YAPIYI İNCELEYELİM: CÜMLELERİ PRESENT PERFECT TENSE İLE KURARKEN YAPISAL ÖZELLİKLER NELERDİR?

Transkript

1 ZAMANLAR

2

3

4 YAPIYI İNCELEYELİM: CÜMLELERİ PRESENT PERFECT TENSE İLE KURARKEN YAPISAL ÖZELLİKLER NELERDİR? Present Perfect Simple Tense te yapıya hakim olabilmek için fiillerin 3. hali dediğimiz perfect zaman çekimlerini(past participle) iyi bilmek zorundayız. Bu çekimler tıpkı Past Simple daki gibi REGULAR (DÜZENLİ) ve IRREGULAR (DÜZENSİZ) olarak ikiye ayrılır. Düzenli fiillerin çekim kuralı Past Simple dakinin aynısıdır.

5

6 IRREGULAR VERB LIST (COMMON) V 0 / 1 Base Form V 2 Past Simple V 3 Past Participle be was/were been beat beat beaten become became become begin began begun bet bet bet bid bid bid bite bit bitten blow blew blown break broke broken bring brought brought

7 V 3 fiil çekimleri(düzenli-düzensiz) Present Perfect Tense te tüm cümle yapılarında (olumlu-olumsuz-soru) kullanılır. Yani bu tense te hiçbir cümle yapısında fiilin yalın hali kullanılmaz. Zaten olumsuz ve soru cümlesi yapısında fiilin yalın haline dönmesi yalnızca Past Simple ve Present Simple Tense e özgü bir durumdur. Bunun nedenini de bu tense lerde olumlu cümle yapısında bulunmayan yardımcı fiilin sonradan olumsuz cümle ve soru cümlesi yapısına dahil olmasına bağlayabiliriz. Geri kalan zamanların hepsinde de yardımcı fiil olumlu cümle yapısında zaten mevcuttur ve bu nedenle cümle yapıları da fiillerin çekimi de daima sabittir.

8

9 *Görüyoruz ki Present Perfect Tense te yardımcı fiil olarak Have veya Has kullanılmaktadır ki Has yardımcı fiili üçüncü tekil öznelerle (He/She/It/my doctor gibi) kullanılır- ve olumlu cümle de dahil tüm cümle yapılarında V3 ile birlikte bulunmaktadırlar. Örnekleri inceleyelim: She has confessed to being a spy. (O bir ajan olduğunu itiraf etti.) She hasn t confessed to being a spy. (O bir ajan olduğunu itiraf etmedi.) Has she confessed to be a spy? (O bir ajan olduğunu itiraf etti mi?) -Yes, she has (she s). / No she hasn t.

10 I have been the headmaster of this school for six years. (Ben 6 yıldır bu okulun müdürüyüm.) I haven t been the headmaster of this school for six years. (Ben 6 yıldır bu okulun müdürü değilim.) Have you been the headmaster of this school for six years? (Sen 6 yıldır bu okulun müdürü müsün?) -Yes, I have (I ve). / No, I haven t.

11 *Yapıya ilişkin bu temel bilgilerin ardından şimdi de konunun başında kısaca bahsettiğimiz ve Present Perfect Tense i tercih etmemiz gereken tüm kullanımları daha detaylı ele alalım. 1. Geçmişte belirsiz bir zamanda gerçekleşen eylemleri ifade ederken ki bu eylemler genelde henüz bitmiş, yeni sonlanmıştır. * Bu kullanımda belirsiz zaman özelliği bu tense i geçmiş zaman(past Simple)dan ayıran en net noktadır. Çünkü cümleyi kurarken eylemin ne zaman gerçekleştiğine dair net bir zaman ifadesi kullanırsak cümlenin eylemi doğrudan Past Simple olur. She has found a new job. Present Perfect (O yeni bir iş buldu.) She found a new job yesterday. Past Simple (O dün yeni bir iş buldu.)

12 We have signed the contract. (Biz sözleşmeyi imzaladık.) We signed the contract three hours ago. (Biz üç saat önce sözleşmeyi imzaladık.) He has just corrected his mistake. (O hatasını henüz/daha yeni düzeltti.) They have made a lof of friends recently. (Onlar son zamanlarda bir sürü arkadaş edindiler.)

13

14 3. Deneyimleri ifade ederken (zaman belirtmeden) *Bu kullanımda da yaşanan deneyimin net zamanını belirtirsek cümle Past Simple olur. I have won lots of prizes. (Ben birçok ödül kazandım.) -I won lots of prizes last year. (Ben geçen yıl birçok ödül kazandım.) Mark and Teresa have travelled the whole world. (Mark ve Teresa tüm dünyayı dolaştı.) -Mark and Teresa travelled the whole world in (Mark ve Teresa 1998 de tüm dünyayı dolaştı.)

15 She has met a very famous actor. (O çok ünlü bir aktör ile tanıştı.) We have been to so many different countries. (Biz pek çok sayıda ülkede bulunduk.) She has never been to Caribbean. (O asla/hiç Karayipler de bulunmadı.)

16 4. This is the first/second/third last time/noun(that) + Sbj + have/has V 3 This is the first time (that) I have seen a snake. (Bu benim ilk kez bir yılan görüşüm.) It is the third time my son has asked the same question. (Bu oğlumun aynı soruyu üçüncü kez soruşu.) This is the last time we have visited you. (Bu sizi son kez ziyaret edişimiz.)

17 This is the best/biggest/most/only + noun (that) + Sbj + have/has (ever) V 3 You are the most modest person (that) I ve (ever) met. (Sen (hayatımda/şimdiye kadar) karşılaştığım en alçak gönüllü kişisin.) This is the best novel that author has (ever) written. (Bu, o yazarın (şimdiye kadar) yazdığı en iyi romandır.) Cheyenne is the clearest capital city we ve (ever) been to. (Cheyenne bizim (şimdiye kadar) bulunduğumuz/gittiğimiz en temiz başkenttir.)

18 5. Belirsiz zaman özelliği taşıyan cümlenin eyleminin miktar yönünden nitelenmesi yani eylemin anlatımının rakamsal bir değer taşıması (eylemin nesnesinin miktar bildirmesi veya eylemin kaç kere yapıldığının ifade edilmesi) I have read several novels lately. (Son zamanlarda birkaç roman okudum.) I read several novels last week. PAST SIMPLE (Geçen hafta birkaç roman okudum.) He has called you so many times all day. (O seni tüm gün birçok kez aradı.)

19 6.Eylemde tamamlanmışlık var ise, yani eylemin bütünlüğü esastır sonuca ulaşılmıştır What do you think about the walls of my room? I have painted them. (Odamın duvarları hakkında ne düşünüyorsun? Onları boyadım.) The chef has prepared all the main dishes on today s menu. We can start to serve them. (Şef bugünkü menünün tüm ana yemeklerini hazırladı. Onları sevis etmeye başlayabiliriz.)

20 7. When/After/Before + have/has V 3, will V 0 * Present Perfect Simple zaman bağlaçlı cümlelerde bağlacın olduğu tarafta kullanılabilir ve bu kullanımın amacı temel cümlecikteki eylemin gerçekleşmesi için bağlaçlı cümlecikteki eylemin bitirilmiş olması gerektiğine dikkat çekmektir. When you have eaten your dinner, we will play games together. (Akşam yemeğimi yiyince/yediğinde birlikte oyunlar oynayacağız.) Until he has apologized to me, I won t help him. (O benden özür dileyene kadar ona yardım etmeyeceğim.)

21 Nobody can evacuate those people from their homes before they have found new ones. (Onlar yenilerini bulmadan önce hiç kimse onları evlerinden tahliye edemez.) **NOT: Bağlaçlı tarafta yaygın olduğu şekilde doğrudan Present Simple yani Geniş zaman ı da tercih edebiliriz. Anlamda herhangi bir değişiklik olmaz. Örneği inceleyelim: After she has completed / completes this level, she will begin to express herself in English. (O bu seviyeyi tamamladıktan sonra, kendini İngilizce olarak ifade etmeye başlayacak.) Bu tense te aslında en temel unsur zaman ifadeleri ve anahtar sözcüklerdir. Zaman ifadeleri her tense için önemlidir elbette ama özellikle Present Perfect kullanımları için bunlar bel kemiğidir diyebiliriz. Şimdi bunları görelim:

22

23 just henüz,daha yeni Their mother has just recovered from the flu. (Onların annesi gribi henüz/daha yeni atlattı.) yet henüz,hala The witnesses haven t arrived at the courtroom yet. (Tanıklar henüz mahkeme salonuna gelmediler.) Have you spoken to your doctor yet? (Daha/Henüz doktorunla konuşmadın mı?) -No, I haven t spoken to him yet. (Hayır, onunla henüz konuşmadım.) already çoktan,zaten The concert have already begun. / The concert have begun already. (Konser çoktan başladı.)

24 *NOT: American English te just, yet ve already gibi zarflarla Past Simple kullanımı yaygındır. Aslında Amerikan İngilizcesinde genel olarak da Present Perfect Tense yerine Past Simple kullanımı daha yaygındır.örneğimizi görelim: I just ate my meal. (Ben yemeğimi daha yeni yedim.)

25 Still hala *Bu zarf olumlu cümlelerde daha çok diğer tense lerde karşımıza çıkar ve ana fiilden hemen önce tercih edilir. Ancak Present Perfect Tense te olumsuz cümlelerde kullanımı daha yaygındır. She still hasn t completed her project. (O hala projesini tamamlamadı.) We still haven t contacted the owner of the company. (Biz hala şirketin sahibiyle iletişime geçmedik.) *NOT: Still olumsuz cümle yapılarında olumsuzluk ekinden önce kullanılır. You have still not answered my question. You still haven t answered my question. (Sorumu hala yanıtlamadın.)

26 Recently=lately son zamanlarda I haven t seen her lately/recently. (Son zamanlarda onu görmedim.) Lately/Recently, we ve had serious problems with our employer. (Son zamanlarda işverenimizle ciddi sorunlarımız var.) The boss has recently promoted me to Assistant Manager. (Patron beni bu günlerde Müdür Yardımcılığına terfi ettirdi.)

27

28

29 Fark 1: Görüldüğü gibi since ve for eylemin geçmişte başlayıp günümüze kadar devam ettiğini gösteren zaman ifadeleridir. Ancak bu anlam ortaklıklarına rağmen kullanım biçimlerine baktığımızda since ve for un ayrıldıkları iki noktayı görüyoruz. İlk ayrım şudur: zamana yönelik olarak eylemin başlangıç noktasını veriyorsak since, başlangıçtan bu yana geçen zaman dilimini yani periyodu veriyorsak for u tercih etmeliyiz.

30 *Bu arada since her durumda den beri şeklinde (since den beri/since he went - o gittiğinden beri) çevrilirken for ise hem den beri hem de dır/-dir (for years-yıllardır/yıllardan beri) şeklinde çevrilebilir. Ancak -dır/-dir for un Türkçedeki en yaygın ifade edilme şeklidir. Örnek: We haven t visited them since last month. (Geçen aydan beri onları ziyaret etmedik.) My mother has had a new car since the beginning of this year. (Annemin bu yılın başından beri yeni bir arabası var.) He hasn t eaten anything for hours. (O saatlerdir hiçbir şey yemedi.) Richard and Wendy have been married since April. (Richard ve Wendy Nisan ayından beri evliler.)

31 You haven t studied French for three months now. (Üç aydan bu yana Fransızca çalışmıyorsun.) She has written three petitions since this morning. (O bu sabahtan beri üç dilekçe yazdı.) I have had the same computer for about nine years. (Yaklaşık dokuz yıldır aynı bilgisayara sahibim.) Nothing has changed since his leaving this town. (Onun bu kenti terk edişinden beri hiçbir şey değişmedi.) We have known each other for many years. (Biz birbirimizi çok senelerdir tanıyoruz.)

32

33 Örnek: I haven t made any mistakes since he warned me. (O beni uyardığından beri hiç hata yapmadım.) Since Sharon divorced her husband, their kids have been so unhappy. (Sharon kocasından boşandığından beri onların çocukları çok mutsuz.) Everybody has owed him an apology since he proved his innocence. (O suçsuzluğunu kanıtladığından beri herkes ona bir özür borçlu.)

34 Ever since Since kullanımının daha vurgulu bir anlatım şeklidir ve kullanım özellikleri since den farklı değildir. Örnek: She hasn t liked the sound of aircraft ever since the crash. (O, kazadan beri uçak sesini sevmiyor.) We have been friends ever since we met at school. (Biz okulda tanıştığımızdan beri arkadaşız.)

35 ** NOT: Since veya ever since cümlenin sonunda ardına herhangi bir zaman ifadesi veya cümle almadan zarf görevinde de kullanılabilir ve sonuna geldiği cümle yine Present Perfect olur, çevirisi de o zamandan beri şeklinde yapılır. Örnek: She left London ten years ago, and I haven t seen her since. (O on yıl önce Paris ten ayrıldı ve ben o zamandan beri onu görmedim.) He was elected in 1998 and (he) has been president ever since. (O 1998 yılında seçildi ve o zamandan beri başkandır.) We came to Canada in 2004 and (we) have lived here ever since. (Biz 2004 yılında Kanada ya geldik ve o zamandan beri burada yaşıyoruz.)

36 **NOT: Since cümlede have/has ile V3 arasında yer alırsa -ki since bu kullanımda da yine zarf(adverb) görevindedir- anlamı sonrasında/ daha sonra/ sonradan şeklinde ifade edilir. Örnekleri inceleyelim: Örnek: Katy at first refused to see a doctor, but has since consented. (Katy ilk başta bir doktora gitmeyi reddeti ama sonradan/daha sonra razı oldu.) He lost his job three years ago, but has since found a better one. (O üç yıl önce işini kaybetti ama sonrasında daha iyisini buldu.)

37

38 Ever / Never hiç Have you ever climbed a mountain? (Hiç dağa tırmandın mı?) -No, I have never climbed a mountain. / No, I ve never. (Hayır, ben hiç dağa tırmanmadım.) -Yes, I have climbed a mountain. / Yes, I ve. (Evet, ben dağa tırmandım.) All my/your/his/ life hayatım boyunca Those boys have witnessed domestic violence all their life. (O çocular hayatları boyunca aile içi şiddete tanıklık etmekte/etti.)

39 In my/your/his/their life hayatımda I have always wanted to be like you in my life. (Hayatımda hep senin gibi olmak istemişimdir.) *NOT: Always/occassionally/often zarfları Present Perfect Tense ile de kullanılabilirler. Ancak anlamda oluşan küçük bir fark vardır. I always travel by plane. (Ben her zaman uçakla seyahat ederim.) Bugüne kadar böyle oldu bundan sonra da böyle olacak yani hep uçakla seyahat edeceğim bu benim için bir alışkanlık. I have always travelled by plane. (Ben her zaman uçakla seyahat etmişimdir.) Bu ifade yaşamımın sadece şu ana kadar olan bölümünü kapsamaktadır yani bu bir alışkanlık ifadesi değildir. Bu nedenle bu cümleden bundan sonra da hep uçakla seyahat edeceğim anlamı çıkarılmamalıdır.

40 So far = thus far = up to now = until now = till now = up till now = hitherto = to date şimdiye kadar / şu ana dek They haven t investigated the details of the event thus far. (Onlar şu ana kadar olayın detaylarını araştırmadılar.) The government has ignored the citizens problems so far. (Hükümet şimdiye kadar vatandaşların sorunlarını görmezden geldi.) The workers haven t had any problems with the machines so far this week. (İşçiler bu hafta şimdiye dek makinelerle hiç sorun yaşamadı.) The cost of the new project to date has been about $4 million. (Yeni projenin maliyeti şu ana dek 4 milyon doları buldu.) All day/week/year/morning Tüm gün/hafta/yıl/sabah boyunca We have held four meetings all day. (Tüm gün boyunca dört toplantı yaptık.)

41 Before daha önce * Before bu kullanımda bir bağlaç değil yalnızca cümle sonunda kullanılan bir zaman zarfı görevindedir ve bu zarfı kullandığımız cümlenin zamanının Present Perfect olabilmesi için o cümlenin öncesinde anlam akışının Present zamanlı olduğunu gösteren bir ifade olmalıdır. Çünkü akışın Past yani geçmişe yönelik olduğuna dair bir ifade mevcutsa o zaman before zarfını kullanacağımız cümlede Present Perfect değil Past Perfect isimli tense i tercih etmemiz gerekmektedir. Örnek: I don t know the candidates. I have never met them before. (Adayları tanımıyorum. Onlarla daha önce hiç tanışmadım.) I didn t know the candidates. I hadn t met them before. (Adayları tanımıyordum. Onlarla daha önce tanışmamıştım.)

42 Been / Gone * Be ve Go fiilleri bir yerde bulunmak, bir yere gitmek anlamlarında kullanıldıklarında aralarında pek fark yokmuş gibi görünse de şu ayrıma dikkat edilmelidir. Örnek: She has been to Spain. (O İspanya da bulundu.) Kişi şu an bahsedilen yerde değildir ancak daha önceden bulunmuştur. She has gone to Spain. Kişi hala bahsedilen yerde bulunmaktadır dönmemiştir. (O İspanya ya gitti.)

43 In recent times/years/months/weeks/days/ son zamanlarda/yıllarda/aylarda/haftalarda/günlerde/ Örnek: In recent years those countries haven t experienced very rapid economic development. (Son yıllarda o ülkeler çok hızlı bir ekonomik büyüme yaşamamaktadır.) Water use has decreased in our city in recent times. (Son zamanlarda kentimizdeki su kullanımı azaldı.) Heavy snowfall has become powerful in recent days. (Son günlerde yoğun kar yağışı etkili hale geldi/etkili olmaktadır.)

44 In/during/over/for the last(past) day/week/month/year/decade/century son gün/hafta/ay/yıl/on yıl/yüzyıl içinde / boyunca There have been notable technological developments during the last decade. (Son on yıl boyunca dikkate değer teknolojik gelişmeler oldu/olmaktadır.) Over the past century, major advances have occurred in both language and literature. (Son yüzyıl içinde, hem dilde hem de edebiyatta büyük ilerlemeler meydana geldi/gelmektedir.)

45 In/during/over/for the last(past) two centuries/few days/two weeks/three months/five years/two decades son içinde,boyunca They haven t invited us to their parties for the last few weeks. (Son birkaç haftadır onlar bizi partilerine davet etmiyorlar/etmediler.) In the last five years, we have reduced the budget deficit by $1.5 trillion. (Son beş yılda, bütçe açığını 1.5 trilyon dolara kadar düşürdük.)

46 This morning/afternoon/week/month/term/year/century/ bu sabah/öğleden sonra/hafta/ay/dönem/yıl/yüzyıl/ Örnek: They have built six new factories this year. (Onlar bu yıl 6 yeni fabrika kurdu.) He hasn t visited them this week. (O bu hafta onları ziyaret etmedi.) Some inventions have changed the whole world this century. (Bazı icatlar bu yüzyıl tüm dünyayı değiştirdi.)

47 **NOT: Bu cümlelerde this yerine last kullanılırsa cümleler elbette doğrudan Past Simple olmalıdır. They built six new factories last year. (Onlar geçen yıl 6 yeni fabrika kurdu.) He didn t visit them last week. (O geçen hafta onları ziyaret etmedi.)

48

49 Tüm bu kullanımların yanı sıra şöyle bir kalıp da mevcuttur: *Aslında şu şekilde ifade edebileceğimiz cümleleri; We haven t visited them for two months. (Biz onları iki aydır ziyaret etmiyoruz.) She hasn t been to London for a few weeks. (O birkaç haftadır Londra da bulunmuyor.) *Şu kalıpla da ifade edebiliriz: *It is / has been + a period of time + since + Past Simp. / Present Prf. It is / has been two months since we visited them. (Biz onları ziyaret ettiğimizden bu yana iki ay geçti.) (Biz onları ziyaret etmeyeli iki ay oluyor.) We haven t visited them for two months.

50 *It is / has been + a period of time + since + Past Simp. / Present Prf. It is / has been a few weeks since she has been to London. (O Londra da en son bulunduğundan bu yana birkaç hafta geçti.) (O Londra da bulunmayalı birkaç hafta oluyor.) She hasn t been to London for a few weeks.

51 EXTRA NOTES FOR PRESENT PERFECT SIMPLE Eğer kişi hayatta değilse o kişinin gerçekleştirdiği eylemler PAST zamanlı ifade edilmelidir çünkü bahsedilen eylemin yapıldığı süreç sonlanmıştır. Bu nedenle kurulan cümleler içerdiği zaman ifadeleri ne olursa olsun süreç kesinlikle sonlandığından(yaşam süreci) tense PAST olmalıdır. Örneği inceleyelim: Hemingway wrote a lot of books all his life/in his life. (Hemingway hayatı boyunca birçok kitap yazdı.) Cümlede artık hayatta olmayan bir özne mevcut. Yani yazmak eylemini devam ettirme gibi bir şansı yok. Murathan Mungan has written a lot of poems all his life. (Murathan Mungan hayatı boyunca birçok şiir yazdı.) Cümlede hala hayatta olan ve bu nedenle yazmak eylemini bulunduğu süreç içerisinde(yaşam süreci) devam ettirebilecek bir özne mevcut.

52 Her ne kadar Amerikan İngilizcesinde kullanılsa da gone fiilini I ve We özneleri ile kullanmak mantık açısından pek uygun olmamaktadır ki İngilizler de bu nedenle gone fiilini bu öznelerle tercih etmemektedir. I/We have gone to Canada. Cümleden çıkan anlam Ben/Biz Kanada ya gittim/ gittik ve hala buradayım/buradayız. Bu durumda şu anda özne hala Kanada da. Eğer ben ya da biz özneleri hala Kanada da ise biz bu eylemi gerçekleştiren özne ile nasıl karşılıklı konuşabiliriz. Eğer bu cümleyi kuran kişiyle/kişilerle karşılıklı konuşabiliyorsak cümlenin doğrusu şöyle olmalıdır: I/We have been to Canada. Cümleden çıkan anlam Ben/Biz Kanada ya gittim/ gittik ve döndüm/döndük, yani orada bulundum/ bulunduk.

53 Radyo ve televizyonlarda haber başlıklarını aktarırken de Present Perfect in kullanıldığını görebiliriz. People in front of the shopping mall have seen an attacker with a gun. (Alışveriş merkezinin önündeki insanlar silahlı bir saldırgan gördüler.) The government has decided to ban certain websites. (Hükümet belli internet sitelerini yasaklamaya karar verdi.)

54 How long sorusu bu zamanla sıkça kullanılan bir sorudur. How long have you been here? (Ne kadar zamandır buradasın?) -For eight days. (8 gündür.) How long has she known the truth? (O ne zamandır gerçeği biliyor?) -For a long time. (Uzun zamandır.)

55 Present Perfect ile sorulan bir soruya Past Simple Tense e ait bir time expression kullanak belirtmek şartıyla Past Simple ile yanıt verebiliriz. Have you seen my purse? (Cüzdanı mı gördün mü?) -Yes, I saw it on that chair a few minutes ago. (Evet, onu birkaç dakika önce sandalyenin üzerinde gördüm.) VEYA doğrudan Present Perfect ile yanıtlayabiliriz elbette; -Yes, I ve seen it. / Yes, I ve. -No,I haven t seen it. / No, I haven t.