Narlýdere Bölgesi Saðlýk Ocaklarýnda Verilen Ýþe Giriþ Raporlarý*

Transkript

1 Narlýdere Bölgesi Saðlýk Ocaklarýnda Verilen Ýþe Giriþ Raporlarý* Dr. Bülent Kýlýç**, Dr. Serap K. Konakçý***, Dr. Pembe Keskinoðlu***, Dr. Alp Ergör**, Dr. Fatma Ö. Boya****, Dr. Gül Gürsoy****, Dr. Metin Pýçakçýefe***** Çaðdaþ saðlýk anlayýþýna göre çalýþma yaþamý ile bireylerin ve toplumun saðlýðýnýn kesiþtiði alanlar bir bütünün ayrýlmaz parçalarýný oluþturur. Bu nedenle ülkemizde birincil saðlýk bakýmýnýn yürütülmesi ile yükümlü temel yapýlardan biri olan ve bütüncül saðlýk anlayýþý doðrultusunda oluþturulmuþ saðlýk ocaklarýnýn çalýþma yaþamý ile ilgili iþlevler üstlenmesi hem gerekli hem de doðaldýr. Ancak bu iþleve sahip saðlýk ocaklarýnýn son derece az olduðu da bilinen bir gerçektir. Yakýn tarihimizde, aðýrlýkla çalýþma yaþamý ile ilgili sorunlara odaklanan bir saðlýk ocaðý örgütlenmesi olarak yalnýzca Yenice Ýþ Saðlýðý Merkezini görmekteyiz (1). Saðlýk ocaðýnýn çalýþma yaþamý ile ilgili iþlevlerinden bir bölümü; Ýþ Yasasý, Aðýr ve Tehlikeli Ýþler Tüzüðü, Sosyalleþtirme Yasasý ve Saðlýk Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkýnda Yönerge gibi çeþitli yasal düzenlemelerde yer almaktadýr. Aðýr ve Tehlikeli Ýþler Tüzüðü'ne göre iþe giriþ muayenelerinin; iþyeri hekimi, iþçi saðlýðý dispanserleri, bunlarýn bulunmadýðý yerlerde sýrasý ile, en yakýn Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) saðlýk kurumlarý ve hekimleri ile saðlýk ocaðý, hükümet tabibi ya da belediye doktorlarý tarafýndan yapýlabileceði belirtilmektedir (2). Ülkemizde iþyerlerinin %98'i küçük ölçekli (1-49 arasý iþçi çalýþtýran) iþyerleridir ve çalýþanlarýn yaklaþýk yarýsý bu iþletmelerde çalýþmaktadýr (3). Ne yazýk ki yasal düzenlemelere göre 50'den az iþçi çalýþtýran küçük ölçekli iþyerlerinde iþyeri hekimi bulundurma ya da ortak iþyeri saðlýk birimi kurulmasý zorunluluðu yoktur (4). Ayrýca mevzuatta yeri olan ancak gerçekte bulunmayan iþçi saðlýðý dispanserlerinin yokluðu ve SSK dispanserlerinin aðýr iþ yükü nedeniyle küçük ölçekli iþyerlerinin iþe giriþ muayeneleri daha çok saðlýk ocaðý hekimleri tarafýndan yapýlmaktadýr. Küçük ölçekli iþ yerlerinde çalýþanlar için saðlýk hizmetlerinin yürütülmesi hakkýnda mevzuatta da tam bir belirleyici çerçeve yoktur (4). Bu nedenlerle ülkemizde özellikle küçük ölçekli iþyerlerinde çalýþanlar açýsýndan ciddi bir hizmet eksikliði söz konusudur. Uluslararasý Çalýþma Örgütü nün (ILO) 161 sayýlý Ýþ Saðlýðý Hizmetleri Sözleþmesi metninde; iþ saðlýðý örgütlenmesinin tamamlanmadýðý ülkelerde iþ saðlýðý hizmetlerinin yürütülebilmesi için hekimler ya da yerel saðlýk hizmeti birimleri ile birlikte çalýþýlmasýnýn gerekliliði vurgulanmýþtýr (5). Ülkemizde saðlýk ocaklarýnda çalýþan hekimler saðlýk ocaklarýna baþvuru olduðunda iþe giriþ muayenesi yapmakta ve iþe giriþ raporu düzenlemektedirler. Hekimlerin bu yükümlülükleri ile ilgili yasal düzenlemeler "154 sayýlý Yönerge"ye göre yürütülmekte iken, 2002 yýlýnda "Saðlýk Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkýnda Yönerge" düzenlenmiþtir. Saðlýk ocaklarýnda çalýþan hekimlerin bir kýsmý ayný zamanda iþyeri hekimi olarak çalýþmaktadýr. Ancak, saðlýk ocaklarýnda verilen raporlarýn gereksinim ve zorunluluklarla ne denli örtüþtüðü, saðlýk ocaðý kayýtlarýnýn durumu, hekimlerin bu konudaki bilgi ve tutumlarýnýn ne düzeyde olduðu tam olarak bilinmemektedir. Bu alanda yapýlan araþtýrma sayýsý son derece yetersizdir. Bu araþtýrmanýn amacý; Narlýdere Eðitim Araþtýrma ve Saðlýk Bölgesinde: 1- Saðlýk ocaklarýnda 2001 yýlýnda verilen saðlýk raporlarý içinde iþe giriþ raporlarýnýn daðýlýmýný ve bu raporlar açýsýndan saðlýk ocaklarýndaki kayýt durumunu saptamak, 2- Saðlýk ocaklarýnda çalýþan doktorlarýn iþe giriþ muayenesi ve raporlarý ile ilgili bilgi ve tutumlarý ile bunlarý etkileyen etmenleri belirlemektir. Yöntem: Kesitsel ve analitik bir araþtýrma olan bu çalýþma iki aþamada gerçekleþtirilmiþtir. Birinci aþamada Narlýdere Eðitim Araþtýrma ve Saðlýk Bölge (NEASB) Baþkanlýðý'na baðlý 17 saðlýk ocaðýnda çalýþmakta olan 63 hekime ulaþýlmasý hedeflenmiþ ancak 58 hekime (%92) ulaþýlabilmiþtir. Ýkinci aþamada ise bu saðlýk ocaklarýnda 2001 yýlýnda gerçekleþtirilen poliklinik kaydýnýn tamamý incelendi. NEASB, Dokuz Eylül Üniv. Týp Fak. Halk Saðlýðý AD'na baðlý bir bölgedir. Bölgede dört saðlýk grup baþkanlýðýna (SGB) baðlý 17 saðlýk ocaðý bulunmaktadýr. SGB'lerin ikisi (Narlýdere ve Güzelbahçe) Ýzmir metropol sýnýrlarý içinde, ikisi (Urla ve Seferihisar) metropol sýnýrlarý dýþýndadýr. * Bu makale Mart 2002 tarihinde Ýzmir'de II. Ulusal Ýþ Saðlýðý Günleri nde sözel bildiri olarak sunulmuþtur. ** Yard. Doç.; Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Saðlýðý AD, Ýzmir *** Arþ. Gör.; Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Saðlýðý AD, Ýzmir ****Fahrettin Altay SO, Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Sað. AD Doktora Öðr. Ýzmir *****Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Sað. AD Doktora Öðr. Ýzmir sted 2002 cilt 11 sayý

2 Araþtýrmanýn verileri Þubat 2002 tarihinde iki deðiþik veri formuyla toplanmýþtýr. Birinci formla hekimlerin bilgi ve tutumlarý ile ilgili veriler elde edilirken ikinci formla saðlýk ocaðý kayýtlarýndaki verilere ulaþýlmýþtýr. Bu aþamada 2001 yýlýna ait tüm poliklinik defterleri taranarak "iþe giriþ raporu" ve "saðlýk raporu" kaydý aranmýþtýr. Ayrýntýlý poliklinik kaydýna ulaþýlamayan yerlerde ise poliklinik defterlerindeki tüm saðlýk raporlarýnýn kayýtlarý deðerlendirmeye alýnmýþtýr. Ayrýca kayýtlardaki raporlarýn birer örneklerinin saðlýk ocaðý arþivinde bulunup bulunmadýðý kontrol edilmiþ ve rapor örnekleri saðlýk ocaðýnda saklanmakta ise poliklinik defterlerindeki protokol numaralarý ile uyumlu olup olmadýðý da karþýlaþtýrýlmýþtýr. Veriler, SPSS 10.0 paket istatistik programý ile analiz edilmiþtir. Analiz ve makale yazýmý Mart-Temmuz 2002 tarihleri arasýnda yapýlmýþtýr. Bulgular NEASB'nin 2001 yýlý nüfusu ve poliklinik sayýsý 'dýr. On yedi saðlýk ocaðýnýn 2001 yýlý poliklinik defter kayýtlarýnýn taranmasý ile toplam saðlýk raporu kaydý saptanmýþtýr. Buna göre yapýlan poliklinik muayenelerinin %1 inde saðlýk raporu düzenlenmiþtir. Rapor örnekleri ile poliklinik kayýtlarý karþýlaþtýrýldýðýnda iþe giriþ raporlarýnýn, sporcu lisans saðlýk raporlarýnýn, okul ve kreþ kayýtlarý için gerekli saðlýk raporlarýnýn, genellikle "saðlýk raporu" adý altýnda ayrým yapýlmaksýzýn poliklinik defterine kayýt edildiði Tablo 1. NEASB, 2001 yýlý saðlýk ocaðý poliklinik kayýtlarý ile arþivdeki rapor örneklerinin daðýlýmý. Saðlýk Raporu Ýþe Giriþ Raporu SO Adý Plk. defteri Arþivde rapor Arþivde rapor (sayý) (sayý) (yüzde) (sayý) (sayý) Narlýdere Urla Ilýca Güzelbahçe Ýnönü Ürkmez Derya Seferihisar Yelki Çeþmealtý Özbek Sýðacýk Zeytinalaný Uzunkuyu Bademler Balýklýova Orhanlý NEASB Top *Poliklinik defterindeki saðlýk raporu sayýsýna göre yüzde alýnmýþtýr ve tüm raporlar için ayný formun kullanýldýðý saptanmýþtýr. Akit raporu, adli rapor ve ateþli silah kullanýmý ruhsatý için alýnan saðlýk raporlarý bu deðerlendirmeye katýlmamýþtýr. Tablo 1'de bu kayýtlarýn ayrýntýlý dökümü bulunmaktadýr. Poliklinik kayýtlarýnda verilen raporun özellikle "iþe giriþ raporu" olarak verildiðini belirtme durumu yalnýzca üç saðlýk ocaðýndaki 16 poliklinik kaydýnda saptanmýþtýr (%0.6). Ancak bu kayýtlarda çalýþýlacak iþin türünün belirtilmediði ve hiçbir raporun bir örneðinin saðlýk ocaðý arþivinde bulunmadýðý görülmüþtür. Ayrýca Tablo 1'de de görüldüðü gibi poliklinik defterinde belirtilmediði halde iki saðlýk ocaðý arþivinde iþe giriþ raporu olarak verildiði belirtilen 37 rapor örneði daha bulunmuþtur Böylece araþtýrma sonucunda bir yýlda toplam 53 iþe giriþ raporu verildiði saptanmýþ olmaktadýr. Bu sayý poliklinik içinde %0.02; toplam 2634 saðlýk raporu içinde ise %2 oranýndadýr. Kayýtlarda saptanan saðlýk raporlarýnýn %87.6'sýnýn saðlýk ocaklarýnda bir örneðinin saklandýðý saptanmýþtýr. Ancak poliklinik kayýtlarý ile arþivdeki saðlýk raporlarý sayýsýnýn uyumsuz olduðu da görülmektedir. Dört saðlýk ocaðýnýn arþivinde hiçbir raporun örneði bulunamamýþtýr. Poliklinik kayýtlarý ile arþivleri tam uyumlu olan saðlýk ocaðý sayýsý ise yalnýzca üçtür. On yedi saðlýk ocaðýnýn yalnýzca beþinde (%29) poliklinik defter kayýtlarýnda saðlýk raporu alan kiþinin adresinin bölge içi / bölge dýþý ayýrýmý yapýlarak kodlandýðý saptanmýþtýr. Bölge içi/dýþý ayrýmý yapan saðlýk ocaklarýnýn kayýtlarýna göre toplam 2634 saðlýk raporunun %10.5'i bölge dýþýdýr. Ayrýca KSF kullanan iki saðlýk ocaðýnda da saðlýk raporlarý muayene bulgularýnýn KSF'ye iþlenmediði saptanmýþtýr. Tüm saðlýk ocaklarýnda iþyeri hekimi sertifikasý olan doktor sayýsýna göre, iþe giriþ rapor örneði arþiv düzenlemesi karþýlaþtýrýldýðýnda da saðlýk ocaklarý arasýnda bir fark görülmemiþtir (p=0.67). Saðlýk ocaklarýnda verilen raporlarýn aylara göre daðýlýmý incelendiðinde, en az Þubat ayýnda (127 adet), en çok Eylül ayýnda (530 adet) rapor verildiði saptanmýþtýr. Eylül ayýndaki raporlarda artýþ nedeni, okul ve kreþlere kayýt için verilen saðlýk raporlarýdýr. On yedi saðlýk ocaðýnda da 2001 yýlý verilerine göre aðýr ve tehlikeli iþler için rapor verilmediði saptanmýþtýr. Söz konusu saðlýk ocaklarýnda çalýþmakta olan 63 hekimin 58'i ile yüz yüze görüþme yapýlmýþtýr (%92). Bu hekimlerin SGB'lere göre sted 2002 cilt 11 sayý

3 daðýlýmýna bakýldýðýnda hekimlerin %43'ü (25 kiþi) metropol sýnýrlarý içinde, %57'si (33 kiþi) metropol sýnýrlarý dýþýndaki saðlýk ocaklarýnda çalýþmaktadýr. Çalýþma yerine göre istatistiksel bir farklýlýk saptanmamýþtýr. Görüþme yapýlan 58 hekimin yaþ ortalamasý 36,2+0.7, ortalama hekimlik süreleri 10,8+0.6 ve ortalama saðlýk ocaðý hekimlik süreleri 8,9+0.7'dir. Hekimlerin 36'sý erkek (%62), 22'si kadýndýr (%38). Mezun olunan týp fakültesi açýsýndan en sýk rastlanan iki fakülte Dokuz Eylül (17 kiþi) ve Ege (11 kiþi) üniversiteleridir. Hekimlerin 29'unun (%50) iþyeri hekimliði sertifikasý vardýr. Bu hekimlerden 24'ü A tipi, beþi A ve B tipi sertifikalara sahiptir. Sertifikasý olan hekimlerin üçü halen iþyeri hekimliði yapmaktadýr. Altý hekim daha önce iþyeri hekimliði yapmýþ, 20 hekimse hiç iþyeri hekimliði yapmamýþtýr. Hekimlerin çalýþtýklarý yere göre iþyeri hekimliði sertifikasý olma durumuna bakýldýðýnda metropol saðlýk ocaklarýndaki hekimlerin %56'sý (14 kiþi), metropol sýnýrlarý dýþýndaki saðlýk ocaklarýndaki hekimlerin %45'i sertifika sahibidir. Ýki grup arasýnda istatistiksel bir farklýlýk saptanmamýþtýr. Hekimlerin cinsiyetlerine göre iþyeri hekimliði sertifikasý olma durumuna bakýldýðýnda ise bayan hekimlerin %32'si (7 kiþi), erkek Tablo 2. NEASB de 2001 yýlýnda çalýþan iþyeri hekimliði sertifikasý olan ve olmayan hekimlerin ortalama yaþ, hekimlik yapma ve saðlýk ocaðýnda çalýþma süreleri. Sertifika Ortalama+SD p Yaþ (yýl) Yok Var Toplam Hekimlik Yok * Süresi (yýl) Var SO'da Hekimlik Yok * Yapma Süresi (yýl) Var *Ýstatistiksel olarak anlamlý Fotoðraf: Konak Meydaný, Ýzmir, 1994 Dr. Mehmet Özen, Ankara hekimlerin %61'i (22 kiþi) sertifika sahibidir. Bu iki grup arasýnda da istatistiksel bir farklýlýk saptanmamýþtýr. Ýþyeri hekimliði sertifikasý olan ve olmayan hekimlerin (her iki grupta da 29'ar kiþi vardýr) ortalama yaþ, hekimlik yapma süresi ve saðlýk ocaðýnda çalýþma süreleri Tablo 2'de görülmektedir. Buna göre sertifikasý olan grupla olmayan grup arasýnda yaþ ortalamalarý açýsýndan bir farklýlýk yokken, hekimlik süreleri ve saðlýk ocaðýnda çalýþma sürelerine göre istatistiksel açýdan anlamlý bir farklýlýk vardýr. Tablo 3. NEASB de 2001 yýlýnda iþe giriþ raporu veren hekimlerin bilgi ve tutumlarý. Bilgi-tutum deðerlendirme kriteri n %* Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ýþçiye Çalýþacaðý Ýþ Kolunu Mutlaka Sorarým 51 94,4 Raporun Bir Örneðinin Saðlýk Ocaðýnda Saklanmasýný Saðlarým 39 72,2 Saðlýk Ocaðýnýn Ýþ Saðlýðý Hizmetlerini Vermesi Gerekir 39 72,2 Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ayrýntýlý Bir Saðlýk Öyküsü Alýrým 36 66,6 Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ayrýntýlý Bir Fizik Muayene Yaparým 34 63,0 Saðlýk Ocaðý Bölgesindeki GSM Sayýsýný Biliyorum 29 53,7 Kiþiye Çalýþacaðý Ýþ Kolundaki Ýþ Riskleri Ýle Ýlgili Mutlaka Bilgi Veririm 25 46,3 Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ayrýntýlý Bir Mesleki Yaþam Öyküsü Alýrým 24 44,4 Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Bazý Laboratuvar Ýncelemeleri Ýsterim 17 31,5 S. Ocaðý Bölgesindeki Ýþ Yerlerinde Ýþ Saðlýðý Açýsýndan Denetim Yaptým 17 31,5 S. Ocaðý Bölgesindeki Ýþ Yerlerinde Bazý Ýþçilerin Periyodik Muayenesini Yaptým 16 29,6 S. Ocaðý Bölgesindeki Ýþ Yerlerinde Bazý Ýþçilere Tetanoz Aþýsý Yaptým/Yaptýrdým 13 24,1 Saðlýk Ocaðý Bölgesindeki GSM'lerde Çalýþan Ýþçi Sayýsýný Biliyorum 7 13,0 *Yüzdeler iþe giriþ raporu verdiðini söyleyen 54 hekim üzerinden alýnmýþtýr sted 2002 cilt 11 sayý

4 Görüþme yapýlan 58 hekimden 54'ü daha önce herhangi bir iþe giriþ raporu verdiðini belirtmiþtir. Bu hekimlerin iþe giriþ muayeneleri ve iþ saðlýðý ile ilgili bazý bilgi ve tutumlarý Tablo 3' te verilmiþtir. Saðlýk ocaðý hekimlerinin %94'ü iþe giriþ muayenesi yaparken iþçiye çalýþacaðý iþ kolunu kesinlikle sormakta, ancak yalnýzca %46'sý kiþiye çalýþacaðý iþ kolundaki iþ riskleri ile ilgili bilgi vermektedir. Ayrýntýlý saðlýk öyküsü alma ve fizik muayene yapma oraný da yaklaþýk 2/3 oranýndadýr. Bu oran, ayrýntýlý mesleki öykü almada ise %44'e düþmektedir. Ýþe giriþ muayenesi sýrasýnda laboratuvar incelemesi isteme oraný %30'lara düþmekte ve laboratuvar incelemeleri çoðunlukla portör muayenesi için yapýlmaktadýr. Laboratuvar incelemesi isteyen 17 hekimin 12'si bunu portör muayenesi için istediðini belirtmiþtir. Ayrýca üç hekim hemogram, iki hekim akciðer grafisi, birer hekim de tam idrar ve EKG istediðini belirtmiþtir. Daha önce iþe giriþ raporu verdiðini ifade eden 54 hekimden iþyeri hekimliði sertifikasý olan 27 hekimle, olmayan 27 hekim arasýnda iþ saðlýðý alanýndaki bilgi ve tutumlarý açýsýndan bir karþýlaþtýrma yapýldýðýnda bazý farklýlýklar saptanmýþtýr. Bu durum Tablo 4'te verilmiþtir. Hekimlerin saðlýk ocaðý bölgesindeki gayri sýhhi müessese (GSM) sayýsýný bilme durumu, iþyeri hekimliði sertifikasýna sahip olma durumlarý ile yakýndan baðlantýlýdýr. Sertifikasý olan hekimlerin %70'i, olmayanlarýn %38'i GSM sayýsýný bilmektedir. Bu durum istatistiksel olarak da anlamlý bulunmuþtur. Hekimlerin saðlýk ocaklarýnýn saðlýk ocaðý bölgesindeki iþ saðlýðý hizmetlerini vermeleri konusundaki yaklaþýmlarý ise sertifikalý hekimlerde %63 oranýyla (17 kiþi) olumlu olurken, sertifikasýz hekimlerde %81 oraný (22 kiþi) ile olumludur (p=0.224). Halen iþyeri hekimliði yapan üç ve geçmiþte iþyeri hekimliði yapmýþ altý olmak üzere toplam dokuz hekim (%15.5) iþyeri hekimliði deneyimine sahiptir. Bu hekimlerin 7'si metropolde, 2'si metropol dýþýndaki saðlýk ocaklarýnda çalýþmakta ve 6'sý erkek, 3'ü kadýndýr. Ýþyeri hekimliði deneyimine sahip dokuz hekimden biri saðlýk ocaðýnda hiç iþe giriþ muayenesi yapmadýðýný belirtmiþtir. Saðlýk ocaðýnda iþe giriþ muayenesi yaptýðýný belirten sekiz hekimin ise yalnýzca altýsý (%75) bu muayene esnasýnda iþ kolunu sorduðunu ve kiþiyi iþ risklerine karþý bilgilendirdiðini belirtmiþtir. Meslek öyküsü alma ve tam fizik muayene yapmada bu sayý beþe düþmektedir (%62). Çok önemli bir temel yaklaþýmý içeren bu durum sertifika programlarýna katýlan hekimler için beklenen oranýn altýnda kalmýþtýr. Görüþme yapýlan hekimlerin yalnýzca altýsý (%10,3) mezuniyet öncesi dönemde týp eðitimi içinde ve yedisi (%12,1) mezuniyet sonrasý dönemde hizmet içi eðitim sýrasýnda yeterli bir iþ saðlýðý eðitimi aldýðýný düþünmektedir. Saðlýk ocaðýnda çalýþan hekimlerin %72'si iþçi saðlýðýna yönelik hizmetlerin saðlýk ocaklarýnca yürütülmesi gerekliliðini düþünmektedir. Tablo 4. NEASB de 2001 yýlýnda görev yapan hekimlerin iþyeri hekimliði sertifikasýna sahip olma durumuna göre Bilgi ve Tutumlarý. Bilgi-Tutum Deðerlendirme Kriterleri Sertifikasý olan Sertifikasý olmayan n %* n %** p Saðlýk Ocaðý (SO) Bölgesindeki GSM Sayýsýný Biliyorum*** Ýþçiye Çalýþacaðý Ýþ Kolundaki Risklerle Ýlgili Bilgi Veririm SO Bölge.de Bazý Ýþçilere Tetanoz Aþýsý Yaptýrdým/Yaptým Saðlýk Ocaðýnýn Ýþ Saðlýðý Hizmetlerini Vermesi Gerekir SO Bölge.de Bazý Ýþçilere Periyodik Muayene Yaptým Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Bazý Lab. Ýncelemeleri Ýsterim Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ayrýntýlý Bir Saðlýk Öyküsü Alýrým Ýþe Giriþ Muayenesi Yaparken Ayrýntýlý Bir FM Yaparým SO Bölge.de GSM'lerde Çalýþan Ýþçi Sayýsýný Biliyorum Ýþe Giriþ Muayenesinde Ýþçiye Çalýþacaðý Ýþ Kolunu Sorarým Raporun Bir Örneðinin Saðlýk Ocaðýnda Saklanmasýný Saðlarým Ýþe Giriþ Muayenesinde Ayrýntýlý Mesleki Yaþam Öyküsü Alýrým SO Bölgede Ýþ Yerlerinde Ýþ Saðlýðý Açýsýndan Denetim Yaptým *Yüzdeler iþe giriþ raporu verdiðini söyleyen ve sertifikasý olan 27 hekim üzerinden alýnmýþtýr **Yüzdeler iþe giriþ raporu verdiðini söyleyen ve sertifikasý olmayan 27 hekim üzerinden alýnmýþtýr ***Ýstatistiksel olarak anlamlý ki-kare: 5,075 (Yates) p:0.024 sted 2002 cilt 11 sayý

5 Kaynaklar: 1- Öztürk Y. "Çubuk Saðlýk Eðitim ve Araþtýrma Bölgesi, Yýllarý Çalýþmalarýnýn Deðerlendirilmesi" Hacettepe ÜTF Halk Saðlýðý AD Yayýn No 85/28, Ankara, s:70-77, Aðýr ve Tehlikeli Ýþler Tüzüðü, Resmi Gazete sayý:14502, 9 Nisan 1973, Madde Sosyal Sigortalar Kurumu "SSK Ýstatistik Yýllýðý 2001", SSK yayýnlarý, Ankara, Sayýlý Umumi Hýfzýsýhha Kanunu, Resmi Gazete sayý:1489, 6 Mayýs 1930, Madde Biagi M., "Consultation and information on health and safety in ILO Encyclopedia of Occupational Health and Safety", ILO Geneva 1998; Vol 1: Tartýþma ve Sonuç NEASB de hizmet veren 17 saðlýk ocaðýnýn iþe giriþ raporlarý poliklinik kayýtlarý ve rapor örnekleri incelendiðinde, saðlýk ocaklarýmýzda iþe giriþ muayenelerinin yapýldýðý, ancak kayýt, arþiv ve rapor içeriði hakkýnda ciddi eksikliklerin olduðu saptanmýþtýr. Saðlýk ocaklarýnýn yürüttüðü bu hizmette veri toplama, arþivleme ve form yapýsý hakkýnda bir standardýn olmadýðý, saðlýk ocaklarýnda farklý kayýt biçimlerinin ve rapor formatlarýnýn geliþtirilmiþ olduðu görülmüþ, ayrýca kurumlarýn poliklinik defterlerindeki kayýtlarýn, genellikle kayýt yapan kiþinin tutumu ile biçimlendiði saptanmýþtýr yýlý içinde verilen iþe giriþ raporlarý (53 adet) tüm poliklinik baþvurularý içinde %0.02 oranýndadýr. Bu sayý son derece yetersizdir. Ayrýca saðlýk ocaklarýnda aðýr ve tehlikeli iþler için rapor verilmesinde yasal herhangi bir engel olmamasýna karþýn hiçbir saðlýk ocaðýnda aðýr ve tehlikeli iþler için saðlýk raporu verilmediði de saptanmýþtýr. Görüþme yapýlan hekimlerin ancak %10'u mezuniyet öncesi dönemde týp eðitimi içinde iþ saðlýðý konusunda alýnan eðitimi yeterli gördüklerini belirtmiþtir. Mezuniyet sonrasý eðitim konusunda ise hekimlerin yarýsýnýn iþyeri hekimliði sertifikasýna sahip olduðu dolayýsýyla hekimlerin yarýsýnýn çalýþma yaþamý ve saðlýk konusunda bir mezuniyet sonrasý eðitim aldýðý görülmüþtür. Ancak alýnan eðitimlerin hekimlerin saðlýk ocaklarýnda iþ saðlýðý alanýnda hizmet planlama ve yürütme çabalarýna katkýsý tartýþmalý görülmektedir. Çünkü sertifikalý hekimlerin sertifikasý olmayan hekimlerden ayrýldýðý tek nokta, saðlýk ocaðý bölgesindeki GSM sayýlarýný bilme oranýndadýr (p=0.04). Bu fark sertifikalý hekimlerin ek iþ kaygýlarý nedeniyle iþyeri sayýlarý hakkýnda daha duyarlý olmalarýndan ya da saðlýk ocaðý içinde çevre saðlýðý iþleriyle ilgili tanýmlanmýþ görevlerinden kaynaklanýyor olabilir. Bununla birlikte, yasal çerçevenin saðlýk ocaðý hekimine iþ saðlýðý ile ilgili etkinlik alaný olarak tanýmladýðý temel iþlevlerden biri olan çevre saðlýðý etkinlikleri açýsýndan her iki grup arasýnda fark yoktur. Bu nedenle ve iþyeri hekimliði sertifikasý olan hekimlerin %90'ýnýn çalýþtýklarý bir iþyeri olmayýþý da dikkate alýnarak istihdam kaygýlarýný ön plana çýktýðý söylenebilir. Öte yandan sertifikalý hekimler ile sertifikasý olmayan hekimler saðlýk ocaklarýnýn iþyeri saðlýk hizmeti vermesi konusunda da farklý düþünmektedir, istatistiksel açýdan anlamlý bir farklýlýk bulunmamakla birlikte (p= 0,22) sertifikalý hekimlerin daha büyük bir çoðunluðu saðlýk ocaklarýnda iþ saðlýðý hizmet verilmesine gerek olmadýðý kanýsýndadýr. Hekimlerin istihdam sorunlarý bu sonuç üzerinde de etkili olabilir. Erkek hekimlerdeki sertifikalý doktor oranýnýn yüksekliði (%61), kadýn hekimlerin ilgi farklýlýklarýndan kaynaklanabilir. Ýþyeri hekimliði sertifikasý olan ve olmayan hekimlerin karþýlaþtýrýlmasýnda toplam hekimlik süreleri ve saðlýk ocaklarýnda hekimlik yapma süreleri açýsýndan görülen farkýn nedeni de daha uzun süredir çalýþan hekimlerin sertifika alma olasýlýðýnýn yüksek olmasý olabilir. Hekimlerin yarýdan azýnýn çalýþacak kiþiye çalýþacaðý iþ kolu hakkýnda bilgi vermesi, yetersiz muayene ve öykü alma oranlarý hekimlerin iþe giriþ muayenelerinde gereken özeni göstermediklerini düþündürmektedir. Ayrýca halen iþyeri hekimliði yapan ya da eskiden yapmýþ hekimlerin kiþinin çalýþacaðý iþ kolunu sorgulamada ve kiþiyi olasý riskler konusunda bilgilendirmede yetersiz kalmasý da bu hekimlerin iþyeri saðlýk hizmetini saðlýk ocaðýnýn asli görevleri arasýnda algýlamamasýndan kaynaklanýyor olabilir. Ancak tüm bu sonuçlar hem mezuniyet öncesi hem mezuniyet sonrasý eðitim içeriðinin eksikliðini gösteren bulgulardýr. Sonuç olarak, saðlýk ocaðý bölgesinde yer alan iþçiler izlenmesi gereken önemli bir risk grubunu oluþturmaktadýr. Ýþçilerin saðlýðýna yönelik uygulamalar arasýnda önemli bir yere sahip olan iþe giriþ muayenelerinin, iþ saðlýðý bakýþ açýsýyla gerçekleþtirilmesi, kayýtlarýn düzenli ve güvenilir biçimde tutulmasý gerekmektedir. Bu çalýþmada mezuniyet sonrasý eðitimin (iþyeri hekimliði sertifika programý) hekimlerin saðlýk ocaklarýnda yürütülen hizmet içindeki iþ saðlýðý ile ilgili tutumlarýna anlamlý bir etkisi olmadýðý, sertifika alan ve almayan hekimlerin uygulama yönünden benzer bir tutum içinde olduðu görülmüþtür. Bu nedenle sertifikalý ve sertifikasýz hekimler arasýnda yeniden araþtýrmalar planlanmalý ve bu veri mezuniyet sonrasý eðitim programlarýnýn yeniden gözden geçirilmesi için bir ip ucu olarak deðerlendirilmelidir. Ayrýca, bu veriler çalýþma yaþamýna yönelik iþlevler açýsýndan kurumlar arasý (Saðlýk Bakanlýðý, Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý, Türk Tabipleri Birliði, üniversiteler) bir eþgüdüm ve iþbirliði gerektirdiðini de düþündürmektedir. sted 2002 cilt 11 sayý