HEMODİYALİZDE ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL KULLANIMI UZM. HEMŞİRE NACİYE ÖZDEMİR

Transkript

1 HEMODİYALİZDE ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL KULLANIMI UZM. HEMŞİRE NACİYE ÖZDEMİR

2

3

4

5

6

7 Amaç Hemodiyaliz hastasının hayatında farkındalık oluşturmak ve geliştirmek Arteriyovenöz fistülü değerlendirmek, komplikasyonları minumuma indirmek AVF yönelik bakım ve önerileri geliştirmek, Hasta yaşam kalitesini yükseltmek

8

9 Hemodiyaliz Hastaları İçin İdeal AVF Özellikleri Kolay ve tekrarlayıcı iğne kanülasyonlarına uygun olmalıdır. Yeterli kan akımını (400 ml/dk ya kadar) sağlayabilmelidir. Uzun dönem açık kalmaya ve kullanılmaya müsait olmalıdır. Yüzeyel olmalı

10 Hemodiyaliz Hastaları İçin İdeal AVF Özellikleri Hemodiyaliz işlemi sonunda kanama kontrolü kolay ve hızlı bir şekilde sağlanmalıdır Minimal komplikasyonla kullanılabilmelidir Kozmetik olarak kabul edilebilir olmalıdır

11

12 Hemodiyaliz Hemşiresi Kanülasyon Öncesi AVF Niçin Kontrol Eder? Thrill var mı? (thrill yoksa kanülasyona geçilmez, steteskop ile oskültasyon yapılır.) Üfürümün karekteri ve şiddeti değerlendirilir.

13

14

15

16

17

18 AVF Arter İğnesinin Çapı Ne Zaman Arttırılır? En az 3-6 seans uygun Gauge ve uygun kan akım hızında da; İnfiltrasyon veya hematom gelişmemiş ise, Pompa oncesi AP aşırı negatif değil ise, Venoz basıncta aşırı artış yok ise, Hemodiyaliz sırasında iğne cevresinden kan sızması yok ise, Kanuller cıkarıldıktan sonra kanama uzun sürmüyor ise, Kan akım hızında problemler yaşanmıyor ise

19 Kanülasyon Yerinin Seçimi Arter iğneleme yerinin seçimi: Daha iyi kan akımı elde etmek için distale ve mümkünse kan akım yönüne ters yönde yerleştirilmelidir. Anastamozdan 3-5 cm uzağa yerleştirilmelidir. Anastamoza 3cm den daha yakın girişim yapmak zedelenme ve trombüs riskini arttıracağından fistülün ömrünü kısaltabilir.

20 Kanülasyon Yerinin Seçimi Venöz iğneleme yerinin seçimi: Resirkülasyonu önlemek için arter iğnesinin 5cm proksimaline yerleştirilmelidir. Aynı zamanda daha iyi klirens sağlanır. İğne yönü kan akım yönünde olmalıdır(kalbe doğru).

21

22 Kanülasyon Teknikleri Düğme Deliği Tekniği (button-hole) kullanılması tekniğidir. İp Merdiven Tekniği (ropeladder) en ideal tekniktir. Her diyaliz seansında merdiven yöntemiyle bölgeler değiştirilerek kullanılmalıdır. Multıple-Site: Her defasında değişik bölgelerden kanülasyon yapılmasıdır Fistülün ömrünü uzatır.

23

24 Kanülasyon Uygulaması Hastaya işlem öncesi kolunu yıkaması öğretilir. Kullanıcı da ellerini yıkar ve eldiven giyer. Damar yolu değerlendirilir. Girişim yeri belirlenir ve bölge %2 lik klorheksidin glukonat, %10 luk povidon iyot veya %70 lik alkol ile temizlenir.

25 Kanülasyon Uygulaması Turnike gerekiyorsa dikkatli ve bilinçli kullanılmalıdır. Uzun süre kullanım rüptüre sebep olabilir. Fistüle yaklaşık olarak derecelik açılarla kanülasyon yapılmalıdır. Damarın ön duvarı delindikten sonra arka duvarı delmemek için açı biraz azaltılarak iğne damara paralel yönde pursetil kan görülene kadar ilerletilir

26

27 Kanülasyon Uygulaması Fistül iğnelerinin damar içinde olduğundan emin olunur. İğneler damar duvarına temas etmemelidir Aseptik tekniğe uyularak hemodiyaliz setleri ile bağlantı yapılmalı, hemodiyaliz işlemine başlanmalıdır..

28 Kanülasyon Uygulaması Tespit işlemi kelebek şeklinde yapılmalıdır Bilinci yerinde olmayan hastalarda tespit işlemi daha dikkatli yapılmalıdır.

29 Kanülasyon Uygulaması İğne girişleri her diyaliz esnasında değiştirilmelidir. Aynı yerden sürekli girişlerde damar kendini tamir imkanı bulamadığı için tromboz,anevrizma ve rüptür şansı yükselecektir. Bu ise fistül ömrünü ve rüptür (yırtılma) durumunda ise hastanın hayatını tehlikeye atacaktır

30 Kanülasyon Uygulaması Yeterli thrille rahmen flow oluşturulamıyorsa iğnenin doğru damarda olduğundan emin olunmalı,gerekirse damarı değiştirilmeli İlk diyaliz seanslarında tansiyon izlemi daha sık yapılmalıdır. Yeni fistüller her diyalizde kontrol ve steril şekilde pansuman yapılmalıdır

31 Kanülasyon Uygulaması Diyaliz esnasında thrill kaybı gözlendiğinde diyalize ara verilmeli,iğneler çıkartılmalı ve uygun şekilde masaj ile (sıcak su torbası ) fistülün çalışması sağlanmalı

32 Kanülasyon Uygulaması Eğer fistül çalışmıyorsa DMAH (düşük molekül ağırlıklı heparin ) yapılmalı,tüm girişimler sonuçsuz kaldığında hasta en hızlı şekilde damar cerrahına ulaştırılmalıdır. Erken girişim ve erken revizyonlar ile hastanın katater takılmadan iki gün sonra diyalize girme şansı bulunmalıdır.

33 İğne Çıkış Yerine Bası Uygulama Tekniği İşlem sonunda iğne damara paralel olarak çekilmeli ve tamponla aynı anda bası yapılmamalıdır. Steril gaz bezi ile bası uygulaması iğne çıktığı anda hızlıca yapılmalıdır. Bası uygulaması deneyimli ekip tarafından yapılmalıdır.

34 İğne Çıkış Yerine Bası Uygulama Tekniği Hastaya da bası uygulaması konusunda eğitim verilmelidir. Bası uygulanırken parmak altında kanın akımı hissedilmelidir.

35 İğne Çıkış Yerine Bası Uygulama Tekniği dakikalık bir bekleme süresinden sonra kanama durmuşsa, gaz bezi değiştirilerek flasterleme işlemi yapılmalıdır. Hastaya evde 2-3 saat sonra kanama kontrolü yaparak gaz bezlerini açması ve ardından kolunu yıkaması söylenmelidir

36 Fonksiyonel Damar Yolunun İzlenmesi Damar yolu problemlerinin erken tanı ve tedavisi yeterli hemodiyaliz dozunun korunmasını sağlayarak mortalite ve morbiditeyi azaltır.

37

38

39 Komplikasyonlar Kolda çap artışı ve ödem Konjestif kalp yetmezliği Resirkülasyon Anevrizma Karpal tünel sendromu Steal (çalma) sendromuna bağlı elde iskemi Tromboz Stenoz Enfeksiyonlar Kanama Yetersiz akım Nöropati

40

41

42 AVF Yönelik Hasta Eğitimi Fistül egzersizleri yapılmalı Belli aralıklarla kvc uzmanına kontrolü yaptırılmalı Fistüllü kolun temizliğine önem verilmeli Aşırı TA düşmesi, bayılma,baş dönmesi,düşme sonrası AVF kontrol edilmeli

43 AVF Yönelik Hasta Eğitimi Fistüllü koldan TA ölçtürülmemeli,kan almada,ilaç verilmesinde,serum takılmasında kullandıtılmamalı Fistüllü kol üzerine yatılmamalı, çok ağır işler yapılmamalı Kolu sıkan kıyafetler giyilmemeli, saat, bileklik türü şeyler takılmamalı

44 AVF Yönelik Hasta Eğitimi Hasta AVF ü kendi kontrol edebilmeli,titreşim azaldığı kaybolduğunda diyaliz merkezine bildirmeli Kesici alet kullanırken dikkatli olunmalı,kolu her türlü travmadan korumalı Kanama durumunda,baskı uygulayıp hastaneye gitmeli AVF kasıkta ise bacaklar kıvrık durumda uzun süre oturmamalı Sigara içmemeli.

45

46

47

48 Fistüllerin İdeal Kullanımı ve Hemşire Eğitimi Fistüllerin kullanım süresini, fistülün oluşturulmasındaki profesyonellik kadar fistülün kullanımındaki tecrübe ve titizlik belirler. Diyaliz hemşireliğinin önemli bir kısmı, damaryolu ve kullanımı üzerine bilgilerden oluşmaktadır.

49 Fistüllerin İdeal Kullanımı ve Hemşire Eğitimi Diyaliz hemşiresinin mükemmel kullanım tekniğine ulaşması yıllar gerektirir. Fistül kullanımında fistüle en az zararı verecek, tekrarlayan kullanımlarda komplikasyonları azaltacak, sonraki fistül operasyon şanslarını koruyacak lokalizasyon ve teknikler uygulanmalıdır.

50 Fistüllerin İdeal Kullanımı ve Hemşire Eğitimi Yanlış uygulamalar, yıllarca kullanıma uygun olabilecek bir fistülü tek uygulamada yok edebilir. Bunun için diyaliz hemşiresinin damaryolu konusunda yeterli titizliği göstermesi ve kendini geliştirmek için gerekli eğitimlere katılması gereklidir..

51 Diyaliz Hemşiresine Öneriler İğne takmadan önce, fistülü ayrıntılı değerlendirin. Damaryolu sorunlarını kayıt altına alın. Riskli fistülleri belirleyin. Bir şüpheye düştüğünüzde diyaliz hekimi veya damar cerrahınızdan görüş alın.

52 Diyaliz Hemşiresine Öneriler Riskli fistülleri kullanmak zorunda olduğunuzda hastadan ve hasta yakınından yazılı onam alın. Damaryolu girişine bağlı gelişecek ciddi sorunlar, (rüptür, kol kaybı vb.) sizi ve diyaliz merkezini adli, hukuki ve idari sorunlara maruz bırakabilir.

53 Sonuç Damar yolu yaşam yolu olduğu unutulmamalı, Hastalar ve tüm personel aktif sorumluluk almalı, Periyodik olarak damar yolu gözlenmeli,muayene edilmeli ve zamanında girişim yapılmalı, İşlemden sonra çok yakın takip yapılmalı ve periyodik olarak rapor şeklinde bildirilmeli.

54

55

56 TEŞEKKÜRLER

57