Temmuz 2001 YIL:8 SAYi: TL " 'i II

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Temmuz 2001 YIL:8 SAYi:92 2.500.000 TL.www.populerbilim.com.tr -- -" 'i II"

Pembe Sarı
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Temmuz 2001 YIL:8 SAY: TL " ' II

2 [. o Popüler Blm, Mll Egtm Bakanlg (T.T.K., Tarh: 27 Ekm 1994, Karar No: 5119) taraf.ndan ortaokul, lse ve deng okullarn ögrenc ve ögretmenlerne tavsye edlmstr. Dünyada hersey çn, medenyet çn, hayat çn, basar çn en gerçek yol gösterc lmdr, fendr. lm ve fennn dsnda yol gösterc aramak gaflettr, cahllktr, dogru yoldan sapmaktr. K.Atatürk YIL:8 SAY: 92 TEMMUZ2001 EDITÖR.. 6,.f!J.r.:Ül~ -~~~JY.fJ " KIMYA 4. Özgürlügün Bedel: Radkal Br Baks 12 ~ : o 00'. -. l' Gölge Oyunu Içn Blgsayar Anmasyonu 18 ASYRONOMI Günes'n Galaktk Çevres 38 Yukarya Tekrar Bak! 48 Yldzlarn Yasam Hkayeler 53 _oo-~.. ' '.",,." 0 - ~ 000 o. o, ~~ ~.._/o:~'o YASAM Kmlk Evrensellk 23 Buzdak Yasam 24 -.:;.;~ -:..;-:.._c. -::-.:.~~ -~. -- KAPAK KONUSU: Günes aktvtelernde görülen degsklkler ve volkank faalyetler küçük buzul çag'nn olusma nedenler arasnda sa-. ylyor. Uzmanlar "scaklgn asr derecede düsmes ve yagslar küçük buzul çagnn göstergesdr" dyorlar. Dünya atmosfernn ds snrna gelen günes enerjs mktarndak azalma dünyann sogumasna neden olmakta ve böylelkle scaklklar mektedr. hzla düs- Iklmblmclere göre scaklklar geçms dönemlerde de azalmalar göstermstr ve dönem dönem scaklklarn hzla düsmes buzul çaglarn dogurmustur Yaz ve fotograflann sorumluluklan yazarlanna attr. Yaynlanmak üzere yollanan yazlar ade edlmez. ~ '1 Dogal Br Kus Müzes Olan Türkye'dek Kus Gruplarl.3 49 ROMA TO LO'" r...,j ~#,- ~...0 Romatzma Hakknda Blmedklermz 25 Agz Kokusu (Haltozs).27 T. HABERLER 7 YARNN DÜNYASI 10 ZOOLo"' TIP DÜNY ASI 21 Köpekbalgnn Çekc g 30 P.B. HABER HATTI 57 KÜLTÜR SANAT 60 D. DÜSÜNCELER 64

Atatürk YIL:8 SAY: 92 TEMMUZ2001 EDITÖR.. 6,.f!J.r.:Ül~ -~~~JY.fJ " KIMYA 4. Özgürlügün Bedel: Radkal Br Baks 12 ~ : o 00'. -. l' Gölge Oyunu Içn Blgsayar Anmasyonu 18 ASYRONOMI Günes'n Galaktk Çevres 38 Yukarya Tekrar Bak!

3 .. GölgeOyunuIçn BlgsayarAttmasyonu Yrd.Ooç.Or.Ugur Güdükbay, Fath Erol ve Nezh Erdogan Blkent Ünverstes, Blgsayar Mühendslg Bölümü Geleneksel Türk gölge tyatrosu Karagöz'ün geçms, 16. yüzyllara kadar uzanr. Karagöz, 19S0'lerde snemann popüler hale gelmesne kadar en öneml eglence türlernden brsyd. Efsaneye göre, Karagöz ve Hacvat, o zamanlar Osmanl Imparatorlugu'nun baskent olan Bursa' da br camnn nsaatnda çalsan k duvar ustasyd:. Bu kl sürekl olarak brbrler le sohbet etmekte ve bu nedenle kendlern dnleyen dger sçlern de çalsmasn engellenekteydler. Padsah bu durum neden le camnn zamannda tamamlanamadgn ögrendgnde ksnn de aslmasna karar verms, ancak sonradan bu yaptgna çok psman olmustu. Pa- dsahn böyle dernden üzüldügünü gören. dansmanlarndan Küster, onun bu üzüntüsünü haffletecek br çare arad ve bugün.hayal perdes dye bldgmz aygtn lk haln tasarlad. Aparat, k ucundan brer çubuga aslms yar saydam br perde ve arkasna yerlestrlms br sk kaynagndan (kandl) olusuyordu. Küster, Hacvat ve Karagözü andran k tasvr hazrlad ve bunlarn ucundan tutturdugu çubuklarla perde arkasnda oynatt. Bunun Padsahn üzüntüsünü ne derecede azalttg blnmemekle brlkte bu hkaye, sanatn yokolan brseyn yerne nasl geçeblecegne br örnek teskl etmekteyd. Bugün ble her oyun, Karagöz'ün ortaya çkmasnda önayak olan Suf önder Mehemmet Küster 'y anarak açlr. Karagöz - perdes baslangçta 2.0 x 2.5 metreyd. Bu daha sonra 1.0 x 0.60 metreye ndrld. Perdenn ölçülernn oran snema ve televzyonun oranlarna çok yakndr. Türkye 'de snemann lk yllarnda snema clarn flmler Karagöz perdelern kullanarak gösterdkler blnmektedr. Aslnda, Karagöz aygt, görüntülern perdeye yanstlmas yerne sk kaynag ekrann arkasndan geldgnden dolay snemadan çok televzyona benzemektedr. Kandller tarafhdan üretlen sk "tasvr" tabr edlen ve kenarlarnda nce delkler olan fgürlere çarptgnda, perdenn önünde haffçe tt-. Bel Bel.1\ Gövde Gövde Sol Bacak Sag Bacak Kol /~Sapka Sol Bacak Sag_Bacak 18 (a) Sekl 1- (a) Karagöz hyerarss ve (b) Hacvat hyerarss. (b) POPÜLER BM. ='.:: 2001

Efsaneye göre, Karagöz ve Hacvat, o zamanlar Osmanl Imparatorlugu'nun baskent olan Bursa' da br camnn nsaatnda çalsan k duvar ustasyd:.

4 Sekl 2- Anmasyon sstemnn kullanc arayüzü. reyen br görüntü olusmaktayd. Ancak, daha sonra Karagöz oynatanlar elektrk ampüllern kullanmaya basladklarnda bu estetk degerler kaybolmustur. Fgürler hayvan dersnden (özellkle deve ders) yaplmakta ve düzeltldkten sonra günes, altnda kurutulmakta ve saydamlasana kadar slenmekteyd. Hayal tabr edlen Karagöz oynatcs, hüner le tasvrler perde arkasnda degsk sekllerde oynatmakta, ayrca bunu yaparken fgürler arasndak dyaloglar tek basna seslendrmekte ve hatta müzkler de kends yapmaktadr. Bunu yaparken yardak tabr edlen br yardmc da müzk aletlern çalarak kendsne yardmc olmaktadr. Uzun zamandr hmal edlen Karagöz geleneg son yllarda tekrar popüler hale gelmeye baslad. Karagöz'ün sanatsal özellkler ve anlatm tarz henüz lgnçlgnden brsey kaybetmedg gb kesfedlmey bekleyen dger yanlar le üzernd,e yen çalsmalar yapmaya deger oldugunu göstermstr. Kar'agöz geleneksel aygt le flm üretm ve gösterlmesnde kullanlan son teknolojler le yarsamyor olablr (bu teknolojlere örnek olarak saysal dolby ses sstemler, özel efektler verleblr), ancak zaten yaps çok özel kamera hareketler, hzl - planlama ve hazrlk ve degsk çekm teknkler ve ses efektler gerektrmemekte- 'dr. Karagöz'ün br eglence ortam olarak gücü kullandg alet ve yöntemlern ekonomk olmasn- --dan kaynaklanmaktadr. Kullanlan fgürler k boyutlu olup perspektf problem yoktur ve repertuvarnda snrl sayda karakterler vardr. Ancak, bu durum Karagöz'ün uyarlarnalara ve degsk uygulamalara kapal' oldugu anlamna gelmemetdr. Bu makale yukarda ksaca bahsedlen sler yerne getrerek Türk gölge tyatrosunu modelleyecek ve oynatacak yen br blgsayar anmasyon sstemn anlatmaktadr. Anmasyon sstem Blkent Ünverstes Blgsayar Mühendslg Bölümü'nde Güzel Sanatlar Fakültes 50 1 : hacvat celeb gostermelk 20 : hacvat celeb gostermelk Grafk Tasarm Bölümü lesbrlg yaplarak gelstrlmstr. Bu yazlm geleneksel sanat formlarnn yen medya ortamna (özellkle televzyon ve blgsayar) nasl aktarlacag konusunda örnek teskl etmekte ve ayn zamanda Karagöz gb geleneksel formlarn, yen medya teknolojlernn sanatsal anlatma katklar getrmesne önayak olmaktadr. Anmasyon Sstemnde Kullanlan Yöntemler Bu anmasyon sstem hyerarsk modellerne ad verlen blgsayar grafg tekngn kullanarak k boyutlu, degsk vücut parçalarndan ve bu parçalar arasndak eklemlerden olusan karakterler modelernekte ve hareket ettrmektedr. Degsk karakterler degsk vücut parçalarndan olusmakta ve bu nedenle degsk hyerarsk yaplara sahp olmaktadr (Sekl 1). Yazlm, hyerarsk modellerne ve anmasyonu su seklde üretmektedr: Önce modellern bast parçalar olusturulduktan' sonra bast parçalar karmask hyerarsk yaplar olusturacak seklde brlestrimektedr. Burada ana tema, br grup bast model parçalar tek br bast parça gb kullanablmektr. Tek br bast parçaya uygulanablecek slemler br grup parçadan olusan kombne \,lzuvlarada uygu- II anmasyondak kare says 1.1 anahtar kare tanm (kare #1) O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O II anahtar kare tanm O O O O O O 60 O O O O O.O O O O O O O 30 O O O O O O O 30 O O O O O O O O (kare #20) 4 50 : II anahtar kare taçm (kare #50) O O O O O O O O O O O 10 hacvat O O O O O O O O O 60 gostermelk O O O O O 50 O Sekl 3- Örnek br anmasyon dosyas. POPÜLER BLM. TEMMUZ

Hayal tabr edlen Karagöz oynatcs, hüner le tasvrler perde arkasnda degsk sekllerde oynatmakta, ayrca bunu yaparken fgürler arasndak dyaloglar tek basna seslendrmekte ve hatta müzkler de kends

5 Sekl 4- (a) Karagöz le Hacvat'm btmeen sohbet/ernden br an. lanablmektedr. Doku eslerne, karakterler blgsayar ekrannda boyamak ve gerçegne uygun olarak göstermek çn kullanlms olan yöntemdr. Karakterler, k boyutlu oldugundan ve her br vücut parçasnn önceden belrtlms br dokusu oldugundan, hareket ederlerken doku eslerne slem kolaylkla gerçeklestrleblmektedr. Karakterler hareket ettrmek çn karakterlern blgsayar modellernn parametrelerne dayal anahtar kareler (keyframe) olusturulmakta ve bu karelern aralarndak kareler blgsayar tarafndan otomatk olarak doldurulmaktadr (keyframe nterpolaton). Tpk model parametreler degsk vücut parçalarnn pozsyonlar ve vücut parçalar arasndak eklemlern açlardr (örnegn, Karagözün kolu le gövdes arasndak aç, sapkas (skrlak) le kafas arasndak aç, gövdes le ayaklar arasndak aç vb.). Sstemn Gerçeklestrme Detaylar Anmasyon sstem, senaryosu bell Karagöz anmasyonlarnn blgsayar ortamnda üretlmesne ortam teskl edecek fonksyonlar da çermektedr. Bu amaçla, ekranda karakterlern pozsyon ve oryantasyonlar, durus sekller (posture) fare (mouse) ve klavye yardm le degstrlerek stenlen sekl karakterlere verlmekte, bu görüntüler parametre' degerler anahtar çerçeveler çn tek tek saklanarak anmasyon dosyalar olusturulmaktadr. Daha sonra bu anahtar çerçeveler dosyalardan okunan parametre degerlerne (b) Çeleb br Zenne'ye olan karakter seçlp parametreler degstrldkten sonra karaktern yen sekl görüntülerne penceresnde gösterlmektedr. Daha sonra br anahtar karedek tüm parametreler ayarlandktan sonra bu anahtar kareler br dosyaya kaydedlmektedr. Daha sonra bu dosyalar yüklenerek anmasyon üretlmektedr. Anmasyon dosyasnda her satr br anahtar karedek karakterlern pozsyon. oryantasyon ve model parametrelerne (kol açs. gövde açs vb.) denk gelmektedr (Sekl 3). Sekl 4 k degsk gölge oyunundan kareler göstermektedr. Örnek anmasyonlar httpj / / - gudukbay/hacvatkaragöz.html adresnde bulunablr. Kaynakça. And, M.. Karagöz-Turksh Shadow Theatre. Dost Yaynlar Dker, V.G.. "The Stock Characters n Karagöz". kur yaptyor. göre aralar doldurularak ve doku 3. Foley, J.D.. van Dam. A.. sleme le boyanarak ekranda gös- Fener, S.K., Hughes. J.F.. Comterlmektedr. puter Graphcs: Prncples and Anmasyon sstemnn ekran Practce, Second Edton n C. Adgörüntüsü Sekl 2'de verlmektedr. dson-wesley, Kullanc m~kna arayüzü anmas- 4. Göktas, U., Dünkü Karagöz, yonlarn gösterldg görüntülerne Akadem Ktabev, penceres ve karakterlern pozs- 5. Heckbert, P., "Survey of yon ve oryantasyonlarnn para- Texture mappng". IEEE Compumetrelernn degstrlebldg an- ter Graphcs and Applcatons, masyon edtöründen olusmaktadr. Vol. 6,' No. 11, pp , Nov. Burada parametreler degsecek POPÜLERBLM. TEMMUZ 2001

Karakterler hareket ettrmek çn karakterlern blgsayar modellernn parametrelerne dayal anahtar kareler (keyframe) olusturulmakta ve bu karelern aralarndak kareler blgsayar tarafndan otomatk olarak

Benzer belgeler

Karagöz: Gölge Oyunu için Bilgisayar Animasyonu Yazılımı

Karagöz: Gölge Oyunu için Bilgisayar Animasyonu Yazılımı Uğur Güdükbay 1, Fatih Erol 2 ve Nezih Erdoğan 3 1 Bilkent Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 06800 Bilkent, Ankara 2 ETH Zürich, Ins.