüne alınan i inci kattaki dolgu duvarı alanlarının toplamı bir üst kattakine göre fazla ise, ci nin hesabında dolgu duvarları gözönüne alınmayacaktır. - ci nin en küçük olduğu kat dikkate alınarak 0.60 ( ci )min < 0.80 aralığında Tablo 4.1 de verilen taşıyıcı sistem davranış katsayısı,1.25( ci ) min değeri ile çarpılarak her iki deprem doğrultusunda da binanın tümüne uygulanacaktır. - Ancak hiçbir zaman ci < 0.60 olmayacaktır. - Aksi durumda, zayıf katın dayanımı ve rijitliği arttırılarak deprem hesabı tekrarlanacaktır.

37 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR B1 Komşu Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat): Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki toplam etkili kesme alanı nın, bir üst kattaki toplam etkili kesme alanı na oranı olarak tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı ci nin 0.80 den küçük olması durumu. [ ci = ( A e ) i / ( A e ) i ] Herhangi bir katta etkili kesme alanının tanımı: ( A e ) i = ( A w ) i ( A g ) i (0.15 A k ) i Not: (b) de tanımlanan duvarlar için A k = 0 alınacaktır. - B1 türü düzensizliğinin bulunduğu binalarda, gözönüne alınan i inci kattaki dolgu duvarı alanlarının toplamı bir üst kattakine göre fazla ise, ci nin hesabında dolgu duvarları gözönüne alınmayacaktır. - ci nin en küçük olduğu kat dikkate alınarak 0.60 ( ci )min < 0.80 aralığında Tablo 4.1 de verilen taşıyıcı sistem davranış katsayısı,1.25( ci ) min değeri ile çarpılarak her iki deprem doğrultusunda da binanın tümüne uygulanacaktır. - Ancak hiçbir zaman ci < 0.60 olmayacaktır. - Aksi durumda, zayıf katın dayanımı ve rijitliği arttırılarak deprem hesabı tekrarlanacaktır.

38 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR B2 Komşu Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat): Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, bodrum katlar dışında, herhangi bir i inci kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranının bir üst veya bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranına bölünmesi ile tanımlanan Rijitlik Düzensizliği Katsayısı ki nin 2.0 den fazla olması durumu. [ ki = ( (X) i /h i ) ort / ( (X) i+1/h i+1 ) ort 2.0 veya [ ki = ( (X) i+1 /h i+1 ) ort / ( (X) i/h i ) ort 2.0 veya Göreli kat ötelemelerinin hesabı, %5 ek dışmerkezlik etkileri de gözönüne alınarak 4.7 ye göre yapılacaktır. A1 ve B2 türü düzensizlikler, 4.6 ya göre deprem hesap yönteminin seçiminde etken olan düzensizliklerdir.

39 DEPREM ETKİSİ ALTINDA DÜZENSİZ BİNALAR B3 Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği: Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda kaldırılarak kirişlerin veya guseli kolonların üstüne veya ucuna oturtulması, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulması durumu (a) Kolonların binanın herhangi bir katında konsol kirişlerin veya alttaki kolonlarda oluşturulan guselerin üstüne veya ucuna oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez. (b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirişe oturması durumunda, e göre düşey deprem hesabı yapılması yeterlidir. (c) Üst katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez. (d) Perdelerin binanın herhangi bir katında, kendi düzlemleri içinde kirişlerin üstüne açıklık ortasında oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez.

40 BİLGİLENDİRME EKİ 3A DEPREM ETKİSİ ALTINDA UYGUN TASARIM İÇİN BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİNİN DÜZENLENMESİ TAŞIYICI SISTEMİN SADELİĞİ VE BASİTLİĞİ Deprem yer hareketi, yapısal modelleme ve yapısal eleman davranışlarındaki belirsizlikler yanında analiz ve tasarım yöntemlerindeki yaklaşıklıklar nedeni ile, binanın deprem davranışının öngörülebilir olmasını sağlamak üzere taşıyıcı sistemin olabildiğince sade ve basit olması, deprem etkisi altında tasarımın temel kuralıdır. TAŞIYICI SİSTEMİN DÜZENLİ VE SİMETRİK OLARAK DÜZENLENMESİ Taşıyıcı sistemin planda düzenli ve simetrik olarak düzenlenmesi ile, döşemelerdeki yayılı kütlelerden kaynaklanan eylemsizlik kuvvetleri en uygun biçimde düşey taşıyıcı sistem elemanlarına aktarılabilir. Simetrik taşıyıcı sistem düzenlemesi ile kütle, rijitlik ve dayanım bakımından oluşabilecek dışmerkezliklerin önüne geçilebilir ve öngörülebilir bir deprem davranışı gerçekleştirilebilir. Taşıyıcı sistem düşey doğrultuda da düzenli biçimde düzenlenmelidir. Bu bağlamda kat rijitliğinde ve dayanımında ani değişimler nedeni ile oluşabilecek yumuşak kat ve zayıf kat düzenlemelerinden olabildiğince kaçınılmalıdır.

41 BİLGİLENDİRME EKİ 3A DEPREM ETKİSİ ALTINDA UYGUN TASARIM İÇİN BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİNİN DÜZENLENMESİ TAŞIYICI SİSTEMDE FAZLA-BAĞLILIK ÖZELLİĞİNİN SAĞLANMASI Statik yükler altındaki fazla-bağlılık (hiperstatiklik) davranışının deprem etkileri altında da geçerli olması, bu bağlamda deprem sırasında bazı taşıyıcı sistem elemanlarının dayanımlarının azalması ve hatta devre dışı kalması durumunda, sistemde kararlı davranışı sağlayabilecek yeterli sayıda yedek elemanın devreye girmesi, diğer deyişle taşıyıcı sistemin yedeklenmesi sağlanmalıdır. Birbirinden yapısal derzlerle ayrılan bina bloklarının depremde çarpışarak hasar görme riski taşıdığı gözden uzak tutulmamalıdır. Bu bağlamda; Burulma düzensizliğinin önlenmesi, taşıyıcı sistem elemanlarının dengeli düzenlenmesi vb. nedenler dışında, salt bina veya bina bloklarının plandaki uzunlukları yüzünden taşıyıcı sistemin yapısal derzlerle birbirinden bağımsız bloklara ayrılmasından olabildiğince kaçınılmalıdır. Bina veya bina bloklarının plandaki uzunlukları, deprem hesabından bağımsız olarak, betonarme elemanlar için de tanımlanan etkin kesit rijitlikleri kullanılarak düzgün sıcaklık değişmesi ve rötre etkileri için yapılacak taşıyıcı sistem hesabına göre belirlenebilir.

42 BİLGİLENDİRME EKİ 3A DEPREM ETKİSİ ALTINDA UYGUN TASARIM İÇİN BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİNİN DÜZENLENMESİ TAŞIYICI SİSTEMDE YETERLİ DAYANIM VE RİJİTLİK Deprem yer hareketinin planda tüm doğrultularda etkili olduğu dikkate alınarak taşıyıcı sistem elemanlarının tercihen birbirine dik iki asal doğrultuda düzenlenmesi ve birbirine yakın dayanım ve rijitliğe sahip olması esastır. Taşıyıcı sistemde olumsuz davranışlara neden olan burulma düzensizliğini ortadan kaldırmak ve tehlikeli burulma titreşimlerini önlemek amacı ile yeterli burulma dayanımının ve rijitliğin sağlanması esastır. Bu doğrultuda uygun bir çözüm, rijitliği ve dayanımı yüksek taşıyıcı sistem elemanlarının olabildiğince binanın çevresinde düzenlenmesidir.

43 BİLGİLENDİRME EKİ 3A DEPREM ETKİSİ ALTINDA UYGUN TASARIM İÇİN BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİNİN DÜZENLENMESİ KATLARDA VE GEÇİŞ KATLARINDA YETERLİ DÖŞEME RİJİTLİĞİ VE DAYANIMI Depremde döşemelerde oluşan eylemsizlik kuvvetlerinin düşey taşıyıcı sistem elemanlarına güvenle aktarılmasını ve aynı zamanda deprem etkilerinin farklı rijitliklere sahip düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle dağıtılmasını sağlamak üzere, döşemelerin yüksek düzlem içi rijitliğe ve yeterli dayanıma sahip olmaları esastır. Düzlem içi kuvvetlerin döşemelerden düşey taşıyıcı sistem elemanlarına güvenli biçimde aktarıldığı hesapla gösterilmelidir. Gerekli durumlarda betonarme döşemelerde ek bağlantı donatıları ve aktarma elemanları kullanılmalıdır (Bkz.7.11). Döşemelerde büyük boşluklardan kaçınılmalıdır. Boşluklardan kaçınılamadığı durumlarda, eylemsizlik kuvvetlerinin düşey taşıyıcı sistem elemanlarına aktarılmasını sağlamak üzere boşluk kenarlarında yeterli rijitlik ve dayanıma sahip yatay elemanlar düzenlenmelidir. Özellikle normal rijitlikli katlardan çok rijit bodrum katlarına geçişte yer alan ve üstteki katlarda oluşan deprem kuvvetlerinin büyük kısmını bodrum katlardaki çevre perdelerine aktaran geçiş döşemeleri nde yeterli düzlem içi rijitlik ve dayanımın sağlanması esastır.

44 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 4 DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNALARIN DAYANIMA GÖRE TASARIMI İÇİN HESAP ESASLARI

45 Dayanıma Göre Tasarım (DGT) Öngörülen belirli bir performans hedefi için tanımlanan taşıyıcı sistem süneklik kapasitesine karşı gelen azaltılmış deprem yükleri belirlenir. Azaltılmış deprem yükleri altında taşıyıcı sistemin doğrusal deprem hesabı yapılır. Bu hesaptan bulunan eleman azaltılmış iç kuvvetleri, gerekli durumlarda dayanım fazlalığı da dikkate alınarak, diğer yüklerden oluşan iç kuvvetlerle birleştirilerek dayanım talepleri elde edilir. Eleman dayanım talepleri, öngörülen performans hedefi için tanımlanmış bulunan eleman iç kuvvet kapasiteleri (dayanım kapasiteleri) ile karşılaştırılır. Deprem hesabından elde edilen göreli kat ötelemeleri izin verilen sınırlarla karşılaştırılır. Dayanım taleplerinin dayanım kapasitelerinin altında olduğu ve aynı zamanda göreli kat ötelemelerinin izin verilen sınırların altında olduğu gösterilerek tasarım tamamlanır. Aksi durumda eleman kesitleri değiştirilir ve hesap tekrarlanarak sonuca gidilir.

46 Performans Hedefleri Deprem Yer H. Düzeyi DTS = 1,1a (1), 2, 2a (1), 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a (2), 2a (2) ) Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Hedefi Yaklaşımı Performans Hedefi DD-3 SH ŞGDT DD-2 KH DGT(5) KH DGT(3,4) DD-1 KH ŞGDT Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımı (a) Yeni Yapılacak Yerinde Dökme Betonarme, Önüretimli Betonarme ve Çelik Binalar (Yüksek Binalar Dışında BYS 2 ) (1) BYS > 3 olan binalarda uygulanacaktır. (2) BYS = 2,3 olan binalarda uygulanacaktır. (3) Ön tasarım olarak yapılacaktır. (4) I = 1.5 alınarak uygulanacaktır. (5) Bkz

47 Süneklik Düzeyi Yüksek, Sınırlı ve Karma Taşıyıcı Sistemler - Süneklik düzeyi yüksek ve süneklik düzeyi sınırlı yerinde dökme ve önüretimli betonarme, çelik, hafif çelik ve ahşap taşıyıcı sistemlere ilişkin tanımlar ve uyulması gerekli koşullar, sırası ile, Bölüm 7 (Betonarme), Bölüm 8 (Önüretimli), Bölüm 9 (Çelik), Bölüm 10 (Hafif Çelik) ve Bölüm 12 (Ahşap) de verilmiştir. - Süneklik düzeyi karma taşıyıcı sistemler, süneklik düzeyi sınırlı çerçeve taşıyıcı sistemlerinin süneklik düzeyi yüksek betonarme perdeler veya çelik çaprazlı çerçevelerle birlikte kullanılması ile oluşturulan sistemlerdir.

48 Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları Bina Taşıyıcı Sistemi A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ A1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler A11. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar A12. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdelerle karşılandığı binalar A13. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdelerle karşılandığı binalar A14. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A15. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A16. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları mafsallı olan ve yüksekliği 12 m yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek betonarme kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar BETONARME BİNALAR Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS 8 3 BYS BYS BYS BYS BYS Bina Taşıyıcı Sistemi A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ A2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS A21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı BYS 4 binalar (Bkz ) A22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz BYS 4 betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A23. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli BYS 6 (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar A24. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar BYS 6 A3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz , , ) A31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar A32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdelerle karşılandığı binalar A33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar BYS BYS BYS 6

49 Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları Bina Taşıyıcı Sistemi B. ÖNÜRETİMLİ BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ B1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler B11. Deprem etkilerinin tamamının bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi yüksek önüretimli çerçevelerle karşılandığı binalar MAB1, MAB2 tipi moment aktaran bağlantılar: MAB3, MAB4 tipi moment aktaran bağlantılar: B12. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi yüksek önüretimli çerçeveler ile, süneklik düzeyi yüksek yerinde dökme bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) MAB1, MAB2 tipi moment aktaran bağlantılar: MAB3, MAB4 tipi moment aktaran bağlantılar: B13. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi yüksek önüretimli çerçeveler ile, süneklik düzeyi yüksek yerinde dökme boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) MAB1, MAB2 tipi moment aktaran bağlantılar: MAB3, MAB4 tipi moment aktaran bağlantılar: B14. Düşey yüklerin bağlantıları mafsallı önüretimli ve iki doğrultulu çerçeveler ile, deprem etkilerinin tamamının ise süneklik düzeyi yüksek yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdelerle karşılandığı binalar B15. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları mafsallı olan ve yüksekliği 12 m yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS BYS 4 BYS 6 BYS 2 BYS 6 BYS 2 BYS BYS Bina Taşıyıcı Sistemi B. ÖNÜRETİMLİ BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ B2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) B21. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı önüretimli çerçeveler ile, süneklik düzeyi yüksek yerinde dökme bağ kirişli (boşluklu) veya boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar MAB1, MAB2 tipi moment aktaran bağlantılar: MAB3, MAB4 tipi moment aktaran bağlantılar: B3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) B31. Deprem etkilerinin tamamının bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı önüretimli çerçevelerle karşılandığı binalar B32. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı önüretimli çerçeveler ile, yerinde dökme süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar B33. Deprem yüklerinin tamamının önüretimli betonarme düşey çift cidarlı paneller tarafından karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı binalar B34. Deprem yüklerinin tamamının önüretimli betonarme düşey tek cidarlı paneller tarafından karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı binalar Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R 5 4 Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS BYS 5 BYS BYS = BYS BYS BYS 7 ÖNÜRETİMLİ BETONARME BİNALAR

50 Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları Bina Taşıyıcı Sistemi C. ÇELİK BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ C1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler C11. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi yüksek çelik çerçevelerle karşılandığı binalar C12. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek dışmerkez veya burkulması önlenmiş merkezi çaprazlı çelik çerçeveler tarafından karşılandığı binalar C13. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik çerçeveler tarafından karşılandığı binalar C14. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek çelik çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek dışmerkez veya burkulması önlenmiş merkezi çaprazlı çelik çerçeveler veya süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) C15. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek çelik çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik çerçeveler veya süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) C16. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları mafsallı olan ve yüksekliği 12 m yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek çelik kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS 8 3 BYS BYS BYS BYS BYS Bina Taşıyıcı Sistemi C. ÇELİK BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ C2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) C21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek dışmerkez veya burkulması önlenmiş merkezi çaprazlı çelik çerçeveler veya süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) C22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik çerçeveler veya süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) C3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) C31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik çerçevelerle karşılandığı binalar C32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çelik çerçevelerle karşılandığı binalar C33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çelik çerçeveler tarafından birlikte karşılandığı binalar ÇELİK BİNALAR Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS BYS BYS BYS BYS = BYS 7

51 Bina Taşıyıcı Sistemi D. HAFİF ÇELİK BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ D1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler Deprem etkilerinin tamamının vidalı, bulonlu sac, OSB veya kontrplak (plywood) duvar panelleri ile karşılandığı süneklik düzeyi yüksek hafif çelik binalar D2. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz ) Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS 4 2 BYS = 8 Deprem etkilerinin tamamının alçı levhalar içeren kaplamalı veya çaprazlı panellerle karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı hafif çelik binalar 3 2 BYS = 8 HAFİF ÇELİK BİNALAR Bina Taşıyıcı Sistemi E. YIĞMA BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ E1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS E11. Donatılı yığma binalar 4 2 BYS 7 E12. Donatılı gazbeton panel binalar 4 2 BYS 7 E2. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz ) E21. Kuşatılmış yığma binalar 3 2 BYS = 8 E22. Donatısız yığma binalar BYS = 8 YIĞMA BİNALAR Bina Taşıyıcı Sistemi F. AHŞAP BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ F1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler Deprem etkilerinin tamamının çivili veya vidalı OSB veya kontrplak (plywood) duvar panelleri ile karşılandığı süneklik düzeyi yüksek ahşap binalar F2. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz ) Deprem etkilerinin tamamının çivi, vida ve bulon ile birleştirilen tutkallı duvar panelleri ile veya ahşap çaprazlarla karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı ahşap binalar Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS 4 2 BYS BYS = 8 AHŞAP BİNALAR

52 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar DTS=1a, DTS=2a, DTS=3a ve DTS=4a olarak sınıflandırılan binalarda süneklik düzeyi sınırlı taşıyıcı sistemler kullanılamaz. BYS 6 olan ve DTS=1a ve DTS=2a olarak sınıflandırılan binalarda süneklik düzeyi karma taşıyıcı sistemler kullanılamaz. Birbirine dik doğrultularda taşıyıcı sistemlerin süneklik düzeyleri nin aynı olması zorunludur. Ancak birbirine dik doğrultularda farklı R katsayıları ve bunlara karşı gelen D katsayıları kullanılabilir. İzin verilen en üst Bina Yükseklik Sınıfı, iki doğrultuya göre verilenlerin elverişsizi olarak belirlenecektir. Deprem etkilerinin tamamı moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçevelerle karşılanan taşıyıcı sistemler (Tablo 4.1 de A31, B31, C31 taşıyıcı sistemleri), sadece DTS=3 ve DTS=4 olan binalarda kullanılacaktır. Dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçevelerden oluşan taşıyıcı sistemler de; perde içermedikleri takdirde, süneklik düzeyi sınırlı taşıyıcı sistemler olarak sınıflandırılacak ve sadece DTS=3 ve DTS=4 olan binalarda kullanılacaktır. Bu tür taşıyıcı sistemler, süneklik düzeyi yüksek betonarme bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya süneklik düzeyi yüksek çelik dışmerkez ve/veya merkezi çaprazlı çerçeveler ile birlikte düzenlenerek süneklik düzeyi karma sistemler olarak yapılabilir (Tablo 4.1 de A2, B2, C2 taşıyıcı sistemleri).

53 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar Sadece kirişsiz döşemeleri içeren taşıyıcı sistemlerde, deprem etkilerinin tamamı betonarme binalarda süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz perdeler tarafından karşılanacaktır (Tablo 4.1 de A12, A13 ve A32 taşıyıcı sistemleri). Çelik binalarda ise süneklik düzeyi yüksek merkezi ve/veya dışmerkez çaprazlı veya burkulması önlenmiş çaprazlı çerçeveler veya süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çerçeveler kullanılacaktır (Tablo 4.1 de C12, C13 ve C32 taşıyıcı sistemleri). Bu tür sistemlerin hesabı iki aşamada yapılacaktır. o Birinci aşama hesapta çerçeve kolonları alttan ve üstten mafsallı alınacaktır. o İkinci aşama hesapta ise bu elemanların bağlantıları monolitik olarak modellenecektir. o Perde, kolon, çapraz ve döşemelerdeki iç kuvvetler, iki aşamada elde edilenlerin elverişsiz olanı olarak hesaplanacaktır. o Göreli kat ötelemeleri ikinci aşama hesaptan elde edilecektir.

54 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar Süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) veya boşluksuz yerinde dökme veya önüretimli betonarme perdeler ile merkezi, dışmerkez veya burkulması önlenmiş çelik çaprazlı çerçevelerin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek çerçevelerle birlikte kullanıldığı binalarda, perdelerin veya çaprazlı çerçevelerin tabanında deprem yüklerinden meydana gelen devrilme momentlerinin toplamı, binanın tümü için deprem yüklerinden tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %40 ından az, %75 inden fazla olmayacaktır: 0.40 M o M DEV 0.75 M o Bu bağıntıdaki üst sınır koşulunun sağlanamaması durumunda, Tablo 4.1 de deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek perdelerle veya çaprazlı çerçevelerle karşılandığı durumlar için tanımlanan R ve D katsayıları ile izin verilen en üst BYS dikkate alınacaktır. Alt sınır koşulunun sağlanamaması durumunda ise Tablo 4.1 de verilen R ve D katsayılarında değişiklik yapılmayacak, ancak izin verilen en üst BYS nin bir fazlası dikkate alınacaktır.

55 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar Betonarme ve çelik süneklik düzeyi karma taşıyıcı sistemlerde, süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) veya boşluksuz betonarme perdeler ile merkezi, dışmerkez veya burkulması önlenmiş çelik çaprazlı çerçevelerin tabanında deprem yüklerinden meydana gelen devrilme momentlerinin toplamı, binanın tümü için deprem yüklerinden tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %75 inden az olmayacaktır: M DEV 0.75 M o Bu koşulun sağlanamaması durumunda, Tablo 4.1 de deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı çerçevelerle karşılandığı durumlar için tanımlanan R ve D katsayıları ile izin verilen en üst BYS dikkate alınacaktır.

56 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar Süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdeler veya süneklik düzeyi sınırlı merkezi çelik çaprazlı çerçevelerin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme veya çelik çerçevelerle birlikte kullanıldığı binalarda da Denk.(4.3) te verilen koşul sağlanacaktır. M DEV 0.75 M o Aksi durumda da verilen kural uygulanacaktır. Bu koşulun sağlanamaması durumunda, Tablo 4.1 de deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı çerçevelerle karşılandığı durumlar için tanımlanan R ve D katsayıları ile izin verilen en üst BYS dikkate alınacaktır.

57 Dayanım Fazlalığı Katsayılarının Uygulanması Taşıyıcı sistem elemanlarının yüksek veya sınırlı düzeyde sünek davranışına karşı gelen (eğilme momenti, çekme kuvveti ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetlerin hesabında Dayanım Fazlalığı Katsayısı kullanılmayacaktır (D = 1). Taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına karşı gelen (betonarme elemanlarda kesme kuvveti, çelik elemanlarda birleşimlere etkiyen kuvvetler ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetler için Dayanım Fazlalığı Katsayısı çarpan olarak kullanılacaktır (D > 1). Ancak, süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı sistemlerde D katsayıları ile büyütülen iç kuvvetler, kapasite tasarımı ilkesi nin gereği olarak tanımlanmış (izin verilen) kesitlerdeki akma durumu ile uyumlu iç kuvvetlerden daha büyük alınmayacaktır.

58 Yatay deprem etkilerinin birleştirilmesi: Deprem Etkilerinin Birleştirilmesi Düşey deprem etkilerinin tanımlanması: DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=2a olarak sınıflandırılan ve aşağıdaki elemanları içeren binalarda düşey deprem hesabı, bu elemanların yerel düşey titreşim modları esas alınarak sadece bu elemanlar için te tanımlanan düşey elastik ivme spektrumu na göre de verilen yöntemle yapılacaktır. Düşey deprem etkisi E(Z) in bu şekilde hesabında tüm taşıyıcı sistemler için R/I = 1 ve D = 1 alınacaktır. (a) (b) (c) (d) Açıklıklarının yataydaki izdüşümü 20 m veya daha fazla olan kirişleri içeren binalar, Açıklıklarının yataydaki izdüşümü 5 m veya daha fazla olan konsolları içeren binalar, Kirişlere oturan kolonları içeren binalar, Kolonları düşeye göre eğimli olan binalar.

59 Deprem Etkisinin Diğer Etkilerle Birleştirilmesi

60 Genel Modelleme Kuralları Bina taşıyıcı sistemleri daima üç boyutlu olarak modellenecektir. Sönüm oranı, aksi belirtilmedikçe, %5 alınacaktır. Betonarme kolon ve kirişlerin etkin kesit rijitlikleri kullanılacaktır. Dikdörtgen betonarme perdeler, kesitteki uzunluğunun kalınlığına oranı en az 6 (altı) olarak tanımlanan taşıyıcı sistem elemanlarıdır. Enkesit şekli I, T, L, U veya C olan betonarme perdelerde, her bir doğrultuda en az bir perde kolu yukarıda verilen koşulu sağlayacaktır. Aksi durumda, taşıyıcı sistem elemanı o doğrultuda perde olarak sayılmayacaktır. Ancak I, T, L, U veya C kesitli perdelerde perde kolunun (veya kollarının) yukarıdaki koşulu sağlayan bir bağ kirişli perde nin perde parçası (veya parçaları) olması durumunda, de verilen koşul uygulanmayabilir. Betonarme Taşıyıcı Sistem Elemanı Etkin Kesit Rijitliği Çarpanı Perde Döşeme (Düzlem İçi) Eksenel Kayma Perde Bodrum perdesi Döşeme Perde Döşeme (Düzlem Dışı) Eğilme Kesme Perde Bodrum perdesi Döşeme Çubuk eleman Eğilme Kesme Bağ kirişi Çerçeve kirişi Çerçeve kolonu Perde (eşdeğer çubuk)

61 DOĞRUSAL HESAP YÖNTEMİNİN SEÇİLMESİ Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi Mod Birleştirme Yöntemi ile Deprem Hesabı Zaman Tanım Alanında Mod Toplama Yöntemi ile Deprem Hesabı

62 DOĞRUSAL HESAP YÖNTEMİNİN SEÇİLMESİ Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi Bina Türü Her bir katta burulma düzensizliği katsayısının h bi 2.0 koşulunu sağladığı ve ayrıca B2 türü düzensizliğinin olmadığı binalar İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfı DTS = 1, 1a, 2, 2a DTS = 3, 3a, 4, 4a BYS 4 BYS 5 Diğer tüm binalar BYS 5 BYS 6

63 GÖRELİ KAT ÖTELEMELERİNİN SINIRLANDIRILMASI Gevrek malzemeden yapılmış boşluklu veya boşluksuz dolgu duvarlarının ve cephe elemanlarının çerçeve elemanlarına, aralarında herhangi bir esnek derz veya bağlantı olmaksızın, tamamen bitişik olması durumunda: Gevrek malzemeden yapılmış dolgu duvarları ile çerçeve elemanlarının aralarında esnek derzler yapılması, cephe elemanlarının dış çerçevelere esnek bağlantılarla bağlanması veya dolgu duvar elemanının çerçeveden bağımsız olması durumunda: k katsayısı ise betonarme binalarda k= 1, çelik binalarda k= 0.5 alınacaktır. katsayısı, binanın gözönüne alınan deprem doğrultusundaki hakim titreşim periyodu için DD-3 deprem yer hareketinin elastik tasarım spektral ivmesi nin, DD-2 deprem yer hareketinin elastik tasarım spektral ivmesi ne oranıdır.

64 GÖRELİ KAT ÖTELEMELERİNİN SINIRLANDIRILMASI

65 İkinci Mertebe Etkileri Bu durumda yerel ikinci mertebe etkileri, yürürlükteki betonarme ve çelik yönetmeliklerine göre eleman tasarımında gözönüne alınabilir. Ch taşıyıcı sistemin doğrusal olmayan histeretik davranışına bağlı olarak tanımlanan bir katsayıyı göstermektedir. Betonarme binalarda Ch = 0.5, çelik ve kompozit kolonlu binalarda ise Ch = 1 alınacaktır. Yukarıda verilen koşulu sağlamaması durumunda, gözönüne alınan (X) deprem doğrultusu için tüm iç kuvvetler aşağıda tanımlanan ikinci mertebe büyütme katsayısı ile çarpılarak arttırılacaktır.

66 Deprem Derzleri Aşağıdaki maddeye göre daha elverişsiz bir sonuç elde edilmedikçe derz boşlukları, her bir kat için komşu blok veya binalarda elde edilen yerdeğiştirmelerin karelerinin toplamının karekökü ile aşağıda tanımlanan a katsayısının çarpımı sonucunda bulunan değerden az olmayacaktır. Mevcut eski bina için hesap yapılmasının mümkün olmaması durumunda eski binanın yerdeğiştirmeleri, yeni bina için aynı katlarda hesaplanan değerlerden daha küçük alınmayacaktır. Komşu binaların veya bina bloklarının kat döşemelerinin bütün katlarda aynı seviyede olmaları durumunda a = 0.25 (R / I) alınacaktır. Komşu binaların veya bina bloklarının kat döşemelerinin, bazı katlarda olsa bile, farklı seviyelerde olmaları durumunda, tüm bina için a = 0.5 (R / I) alınacaktır. Bırakılacak minimum derz boşluğu, 6 m yüksekliğe kadar en az 30 mm olacak ve bu değere 6 m den sonraki her 3 m lik yükseklik için en az 10 mm eklenecektir. Ayrık iki bina bloğunun veya bir binanın deprem davranışları bakımından farklı iki bölümünün birbirine köprü ve benzeri bir eleman ile bağlanması durumunda, söz konusu elemanın bağladığı bloklardan biri üzerindeki hareketli mesnedinin her iki deprem doğrultusu ve yönündeki yerdeğiştirme kapasitesi, iki bloğun bağlantı elemanı seviyesinde azaltılmış deprem yükleri için hesaplanan yerdeğiştirmelerinin mutlak değerleri toplamının en az 1.5(R / I) katı olacaktır.

67 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7 DEPREM ETKISI ALTıNDA YERINDE DÖKME BETONARME BINA TAŞıYıCı SISTEMLERININ TASARıMı IÇIN ÖZEL KURALLAR

68 KAPSAM Deprem etkisi altındaki betonarme binaların taşıyıcı sistem elemanlarının boyutlandırılması ve donatılması, bu konuda yürürlükte olan ilgili standart ve yönetmeliklerle birlikte, öncelikle bu bölümde belirtilen kurallara göre yapılacaktır. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Bölüm 16 da verilmiştir Bu bölümün kapsamı içindeki betonarme binaların yatay yük taşıyıcı sistemleri; sadece çerçevelerden, sadece perdelerden veya çerçeve ve perdelerin birleşiminden oluşabilir Beton sınıfı C80 den daha yüksek olan betonarme binalar bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Ayrıca, taşıyıcı sistem elemanlarında donatı olarak çelik profillerin kullanıldığı çelik-betonarme kompozit kolonlar bu bölümün kapsamı dışında olup, Bölüm 9 da verilen kurallara tabidir.

69 Betonarme Taşıyıcı Sistemlerin Sınıflandırılması Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler Çerçeve Türü Taşıyıcı Sistemler 7.3. SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR 7.4. SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER 7.5. SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ Boşluksuz veya Boşluklu (Bağ Kirişli) Perdelerden Oluşan Taşıyıcı Sistemler 7.6. SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER (Boşluksuz veya Boşluklu (Bağ Kirişli) Perdele + Çerçeve) Taşıyıcı Sistemler Süneklik Düzeyi Sınırlı Sistemler Çerçeve Türü Taşıyıcı Sistemler 7.7. SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KOLONLAR 7.8. SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER 7.9. SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ Boşluksuz veya Boşluklu (Bağ Kirişli) Perdelerden Oluşan Taşıyıcı Sistemler SINIRLI DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER (Boşluksuz veya Boşluklu (Bağ Kirişli) Perdele + Çerçeve) Taşıyıcı Sistemler Süneklik Düzeyi Karma Sistemler (Süneklik Düzeyi Sınırlı Çerçeve) + (Süneklik Düzeyi Yüksek Betonarme Perde)

70 Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları Bina Taşıyıcı Sistemi A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ A1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler A11. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar A12. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdelerle karşılandığı binalar A13. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdelerle karşılandığı binalar A14. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A15. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A16. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları mafsallı olan ve yüksekliği 12 m yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek betonarme kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar BETONARME BİNALAR Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS 8 3 BYS BYS BYS BYS BYS Bina Taşıyıcı Sistemi A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ A2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz , ) Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R Dayanım Fazlalığı Katsayısı D İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları BYS A21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı BYS 4 binalar (Bkz ) A22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz BYS 4 betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz ) A23. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli BYS 6 (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar A24. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar BYS 6 A3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz , , ) A31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar A32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdelerle karşılandığı binalar A33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar BYS BYS BYS 6

71 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar DTS=1a, DTS=2a, DTS=3a ve DTS=4a olarak sınıflandırılan binalarda süneklik düzeyi sınırlı taşıyıcı sistemler kullanılamaz. BYS 6 olan ve DTS=1a ve DTS=2a olarak sınıflandırılan binalarda süneklik düzeyi karma taşıyıcı sistemler kullanılamaz. Birbirine dik doğrultularda taşıyıcı sistemlerin süneklik düzeyleri nin aynı olması zorunludur. Ancak birbirine dik doğrultularda farklı R katsayıları ve bunlara karşı gelen D katsayıları kullanılabilir. İzin verilen en üst Bina Yükseklik Sınıfı, iki doğrultuya göre verilenlerin elverişsizi olarak belirlenecektir. Deprem etkilerinin tamamı moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçevelerle karşılanan taşıyıcı sistemler (Tablo 4.1 de A31, B31, C31 taşıyıcı sistemleri), sadece DTS=3 ve DTS=4 olan binalarda kullanılacaktır. Dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli betonarme çerçevelerden oluşan taşıyıcı sistemler de; perde içermedikleri takdirde, süneklik düzeyi sınırlı taşıyıcı sistemler olarak sınıflandırılacak ve sadece DTS=3 ve DTS=4 olan binalarda kullanılacaktır. Bu tür taşıyıcı sistemler, süneklik düzeyi yüksek betonarme bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya süneklik düzeyi yüksek çelik dışmerkez ve/veya merkezi çaprazlı çerçeveler ile birlikte düzenlenerek süneklik düzeyi karma sistemler olarak yapılabilir (Tablo 4.1 de A2, B2, C2 taşıyıcı sistemleri).

72 Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine İlişkin Koşullar Sadece kirişsiz döşemeleri içeren taşıyıcı sistemlerde, deprem etkilerinin tamamı betonarme binalarda süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz perdeler tarafından karşılanacaktır (Tablo 4.1 de A12, A13 ve A32 taşıyıcı sistemleri). Çelik binalarda ise süneklik düzeyi yüksek merkezi ve/veya dışmerkez çaprazlı veya burkulması önlenmiş çaprazlı çerçeveler veya süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çerçeveler kullanılacaktır (Tablo 4.1 de C12, C13 ve C32 taşıyıcı sistemleri). Bu tür sistemlerin hesabı iki aşamada yapılacaktır. o Birinci aşama hesapta çerçeve kolonları alttan ve üstten mafsallı alınacaktır. o İkinci aşama hesapta ise bu elemanların bağlantıları monolitik olarak modellenecektir. o Perde, kolon, çapraz ve döşemelerdeki iç kuvvetler, iki aşamada elde edilenlerin elverişsiz olanı olarak hesaplanacaktır. o Göreli kat ötelemeleri ikinci aşama hesaptan elde edilecektir.

73 ATIF YAPILAN STANDART VE YÖNETMELİKLER EN, ISO, TS vb. No Adı Atıf Yapılan Bölüm TS500:2000+T1:2001 +T2:2002+T3:2014 Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları Bölüm 7, Bölüm 8 Bölüm 15 TS 498 Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri Bölüm 7, Bölüm 9, Bölüm 10 TS 708:2016 Çelik Betonarme İçin Donatı Çeliği Bölüm 7 TS EN Beton Yapıların İnşaası Bölüm 7 TS EN :2004 +AC:2009+A1:2015 Beton yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve binalara uygulanacak kurallar Bölüm 7 TS EN 206 Beton-Özellik, performans, imalat ve uygunluk Bölüm 7 İlgili standartlarda verilen kuralların farklı olduğu özel durumlarda, Bölüm 7 deki kurallar esas alınacaktır.

74 Etkin Kesit Rijitliği Çarpanı Betonarme Taşıyıcı Sistem Elemanı Etkin Kesit Rijitliği Çarpanı Perde Döşeme (Düzlem İçi) Eksenel Kayma Perde Bodrum perdesi Döşeme Perde Döşeme (Düzlem Dışı) Eğilme Kesme Perde Bodrum perdesi Döşeme Çubuk eleman Eğilme Kesme Bağ kirişi Çerçeve kirişi Çerçeve kolonu Perde (eşdeğer çubuk)

75 Kesit Hesaplarında Kullanılacak Yöntem Betonarme elemanların depreme dayanıklı olarak boyutlandırılmasında ve donatı hesaplarında TS 500 de verilen kabuller, betonda oluşan gerilme dağılımı ve elastisite modülünün kullanılması zorunludur. C50 den daha yüksek beton sınıflarının kullanıldığı durumlarda kesitlerin eğilme momenti ve eksenel yük altındaki taşıma gücü hesaplarında betonda oluşan gerilme dağılımı ve elastisite modulü TS EN de verilen şekilde kullanılacaktır.

76 BETON Betonarme binalarda C25 ten daha düşük dayanımlı beton kullanılamaz. Betonarme binalarda, TS 500 deki tanıma göre nitelik denetimli, bakımı yapılmış ve vibratörle yerleştirilmiş beton kullanılması zorunludur. Ancak, kendiliğinden yerleşen beton da kullanılabilir. Deprem etkisini karşılayacak betonarme elemanlarda; TS EN 206 da verilen betonlardan C25 ila C80 beton sınıfları kullanılacaktır. Özel amaçlarla kullanım için beton basınç dayanımının 28 günden farklı yaşlarda tayin edilmesine ihtiyaç duyulması halinde TS EN 206 esas alınacaktır.

77 DONATI ÇELİĞİ TS TS çekme dayanımı/akma dayanımı oranının 1.35 değerinden küçük olması ( R m /R e <1.35 ) ve eşdeğer karbon oranının %0.55 i geçmemesi koşulu ile S420 beton çeliği de kullanılabilir.

78 Kaynaklı, Manşonlu ve Kimyasal Ankrajlı Ek ve Bağlantılar Boyuna donatıların bindirmeli kaynaklı eklerinin ilgili kuruluşlardan sertifikalı kaynakçılar tarafından yapılması zorunludur. Küt kaynak eklerine izin verilmez. Kaynak yapılacak donatı çeliğinin karbon eşdeğeri TS 500 de verilen %0.50 sınır değerini aşmayacaktır. Kaynaklı ve manşonlu boyuna donatı eklerinin monotonik ve tekrarlı yükler altında yeterli performansa sahip olduğu Bölüm 8 EK 8A da verilen kurallar, uluslararası standart ve yönetmelikler esas alınarak belgelendirilecektir. Ekin, deneyle bulunan karakteristik kopma dayanımı, eklenen donatı çubuklarının, manşonlu ek halinde net kesit alanı dikkate alınmak üzere, TS 500 de verilen karakteristik kopma dayanımından daha düşük olmayacaktır. Enine donatıların boyuna donatılara kaynakla bağlanmasına izin verilmez. Çelik pencere ve kapı kasalarının, dübellerin, bağlantı plakalarının, tesisat elemanlarının, makine ve teçhizatın boyuna ve enine betonarme donatılarına kaynakla bağlanmasına izin verilmez. Filiz ekimi ve donatı eklerinin tasarımı ve uygulamasında uluslararası geçerliliği kabul edilen standart ve yönetmelik gibi teknik düzenlemeler kullanılacaktır.

79 Özel Deprem Etriyeleri ve Çirozları Özel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kıvrımlı kancalar bulunacaktır. Kancaların uç düz boyu kıvrımdaki son teğet noktasından itibaren, nervürlü çubuklarda 6 ve 80 mm den küçük alınmayacaktır. Özel deprem etriyeleri boyuna donatıyı dıştan kavrayacak ve kancaları aynı boyuna donatı etrafında kapanacaktır. Özel deprem çirozlarının çapı ve aralığı, etriyelerin çap ve aralığı ile aynı olacaktır. Çirozlar, her iki uçlarında mutlaka boyuna donatıları ve dış etriyeyi saracaktır. Etriyeler ve çirozlar beton dökülürken yerlerinden kaymayacak biçimde boyuna donatılara sıkıca bağlanacaktır.

80 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.3 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR

81 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Enkesit Koşulları Dikdörtgen kesitli kolonların en küçük enkesit boyutu 300 mm den küçük olmayacaktır. Dairesel kolonların çapı 350 mm den küçük olmayacaktır. Kolonun brüt enkesit alanı, N dm TS 498'de hareketli yükler için tanımlanmış olan hareketli yük azaltma katsayıları da dikkate alınarak, G ve Q düşey yükler ve E deprem etkisinin ortak etkisi G + Q + E altında hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğü olmak üzere, koşulunu sağlayacaktır. Ac Ndm /(0.40 fck )

82 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Boyuna Donatı Koşulları Kolonlarda boyuna donatı alanı, brüt kesitin %1 inden az, %4 ünden daha büyük olmayacaktır. Kolonlarda 14 den daha ince ve dairesel kolonlarda 6 adetten daha az donatı kullanılmayacaktır. Bindirmeli ek yapılan kesitlerde toplam boyuna donatı oranı %6 yı geçmeyecektir.

83 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Boyuna Donatı Koşulları Kolon boyuna donatılarının bindirmeli ekleri, kolonun serbest yüksekliğinin orta üçte birlik bölgesinde yapılacaktır. Bindirmeli ekinin boyu l b den küçük olmayacaktır. Bindirmeli ek boyunca yerleştirilecek enine donatıların aralığı kolonun en küçük boyutunun 1/3 ünden ve 150 mm den büyük olmayacaktır.

84 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Enine Donatı Koşulları (Kolon Sarılma Bölgesi) Sarılma bölgesi uzunluğu; kolon serbest yüksekliğinin 1/6 sından, kolon en büyük kesit boyutunun 1.5 katından ve 500 mm den daha küçük olmayacaktır. Konsol kolonlarda sarılma bölgesi kolon alt ucunda oluşturulacak ve uzunluğu kolon büyük boyutunun iki katından daha küçük alınmayacaktır. Bu donatılar temelin içinde kolonun minimum boyutundan küçük olmayan bir yükseklik boyunca devam ettirilecektir. Ancak, çanak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarılma bölgesindeki enine donatı çanak yüksekliği boyunca devam ettirilecektir.

85 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Enine Donatı Koşulları (Kolon Sarılma Bölgesi) Sarılma bölgelerinde 8 den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Bu bölgede,boyuna doğrultudaki etriye ve çiroz aralığı; en küçük kesit boyutunun 1/3 ünden daha büyük, 150 mm den daha büyük, boyuna donatı çapının altı katından daha büyük, 50 mm den daha küçük olmayacaktır. Etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay mesafe, a, etriye çapının 25 katından daha büyük alınmayacaktır. Sürekli dairesel spirallerin adımı, göbek çapının 1/5 inden ve 80 mm den daha büyük olmayacaktır. Dairesel kolonlarda tüm sargı donatısı çevreye yerleştirilen çembersel enine donatı ile sağlanacaktır.

86 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Enine Donatı Koşulları (Kolon Orta Bölgesi) Kolon orta bölgesinde 8 den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Kolon boyunca etriye, çiroz veya spiral aralığı; en küçük enkesit boyutunun yarısından ve 200 mm den daha büyük alınmayacaktır. Etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay mesafe, a, etriye çapının 25 katından daha fazla olmayacaktır.

87 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Kolonların Kirişlerden Daha Güçlü Olması Koşulu Düğüm noktasına birleşen kolonların her ikisinde de; (M ra + M rü ) 1.2 (M ri + M rj ) N d 0.10 Ac f ck olması durumunda, bu koşulun sağlanması zorunlu değildir. Tek katlı binalarda ve çok katlı binaların kolonları üst kata devam etmeyen düğüm noktalarında bu koşulun sağlanıp sağlanmadığına bakılmayacaktır. Kirişlerin saplandığı perdenin zayıf doğrultuda kolon gibi çalışması durumunda,bu koşulun sağlanıp sağlanmadığına bakılmayacaktır.

88 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Kolonların Kesme Güvenliği Kolonlarda enine donatı hesabına esas alınacak kesme kuvveti V e, aşağıdaki denklem ile hesaplanacaktır. V e = (M a + M ü ) / l n Düşey yükler ile birlikte D ile artırılmış depremden hesaplanan kesme kuvvetinin toplamının, yukarıdaki denklem ile hesaplanan V e den küçük olması durumunda, V e yerine bu kesme kuvveti kullanılacaktır. Yukarıdaki denklem ile hesaplanan kesme kuvveti, V e, yük katsayıları ile çarpılmış düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan kesme kuvveti V d den daha küçük alınmayacak ve ayrıca aşağıda verilen koşulları sağlayacaktır. V e V r V e 0.85A w f ck

89 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KOLONLAR Kolonların Kesme Güvenliği V e = (M a + M ü ) / l n

90 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.4 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER

91 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER Enkesit Koşulları Kiriş gövde genişliği en az 250 mm olacaktır. Kiriş gövde genişliği, kiriş yüksekliği ile kirişin birleştiği kolonun veya perdenin kirişe dik genişliğinin toplamını geçmeyecektir. Kiriş yüksekliği, döşeme kalınlığının 3 katından ve 300 mm den daha az olmayacaktır. Bu şartı sağlamayan elemanlar, çözümlemede döşeme elemanları ile beraber modellenecek, kiriş gibi donatılacak, ancak çerçeve kirişi olarak kabul edilmeyecektir. Ayrıca, kiriş yüksekliği kiriş gövde genişliğinin 3.5 katından fazla olmayacaktır. Kiriş yüksekliği, serbest açıklığın 1/4 ünden daha fazla olduğu durumda kiriş gövdesinin her iki yüzüne, kiriş yüksekliği boyunca boyuna gövde donatısı konulacaktır. Toplam boyuna gövde donatısı alanı, sağ veya sol mesnet kesitlerinde üst ve alt boyuna donatı alanları toplamının en büyüğünün %30 undan daha az olmayacaktır. Gövde donatısı çapı 12 mm den az, aralığı ise 300 mm den fazla olmayacaktır. Kiriş yüksekliği boyunca 600 mm yi ve kiriş ekseni boyunca 400 mm yi geçmeyen aralıklarla yatay gövde çirozları konulacaktır. Boyuna donatıların kenetlenmesine benzer biçimde, gövde donatılarının kenetlenmesi için aynı şartlar uygulanacaktır.

92 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER Enkesit Koşulları Kiriş genişliği ve yüksekliği ile ilgili olarak belirtilen bu sınırlamalar, kolonlara mafsallı olarak bağlanan betonarme kirişler, bağ kirişli (boşluklu) perdelerin bağ kirişleri ve çerçeve kirişlerine kolon-kiriş düğüm noktaları dışında saplanan ikincil kirişler için zorunlu değildir. Kiriş olarak boyutlandırılıp donatılacak taşıyıcı sistem elemanlarında, tasarım eksenel basınç kuvvetinin; koşulunu sağlaması zorunludur. N d 0.10 Ac f ck Aksi durumda, bu elemanlar kolon olarak boyutlandırılıp donatılacaktır.

93 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER Boyuna Donatı Koşulları Kiriş mesnetlerinde çekme donatılarının minimum oranı: 0.8 f ctd / f yd Boyuna donatıların çapı 12 mm den küçük olmayacaktır. Kirişin alt ve üstünde en az iki donatı çubuğu, kiriş açıklığı boyunca sürekli olarak bulunacaktır. Deprem Tasarım Sınıfı; DTS = 1, 1a ve DTS = 2, 2a olan taşıyıcı sistemlerde, kiriş mesnedindeki alt donatı, aynı mesnetteki üst donatının %50 sinden daha az olamaz. Ancak, diğer durumlarda bu oran %30 a indirilebilir. Açıklık ve mesnetlerdeki çekme donatısı oranı TS 500 de verilen maksimum değerden ve %2 den fazla olmayacaktır.

94 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER Boyuna Donatının Düzenlenmesi Boyuna donatıların eklenmesinde; kiriş sarılma bölgeleri, kolon-kiriş birleşim bölgeleri ve açıklık ortasında alt donatı bölgeleri gibi, donatının akma durumuna ulaşma olasılığı bulunan kritik bölgelerde bindirmeli ek yapılmayacaktır. Bu bölgeler dışında bindirmeli eklerin yapılacağı yerlerde, ek boyunca özel deprem etriyeleri kullanılacaktır. Bu etriyelerin aralıkları; kiriş yüksekliğinin 1/4 ünü ve 100 mm yi aşmayacaktır. Üst montaj donatısının açıklıkta sarılma bölgelerinin dışında kalan eklerinde özel deprem etriyeleri kullanılmasına gerek yoktur.

95 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK KİRİŞLER Kirişlerin Kesme Güvenliği Düşey yükler ile birlikte depremden hesaplanan D ile artırılmış kesme kuvvetinin toplamının, yukarıdaki denklem ile hesaplanan V e den küçük olması durumunda, V e yerine bu kesme kuvveti kullanılacaktır. V e = V dy ± (M pi + M pj ) / l n Hesaplanan kesme kuvveti, V e, aşağıda verilen koşulları sağlayacaktır. Ve Vr V e 0.85b w d f ck

96 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.5 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ

97 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ Kuşatılmış ve Kuşatılmamış Birleşimler Kirişlerin kolona dört taraftan birleşmesi ve her bir kirişin genişliğinin birleştiği kolon genişliğinin 3/4 ünden daha az olmaması durumunda, kolon-kiriş birleşimi kuşatılmış birleşim olarak tanımlanacaktır. Bu koşulları sağlamayan tüm birleşimler, kuşatılmamış birleşim olarak tanımlanacaktır. V e = 1.25 f yk (A s1 + A s2 ) -V kol Kuşatılmış birleşimlerde: V e 1.7 b j h f ck Kuşatılmamış birleşimlerde: V e 1.0 b j h f ck

98 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ Enine Donatı Koşulları Kuşatılmamış birleşimlerde, alttaki kolonun sarılma bölgesi için hesaplanan enine donatı miktarının en az %60 ı, birleşim bölgesi boyunca kullanılacaktır. Ancak bu durumda, enine donatının çapı 8 mm den küçük alınmayacak ve aralığı 100 mm yi aşmayacaktır. Kuşatılmış birleşimlerde, alttaki kolonun sarılma bölgesi için hesaplanan enine donatı miktarının en az %40 ı, birleşim bölgesi boyunca kullanılacaktır. Ancak, enine donatının çapı 8 mm den küçük olmayacak ve aralığı 150 mm yi aşmayacaktır.

99 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER

100 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Enkesit Koşulları Bodrum perdeleri dışındaki perdeler için aşağıdaki en kesit koşulları sağlanacaktır. Perdenin boşluklar çıktıktan sonra kalan net enkesit alanı, N dm TS 498'de hareketli yükler için tanımlanmış olan hareketli yük azaltma katsayıları da dikkate alınarak, G ve Q düşey yükler ve E deprem etkisinin ortak etkisi G + Q + E altında hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğü olmak üzere, koşulunu sağlayacaktır. Ac Ndm /(0.35 fck ) Perdeler, planda uzun kenarının kalınlığına oranı en az altı olan düşey taşıyıcı sistem elemanlarıdır.

101 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Enkesit Koşulları Aşağıda belirtilen özel durumlar dışında, dikdörtgen ve U, L ve T gibi perdelerin gövde bölgesindeki perde kalınlığı kat yüksekliğinin 1/16 sından ve 250 mm den küçük olmayacaktır. Dikdörtgen perde veya perde kolu kalınlığı perdenin veya perde kolunun plandaki yanal doğrultuda tutulmamış boyunun 1/30 undan küçük olmayacaktır. Perde kolu her iki ucundan yanal doğrultuda bir perde ile tutulu ise, perde kolu kalınlığı kat yüksekliğinin 1/20 sinden ve 250 mm den küçük olmayacaktır. Taşıyıcı sistemi perdelerden oluşan binalarda, aşağıdaki denklemlerde verilen koşulların her ikisinin de sağlanması durumunda perde kalınlığı, binadaki en yüksek katın yüksekliğinin 1/20 sinden ve 200 mm den az olmayacaktır. A g / A p V t / A g 0.5 f ctd

102 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER

103 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Perdelerin Kesme Güvenliği Perde Kesme Dayanımı: V r = A ch (0.65 f ctd + sh f ywd ) V e tasarım kesme kuvveti aşağıdaki denklemlerde verilen koşulları sağlayacaktır: V e V r V e 0.85 A ch f ck (Boşluksuz Perdeler) V e 0.65 A ch f ck (Bağ Kirişli Perdeler) Temele bağlantı düzeyinde ve üst katlarda yapılacak yatay inşaat derzlerindeki düşey donatı, o kesitte aktarılan kesme kuvveti gözönüne alınarak, TS 500 de tanımlanan kesme sürtünmesi yöntemi ile kontrol edilecektir. Kesme sürtünmesi hesabında perde gövde ve uç bölgesi düşey donatısının tamamı A s ve pürüzlendirilmiş yüzey için betonun katkısı f ctd ile gözönüne alınacaktır. V e f ctd A c +ma s f yd V e min[0.2f ck A c ; ( f ck ) A c ]

104 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Bağ Kirişli (Boşluklu) Perdelere İlişkin Kural ve Koşullar Aşağıdaki koşulların herhangi birinin sağlanması durumunda, bağ kirişlerinin kesme donatısı hesabı süneklik düzeyi yüksek kiriş olarak yapılacaktır. l n 2 h k V d 1.5 b w d f ctd Yukarıdaki ile verilen koşulların her ikisinin de sağlanamaması durumunda, bağ kirişindeki kesme kuvvetini ve onun oluşturduğu eğilme momentini karşılamak üzere çapraz donatılar kullanılacaktır. Her bir çapraz donatı demetindeki toplam donatı alanı aşağıdaki denklem ile belirlenecektir. A sd = V d / (2 f yd sin ) Bağ kirişli perdelerde bağ kirişlerine etki eden kesme kuvveti V d verilen üst sınırını aşmayacaktır. V e 0.85b w d f ck

105 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Bağ Kirişli (Boşluklu) Perdelere İlişkin Kural ve Koşullar

106 SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK PERDELER Perdelerde Boşluklar Perde içinde bulunan pencere ve tesisat gibi boşluklar planda perdenin orta üçte birlik bölgesinde oluşturulacak, boşluğun yatay boyutu perde genişliğinin %20 sinden büyük ve düşey boyutu kat yüksekliğinin %20 sinden büyük olmayacaktır. Boşluğun kenarlarına, üstüne ve altına, etriyelerle sarılı ilave düşey ve yatay donatı yerleştirilecek; bu bölgelere yerleştirilen ilave donatının her bir doğrultudaki toplam kesit alanı, boşluk bölgesine yerleştirilmemiş olan donatının toplam kesit alanından az olmayacak ve etriye aralığı 150 mm den daha büyük alınmayacaktır

107 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.7 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KOLONLAR

108 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KOLONLAR Enine Donatı Koşulları Sarılma bölgelerinde 8 den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Bu bölgede,boyuna doğrultudaki etriye ve çiroz aralığı; en küçük kesit boyutunun 1/3 ünden daha büyük, 150 mm den daha büyük, boyuna donatı çapının sekiz katından daha büyük olmayacaktır. Enine donatı alanı, aşağıdaki denklemlerden bulunan değerin yarısından az olmayacaktır. Etriyeli kolonlarda N d > 0.20 Ac f ck (basınç) olması durumunda sarılma bölgelerindeki minimum toplam enine donatı alanı: A sh 0.30 s bk [(A c / A ck ) -1](f ck / f ywk ) A sh s bk (f ck / f ywk ) Dairesel donatılı kolonlarda N d > 0.20 Ac f ck (basınç) olması durumunda sarılma bölgelerindeki enine donatının minimum hacimsel oranı: s 0.45 [(A c / A ck ) -1](f ck / f ywk ) s 0.12 (f ck / f ywk ) N d > 0.20 Ac f ck olması durumunda, kolon sarılma bölgelerinde yukarıdaki denklemler ile verilen enine donatıların en az 2/3 ü, minimum enine donatı olarak kullanılacaktır.

109 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.8 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER

110 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER Boyuna Donatının Düzenlenmesi Etriye aralıkları; kiriş yüksekliğinin 1/4 ünü, en küçük boyuna donatı çapının 8 katını ve 200mm yi aşmayacaktır. Sarılma bölgesi dışında, TS 500 de verilen enine donatı koşullarına uyulacaktır. Kirişlerde etriye kolları arası 350 mm den büyük olmayacaktır.

111 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.9 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER

112 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI ÇERÇEVE SİSTEMLERİNDE KOLON BİRLEŞİM BÖLGELERİ Enine Donatı Koşulları Kuşatılmamış birleşimlerde, alttaki kolonun sarılma bölgesi için hesaplanan enine donatı miktarının en az %60 ı, birleşim bölgesi boyunca kullanılacaktır. Ancak bu durumda, enine donatının çapı 8 mm den küçük alınmayacak ve aralığı 100 mm yi aşmayacaktır. Kuşatılmış birleşimlerde, alttaki kolonun sarılma bölgesi için hesaplanan enine donatı miktarının en az %40 ı, birleşim bölgesi boyunca kullanılacaktır. Ancak, enine donatının çapı 8 mm den küçük olmayacak ve aralığı 150 mm yi aşmayacaktır. Kesme güvenliği kontrolü yapılmaz.

113 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.10 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI PERDELER

114 SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI PERDELER Perde Tasarım Eğilme Momenti ve Kesme Kuvveti

115 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ BÖLÜM 7.11 DÖŞEMELER

116 DÖŞEMELER Deprem etkisi altındaki dolgulu ya da dolgusuz yerinde dökme dişli döşemeli sistemlerde plak kalınlığı 70 mm den az olmayacaktır. Ancak, düşey yüklerden oluşan kesme kuvvetleri ile birlikte plak düzlemi içindeki deprem kuvvetlerinin güvenle aktarılmasını sağlamak üzere, dişlerle plak arasında kesme kuvveti bağlantıları yapılacak ve bu bağlantıların yeterli olduğu hesapla gösterilecektir. Diğer döşemelerin kalınlıkları için TS 500 de verilen koşullar geçerlidir. Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram kabulü ile hesaplanacaktır. Bu binaların döşemelerinde deprem etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç ve kayma gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D uygulanacaktır.

117 DÖŞEMELER Döşemede büyük olan boşlukların bulunduğu durumda; boşluğun her iki kenarına her bir doğrultuda etriyelerle sarılı ilave yatay donatı yerleştirilecek; bu bölgelerdeki ilave yatay donatının toplam kesit alanı, boşluk bölgesine yerleştirilmemiş olan toplam yatay donatı kesit alanından az olmayacak ve etriye aralığı 150 mm den daha büyük alınmayacaktır. Bu ilave yatay donatılar her bir doğrultuda boşluk uzunluğunun en az üç katı uzunlukta olacaktır.

118 DÖŞEMELER