YATIRIM TEŞVİK VE DESTEKLERİ KAPSAMINDA YATIRIM PROJELERİ FİZİBİLİTESİ

Transkript

1 YATIRIM TEŞVİK VE DESTEKLERİ KAPSAMINDA YATIRIM PROJELERİ FİZİBİLİTESİ 1. YATIRIM PROJESİ Yatırım Projesi; belirli bir dönemde mal ve hizmetlerin üretimini artırmak için bazı imkanları meydana getirme, genişletme ve / veya geliştirmeye dönük bir öneridir. Yatırım projeleri bir knak sarfını gerektirirler bu knak kullanım sonucunda MAL yada HİZMET üretimine dönüşürler. Projeler üç boyutta planlanmalıdır; Maliyet, Zaman ve Nitelik/Nicelik Maliyet Zaman Nitelik/Nicelik 1.1 Yatırımın türüne göre projeler Yeni Yatırım Projeleri Genişletme Projeleri Yenileme Yatırım Projeleri Tamamlama ve Darboğaz Giderme Projeleri Modernizasyon ve İyileştirme Projeleri Araştırma-Geliştirme Projeleri Birleşmiş Milletler Endüstriyel Kalkınma organizasyonu (UNIDO) proje aşamalarını üç ana etapta tanımlamaktadır 1.Yatırım Öncesi 2. Yatırım Dönemi 3.İşletme Dönemi 1.2 Yatırım Projesi Fizibilitesi Öngörülen yatırımın sonuçları itibarıyla ne ölçüde cazip olup olmadığı konusunda fikir verir. Fizibilite çalışmalarından önce Ön Yapılabilirlik Etüdü ve/veya Olanak Etütleri gibi ön hazırlıkların yapılmasında yarar vardır. Ön yapılabilirlik etüdü alternatif yatırım konuları arasında önerilen yatırım konusunun önceliği hakkında fikir verir. 2. YATIRIM PROJESİ FİZİBİLİTELERİNİN KAPSAMI

2 1. Proje Tanımı 2. Pazar Analizi 3. Teknik Analiz 4. Finansal Analiz. Proje Değerlendirme Genel Bilgiler, proje konusu, amacı, gerekçesi, ortaklar, ihtiyaç ve sorun analizi Pazar yapısı, mevcut kapasiteler, Pazar gelişiminin tahmini, pazarlama stratejilerinin belirlenmesi Hammadde Etüdü, teknoloji seçimi, kapasite seçimi, makine donanım ihtiyacı, inşaat işleri, kuruluş yeri seçimi, proje organizasyonu Yatırım tutarının hesaplanması, finans ihtiyacı, işletme sermesi, proje gelir-gideri, nakit akım tablosu, hukuksal analiz Ticari karlılık analizi, ekonomik analizler, sosyal analizler, risk analizleri, çevresel etkiler 2.1 Proje Tanımı ve Kapsamı Genel Bilgiler Yatırımcı kuruluş hakkında bilgiler, Projenin sektör ve kapasite bilgileri ile maliyeti, Finansman knakları konularında bilgiler içermeli Projenin Konusu Katılımcı karar süreçleri ile belirlenmeli sorun analizine danmalı. Ön etüt-ön fizibilite raporu ile belirlenmeli. Projede konu seçimi, en önemli aşamadır. Elverişli yatırım konusunun belirlenmesinde, iki aşama önem kazanmaktadır: Birincisi, yatırım konusu ortaklarla birlikte ilgili uzmanların katıldığı Katılımcı Karar Süreçleri ile belirlenmeli ve Sorun Analizleri ne dandırılmalıdır. Yatırım konusu, katılımcıların belirlediği temel sorunu çözecek ya da çözümüne önemli destek olacak kapsamda olmalıdır. İkinci aşama ise Katılımcı Karar Süreçleri nden sonra, uzmanlar tarafından hazırlanacak olan Ön Yapılabilirlik Etütleri nde veya Proje Olanakları Etüdünde yer alan öneriler doğrultusunda yatırım konusunun tartışma açılmasıdır. Bilindiği gibi Ön Yapılabilirlik Etüdü, Proje Fikri nin, alternatif yatırım konuları da tartışıldığı ve proje gerçekleştirme seçeneklerinin de etüt edildiği bir Proje Oluşturma Süreci dir Projenin Amacı Neyi sağlamak istiyoruz? veya Ne yapmak istiyoruz? sorularına cevap vermeli Amaç, varılmak istenen nihai hedef veya hedeflerdir. Projenin genel ya da ana ve tali ya da yan amaçları olabilir. Genel amaç, genel sorunun giderilmesi ile geçekleşmesi umulan/orta çıkması beklenen sonuç ortak hedeftir Projenin Gerekçesi Projede gerekçe, neden? sorusunun yanıtıdır. Proje niçin gerçekleştirilmek istenmektedir? İyi bir gerekçe tanımı, doğru bir proje hedefinin/hedeflerinin belirlenmesine destek olacaktır.

3 Gerekçe knağını, ortakların sorunlarından-ihtiyaçlarından almalıdır. AB Destek programlarında, gerekçe belirlenirken, projenin, nihai yararlanıcıların (ortakların) ne tür sorunlarına karşılık geldiği ve ne tür etkiler doğuracağı açıklanmalıdır açıklaması yer almaktadır. Ayrıca, projenin dışsal danakları dikkatle göz önünde bulundurulmalı kamu sektör programları ve öncelikleriyle ilişkilendirilerek var olan kamusal destekler de proje gerekçelerinden biri veya birkaçı olarak kabul edilmelidir Ortakların İhtiyaç ve Sorun Analizleri Çözüme giden yol, sorunların bilinmesiyle, tanınmasıyla başlar. Sadece sorunu tanımlamak, proje faaliyeti açısından yeterli olmacaktır. Sorunların knağına inmek de önemlidir. Başka bir deyişle, sorunu doğuran etkileyen faktörlerin de bilinmesi gerekir. Sorunu doğuran faktörlerin temeline/ köküne, niçin sorusu sorularak inilir. Problem analizi tanımı, mevcut yapıda negatif görünüş arz eden unsurların belirlenmesine ve sorunlardan çıkış için bu unsurlar arasındaki sebep-sonuç ilişkisinin belirlenmesine danmaktadır. Sorun analizinde iki ana adım atılmalıdır: Temel problemlerin belirlenmesi, hedef grup ve yararlanıcıların katılımı ile gerçekleştirilmelidir. ( Burada sorulacak soru/sorular, sorun/sorunlar nedir biçiminde olmalıdır.) Ortaklar bazında çeşitlilik arz eden ihtiyaçlar belirlenmeden, sorunların çözümüne yönelik etkili adımların atılması mümkün olmacaktır. 2.2 Pazar Analizi Pazar Yapısı ve Özellikleri ( Tüketici Analizi) Proje Bölgesinde ve yakın alanda olan kapasiteler ürün niteliklerine göre etüt edilmelidir Ulusal düzeyde toplam talep-arz miktar ve eğilimleri incelenmelidir Ürün fiyat istatistikleri değerlendirilmelidir Taşıma, depolama, pazarlama ve dağıtım yöntemleri gözlemlenmelidir Satışı arttıracak ürün niteliğinin ne olduğuna ilişkin araştırmalar yapılmalıdır Önerilen proje ürününe ilişkin olarak, dış ticaret yapısı incelenmelidir Ürün veya ürün grupları için elverişli imkanlar sunan kuruluşlar incelenmelidir Dünyada proje ürününe ilişkin var olan ticaret eğilimleri incelenmelidir Var Olan Kapasiteler ve Kapasite Kullanım Oranları (KKO ) Piyasanın arz yönüyle incelenmesi önemlidir. Öngörülen proje hedeflerine göre üretilecek olan malhizmet arzının toplam arz içindeki yeri ve büyüklüğü de analiz edilmelidir Piyasada var olan rakip ürün hacmini kestirebilmek için kapasite büyüklükleri analiz edilmeli ve Kapasite kullanım oranları izlenmelidir Piyasa düşük toplam kapasite ile çalışıyorsa nedenleri araştırılmalı, arz talep knaklı sorunlardan mı yoksa işletmelerin yönetim yapısından mı knaklandığı saptanmalıdır Pazar Büyüklüğünün ve Gelişiminin Tahmini (Talep Tahmini) Pazar büyüklüğü nitel ve nicel yöntemlerle belirlenebilmektedir. Nitel yöntemler :istatistiksel veriler bulunmadığı veya yetersiz olduğu durumlarda kullanılır ( Bireysel yargılar, uzman görüşleri )

4 Nicel yöntemler: Var olan veriler değerlendirilerek geçmişte orta çıkan olların gelecekte de devam edeceği varsımına danır Pazarlama Stratejisinin Belirlenmesi Piyasa talebine ilişkin veriler doğrultusunda ürün niteliğinin ve satış usulünün belirlenmesidir. Pazarlama stratejisi neleri kapsamalıdır? Ürün tasarımı ( çeşit ve marka, marka imajı ) Kalite politikaları Ürün fiyatı ve tahsilata ilişkin politikalar Ambalajlama, etiketleme ve dağıtım sistemi Garantiler ve üreticinin yasal sorumlulukları Tutundurma ( reklam, tanıtma, promosyon ve prim ) 2.3 Teknik Analizler Hammadde Etüdünün Yapılması Fiyat avantajı Kalite ve ürün niteliğine uygunluk Sürekli Tedarik imkanı-yeterlilik Taşıma maliyeti- üretim maliyeti ilişkisi Alternatif hammadde knakları ile karşılaştırma Teknoloji Seçimi ve Mühendislik Ürün niteliklerinin belirlenmesi(rakip ürünler) Tüketici isteklerine uygunluğu Yatırım ve ürün maliyetlerine etkisi Gerektirdiği üretim kapasitesi Hammaddenin temin edilebilirliği Yedek parça temin maliyeti ve kollığı Lisans gerektirip-gerektirmediği Gıda standartlarına uygunluğu (Gıda kodeksi) belirleyici olur Optimal Üretim Kapasitesinin Belirlenmesi Öz knak/dış knak oranı Kapasite düzeyinin maliyete yansımaları Piyasa talebi ile uyumu Seçilen teknolojinin kapasiteye ilişkin limitleri Hammadde potansiyeli ve tedarik imkanları Nitelikli işgücü gerektiriyorsa, temin imkanları Altyapı düzeyi Seçilen yerin uygun yatırım ortamını sunup sunmadığı Kamu teşvik politikaları Makine ve Donanım İhtiyacının Belirlenmesi Alternatiflerin üretim kapasiteleri Kalite avantajı İşgücü ihtiyacı Kullanım kollığı

5 Beklenen arıza sıklığı ve süresi Bakım-onarım maliyeti Ekonomik ömrü ve hurda değeri İşçi sağlığı ve iş güvenliğine etkisi 2.3. İnşaat İşlerinin Tanımı ve Maliyet Tahmini Bina ihtiyacının, makine yerleşim planına ve işletmenin hizmet fonksiyonlarına göre belirlenmesi İnşaat yönteminin belirlenmesi ve malzeme seçimi Yapı teknolojisinin kalite ve ruhsat standartlarına uygunluğu İnşaat maliyet tahmini Arazi yerleşim planının olması (arazi tedarik edilmiş ise) gereklidir Kuruluş Yeri Seçimi ve Çevresel Etkilerin Belirlenmesi Kuruluş Yeri Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Üretimin ve faaliyetlerin doğal koşullar ortamında sürdürülebilirliği ( Coğrafi konum, iklim ve su knakları imkanları ) Üretim maliyetine etkisi ( Hammadde knaklarına yakınlığı, ulaşım olanakları, işgücü knaklarına yakınlığı, iletişim olanakları ) Pazar bölgelerine yakınlığı ( Ürün-hizmet taşıma maliyetleri, ürünün raf ömrü ) Kamu politikalarından ve teşvik programlarından yararlanma imkanları ( kamu politikalarının sağladığı bölge-alan tanımlı teşvikler ) Çevresel Etkiler Çevresel Etki Değerlendirmesi ( ÇED ), atıkların çevreye olumsuz etkileri, drenaj sorunlarından knaklanan etkiler, havı kirleten etmenler, gürültü ve emisyon etkileri vb. proje uygulaması ile orta çıkan ve çevrenin olumsuz etkilenmesine yol açan faktörlerin incelenmesidir İşletme Organizasyonunun ve İnsan Knakları İhtiyacının Belirlenmesi İşletme yönetim yapılarının, yüksek hiyerarşiler yaratmaması, bölümler arasında kopukluk yaratacak olan düz yapılara fırsat vermemesi ve esnek ağların kurulması imkanını tanımalıdır. Yönetim hizmetleri işletme fonksiyonlarına ve ölçeğine göre değişmekle birlikte, başlıca şu alanları kapsamalıdır. Genel yönetim, tedarik, üretim, satış-pazarlama, muhasebe-finansman ve insan knakları. İşletmenin çalışma sistemi, makine ekipman sısı, vardiya sısına göre işgücü ihtiyacı analizleri yapılarak belirlenir. İşletme ölçeğine göre üretim ile tedarik, muhasebe ile insan knakları birleştirilebilir. Yani ölçek küçüldükçe birçok fonksiyonun birleştirilebilme olanağı vardır Yatırım Uygulama Planının ( Termin Planının ) Hazırlanması Yatırım zaman planlamasını Yatırım faaliyet sürelerini Diğer faaliyetlerle ilişkilerini Hangi faaliyetten önce, sonra ya da birlikte yapıldığını Kim veya kimler tarafından gerçekleştirileceğini içermelidir

6 ZAMAN FAALİYET Sorumlular ( kişi/ekip) 2.4 Finansal Analizler İşletme sahipleri koydukları yatırımlarının kârlılığını, işletmelerini çeşitli yönlerden hangi başarı noktasına getirdiklerini ve gelecekte işletmelerinin durumunun nasıl olacağını görmek isterler. Bu nedenle yatırım projelerinin finansal analizinin yapılması gerekmektedir. Projelerinde finansal analiz aşamalarını kısaca inceleyelim Proje Yatırım Tutarı Tablosu ve Finansman Knakları Yatırım Türü Gider (TL) I. Sabit Yatırım Tutarı II. İşletme Sermesi ========== ========== TOPLAM ========== Finansman Knakları 1.Öz knaklar ( %.. ) ========== 2. Kredi ( %. ) ========== Toplam Finansman ========== Yatırım Türü Gider (TL) I. Sabit Yatırım Tutarı II. İşletme Sermesi TOPLAM Finansman Knakları 1.Özknaklar ( % 100 ) Kredi ( % 0 ) 0 Toplam Finansman

7 Proje Sabit Yatırım Maliyeti Tablosu Sabit Yatırım Harcama Türü 1. Etüd- Proje Giderleri 2. Patent ve Lisans Giderleri 3. Arazi Gideri 4. Arazi ve Çevre Düzenleme Giderleri. İnşaat İşleri Giderleri.1 Ana Fabrika Binası.2 Yardımcı Tesisler.3 Sosyal Tesisler 6. Makine-Ekipman Gideri 6.1 Ana Makine-Ekipmanlar 6.2 Yardımcı Makine-Ekipmanlar 7. Demirbaş Alım Giderleri 7.1 Cansız Demirbaş 7.2 Canlı Demirbaş 8. Makine Taşıma ve Sigorta Giderleri 9. İthalat ve Gümrükleme Giderleri 10. Montaj Giderleri 11. İşletmeye Alma Giderleri 12. Taşıt Araçları Giderleri 13. Genel Giderler 14. Beklenmeyen Giderler 1. Yatırım Dönemi Faiz Gideri Gider Tutarı (YTL) Sabit Yatırım Giderleri Toplamı Etüt-Proje Giderleri: Yatırım öncesi ve döneminde gerçekleştirilen etüt-ön yapılabilirlik raporu, yapılabilirlik raporu, mimari-uygulama projeleri ile yatırım dönemine ilişkin danışmanlık giderleri, bu kapsamda düşünülür. 2. Patent ve Lisans Giderleri: Seçilen üretim teknolojisinin gerektirdiği patent ve know how için lisans giderlerini kapsar. 3. Arazi Gideri: İşletmenin üzerine kurulacağı arazinin giderleri ile bu araziye ilişkin vergi, resim ve harçları kapsar. 4. Arazi ve Çevre Düzenleme Giderleri: İnşaat işleri dışındaki ve arazi düzenleme faaliyetlerine yönelik kazı ve dolgu giderleri ile drenaj ve arazi yüzey çalışmalarına ilişkin giderler bu bölüme alınır.. İnşaat İşleri Giderleri: İnşaat işlerine yönelik giderleri kapsar. 6. Makine-Ekipman Gideri: Makine ekipman alımına ilişkin giderler toplamı bu bölüme alınır. 7. Demirbaş Alım Giderleri: Demirbaş alım giderleri iki ana başlık altında incelenebilir. Ofis için gerekli mobilya, mefruşat ve bilgisar v.s. gibi donatım giderleri cansız demirbaşı, bir yıldan fazla kullanılabilecek canlı materyali ( Süt ineği, Damızlık sığır, koyun vb.) ise canlı demirbaşı ifade etmektedir. 8. Makine Taşıma ve Sigorta Giderleri: İthal edilen ya da yurtiçinden sağlanan makine-ekipmanın taşıma, navlun ve sigorta giderleri bu bölüme alınır. 9. İthalat ve Gümrükleme Giderleri: Yurt dışından sağlanan makine ve donanıma ilişkin vergi, resim ve harçlardan oluşur. 10. Montaj Giderleri: makine-ekipmanın yerleşme planına göre monte edilmesine ve çalışır duruma getirilmesine ilişkin giderler toplamıdır. 11. İşletmeye Alma Giderleri: Deneme işletmesine ilişkin, kullanılan girdiler gideridir.

8 12. Taşıt Araçları Giderleri: İşletmenin mal ve hizmetleri için satın alınan taşıma araçları giderlerini kapsar. 13. Genel Giderler: yatırım dönemine ilişkin seyahat, iletişim, kırtasiye, büro kirası ve hizmetleri, personel taşımaları, inşaat ruhsatı, ihale ve sözleşmesi giderleri, tanımlanman diğer faaliyetler için danışmanlık ücretleri, hasar v.s. için yapılan sigorta giderleri ile şantiye personeline ödenen ücretler, bu kapsamda düşünülür. 14. Beklenmeyen Giderler: Önceden varsılmamış harcama giderleri, fiziksel harcamalara ilişkin yapılmış hataların karşılanması giderleri, beklenmeyen fiyat artışları ( trend içinde gelişen genel enflasyon hariç) bu bölüme alınır. Beklenmeyen giderler, kendi dışındaki sabit giderlerin belirli bir oranının karşılığı olarak hesaplanabilir. 1. Yatırım Dönemi Faiz Gideri: Bu bölümde öngörülen faiz giderleri, işletme faaliyetlerini karşılamak amacıyla alınan kredi faizlerini kapsamaz. Sadece, kesin işletmeye alma dönemine kadar gerçekleşen kuruluş giderleri faizini kapsar Proje Yıllık İşletme Giderlerinin Hesaplanması GİDER KALEMLERİ 1. HAMMADDE 2. YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZ. 3. KİRA GİDERİ 4. ENERJİ. SU 6. YAKIT 7. İŞÇİLİK - PERSONEL 8. BAKIM - ONARIM 9. PATENT - LİSANS 10. GENEL GİDERLER 11. PAZARLAMA-SATIŞ GİDERLERİ 12. FAİZ GİDERLERİ TOPLAM (TL) TOPLAM GİDER GİDER KALEMLERİ TAM KAPASİTEDE TOPLAM GİDER 1. HAMMADDE YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZEMELERİ 0 3. KİRA GİDERİ 0 4. ENERJİ SU YAKIT 0 7. İŞÇİLİK - PERSONEL BAKIM - ONARIM PATENT - LİSANS GENEL GİDERLER PAZARLAMA-SATIŞ GİDERLERİ FAİZ GİDERLERİ 0 TOPLAM (TL) Hammadde Giderleri

9 Şekil değiştirerek ürünün yapısını oluşturan girdilerin/malların maliyetidir. Hammaddelerin taşıma ve sigorta giderleri de bu maliyet kapsamında düşünülür. Katma değer vergisi bu maliyete yansıtılmamalıdır. Çünkü ürün satıldığında doğan bu vergi maliyeti geri alınmaktadır. Hammadde ihtiyacı hesaplanırken, hammaddenin mamule dönüşündeki firesi hesaba katılmalıdır. 2. Yardımcı Madde ve Malzeme Giderleri Yardımcı madde ve malzemeler, ürün elde edilirken, ürün bileşimine girmeyen ancak üretimi kollaştıran maddelerdir. Bu maddeler, sarf malzemesi niteliğindedir. (Örnek: Çorap üretiminde, iplik hammadde ise, çorap kutusu yardımcı madde ve malzemedir.) HAMMADDE VE YARDIMCI MALZEME GİDERLERİ TABLOSU (Yıl 1) Ürün: Tam Kapasitede Üretim: Hammadde 1. İçin Kullanılan Miktar Birim Üretim Kapasitesi (.. / yıl) Yıllık Toplam Kullanım Birim Birim Alış Fiyatı Toplam Yıllık Maliyet (TL) Yıllık Toplam Hammadde Maliyeti (TL) HAMMADDE VE YARDIMCI MALZEME GİDERLERİ TABLOSU (Yıl 1) Ürün: Erkek Çorabı Tam Kapasite: düzine/yıl Hammadde 1 düzine İçin Kullanılan Miktar Birim Üretim Kapasitesi (düzine / yıl) Yıllık Toplam Kullanım Birim Birim Alış Fiyatı Toplam Yıllık Maliyet (TL) Pamuk İplik 0,4 kg kg Nlon İplik 0,07 kg kg Elastan İplik 0,02 kg kg Yardımcı Malzemeler Askı 12 adet adet 0, Etiket 12 adet adet 0, İç Kağıt 24 adet adet 0, Barkod 12 adet adet 0, Çorap Kutusu 1 adet adet 0, Yıllık Toplam Hammadde Maliyeti (TL) Kira Yatırımın içinde kiralama yapılacak yerin yıllık bedelidir

10 4.Elektrik Bir yıl süresince yapılacak elektrik harcamalarının yazılacağı kalemdir. Günlük çalışma süresi, yıldaki çalışma gün sısına göre hesaplanır..su İşletmede kullanılacak su miktarının yıllık toplam maliyetidir 6.Yakıt Isınma, üretim sürecinde kullanılan yakıt ve araçlar için kullanılan yakıt maliyeti yıllık olarak bu kaleme yazılır 7.İşçilik ve Personel Giderleri Bu bölümdeki giderler, işçi ve personele ödenen ücret, sosyal yardım, sigorta ve prim ödemelerini kapsamaktadır. İŞÇİLİK VE PERSONEL GİDERLERİ TABLOSU Personel Adet Aylık Birim Brüt Maaş (TL) Toplam Aylık Gider (TL) Yıllık Çalışma Süresi ( Ay ) Toplam Yıllık Gider (TL) TOPLAM YILLIK PERSONEL GİDERİ (TL) İŞÇİLİK VE PERSONEL GİDERLERİ TABLOSU (Yıl 1) Aylık Birim Toplam Aylık Personel Adet Brüt Gider (TL) Maaş (TL) Yıllık Çalışma Süresi ( ) Toplam Yıllık Gider (TL) Genel Müdür Üretim Mühendisi Satın alma Sorumlusu Satın alma Elemanı Pazarlama Müdürü Pazarlama Elemanı Satış Elemanı Ön Muhasebe İK Müdürü

11 Planlama Elemanı Ürün Tasarımcısı Ustabaşı Düz İşçi Sekreter Şoför Bekçi Aşçı TOPLAM YILLIK PERSONEL GİDERİ (TL) Bakım-Onarım Giderleri Özellikle, makine-ekipmanın bakım giderleri önem kazanmaktadır. Makine-ekipmanın ve diyelim ki taşıt araçlarının bakım-onarım giderleri, aslında bu kalemlerin imalatçılarınca önerilen tablolar incelenerek ve garanti süreleri dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Proje ekonomisinde, bakım-onarım giderleri düzeyi, tedarik fiyatlarının %2, ile %.0 i oranında gerçekleşebileceği varsılmaktadır. 9.Teknoloji Ödemeleri ( Lisans ve patent ) Giderleri Bu giderlere ilişkin olarak iki durum söz konusudur. Birincisi, eğer teknoloji ödemeleri bir defada yapılacaksa bu gider yatırım giderlerine alınmalıdır. İkincisi, ödemeler işletme döneminde her yıl yapılacaksa, yıllık işletme giderlerine dahil edilir. 10.Genel Yönetim Giderleri Bu bölüme, kira ve sigorta (emlak, araç, makine v.s) giderleri, vergi ( gelir ve kurumlar vergisi hariç), resim ve harçlar, kırtasiye, iletişim, eğitim v.s. gibi giderler alınır. 11.Satış ve Pazarlama Giderleri: Satış faaliyetlerinin gerektirdiği, taşıma, depolama, promosyon, reklam ve ambalajlama giderleri bu bölümde incelenir. 12. Faiz ( İşletme Dönemi ) Giderleri İşletme döneminde kredi kullanılmış ise faiz tutarları işletme gelir-gider tablolarına yansıtılır Yıllık İşletme Giderleri Sabit Değişken Ayrımı Değişken ve sabit işletme giderlerinin hesaplanması, projenin ticari-ekonomik analizlerinden bir bölümünün yapılabilmesi için gereklidir. Bu nedenle özenle hesaplanmalıdır. Değişken gider, işletmenin üretim miktarına bağlı olarak ve nı oranda gerçekleşen gider türüdür. Sabit gider ise işletmenin üretim miktarına göre değişmeyen, sabit kalan giderdir. Sabit Giderlere Örnekler Sabit değerler için ödenen kiralar, Uzun vadeli borç faizleri, Arazi vergileri, kurumlar vergisi Yönetim personeli ücretleri, Emlak, tesis sigorta giderleri, Aydınlatma ve ısıtma giderleri ve v.s.

12 Değişken Giderlere Örnekler Hammadde giderleri, Yardımcı madde ve malzeme giderleri, İşçilikler ve üretime bağlı olarak değişen personel giderleri, Gelir vergileri, Enerji vergileri ( üretime bağlı olarak değişen) Satış ve pazarlama giderleri ve v.s. İŞLETME GİDERLERİ % Sabit % Değişken 1. HAMMADDE 2. YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZEMELERİ 3. KİRA 4. ENERJİ. SU 6. YAKIT 7. İŞÇİLİK PERSONEL 8. BAKIM ONARIM 9. PATENT LİSANS 10. GENEL GİDERLER 11. PAZARLAMA-SATIŞ GİDERLERİ 12. FAİZ GİDERLERİ İŞLETME GİDERLERİ İÇİN SABİT - DEĞİŞKEN ORANLARI % Sabit % Değişken 1. HAMMADDE YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZEMELERİ KİRA ENERJİ SU YAKIT İŞÇİLİK - PERSONEL BAKIM - ONARIM PATENT - LİSANS GENEL GİDERLER PAZARLAMA-SATIŞ GİDERLERİ FAİZ GİDERLERİ Kapasite Kullanım Oranı ( KKO) Teorik Kapasite ve Fiili Kapasite olmak üzere, iki tür kapasite tanımı vardır. Teorik kapasite, projede öngörülen-planlanan kapasite büyüklüğüdür. Fiili kapasite ise teorik kapasitenin kullanılan dilimini ifade etmektedir. Kapasite kullanım oranı sektörden sektöre, farklılıklar gösteren bir kavramdır. Sadece teknik kapasite olarak algılanmamalı. Çünkü fiili kapasiteyi talebin ve pazarın büyüklüğü de belirler. Formüle edersek ;

13 KKO= (Fiili Kapasite/ Teorik Kapasite) x 100 Teorik kapasite tüm yatırımlar için 1, fiili kapasite ise sektörüne göre farklılıklar gösterir. Örneğin Üretim sektörü yatırımlarında 1.yıl için KKO şöyle belirlenir. KKO = ( 0,6 / 1 ) * 100 = % 60 YILLARA GÖRE KAPASİTE KULLANIM ORANLARI 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 10.Yıl 60% 70% 7% 80% 8% 8% 8% 8% 8% 8% KKO ya Göre Yıllık Reel İşletme Giderleri Hesaplaması İşletme Giderleri tam kapasite kullanımına göre hesaplandıktan sonra sabit-değişken oranları baz alınarak giderlerin rımı yapılır. Daha sonra değişken giderler KKO ya göre hesaplanarak tekrar sabit giderler ile toplanır. Sonuçta çıkan rakam KKO ya göre reel giderleri verir. KKO ya göre yıllık işletme giderlerinin Hesaplama formülü şöyledir (Gider Kalemi x % Sabit Oranı ) + ( Gider Kalemi x % Değişken Oranı x KKO ) Örneğin, Çorap Üretim tesisinde tam kapasitede 1 yıllık işçilik ve personel giderleri; TL Sabit Oranı = %20, Değişken Oranı = %80 İşletmenin 1. yıl KKO Oranı = %60 Buna göre, KKO ya göre 1 yıllık işçilik ve personel reel gideri = (Gider Kalemi x % Sabit Oranı ) + ( Gider Kalemi x % Değişken Oranı x KKO ) ( X 0,20) + ( X 0,8 X 0,6 ) = TL KKO NA GÖRE YILLIK İŞLETME GİDERLERİ TABLOSU TAM KKO'YA KAPASİTEDE % SABİT % DEĞİŞKEN GÖRE REEL GİDER KALEMLERİ TOPLAM SABİT GİDER DEĞİŞKEN GİDER DEĞİŞKEN GİDER GİDER GİDER 1. HAMMADDE

14 2. YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZEMELERİ 3. KİRA GİDERİ 4. ENERJİ. SU 6. YAKIT 7. İŞÇİLİK - PERSONEL 8. BAKIM - ONARIM 9. PATENT - LİSANS 10. GENEL GİDERLER 11. PAZARLAMA- SATIŞ GİDERLERİ 12. FAİZ GİDERLERİ TOPLAM (TL) YILLIK İŞLETME GİDERLERİ TABLOSU - Yıl 1 GİDER KALEMLERİ TAM KAPASİTEDE % SABİT % KKO'YA DEĞİŞKEN GÖRE REEL TOPLAM GİDER SABİT GİDER DEĞİŞKEN GİDER DEĞİŞKEN GİDER GİDER 1. HAMMADDE YARDIMCI MADDE VE İŞLETME MALZEMELERİ 3. KİRA GİDERİ ENERJİ SU YAKIT İŞÇİLİK - PERSONEL 8. BAKIM - ONARIM 9. PATENT - LİSANS 10. GENEL GİDERLER 11. PAZARLAMA- SATIŞ GİDERLERİ FAİZ GİDERLERİ TOPLAM (TL)

15 2.4.7 Amortismanlar Amortisman, bilançonun aktifinde yer alan sabit kıymetlerin değer kıplarını karşılamak için rılan para denmektedir. Sabit kıymetin amortisman miktarını, öncelikle ekonomik ömrü tin etmektedir. Bir makinenin teknik ömrü 20 yıl ise Amortisman oranı 1/20 = % tir Vergi Usul Kanununa göre varsılan bazı sabit kıymetlerin Amortisman oranları şöyledir ; Etüt-proje için %20 Lisans-patent %20 İnşaat işleri %4 Ulaştırma tesisleri %6 Taşıt araçları %1 Makine-ekipman ve montaj giderleri için %10 Amortismanlar makine ekipman için 10 Yıl, Bina İnşaat için 20 yıl alınmıştır 1.Yıl Amortisman = Makine Ekipman Bedeli / 10 yıl + Bina İnşaat Bedeli / 20 Yıl Amortisman = TL / 10 yıl TL / 20 yıl = TL YILLARA GÖRE AMORTİSMAN GİDERLERİ 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 10.Yıl İşletme Üretim Devresi/Dönemi Üretim Devresi Hammadde ortalama stok süresi Bitmiş + Üretim süresi + ürün stok süresi + Müşteriye bağlı mal değeri süresi Çorap Üretim İşletmesi Evreleri ve Süreleri Hammadde ortalama stok süresi Bitmiş ürün + Üretim süresi + stok süresi + Müşteriye bağlı mal değeri süresi gün + 10 gün + 3 gün + 22 gün

16 İşletme Sermesi İhtiyacı = Yıllık İşletme Giderleri x Üretim Devresi Yıllık Çalışma Süresi Yıllık işletme giderleri toplamı TL dir Yıllık çalışma süresi genellikle 300 gün olarak hesaplanmaktadır Üretim devresinin 40 gün olduğuna göre ; İşletme Sermesi İhtiyacı = TL x 40 = ,20 TL dir İşletme Gelirleri İşletme gelirleri şöyle hesaplanır Satış geliri = Üretim Miktarı X Birim Satış Fiyatı İşletme Gelir - Gider Analizi Tablosu AÇIKLAMALAR SATIŞ GELİRLERİ İŞLETME GİDERLERİ GELİR - GİDER FARKI 1.YIL İŞLETME GELİR - GİDER ANALİZİ TABLOSU AÇIKLAMALAR 1.YIL SATIŞ GELİRLERİ İŞLETME GİDERLERİ GELİR - GİDER FARKI İşletme Karlılığının Hesaplanması AÇIKLAMALAR 1. SATIŞ GELİRLERİ 2. İŞLETME GİDERLERİ 3. AMORTİSMANLAR 4. FİNANSMAN GİDERİ. VERGİ ÖNCESİ KAR ( ) YIL 1

17 6. VERGİLER 7. VERGİ SONRASI KAR 8. AMORTİSMANLAR 9. İŞLETME SERMAYESİ 10. SABİT YATIRIM 11.NET NAKİT AKIMLAR ( ) 12. KÜMÜLATİF NET NAKİT AKIMLAR KARLILIK ANALİZİ TABLOSU AÇIKLAMALAR YIL 1 1.SATIŞ GELİRLERİ İŞLETME GİDERLERİ AMORTİSMANLAR 4. FİNANSMAN GİDERİ 0. VERGİ ÖNCESİ KAR ( 1- (2+3+4 )) VERGİLER ( %10 ) VERGİ SONRASI KAR ( -6 ) AMORTİSMANLAR 9. İŞLETME SERMAYESİ SABİT YATIRIM NET NAKİT AKIMLAR (7+8 ) ( 9+10 ) KÜMÜLATİF NET NAKİT AKIMLAR İşletme Nakit Akım Tablosunun Oluşturulması YILLAR AÇIKLAMALAR SATIŞ GELİRLERİ İŞLETME GİDERLERİ AMORTİSMANLAR FİNANSMAN GİDERİ VERGİ ÖNCESİ KAR VERGİLER VERGİ SONRASI KAR AMORTİSMANLAR İŞLETME SERMAYESİ SABİT YATIRIM NET NAKİT AKIMLAR KÜMÜLATİF NET NAKİT AKIMLAR NAKİT AKIM TABLOSU

18 AÇIKLAMAL YILLAR AR SATIŞ GELİRLERİ İŞLETME GİDERLERİ AMORTİSMA NLAR FİNANSMAN GİDERİ VERGİ ÖNCESİ KAR VERGİLER VERGİ SONRASI KAR AMORTİSMA NLAR İŞLETME SERMAYESİ SABİT YATIRIM NET NAKİT AKIMLAR KÜMÜLATİF NET NAKİT AKIMLAR Projelerin Değerlendirilmesi 2..1 Basit Karlılık Oranı (BKO)= Seçilen Belirli bir yılın Net karı / Yatırım Tutarı 2..2 Yatırımın Geri Dönüş Süresi : Kümülatif net nakit akımların negatiften ( - ) pozitife ( + ) geçtiği yıldır 2..3 Net Bugünkü Değer ( NBD ) : Net nakit girişlerinin bugünkü değerleri toplamından, Yatırım harcamalarının bugünkü değerleri toplamı çıkarılarak, yatırım projesinin net bugünkü değeri bulunur. Bu yönteme göre; Net bugünkü değer pozitif ise (NBD>0) yatırım yapılır, Net bugünkü değer negatif ise (NBD<0) yatırım yapılmaz.

19 Birden fazla yatırım projesi arasından en yüksek net bugünkü değere sahip olan proje seçilir. Eğer net bugünkü değer sıfıra eşit ise (NBD=0) bu noktada yatırımcı yatırımın diğer avantajları yada dezavantajlarına göre yatırım hakkında kararını verir. Net Bugünkü Değerin Hesaplanması R1 R1 R n NBD = C 1 1 n (1+i) (1+i) (1+i) yada R (1+i) n t NBD= -c t=1 t R R R...R 1, 2, 3, n, =Net Nakit Girişleri i=serme maliyeti yada iskonto oranı C=Yatırım tutarı n= Yatırımın ekonomik ömrünü 2..4 İç Karlılık Oranı : İç karlılık oranı, Net Bugünkü Değeri sıfır (0) kılan ıskonto oranını ifade etmektedir. Yani, hangi ıskonto oranında, Yatırımın bugünkü değeri sıfır olmaktadır. İç Karlılık Oranının Hesaplanması NBD= t n=1 R t (1+i) C=Yatırım Tutarı n -C=0 n=projenin Ekonomik Ömrü R= Projenin Sağlacağı Net Nakit Girişleri i=iç Karlılık Oranı NBD İKO=i=i i i NBD NBD Basit Karlılık Oranı (BKO) : / = 0,29 yani % 29 Yatırımın Geri Dönüş Süresi : Kümülatif net nakit akımların negatiften ( - ) pozitife ( + ) geçtiği yıl 3.yıldır Net Bugünkü Değer ( NBD ) : ,7 TL İç Karlılık Oranı : % 7 İlhami BİRKAN, YATIRIM TEŞVİK VE DESTEKLERİ EĞİTİMİ, Diyarbakır Şanlıurfa Kalkınma Ajansı 2012